FORMY WSPÓŁDZIAŁANIA JEDNOSTEK SAMORZĄDU TERYTORIALNEGO
Związki międzygminne i związki powiatów
Podstawa prawna tworzenia związków:
Art.64 ust.1 u.os.g. stanowi iż w celu wspólnego wykonywania zadań publicznych gminy mogą tworzyć związki międzygminne, w ramach tych związków gminy wykonują zadania własne oraz zlecone. Analogicznie jest z powiatem.
Związki powiatów mogą wykonywać zadania z zakresu administracji rządowej, jednakże po spełnieniu określonych warunków:
-ustawa przekazująca zadanie tego nie zakazuje
-podmioty tworzące związek uzyskały zadania w drodze porozumień
-uzyskano zgodę organu zlecającego, w przypadku obowiązku jej uzyskania
Na mocy noweli z dnia 1.04.2001 Wynika, iż obecnie nie ma możliwości tworzenia związków województw.
Tryb tworzenia związku
Utworzenie związku następuje w wyniku podjęcia odpowiednich uchwał przez rady zainteresowanych gmin (powiatów). Najpierw konieczne są negocjacje, w trakcie, których uzgodnione zostaną wszystkie elementy określające zakres zadań i sposób działania związku międzykomunalnego.. Ponadto każda gmina ma obowiązek poinformowania wojewody o zamiarze przystąpienia do związku. Obowiązku takiego nie mają powiaty.
Ustawodawstwo samorządowe przewiduje również możliwość rozszerzenia terytorialnego zakresu działania związku komunalnego na obszar gmin sąsiadujących z gminami tworzącymi związek bez konieczności przystępowania tych gmin do związku. Należy tu wykorzystać instytucję porozumienia administracyjnego (komunalnego). Polega ona na możliwości zawarcia umowy o charakterze administracyjnym, której przedmiotem będzie świadczenie przez związek usług na rzecz danej gminy w zamian za udział tej gminy w kosztach realizacji powierzonego zadania bądź w formie rzeczowej, bądź finansowej.
Statut związku: powinien określać:
-nazwę i siedzibę związku
-uczestników i czas trwania związku
-zadania związku
-zasady likwidacji itd...............
Rejestr związków:
Związek nabywa osobowość prawną po zarejestrowaniu, z dniem ogłoszenia statutu. Rejestr związków gmin oraz związków powiatów prowadzi minister do spraw administracji publicznej.
Gminy i powiaty tworzące związek zgłaszają jego utworzenie do rejestru za pośrednictwem wojewody właściwego ze względu na siedzibę związku. Do zgłoszenia załącza się np.:
-uchwały rad gmin/powiatów o utworzeniu związku, statut związku...
W księdze rejestrowej wpisuje się: nazwę związku i jego siedzibę, oznaczenie gmin/powiatów uczestniczących w związku, czas trwania związku
O rejestracji związku organ prowadzący rejestr zawiadamia gminy/powiaty uczestniczące w związku oraz wojewodę. Wojewoda po otrzymaniu zawiadomienia zarządza ogłoszenie statutu w wojewódzkim dzienniku urzędowym, Dzień wydania dziennika jest dniem ogłoszenia statutu.
Organizacja związku
Zgromadzenie związku
Organem stanowiącym i kontrolnym związku jest zgromadzenie związku, w skład którego wchodzą burmistrzowie oraz wójtowie gmin, które przystąpią do związku.
Natomiast w skład zgromadzenia związku powiatów wchodzi po dwóch reprezentantów powiatów.
Uchwały zgromadzenia podejmowane są bezwzględną większością głosów statutowej liczby członków.
Komisje
Zgromadzenie może powołać w drodze uchwały komisje, określając równocześnie ich skład osobowy oraz zakres działania. W skład komisji mogą wchodzić zarówno członkowie zgromadzenia, jak i osoby spoza zgromadzenia. Komisje są organami opiniodawczo-doradczymi.
Komisja rewizyjna
Może ją powołać zgromadzenie w celu kontrolowania działalności zarządu i podporządkowanych mu jednostek.
Zarząd związku
Jest organem wykonawczym. Jest powoływany i odwoływany przez zgromadzenie związku spośród swoich członków na okres kadencji. Członkostwa zarządu nie można łączyć z zatrudnieniem w administracji rządowej.
Kompetencje organów związku
Kompetencje zgromadzenia związku
Do wyłącznej właściwości zgromadzenia należy:
-wnioskowanie do rad gmin/powiatów należących do związku o przyjęcie zmian statutu związku
-wybór i odwoływanie zarządu, stanowienie o kierunkach jego działania
-uchwalenie budżetu związku oraz przyjmowanie sprawozdań z działalności finansowej
-decydowanie w sprawach tworzenia, przekształcania oraz likwidacji jednostek organizacyjnych związku.
Członek zgromadzenia może wnieść pisemny sprzeciw w stosunku do uchwały zgromadzenia w ciągu 7 dni od jej podjęcia.
Wniesienie sprzeciwu wstrzymuje wykonanie uchwały i wymaga ponownego rozpatrzenia sprawy.
Zadania zarządu związku
-przygotowywanie projektów uchwał zgromadzenia
-gospodarowanie mieniem związku
-opracowanie projektów budżetu i jego realizacja
-prowadzenie rozliczeń finansowych z członkami zarządu
Przewodniczący zarządu związku
-organizowanie pracy zarządu i jego biura
-kierowanie sprawami związku
-reprezentowanie związku na zewnątrz
-nawiązywanie i rozwiązywanie stosunku pracy z kierownikami jednostek organizacyjnych związku oraz pozostałymi pracownikami tych jednostek.
Biuro zarządu
Zarząd wykonuje zazwyczaj swoje zadania przy pomocy biura zarządu. Kierownikiem jest przewodniczący zarządu bądź jeden z jego zastępców.
Mienie związku
Źródła mienia związku
-przez wydzielenie niektórych składników majątkowych z gmin/powiatów będących członkami związku i przekazanie ich na rzecz związku
-w drodze przekazywania przez wojewodę mienia niepodzielnego
-z dochodów z majątku i działalności związku
-z darowizn, zapisów
Wyjątkowo związek może otrzymywać dotacje z budżetu państwa związane z realizacją zadań zleconych przez administrację rządową oraz darowizny i zapisy osób trzecich.
Stowarzyszenia gmin, powiatów i województw
Dla założenia stowarzyszenia wymaganych jest co najmniej 3 założycieli.
Rady gmin, powiatów lub sejmiki województw pragnących założyć stowarzyszenie uchwalają statut i wybierają komitet założycielski. Komitet składa do sądu rejestrowego wniosek o rejestrację wraz ze statutem, listę założycieli, protokół wyboru komitetu założycielskiego, a także informację o adresie tymczasowej siedziby stowarzyszenia. Sąd rejestrowy wydaje postanowienie o zarejestrowaniu stowarzyszenia.
Zrzeszenia międzynarodowe
Wykonywanie zadań publicznych nie dotyczy jednak zrzeszeń międzynarodowych. Taka organizacja nie może wykonywać zadań administracji publicznej należących do poszczególnych jednostek samorządu terytorialnego czy te stowarzyszenia wchodzącego w skład międzynarodowego zrzeszenia.
Zasady przystępowania do zrzeszeń międzynarodowych
Zrzeszeniami takimi są organizacje, związki i stowarzyszenia powoływane przez społeczności lokalne, co najmniej dwóch państw. Aby przystąpić do zrzeszenia muszą być podjęte następujące kroki:
-organ stanowiący podejmuje uchwałę w przedmiocie przystąpienia
-wojewoda wyraża opinie
-zgodę wyraża minister właściwy do spraw zagranicznych, po zapoznaniu się z opinią wojewody
Porozumienia mają charakter dobrowolny.
Wyróżnia się dwa rodzaje porozumień:
Porozumienia zawierane przez administrację rządową i samorządową w celu przekazania do wykonania zadań publicznych
Porozumienia zawierane pomiędzy jednostkami samorządu terytorialnego w celu przekazania lub powierzenia do wykonania zadań administracji publicznej.
Porozumienia są zawierane w celu przeniesienia wykonywania zadań na inny podmiot. To przeniesienie może nastąpić w formie przekazania zadań do wykonania ( w przypadku porozumień międzygminnych) lub powierzenia .
Przy porozumieniach pomiędzy jednostkami różnego szczebla obowiązuje zasada, iż przekazywanie zadań może nastąpić jedynie „w dół”.
WYBORY DO ORGANÓW STANOWIĄCYHC SAMORZĄDU TERYTORIALNEGO, REFERENDUM LOKALNE I KONSULTACJE
Formą demokracjibezpośredniej są zebrania wiejskie, a w miastach ale raczej na zasadzie wyjątku ogólne zebranie mieszkańców osiedla.
Inna forma demokratyzacji działania organów administracji publicznej i samorządu to prawo do informacji o działalności organów władzy publicznej, które obejmuje m.in. prawo dostępu do dokumentów oraz wstęp na posiedzenia kolegialnych organów władzy publicznej pochodzących z wyborów powszechnych. W organach samorządu teryt. oznacza to udział w posiedzeniach rady gminnej ,rady powiatowej czy sejmiku województwa.
Zasada jawności dotyczy uzyskania informacji, wstępu na sesje rady(sejmiku) i komisji oraz dostępu do dokumentów wynikających z wykonywania zadań publicznych.
Wybory do rad gmin, rad powiatów oraz sejmików województw
Wybory są powszechne, równe, bezpośrednie, i tajne.
Zasada powszechności
Ordynacja obejmuje polskich obywateli, którzy ukończyli 18 lat i zamieszkują stale na obszarze działania danej rady (sejmiku).
Warunkiem czynnego i biernego prawa wyborczego jest fakt stałego zamieszkania na obszarze wspólnoty samorządowej
Zasada równości
Wyborca posiada jeden głos do wyborów do rady (sejmiku)
Zasada bezpośredniości
Zasada tajności
Zakaz otwierania opieczętowanej urny do zakończenia głosów itd..
Zarządzanie wyborów należy do kompetencji Prezesa Rady Ministrów, który powinien zasięgnąć opinii Państwowej Komisji Wyborczej.
Dla celów wyborów powołuje się terytorialne komisje wyborcze i komisje obwodowe. Te pierwsze zajmują się rejestrowaniem kandydatów na radnych i ustalają wyniki głosowania . Te drugie mają na celu przeprowadzenie samego głosowania w obwodzie. Komisje terytorialne powołuje komisarz wyborczy, komisje obwodowe-wójt,burmistrz. Podziału na obwody dokonuje rada gminy, ale ogłoszenie o granicach obwodów i siedzibach obwodowych komisji należy do wójta, burmistrza, prezydenta.
Dla celów wyborów tworzy się jednostki podziału terytorialnego: obwody glosowania i okręgi wyborcze. Obwody głosowania obejmują od 500 do 3 tys. mieszkańców. Gdy chodzi o gminy ,tworzy się okręgi jednomandatowe (w małych gminach do 20tys) lub wielomandatowe. W wyborach wojewódzkich okręgiem jest powiat.
Gminna komisja ustala wyniki głosowania i wyborów do rady gminy. Powiatowa komisja wyborcza-do rady powiatu. Gdy chodzi o wyboru do sejmiku ,najpierw powiatowa komisja wyborcza ustala wyniki głosowania na poszczególne listy, a w oparciu o ustalenia i listy komisji powiatowych wojewódzka komisja wyborcza sporządza zestawienie wyników głosowania na obszarze powiatu.
Komitety wyborcze- mogą być tworzone przez partie polityczne, ich koalicję, organizacje społeczne i wyborców. Prowadzą kampanię wyborczą i zgłaszają kandydatów na radnych, ustalają pełnomocników wyborczych oraz pełnomocników finansowych.
Referendum lokalne
Przedmiot referendum wg Konstytucji dotyczy spraw danej wspólnoty lub odwołania organu pochodzącego z wyborów bezpośrednich tj. organu przedstawicielskiego.
Przedmiotem referendum gminnego mogą być sprawy samoopodatkowania się mieszkańców na cele publiczne. Referendum gminne i powiatowe przeprowadza się na wniosek 10% uprawnionych do głosowania, na wniosek, 5% jeśli chodzi o województwo. Wymagane jest 30% uprawnionych dla ważności referendum. Wynik jest rozstrzygający, gdy oddano więcej niż połowę ważnych głosów lub, co najmniej, 2/3 jeśli przedmiotem były sprawy samoopodatkowania się w gminie.
Gdy referendum jest zwoływane na wniosek mieszkańców ,z jego inicjatywą powinno wystąpić co najmniej 15 obywateli do organu stanowiącego powiatu lub województwa, lub 5 obywateli jeśli chodzi o referendum gminne.
Inicjator referendum zawiadamia przewodniczącego zarządu o inicjatywie przeprowadzenia referendum, podaje to do wiadomości mieszkańców danej jednostki podziału teryt., a następnie zbiera podpisy osób uprawnionych. Gdy inicjatorem jest określona grupa obywateli ,rada lub sejmik powołuje ze swego składu komisję do zbadania czy wniosek mieszkańców jest zgodny z przepisami. Na negatywną uchwałę lub na niedotrzymanie przez nią 30-dniowego terminu rozpatrzenia sprawy do przekazania wniosku o referendum, inicjatorowi służy skarga do sądu administracyjnego.
Konsultacje lokalne
Konsultacje należy przeprowadzać „ w innych sprawach ważnych dla gminy”.
Istnieje obowiązek przeprowadzenia konsultacji przy zmianie granic gminy. Również przy tworzeniu jednostek pomocniczych istnieje taki obowiązek. Tworzenie, łączenie dzielenie, znoszenie i ustalanie granic gmin, nadawanie gminie statutu miasta, ustalanie zmiany nazwy również wymaga konsultacji.