Techniki parateatralne
INNE TECHNIKI PARATEATRALNE
Technika zamiany ról
Rola jaką ma odegrać dziecko powinna umożliwić mu zdobycie nowych doświadczeń.
Stworzenie sytuacji zabawowej.
Zamiana roli terapeuty
i dziecka
Role bardziej skomplikowane.
Technika zamiany ról cd.
Dzieci z zaburzeniami emocjonalnymi (np. zahamowane, nieśmiałe, agresywne).
Odpowiedni dobór sytuacji i roli do specyfiki zaburzeń dziecka.
Zaczynamy od terapii indywidualnej (jeden na jednego).
Technika zamiany ról cd.
Terapia grupowa:
Nieliczna grupa dzieci
z podobnymi zaburzeniami.
Częściej więcej niż jeden terapeuta.
Cele: socjalizacja
i samointegracja, poznanie świata, świadome i samoczynne zmiany w dzieciach, złagodzenie konfliktów.
Pantomima
Nieme widowisko sceniczne, w którym zdarzenia są przekazywane przez aktorów wyłączne za pomocą ruchów ciała, gestów i mimiki.
Wyróżniamy pantomimę:
Klasyczną (dramat
i komedia)
Terapeutyczną.
Pantomima terapeutyczna
Psychogimnastyka wystawiana nie tylko na scenie.
Terapia poprzez ruch, gesty
i mimikę.
Naprzemienne oglądanie
i odgrywanie scen
o charakterze pantomimicznym.
Ekspresja uczuć i emocji
Rozwój komunikacji niewerbalnej
Koordynacja ciała i umysłu
Teatr kukiełkowy (pacynkowy)
Samodzielne wykonywanie kukiełek przez dzieci.
Scenariusz określony tylko w ogólnym zarysie.
Omówienie przedstawienia
i wyciąganie wniosków.
Teatr kukiełkowy cd.
Okazja do rozmów o emocjach
i motywach.
Rozwój aktywności twórczej, pomysłowości.
Uwolnienie nagromadzonych emocji.
Odtwarzanie rzeczywistości.
Wyrażanie samych siebie (kukiełka prezentuje „ja” dziecka).
Wzbogacenie wiedzy.
Wyrażenie własnych emocji, pragnień, nadziei,...
Rozwój umiejętności pracy w zespole.
Przełamanie nieśmiałości.
Teatr palcowy
Ustalenie tematu spektaklu.
Dziecko na swoich palcach rysuje głowy postaci z danego otoczenia.
Dziecko ustala który palec będzie kim
i układa dialogi.
Teatrzyk wyboru
Wspólny wybór tematu (zarys sytuacji).
Nauczyciel wybiera jedno dziecko i określa jego rolę w sytuacji.
Dziecko samo wybiera współaktorów i dobiera im role.
Nauczyciel kontrola
i zapobieganie sytuacją zagrażającym
BIBLIOGRAFIA
Aichinger A., Holl W. (1999). Psychodrama; Terapia grupowa z dziećmi. Kielce: Wyd. Jedność.
Borecka I. (red.) (2005). Drama i arteterapia w szkole. Wałbrzych: Wyd. Państwowej Wyższej Szkoły Zawodowej im. A. Silesiusa.
Kaja B. (2001). Zarys Terapii Dziecka. Bydgoszcz: Wyd. Akademii Bydgoskiej.
Michałowska D. (2008). Drama w edukacji. Poznań: Wyd. Naukowe Instytutu Filozofii Uniwersytetu
im. A. Mickiewicza.
Wojnarowska A. (red.) (2005). Od teatru do terapii; Między teorią a praktyką. Lublin: Wyd. Redakcyjny Klub Nieprzetartego Szlaku.
NETOGRAFIA
http://www.wszia.edu.pl/pliki/prace-studenckich-kol-naukowych-zeszyt-7.pdf
http://www.psychoterapeuta.biz.pl/teatr.php
http://www.brzechwolandia.republika.pl/technikiparateatralne.htm
http://www.profesor.pl/mat/n13/pokaz_material_tmp.php?plik=n13/n13_d_mazur_140206_1.php&id_m=16005
Drama - polega na zaangażowaniu się w fikcyjną sytuację, uczucie się w postać, rzecz, bycie nią i działanie jako ona. W dramie każdy odnosi sukces, wszystkie role są ważne. Pracując z dziećmi metodą dramy ułatwia się im współpracę, wchodzenie we wzajemne korelacje. Dzieci stają się otwarte, pewne siebie, chętne do wzajemnej pomocy.
Pantomima - łączy ruch, gest, mimikę. Pozwala na ujawnienie uczuć, emocji. Uaktywnia wyobraźnię osoby prezentującej pantomimę, tak jak u jego odbiorcy.
Pantomima jest z kolei przedstawieniem niemym. Dominującymi środkami wyrazu w jej przypadku, są tym samym ruch, gesty oraz mimika twarzy. Dzięki temu pantomima eksploatuje komunikację niewerbalną. Szczególnie ważna dla zastosowań terapeutycznych jest tzw. pantomima terapeutyczna (w odróżnieniu od pantomimy klasycznej przeznaczonej do wystawiania na scenie), określana również mianem psychogimnastyki. Opiera się ona na założeniach terapii ruchem, gestem i mimiką. Pantomima terapeutyczna znajduje zastosowanie głównie w psychoterapii i polega na naprzemiennym oglądaniu i odgrywaniu scen o charakterze pantomimicznym przez uczestników sesji.
Technika zmiany ról - polega na tym, że rola jaką ma odegrać dziecko pozwoli na zdobycie nowych doświadczeń. Na przykład dziecku z zaburzeniami w interakcjach społecznych organizujemy zabawę, w której ono gra rolę osoby dorosłej (mamy, pani, lekarza itp.), a nauczyciel przyjmuje na siebie rolę dziecka.
Technika zamiany ról Technikę tą B. Kaja poleca szczególnie w pracy z dziećmi z zaburzeniami emocjonalnymi. Polega na tym, że rola, jaką ma odegrać dziecko powinna mu umożliwić zdobywanie nowych doświadczeń mających wychowawczo-terapeutyczny charakter (np. dziecku nieśmiałemu proponujemy rolę nauczyciela). I ona mówiła jeszcze o jakiejś jednej technice coś podobnego (z tym że dziecko samo wciela się w kogoś kim nigdy nie będzie. Np. nieśmiałe w oprawcę, oprawca w ofiarę.... tak zrozumiałam) do tego (odmiany czy odzwierciedlenia... albo odgrywania....) ale nie pamiętam dokładnie o co jej chodziło
Teatr kukiełkowy, pacynkowy - sytuacje teatralne stwarzają okazję do rozmów o emocjach, motywach działania, wyzwalają u dzieci aktywność twórczą. Dzieci samodzielnie wykonują kukiełki, pacynki, stają się reżyserami, scenografami, co daje możliwość współpracy i wzajemnego poznania się.
dzieci samodzielnie wykonują kukiełki stosowane wielokrotnie do różnych sytuacji. Scenariusz przedstawienia może być określony tylko w najogólniejszych zarysach. Po zakończeniu zabawy można z dziećmi omówić, dlaczego sytuacja rozwinęła się tak, a nie inaczej itp.
W próbie ustalenia praźródeł terapii z wykorzystaniem tworzenia kukiełki i przedstawień kukiełkowych dla celów diagnostycznych i terapeutycznych nie sposób pominąć dziejów teatru, bowiem współczesne formy arteterapii, wykorzystujące teatrzyk kukiełkowy, mają wiele wspólnego z antycznym teatrem greckim.
Bliskość i analogia przedstawienia kukiełkowego w zestawieniu z teatrem związana jest przede wszystkim z dążeniem do "katharsis", do stworzenia widzom, odbiorcom danego przedstawienia okazji do "oczyszczenia" swojego wnętrza, do uwolnienia nagromadzonych emocji. Owo "katharsis" wynika z obserwacji akcji, która rozgrywa się na scenie teatrzyku, utożsamiania się z przeżyciami bohaterów, wczuwania się w ich dramaty, szczęścia i poszukiwania odniesień do własnych przeżyć, doświadczeń.
Ciekawie pomyślana zabawa w teatr nie jest banalną formą odtwarzania rzeczywistości. Zabawa w teatr wymaga pomysłowości i twórczego przetransponowania treści znanej bajki lub nawet wymyślania własnej oryginalnej fabuły akcji, która ma być odegrana, a więc inspiruje pewną formę dziecięcej twórczości [S.Słysz, Domowe zabawy teatralne. WSiP, W-wa 1977]
Należy zauważyć, że niezależnie od podejmowanych zajęć, dzieci, które przebywają w domu dziecka z dala od rodziców - nie mają możliwości wtulania się w ramiona ojca i matki, słuchania bajek szeptanych im do ucha na dobranoc, dlatego też nie mogą rozwijać swoich zainteresowań, zaspokajać potrzeb, a tym samym wyrażać samych siebie. Istnieje więc realna potrzeba, by na terenie domów dziecka mówić o edukacji teatralnej dla opuszczonych i odrzuconych przez rodziców dzieci. Troską więc powinno być nie tylko stałe systematyczne wzbogacanie zasobu wiedzy dziecka, jego spostrzeżeń i wiadomości, ale także kształcenie różnorakich umiejętności, stworzenie okazji do podejmowania zabaw, inscenizacji, udostępnienie widowisk lalkowych, zachęcanie do podejmowania prób grania różnych ról i manipulowania lalkami. Stosowanie tych form pomoże dziecku w jego kontaktach ze światem i nauczy je twórczego korzystania z dóbr kulturalnych.
Udostępnienie dzieciom spektakli zawodowych teatrów lalek, odpowiadających upodobaniom małych dzieci, kształtuje właściwe temu wiekowi gusta, rozwija poczucie humoru i ironii oraz kształtuje uczucia moralno-społeczne. Spektakle te ukazują fragmenty życia w zamkniętej całości, które pozwalają dziecku łatwiej dojrzeć siebie i zrozumieć postępowanie innych. Można więc przyjąć, że teatr żywego planu bardziej aniżeli jakikolwiek inny rodzaj zajęć ukazuje zdarzenia i sytuacje, których w codziennym życiu dziecko samo nie potrafi dojrzeć.
Treści przekazywane za jego pośrednictwem nie tylko wzbogacają wiedzę dziecka o otaczającym świecie, ale budzą również jego aktywność twórczą. Formą dostarczającą dziecku tych wartości jest niewątpliwie barwne widowisko lalkowe, które w dużej mierze pozawala na zaspokajanie dążeń oraz pragnień małego dziecka. Gra lalek, podobnie jak zabawowa działalność dziecka, pomaga mu skonfrontować wiedzę o świecie z własnymi doświadczeniami i pozwala na ich tle zobaczyć siebie. Ożywia wyobraźnię, pobudzając ją do czynności uzupełniających, dzięki którym dziecko przeżywa okres dzieciństwa daleko pełniej, bardziej twórczo i bardziej radośnie. Wydarzenia oglądane na scenie uczą dziecko rozumieć otoczenie i siebie. Dają możliwość przeżycia uczuć dla niego niedostępnych i uwalniają nagromadzone emocje.
Teatr przedstawia walkę skrajnych sił i konfliktowych sytuacji, wzbogaca wiedzę o życiu. Widowisko lalkowe wprowadza dziecko w fantastyczny świat bajek, w którym grają nie tylko ludzie, lecz przedmioty, kije samobije, szczotki i mydła szorujące brudasów, strachy na wróble, kwiaty i drzewa, kamienie i chmury, księżyc. Wszystko to rozwija wyobraźnię u dziecka, szlachetne i wzniosłe uczucia, pozwala różnicować świat subiektywnie i obiektywnie.
Oglądane przygody lalek pobudzają dziecko do marzeń o przygodach własnego życia, wyzwalają aktywność zabawową i twórczą.
Kontakt dziecka z teatrem nie musi być ograniczony tylko do roli widza. Zabawa w teatr cieszy się równie ogromną popularnością. Gdy dzieci bawią się w teatr, bardzo ważnym dla nich elementem jest urządzanie sceny, wykonanie aktorów - lalek oraz niezbędnych rekwizytów. Poszukiwanie przedmiotów, które by pełniły funkcje potrzebnych na scenie akcesoriów, rozwija u dziecka pomysłowość, ćwiczy wyobraźnię i elastyczność myślenia. Już samo konstruowanie kukiełki, przedstawiającej "ja" dziecka, angażuje je w proces terapeutyczny, wykorzystując kukiełkę jako medium w trakcie jej tworzenia. Pozytywnym aspektem stosowania kukiełek w pracy terapeutycznej jest fakt, iż dzieciom łatwiej jest wyrazić takie emocje jak: strach, złość, zmieszanie czy smutek poprzez ich odegranie. Dzieci będą używały kukiełek także do zobrazowania tego, czego pragną i na co mają nadzieję w swoim życiu. Zwróćmy uwagę na to, co się dzieje na scenie. Mali aktorzy muszą "stanąć" przed publicznością, mówić do niej, manipulować lalkami - wyrabia to w nich odwagę i pewność siebie, co jest korzystne dla dzieci nieśmiałych i zahamowanych. Sukcesu tego nie osiągniemy, jeśli dziecko otrzyma zbyt trudne zadanie. Należy je dostosować do możliwości dziecka, zachowując zasadę stopniowania trudności.
Teatr poza pracą w zespole kształtuje pożądane postawy i umiejętności, wzmaga poczucie więzi, uczy kultury współżycia i poczucia odpowiedzialności za całość. Ta forma zajęć ma także wartość diagnostyczną - ujawnia ich pomysłowość, inicjatywę, inwencję twórczą, uczy obowiązkowości i pracowitości. Kształtuje zmysł estetyczny, rozwija myślenie.
Na całość widowiska lalkowego składa się wiele elementów, które działają jednocześnie na osobowość dziecka. Są to:
bodźce wzrokowe (kształt, wygląd, strój kukiełki, gesty, ruchy, tło, scenki)
bodźce słuchowe (głos aktora, śpiew, muzyka)
bodźce pośrednie (słowne)
Wszystko, co się dzieje na scenie, budzi u dziecka określone reakcje intelektualne i emocjonalne. Jakość tych przeżyć jest uwarunkowana głównie wartością literacką utworu, umiejętnością przekazu scenicznego, potencjałem umysłowym dziecka, zrozumieniem przez niego sensu i wątku toczącej się akcji.
Stwierdzono także, że ta forma pracy z dziećmi ośmiela je i zachęca do podejmowania rozmów. Pacynka lub kukiełka sprawia, że dzieci niechętne do rozmowy nagle zabierają głos.
Uważam, że nawet najprostsze formy teatrzyku są bardzo pomocne w pierwszych dniach pobytu dziecka w placówce, gdy nagle zostają zerwane więzy dziecka z dotychczasowym środowiskiem. Dla dziecka wszystko jest nowe, nieznane, a więc niepokojące. Reakcją dziecka jest najczęściej płacz, wyrażanie chęci powrotu do domu - niezależnie jaki on był. Nie zawsze pomoże tutaj słowo, uśmiech, serdeczność czy kolorowa zabawka, a można przecież posłużyć się kukiełką, która zacznie przemawiać do dziecka. Oto lalka przemawia ludzkim głosem, zwraca się do dziecka, wykonuje przy tym ruchy a więc przejawia jakąś działalność. Jest to dla dziecka zjawisko nowe, nieznane, ściąga jego uwagę, zaciekawia. Siła tego zaciekawienia jest tak duża, że potrafi zahamować płacz dziecka i odwrócić jego uwagę od chwilowych trosk.
Podsumowując, dziecko, towarzysząc bohaterom w ich przygodach ma okazję prześledzić ich losy, przeżyć z nimi dole i niedole. Moralne i estetyczne wartości utworów nie docierają do świadomości dziecka w sposób jednolity. Niekiedy silniej przemawia wątek dramatyczny, kiedy indziej - wygląd, gra kukiełek lub ich śpiew. Przeżycie razem z bohaterami ich losów, wzbogaca wiedzę dziecka, uczy norm i praw obowiązujących w świecie ludzi dorosłych, do którego muszą dorosnąć oraz eliminuje często spotykaną wśród dzieci z domu dziecka chorobę sierocą.
Teatrzyk wyboru - aktorami są same dzieci. Nauczyciel wybiera jedno dziecko i określa jego rolę w sytuacji, którą wcześniej wspólnie zarysowano. Dziecko samo dobiera sobie współ aktorów i powierza im role. W tego typu zabawie nauczyciel musi bardzo dokładnie kontrolować rozwój sytuacji i ewentualnie zapobiegać
Teatr palcowy - teatr, w którym każde dziecko może stać się scenografem, reżyserem i aktorem. Polega na tym, że dziecko na palcach swojej ręki rysuje głowy różnych postaci z danego otoczenia (przedszkole, ogród, las, zoo), także bajki lub fikcyjne opowiadania i przedstawia te sytuacje za pomocą palców.
dziecko samodzielnie na palcach swojej ręki rysuje główki różnych postaci. Wcześniej ustala z nauczycielem, czego będzie dotyczył "spektakl": sytuacji w domu, na podwórku, czy w przedszkolu. Najlepiej w tego typu zabawie nawiązywać do sytuacji naturalnej, rzeczywistej, dziecko samo ustala, który palec będzie kim i układa dialogi między osobami.
Teatr palcowy, czyli teatr, w którym dziecko samodzielnie na palcach swojej ręki rysuje główki różnych postaci i uzgadnia z nauczycielem, jakie sytuacje będzie odgrywał (scenki z życia codziennego). Następnie samo już ustala, który palec, kim będzie i układa dialogi między osobami. Teatrzyk kukiełkowy - dzieci samodzielnie wykonują kukiełki stosowane potem wielokrotnie do różnych sytuacji. Scenariusz przedstawiany jest tylko w zarysie. Na koniec omawia się przedstawienie i wyciąga wnioski. Teatrzyk wyboru - nauczyciel wspólnie z dziećmi ustala temat zabawy, wybiera jedno dziecko i określa jego rolę. Dziecko samo dobiera sobie współautorów i przydziela im role.