1. Ekspertyza

Ekspertyza to zespół czynności badawczych wymagających wiadomości specjalnych i dlatego wykonywanych przez biegłego na zlecenie organu procesowego oraz zakończonych opinią mogącą mieć charakter samoistnego dowodu w procesie.

Mogą być wykonywane przez :

• instytuty naukowe lub naukowo-badawcze

• zakłady specjalistyczne

• powołane do tego instytucje

• biegłych sądowych

• każdą osobę o której wiadomo, że posiada odpowiednią wiedzę w danej dziedzinie i dlatego zostaje powołana jako biegły przez organ procesowy

Biegły musi posiadać:

- odpowiednią wiedzę

- odpowiednią doświadczenie w tej dziedzinie

- wysokie kwalifikacje moralne

- dysponować aparaturą, przyrządami lub zapleczem niezbędnym do przeprowadzania

badań w ramach zleconej mu ekspertyzy

- musi być sprawny psychicznie fizycznie w stopniu pozwalającym na wykonanie

Ekspertyzy

Biegły może występować jako:

1. ekspert - wykonuje ekspertyzę (jest osobnym źródłem dowodowym w procesie)

2. konsultantem - bierze udział w czynnościach procesowych jedynie jako doradca

Biegły wykonując ekspertyzę kończy ją wydaniem opinii składającej się ze sprawozdania, w którym opisuje wykonane w ramach ekspertyzy czynności i zastosowane metody, a także swoje spostrzeżenia, jakich dokonał w ramach przeprowadzonych badań i wniosków, które powinny wynikać z przeprowadzonych przez biegłego badań i dokonanych spostrzeżeń.

Podział ekspertyz:

• z zakresu taktyki kryminalistycznej - dotyczące modus operandi sprawcy, jego sylwetki psychofizycznej, zakresu i kierunków budowy wersji, programowania czynności kryminalistycznych, oceny śladów emocjonalnych i możliwości istnienia zapisów pamięciowych, oceny niektórych materiałów.

• Z zakresu techniki kryminalistycznej:

• Daktyloskopijna - dotyczy naukowymi metodami identyfikacji człowieka na podstawie wyników badania linii papilarnych, czyli listewek znajdujących się na wewnętrznych powierzchniach palców i dłoni oraz na dolnych powierzchniach stóp. Zasada 3 x N Niezmienność, nieusuwalność, niepowtarzalność. Wzory: wirowe, pętlicowe, łukowe. Elementy wzoru: podstawa wzoru, pokrywa, delta, rysunek wewnętrzny. Minucje to elementy wzoru charakterystyczne, które przesądzają o jego indywidualnym charakterze. Metody wykrywania i zabezpieczania śladów daktyloskopijnych:

- metoda optyczno-fotograficzna - sfotografowanie za pomocą aparatu fotograficznego

- metoda mechaniczna - zastosowanie proszków (biel cynkowa, argentorat, sadza angielska, tkanol, tlenki metali) i folii daktyloskopijnej

- metoda chemiczna spryskiwanie śladu daktyloskopijnym roztworem ninhydryny

- inne metody - oddziaływania pędzlem magnetycznym i proszku ferromagnetycznego, oddziaływania sadzą, radioaktywna, promieni lasera argonowego.

Badanie śladu następuje przy użyciu lup daktyloskopijnych zaopatrzonych w podziałki, daktyloskopuj. Dla wydania kategorycznej opinii daktyloskopijnej przyjmuje się 15 punktów ustalonych badaniem minucji (we Francji - 17, Anglii 16, Niemczech 15). Prowadzi je policja. Zbiory są przechowywane w CRD Centralna registratura daktyloskopijna.

• Mechanoskopijna jest ekspertyzą polegającą na identyfikacji śladów oddziaływania jednej rzeczy na drugą oraz samej tej rzeczy, która pozostawiła takie ślady, za wyjątkiem śladów i rzeczy objętych zainteresowaniem innych dziedzin techniki kryminalistycznej. Ślady mechanoskopijne powstają na skutek: wygniatania, tarcia, cięcia. Wykrywanie śladów powstaje optycznie. Zabezpieczenie polega na zabraniu przedmiotu, wyodrębnienie i zabranie płaszczyzny ze śladem, sfotografowanie śladu, odwzorowaniu śladu za pomocą masy dentystycznej albo masy silikonowej. Badania prowadzi się za pomocą specjalistycznej aparatury (mikroskopy, aparaty promieni podczerwonych, spektrografii, aparatury rentgenowskiej). Badania te pozwalają nie tylko na identyfikację grupową rzeczy ale też na identyfikację indywidualną

• Broni palnej i śladów jej użycia - polega na określeniu cech indywidualnych konkretnego egzemplarza broni. Ślady użycia broni to: ślad w postaci pocisku i łuski, a ponadto ślady rażenia na ciele ludzkim bądź na przedmiotach, w które ugodził pocisk. Bronią palną jest urządzenie, które: w swym zgodnym z przeznaczeniem użyciu może być niebezpieczne dla życia lub zdrowia człowieka, jest zdatne do rażenia pociskami na znaczną odległość i posiada zdolność do wyrzucania pocisków lub gazu z lufy lub elementu ją zastępującego w następstwie sprężenia w tym urządzeniu gazów powstałych dzięki spalaniu się również w tym urządzeniu materiału miotającego. Trzeba jednak pamiętać o innej broni jak: laserowa, pneumatyczna, rakietowa, elektryczna itp. Badania łuski polegają na ujawnieniu i zabezpieczeniu śladów czółka trzonu zamkowego, grota iglicy, pazura wyciągu wyrzutnika. Badania broni zbliżone są do badań mechanoskopijnych z tym, ze często oddaje się strzały z zakwestionowanej broni w celu uzyskania materiału porównawczego w postaci pocisku i łuski.

• Pisma i dokumentu - badania te obejmują badanie pisma: ręcznego, podpisów i paraf, pisma maszynowego i druku, pisma z telefaxów, drukarek komputerowych itd. Badanie pisma ręcznego przebiega w kilku etapach: formalno-językowy (cechy formalne pisma - dialekt, błędy); topografii pisma (rozmieszczenie tekstu); grafizmu pisma ( szerokość pisma, nachylenie liter, elementy nad i pod linijne, wiązanie pisma); cech poszczególnych liter (znaki diakrytyczne, haczyki itp.); treści pisma. Zabezpieczenie: nie dotykać gołymi rękami, pismo zabezpieczyć wraz z kopertą, odnotować miejsce czas i datę opis pisma. Badania pismoznawcze (porównanie dwóch lub więcej pism). Badania grafologiczne to analiza pisma pod względem ustalenia cech psychicznych autora.

• Śladów stóp i pojazdów - stosowane rzadko. Badania te zastępuje kompleksowa ekspertyza wypadku drogowego. W zakresie badania śladów stóp obejmują ślady pozostawione w podłożu miękkim. W tych przypadkach badania te obejmują: kierunek chodu, linii chodu, linii i kąta stopy, długości i szerokości kroku, częstych odchyleń spowodowanych np: kalectwem, zranieniem, złym obuwiem itp. W badaniach tych można ustalić indywidualne cechy obuwia powstałe w produkcji lub w następstwie ich używania. Ślady traseologiczne zabezpiecza się poprzez odlewy gipsowe lub silikonowe. Badania polegają na dokładnych pomiarach i ustaleniu cech szczególnych odwzorowanych w śladzie. Ślady stóp pozwalają na identyfikację indywidualną.

• Chelioskopijne - badania cech identyfikacyjnych czerwieni wargowej.

• Chemiczne

• Fizyczne

• Biologiczne - badania krwi, naskórka, spermy, i innych wydzielin i wydalin ciała. Badania wzorca DNA pozwala na identyfikację indywidualną (poza bliźniętami jednojajowymi). W ramach tej grupy wymienić należy badania antropologiczne (badania kośćca ludzkiego a w szczególności czaszki). Metoda Gierasimowa polega na uzupełnianiu elementów czaszki gipsem w celu uzyskania wyglądu danego człowieka za życia. Superprojekcja polega na porównaniu czaszki ze zdjęciem człowieka za życia.

• Toksykologiczne

• Fonoskopijne

• Osmologiczne (odorologiczne)

• Termowizyjne - polegają na badaniu śladu cieplnego i są przeprowadzane przy zastosowaniu wyspecjalizowanej aparatury wykorzystującej podczerwień (występowanie człowieka w terenie, silniki, broń palna itp.).

• Badania mikrośladów - mikroślady to wszelkie ślady, które jako źródło informacji można określić jedynie metodami laboratoryjnymi, a zatem ich nośność informacyjną można ustalić i zbadać tylko za pomocą tych metod. Najczęściej występujące mikroślady to: mikroślady biologiczne, chemiczne mikroślady w postaci cząstek wielkości mikroskopijnej lub submikroskopijnej o konsystencji stałej lub ciekłej.

2. Oględziny - to czynność, która polega na bezpośrednim poznaniu zmysłowym wycinka przestrzeni lub pomieszczenia. Oględziny osoby i rzeczy to czynność procesowa i kryminalistyczna, polegająca na bezpośrednim poznaniu zmysłowym właściwości ciała i odzieży człowieka lub takim samym poznaniu rzeczy ruchomej w celu zidentyfikowania przedmiotu oględzin i określenia jego cech albo ujawnienia i zabezpieczenia śladów jakiegoś zdarzenia, które mogą się znajdować na tym przedmiocie. Oględziny osoby przeprowadza zazwyczaj osoba tej samej płci. Sporządza się z tej czynności protokół. Celem oględzin rzeczy jest przede wszystkim wykrycie, wstępne badanie oraz zabezpieczenie śladów na rzeczy. Na podstawie takich oględzin możliwe jest sformułowanie wniosków dot. modus operandi sprawcy. Celem oględzin jest:

1. wykrycie

2. wstępne zbadanie

3. zabezpieczenie wszelkich źródeł informacji, zwłaszcza śladów o:

• miejscu , na którym odbywają się oględziny

• zdarzeniu, które się rozegrało na tym miejscu

• okolicznościach i mechanizmach tego zdarzenia

• osobach, które wzięły udział w tym zdarzeniu i ich rolach

Etapy oględzin:

1. etap czynności przygotowawczych (zabezpieczenie pozytywne, zabezpieczenie negatywne, przygotowanie grupy oględzinowej, przygotowanie sprzętu do przeprowadzenia oględzin )

2. etap oględzin właściwych ( etap ogólnoorientacyjny - podział pracy, wytyczenie miejsca oględzin; etap statyczny - oględziny bez ruszania przedmiotów, wykonywanie zdjęć, szkiców; etap dynamiczny - zabezpieczanie śladów niedostępnych w etapie statycznym; etap analizy - analizuje się czy nie zapomniano o czymś)

Metody przeprowadzania oględzin: obiektywna (dośrodkowa) i subiektywna (odśrodkowa).

3. Konfrontacja - jest taką szczególną formą przesłuchania dwóch osób, która charakteryzuje się jednością czasu, miejsca, przedmiotu i dokumentacji przesłuchania. Celem konfrontacji jest wyjaśnienie sprzeczności występujących w uprzednich wypowiedziach procesowych różnych osób. Etapy konfrontacji:

1. czynności wstępnych - sprawdzenie tożsamości osób, które maja być konfrontowane uprzedzenie o odpowiedzialności karnej za fałszywe zeznania itd.

2. właściwej konfrontacji - zadawanie pytań (wpierw do osoby która wydaje się bardziej wiarygodna, która wypowiada się swobodnie bez zadawanych szczegółowych pytań). Po tych pytaniach następują pytania szczegółowe, a po nich pytania, które mają za zadanie wyjaśnienie sprzeczności.

4. Okazanie jest czynnością procesową i kryminalistyczną. Polega na jednoczesnym przedstawieniu jakiejś osobie grupy przedmiotów poznania w celu stwierdzenia przez tę osobę, czy w tej grupie znajduje się taki przedmiot, z którym się już uprzednio zetknęła. Polega na identyfikacji przedmiotu. Przedmiotem okazania może być:

1. osoba

2. rzecz

3. miejsce

4. zwłoki

5. dokument

6. fotogram

7. wizerunek

Można je okazywać w oryginale bądź poprzez fotogram. Mogą być okazania jawne albo tajne (wyłączające rozpoznanie osoby przesłuchiwanej przez osobę rozpoznawaną). Przeprowadza się je w ramach czynności operacyjno - rozpoznawczych oraz procesu karnego. Okazanie jest czynnością w której nasila się niebezpieczeństwo znacznej sugestii. Dlatego przeprowadza się je tylko raz (wyjątek „okazanie ślepe”). Nie można tej samej rzeczy okazywać po raz drugi. Okazanie ślepe polega na tym, że wśród okazywanych przedmiotów nie ma przedmiotu rozpoznania. Okazanie nastawione na efekt psychologiczny polegający na zmianie przez podejrzanego jego dotychczasowej taktyki działania w procesie. Okazanie odtwarzające wygląd polega na odtwarzaniu wyglądu ludzkiej twarzy na podstawie rysunków, bądź rekonstrukcji komputerowej (IRK). Okazanie na miejscu zdarzenia polegające na tym, że osoba może przypomnieć sobie istotnych cech zdarzeń itd. Na zasadzie kojarzenia. Okazanie bezpośrednie zwłok ludzkich jest odstępstwem od okazania grupowego. Okazanie bezpośrednie miejsca - miejsca okazuje się pop kolei ale miejsce o którego identyfikację chodzi nie okazuje się jako pierwszego. Okazanie w ramach eksperymentu kryminalistycznego polega na okazaniu w ruchu (dynamiczne).

Zasady:

• okazywania grupy przedmiotów okazania tylko jednej osobie

• okazywania przedmiotu okazania zawsze wśród innych przedmiotów grupowo do niego podobnych, lecz indywidualnie różnych

• przestrzegania właściwej liczebności okazywanej grupy (4-20)

• przemyślanego doboru osób do okazania w grupie

• zachowania warunków występujących w chwili pierwszego spostrzeżenia przedmiotu okazania

• wykluczenia możliwości uprzedniego i następczego wzajemnego kontaktu osób rozpoznających (terminy)

• dokładnego zaprotokołowania przebiegu i wyniku okazania

Etapy okazania:

• wstępny (kontrola tożsamości itp.)

• opisu (opis osoby którą rozpoznający widział)

• obserwacji grupy

• oświadczenia co do rozpoznania lub nierozpoznania (wskazanie ręką)

• uzasadnienia rozpoznania lub nierozpoznania (uczestnictwo osoby okazywanej - czynność niepowtarzalna).

5. Identyfikacja - to jest to wydany na podstawie badań porównawczych sąd, w którym stwierdzamy, ze określony przedmiot albo posiada takie same cechy, jak przedmioty należące do określonej grupy i dlatego może być zaliczony do tej grupy (identyfikacja grupowa), albo posiada te same cechy, które ma tylko jeden jedyny przedmiot (osoba, rzecz) i dlatego może być uznany za ten przedmiot względnie jego część lub następstwo działania tego przedmiotu (identyfikacja indywidualna).

To co identyfikujemy nazywamy przedmiotem lub materiałem dowodowym, a to co służy nam do porównania z elementem identyfikowanym - przedmiotem lub materiałem porównawczym.

6. Ślady - są to wszelkie dające się ustalić w określonym wycinku rzeczywistości następstwa tych zmian, których zespół albo tworzy jakieś zdarzenie, albo jest tym zdarzeniem ściśle związany (np. ślady ucieczki, ukrycia). Cechy śladów:

• są następstwami zdarzeń

• mają charakter materialny i są możliwe do wykrycia i zbadania

Ślady pamięciowe są zapisami pamięciowymi przyczynowo silnie uwarunkowanymi procesami poznawczymi i pamięciowymi człowieka. Mogą one ulec zdeformowaniu, już w procesach poznawczych a także na skutek upływu czasu i czynników subiektywnych na procesy pamięci.

Rodzaje śladów kryminalistycznych:

• odbitki (odciski) powierzchniowe

• odbitki (odciski) wgłębione

• plamy różnych płynów i substancji

• przekształcanie substancji

• zmiany geometryczne rzeczy

• rzeczy, które przed określonym zdarzeniem nie znajdowały się w tym samym miejscu

• brak rzeczy w tym miejscu, w którym znajdowały się one przed zdarzeniem

7. Eksperyment - to czynność zarówno kryminalistyczna i procesowa dokonywana w postaci doświadczenia lub odtworzenia przebiegu stanowiących przedmiot rozpoznania zdarzeń lub ich fragmentów w celu sprawdzenia okoliczności mających istotne znaczenie dla sprawy. Jest to czynność o charakterze weryfikacyjnym. Eksperyment kryminalistyczny może być przeprowadzony w formie :

• doświadczenia - polega na sprawdzeniu czy takie zdarzenie miało lub mogło mieć w ogóle miejsce albo taki jak się zakłada przebieg.

• odtworzenia, czyli w formie rekonstrukcyjnej - sprawdzenie czy to zdarzenie mogło mieć miejsce w określonych okolicznościach albo czy miało taki jak się zakłada sposób.

Zasady przeprowadzenia eksperymentu:

• eksperyment nie może być niebezpieczny dla uczestników i innych osób.

• Eksperyment nie może naruszać dobrych obyczajów

• Przebieg czynności dokumentuje się protokołem

Eksperyment może być powtarzany wielokrotnie. W przypadku niemożności odtworzenia na rozprawie w czynności tej powinny brać udział strony postępowania.

Wynik eksperymentu może być: pozytywny albo negatywny.

Wizja lokalna - kpk nie przewiduje tej czynności. Jest to czynność kryminalistyczna polegająca na bezpośrednim poznaniu zmysłowym miejsca zdarzenia lub jego fragmentu w celu sprawdzenia, czy uprzednio uzyskane informacje o tym miejscu lub jego fragmencie są zgodne z rzeczywistością albo w celu sprecyzowania lub uzupełnienia tych informacji, względnie w celu usunięcia, bądź tylko wyjaśnienia tkwiących w nich sprzeczności. Wizja lokalna jest podobną czynnością do oględzin miejsca. Polega jednak na sprawdzeniu, uzupełnieniu bądź precyzowaniu już posiadanych informacji. Od eksperymentu różni ją to, ze ma charakter bardziej statyczny.

8. Wersja kryminalistyczna - rezultat procesów myślowych w postaci przypuszczenia, które jest alternatywną próbą wyjaśnienia jakiegoś zdarzenia, jego przyczyny, okoliczności i przebiegu. Tworzy się ją zawsze albo w oparciu o istniejące informacje, możliwie pełne i wiarygodne, albo w oparciu o doświadczenia własne lub cudze, nabyte przy wyjaśnianiu podobnych spraw. Zawsze należy tworzyć więcej wersji.

9. Obserwacja osoby, terenu i obiektu.

Jest to względnie stała koncentracja uwagi w poznaniu wzrokowym określonego przedmiotu bądź to w celu zapewnienia temu przedmiotowi ochrony, bądź w celu poznania zmian w jego usytuowaniu w czasie i w przestrzeni. Jest ona prostą formą pracy operacyjno - rozpoznawczej.

Podział obserwacji:

1. statyczna

2. dynamiczna

3. ukryta

4. jawna

5. kombinowana

Zasady prowadzenia obserwacji:

• kilkuosobowe obserwowanie

• przemyślane usytuowanie grupy obserwacyjnej

• zachowanie dyskrecji obserwacji

• przewidywanie zmienności warunków

• znajomości terenu

10. Czynności OR

Funkcje czynności OR:

• rozpoznawcze

• wykrywcze

• kierunkujące późniejsze udowadnianie

• weryfikujące uprzednie ustalenia

• zapobiegawcze

• ochronne

• zabezpieczające

Czynności te nie mają charakteru dowodowego w procesie. Mają podstawy w ustawodawstwie. Metody OR to celowo stosowany zespół zachowań i środków, który dzięki konsekwencji oraz wykorzystaniu wiedzy i doświadczenia pozwala na optymalną realizację założonych celów.

Formy realizacji metod czynności OR:

• proste - wywiad, obserwacja

• złożone - infiltracja (środowiskowa, pośrednia, bezpośrednia), kombinacja (zespół zachowań organów ścigania, które mają stymulować poczynaniami przeciwnika w pożądanym przez te organy kierunku), zakup kontrolowany, przesyłka kontrolowana, kontrola operacyjna ( przy przestępstwach w sferze ekonomiczno-finansowej jakiegoś przedsiębiorstwa), analiza operacyjna (analizowanie zbiorów informacji policyjnej), wykorzystanie techniki operacyjnej, wykorzystanie zbiorów informacji (analizowanie danych operacyjnych), wykorzystanie konsultantów, czynności wzorowane na czynnościach procesowych (tajne przeszukanie, prowokacje policyjne, rozmowa operacyjna), świadek koronny, rozpoznanie operacyjne (forma złożona z poprzednich), inwigilacja (polega na systematycznym śledzeniu i utajnionym kontrolowaniu osób, co do których istnieje uzasadnione podejrzenie, ze mogą dopuścić się przestępstwa), rozpracowanie operacyjne ( usystematyzowany zespół prostych form czynności operacyjnych ukierunkowanych na popełnione lub przygotowywane przestępstwo

11. Funkcje kryminalistyczne.

Funkcja rozpoznawcza polega na opracowaniu takich metod i środków, które pozwolą na uzyskanie możliwie dużej ilości informacji o miejscu, przedmiocie, przeciwniku i taktyce przyszłych i aktualnych działań kryminalistycznych :

• rozpoznanie terenowe

• rozpoznanie środowiskowe

• rozpoznanie problemowe np. rozpoznanie problemu narkomanii.

• Rozpoznanie osobowe - dot. konkretnych osób

Funkcja wykrywcza (wykrywanie zdarzeń, osób, rzeczy lub mechanizmów powstania określonych zdarzeń albo ich zmian. Proces wykrywania obejmuje 3 stadia:

• poszukiwanie przedmiotu wykrywania oraz informacji dotyczących tego przedmiotu

• ujawnienie tych informacji, a w następstwie tego ujawnienie przedmiotu wykrywania

• stwierdzanie tego, że ujawniony przedmiot wykrywania jest tym przedmiotem, który był poszukiwany

Funkcja dowodowa - w rozumieniu udowadnianie, najogólniej je określając, jest uzasadnieniem pewnej hipotezy ( najczęściej dotyczącej tego, ze pewna osoba jest sprawcą przestępstwa). Z punktu widzenia kryminalistyki za najważniejsze czynności o znaczeniu dowodowym mogą być uznane:

• oględziny miejsca, osoby, rzeczy, dokumentu, zwłok

• eksperyment kryminalistyczny

• przeszukanie miejsca, pomieszczenia, osoby, rzeczy

• czynności uzyskujące i zabezpieczające materiał dowodowy np. pobranie krwi

• okazanie osoby, miejsca, rzeczy lub zwłok

Funkcja zapobiegawcza - jej realizacja przebiega w 3 kierunkach:

• w kierunku związanym z czynnikiem zagrażającym

• w kierunku z czynnikiem zagrożonym

• w kierunku związanym z okolicznościami kształtującymi zagrożenie

12. Technika kryminalistyczna - obejmuje metody, środki i sposoby wykorzystania zdobyczy nauk technicznych i przyrodniczych oraz własnych osiągnięć kryminalistyki do realizacji funkcji tej nauki, głównie w sferze badania informacji i ich źródeł pochodzących od dowodów rzeczowych i śladów.

Taktyka kryminalistyczna - nauka o celowych i skutecznych metodach szybkiego oraz zgodnego z etyką zawodową i prawem osiągania zamierzonych celów określonych funkcjami kryminalistyki.

Strategia kryminalistyczna - dział obejmujący wiedzę typu diagnostycznego, przewidującą kierunki, metody i środki działania przestępców w dalekiej przyszłości, a także przygotowujący takie metody, środki i przedsięwzięcia, które byłyby w stanie skutecznie zwalczać tę przyszłą przestępczość.

Metodyka kryminalistyczna - dział adaptujący dla potrze zwalczania określonych grup przestępstw osiągnięcia tak technik, jak i taktyki kryminalistycznej.

13. Przesłuchanie świadka, podejrzanego.

14. Źródła informacji i środki dowodowe.

15. Pościg, przeszukanie, zatrzymanie osoby.

16. Dokumentowanie czynności kryminalistycznych.

17. Profilaktyka kryminalistyczna

---