39. ŚLAD KRYMINALISTYCZNY

Ślady są to wszelkie dające się ustalić w określonym wycinku rzeczywistości następstwa tych zmian, których zespół albo two­rzy jakieś zdarzenie, albo jest z tym zdarzeniem ściśle powiązany

(np. ślady ucieczki, ślady ukrycia łupu itp.).

Cechy śladów kryminalistycznych

Są one następstwami jakichś zachowań, faktów i zjawisk, a więc wykazują z tymi zachowaniami, faktami czy zjawiska­mi powiązanie przyczynowo-skutkowe, mają charakter materialny i są możliwe do wykrycia i zbada­nia.

Ślady pamięciowe

W przedstawionym tu rozumieniu nie są więc śladami kryminalistycznymi tzw. „ślady pamięciowe”. Są to bowiem jedynie zapi­sy pamięciowe przyczynowo bardzo silnie uwarunkowane procesa­mi poznawczymi i pamięciowymi człowieka, a nawet mogące po­wstać bez podniet zewnętrznych (np. halucynacje, których treść bywa zapamiętywana). Treść zapisów pamięciowych bardzo często powsta­je równolegle w stosunku do zdarzeń, zjawisk i faktów, których do­tyczy, a więc trudno treść tę uznać za następstwo owych zdarzeń, faktów, czy zjawisk, bowiem następstwo musi się wszak czasowo oddzielać od swej przyczyny.

Równie często zdarza się, że na ukształtowanie treści owych zapisów pamięciowych w mniejszym stopniu wpływa spostrzegane zdarzenie, zjawisko, czy fakt, aniżeli różne czynniki subiektywne, tak dotyczące procesów poznawczych, jak i pamięciowych. Uwa­runkowanie przyczynowe zapisów pamięciowych może być więc bardziej związane z psychiką spostrzegającego i zapamiętującego podmiotu, aniżeli z cechami przedmiotu poznania (zdarzenia, zja­wiska, czy faktu).

Trudno zatem zapisy pamięciowe uznać za ślady tylko samych zdarzeń, zjawisk, czy faktów, skoro są one przede wszystkim na­stępstwami procesów poznawania i zapamiętywania. Procesy zaś poznawania i zapamiętywania stosunkowo rzadko można uznać za wiernie odbijające poznawane zdarzenia, zjawiska i fakty.

Problem uwarunkowania procesów poznawczych oraz proce­sów pamięciowych nie tylko przez przedmiot poznania, ale także przez czynniki subiektywne można zilustrować poniższym schema­tem.

przedmiot poznania		Procesy			procesy
(zdarzenia, zjawiska, fakty)		Poznania			zapamiętania
		czynniki subiektywne

Schemat ten wskazuje, że obraz przedmiotu poznania może ulec deformacji w procesie poznania tak na skutek niedoskonałości i błędów tego procesu, jak i w następstwie wpływu różnych czynni­ków subiektywnych. Podobnie rzecz się przedstawia w odniesieniu do procesów pamięci, do których obraz przedmiotu poznania może dotrzeć zdeformowany już w procesach poznawczych, a ponadto może ulec zmianom spowodowanym wpływem czasu i czynników subiektywnych na procesy pamięci.

Ślady zaniechania

Nie zaliczamy również do grupy śladów kryminalistycznych tzw. „śladów zaniechania”, a więc np. pozostawienia przez sprawcę na miejscu zdarzenia znajdujących się tam przedmiotów (zaniecha­nie ich zaboru lub przemieszczenia).

Ślady kryminalistyczne są bowiem skutkami zachowań, zda­rzeń, zjawisk i faktów, a więc muszą pozostawać z tymi zachowa­niami, zdarzeniami, zjawiskami, czy faktami w związku przyczyno­wym. Natomiast zaniechanie nie jest przyczynowe (por. Wolter: Pra­wo karne), a zatem brak działania nie może powodować skutków, czyli następstw w obiektywnej rzeczywistości. Zaniechanie takie może jedynie stanowić informację o zachowaniu się sprawcy, nie­jednokrotnie bardzo wartościową, lecz nie ślad jego działania.

Podział śladów ze względu na ich zewnętrzną postać

• Ślady kryminalistyczne mogą być bardzo różnorodne, lecz do najbardziej typowych śladów zaliczamy:

• odbitki (odciski) powierzchniowe,

• odbitki (odciski) wgłębione,

• plamy różnych płynów i substancji,

• przekształcenia substancji,

• zmiany geometryczne rzeczy,

• rzeczy, które przed określonym zdarzeniem nie znajdowały się w tym miejscu, w którym następnie się znalazły,

• brak rzeczy w tym miejscu, w którym znajdowały się one przed zdarzeniem.

Podział śladów ze względu na dział techniki kryminalistycznej

Ślady kryminalistyczne mają w praktyce kryminalistycznej bardzo poważne znaczenie i niejednokrotnie są uważane za punkt centralny zainteresowania kryminalistyki (Sehn). Znaczenie śladów wyraża się przede wszystkim w ich funkcji rekonstrukcyjnej polegającej na tym, że na podstawie śladów można odtworzyć przebieg określonego zdarzenia i ustalić osoby biorące w nim udział oraz ich zachowania w czasie tego zdarzenia. Następnie ślady mogą być po­mocne w bezpośrednim ujęciu sprawcy zdarzenia (np. ślady uciecz­ki). Badanie śladów może też wskazać na to, czy i jakie związki mia­ły określone osoby ze zdarzeniem będącym przedmiotem zaintere­sowania. Ślady mogą też odegrać znaczącą rolę przy identyfikacji miejsc, osób i rzeczy.

Prócz przedstawionego wyżej podziału śladów dokonanego w oparciu o kryterium zewnętrznej postaci śladów, wyróżnia się także inny podział śladów, a mianowicie dokonany na podstawie kryte­rium działu techniki kryminalistycznej zajmującego się danym ro­dzajem śladów. W ramach tego podziału do najbardziej typowych zalicza się ślady:

• daktyloskopijne,

• mechanoskopijne (np. ślady narzędzi),

• ślady użycia broni palnej,

• ślady stóp i pojazdów,

• ślady biologiczne (np. ślady krwi),

• ślady chemiczne (np. plamy),

• ślady cieplne (zmiany temperatury),

• ślady akustyczne (głosu i dźwięku),

• ślady osmologiczne zwane też odorologicznymi - są to ślady zapachowe,

• mikroślady - są to ślady, których nośność informacyjną moż­na ustalić dopiero po zastosowaniu metod i technik labora­toryjnych (np. ślady włókna z odzieży sprawcy itp.).

Wyliczenie powyższe ma charakter jedynie przykładowy, bowiem nie ma takiej dziedziny życia, w której nie istniałyby swois­te ślady.

Ślady nie zawsze są dostrzegalne gołym okiem, albowiem dla ujawnienia wielu z nich wymaga się zastosowania różnych technik, jak np. użycie roztworu ninhydryny może nawet po latach ujawnić ślad pozostawiony na papierze i niedostrzegalny zwykłym pozna­niem zmysłowym. Dlatego bardzo ważne jest, aby materiał ujawniony np. na miejscu zdarzenia, starannie zabezpieczyć, bowiem dalsze badania laboratoryjne mogą na tym materiale ujawnić niejednokrotnie bar­dzo wartościowe ślady. Każdy rodzaj śladów ma swoją własną specyfikę, jest odmien­nie ujawniany, zabezpieczany i badany. Dlatego do problematyki poszczególnych rodzajów śladów będziemy jeszcze powracać przy omawianiu różnych badań z zakresu techniki kryminalistycznej.

---