ERGONOMIA= ergon(praca)+ nomos(prawa)

jest nauką o pracy, czyli o używaniu nadanych człowiekowi od Stwórcy sił i zdolności

NAUKA O PRACY:

- o pracy pożytecznej, czyli chwalebnej, ulepszającej

- o pracy szkodliwej, czyli pogarszającej, haniebnej

Praca pożyteczna polega na doskonaleniu ludzi.

ERGONOMIA WG. JANA ROSNERA bada funkcjonale możliwości i właściwości człowieka w procesach pracy, które sprawiają, że praca jest bardziej sprawna a jednocześnie przyczyniają się do psychofizycznego rozwoju człowieka pracującego zapewniając mu bezpieczeństwo i wygodę, oraz chroniąc jego zdrowie i zdolność do pracy.

ERGONOMIA WG IEA określa stosunki powstające pomiędzy człowiekiem a jego zajęciem, sprzętem środowiskiem włączając w to sytuacje związane z pracą, zabawą, rekreacją i podróżą.

ERGONOMIA WG PTE jest to nauka stosowana zmierzająca do dostosowania procesów, narzędzi, urządzeń technicznych, materialnego środowiska pracy i życia człowieka oraz przedmiotów codziennego użytku do jego wymogów fizycznych i psychicznych. Praca będzie zorganizowana w sposób racjonalny wtedy, gdy maszyna i stanowiska pracy będą możliwe i bezpieczne w obsłudze, metody i warunki pracy zostaną dostosowane do potrzeb psychofizycznych człowieka. Przedmiot pracy charakteryzował się będzie dobrymi parametrami a stosunki międzyludzkie wewnątrz grupy roboczej będą harmonijne.

Dziś ergonomia to dziedzina wiedzy zajmująca się dostosowaniem otoczenia do psychofizycznych możliwości człowieka, a nie odwrotnie.

Dlaczego ergonomia jest ważna dla inżyniera?

inżynier wywodzi się z francuskiego i określa osobę posiadającą wiedzę techniczną z określonego zakresu techniki.

technika (gr. technikos) oznacza kunsztowny. Dawniej dotyczyło rzemiosł.

CEL ERGONOMII: wiedza ergonomiczna ma sprawić, aby technika nie stała się celem działalności a była narzędziem pomocnym człowiekowi i środkiem do osiągnięcia jego celów, żeby produkcja była dla człowieka, a nie człowiek dla produkcji.

Celem ergonomii jest zapewnienie człowiekowi dobrego życia, zadowolenia, poczucia bezpieczeństwa i komfortu psychicznego, jakie może on doznawać z chwilą stworzenia mu optymalnych warunków do pracy, wypoczynku i życia.

ERGONOMIA jest nauką interdyscyplinarną oznacza to, że wiedza potrzebna do rozwiązywania problemów pochodzi z obszarów różnych nauk szczegółowych, które ogólnie podzielić można na 2 grupy:

- nauki techniczno- organizacyjne: nauki ścisłe i przyrodnicze tworzące technikę i technologię, organizacja pracy i zarządzanie, ekonomika pracy, nauka o jakości. Największe znaczenie dla ergonomii mają: psychologia, fizjologia pracy, antropometria, nauki medyczne.

antropometria- nauka zajmująca się pomiarami ciała ludzkiego

- nauki o człowieku: prakseologia i teoria czynu, socjologia, psychologia pracy, antropometria, fizjologia pracy, medycyna pracy, higiena pracy.

nauki techniczne: budowa i konstrukcja maszyn, inżynieria transportu, technologia i technika, materiałoznawstwo, bezpieczeństwo pracy.

nauki organizacyjne: organizacja pracy

Makroergonomia- scalenie dorobku teoretycznego i wypracowanie zasad ergonomii dotyczących złożonych systemów ludzie-technika w powiązaniu z dorobkiem naukowym teorii organizacji, zarządzania, ekonomii, prakseologii, socjologii, polityki gospodarczej

CHRONOMETRAŻ wyodrębnienie typowych na danym stanowisku pracy czynności roboczych, pogrupowanie ich w cykle i określenie czasu trwania tych czynności. Jest warunkiem prawidłowego obliczenia wydatku energetycznego na stanowisku pracy. W zakładach pracy nazywany również „fotografią pracy” lub „ścieżką stanowiska”

PODSTAWOWA PRZEMIANA MATERII najmniejsza ilość energii zużywanej przez człowieka będącego na czczo, w zupełnym spokoju fizycznym i psychicznym, w pozycji leżącej, po minimum 8- godzinnym śnie, przebywającego w optymalnych warunkach mikroklimatu (temp. 20°C). Jest zależna od powierzchni ciała, wieku, łci oraz innych czynników endo- i egzogennych.

SPOCZYNKOWA PRZEMIANA MATERII

ilość energii zużywanej przez człowieka podczas spoczynku

OCENA OBCIĄŻENIA PRACĄ FIZYCZNĄ NA PODSTAWIE ANALIZY KOSZTU ENERGETYCZNEGO

analiza energetycznych zmian zachodzących podczas wysiłku jest często stosowaną metodą oceny stopnia ciężkości pracy z dużym komponentem wysiłku dynamicznego. Dotyczy to pracy związanej ze znaczną aktywnością ruchową, która poza obciążeniem energetycznym organizmu wpływa również na pobudzenie wielu układów, w tym układu krążenia i oddechowego, oraz mechanizmów termoregulacji. Podczas wykonywania pracy fizycznej energia produkowana przez organizm jest tylko w niewielkim stopniu zamieniona na pracę mechaniczną (5-25%), w większości zaś na ciepło (75- 95%) ilość energii produkowanej przez organizm podczas wykonywania czynności roboczej, definiowana jako wydatek energetyczny, jest miarą ciężkości pracy fizycznej.

METODY BADANIA CZASU PRACY

- metoda kalorymetrii bezpośredniej: wydatek energetyczny oceniany na podstawie pomiaru ilości ciepła wytwarzanego w tym czasie w organizmie. Pomiary wykonuje się w specjalnych komorach kalorymetrycznych

- metoda kalorymetrii pośredniej (gazowa): polega na pomiarze ilości pobieranego tlenu, oraz składu powietrza wdychanego i wydychanego

- pomiar częstości skurczów serca (telemetryczna): mierzmy czas powrotu tętna do stanu wyjściowego

- metoda chronometrażowo- tabelaryczna: polega na pomiarze wydatku energetycznego na podstawie tabel opracowanych przez fizjologów, w których uwzględniane są 2 parametry:

* pozycja ciała przy pracy,

* zakres obciążenia mięśni.

Ergonomia koncepcyjna- jest to wprowadzenie zasad ergonomii już w trakcie formułowania założeń i projektowania systemów

Ergonomia korekcyjna- zajmuje się korektą warunków pracy na drodze modernizacji istniejących oraz pracujących już maszyn i urządzeń, a także wprowadzeniem elementów zabezpieczających ludzi przed niekorzystnymi wpływami środowiska pracy

Zasada ergonomii warunków pracy:

1)wykonywanie pomiarów oraz określenie dopuszczalnych wartości intensywności czynników tworzących fizyczne, chemiczne i biologiczne środowisko pracy

2)określenie wpływu tych czynników na człowieka, zarówno na drodze badań diagnostycznych, jak i prospektywnych (prognozowanie skutków w procesie projektowania systemu)

3)określenie sposobów eliminacji uciążliwości i zagrożeń powodowanych przez czynniki środowiskowe oraz realizacja projektów korygujących warunki pracy

Zadania ergonomii wyrobów:

1)dostosowanie obiektów technicznych do wymiarów i kształtów człowieka

2)zapewnienie funkcjonalności obiektu technicznego

3)zapewnienie bezpieczeństwa i komfortu użytkowania obiektu technicznego

4)eliminowanie negatywnego wpływu wyrobu na warunki środowiska człowieka

5)dbałość o estetykę kształtów i barw obiektu technicznego

Proste techniki organizatorskie:

-rozszerzanie pracy czyli przydzielenie pracownikowi nowych, bardziej złożonych zadań, poszerzanie zakresu czynności wykonywanych na stanowisku pracy, umożliwianie wykonywania całego wyrobu lub znacznej jego części

-wzbogacanie pracy czyli scalanie czynności o różnym stopniu trudności w ramach jednego zadania, zwiększanie stopnia swobody i podejmowania decyzji w zakresie wykonywanych przez pracownika czynności, umożliwienie mu samodzielnego planowania i organizowania pracy

-wymienność pracy czyli zmiana rodzaju pracy, rodzaju czynności, która polega na zamianie jednego wykonawcy na innego przy danej pracy

-wymienność stanowisk pracy czyli zmiana miejsca pracy w ciągu dnia, tygodnia i dłuższych okresów

Lista P.Fittsa: przewaga człowieka nad maszyną

-wykrywanie słabych sygnałów (wzrokowych i słuchowych)

-wykrywanie sygnałów przypadkowych, pojawiających się na tle szumu

-odbiór, interpretacja i scalanie informacji cząstkowej oraz uzupełnianie brakujących informacji

-wykonywanie płynnych operacji sterowania

-przechowywanie dużej ilości informacji przez długi okres i wykorzystywanie ich w odpowiedniej chwili oraz umiejętność kojarzenia ze sobą różnorodnych informacji

-myślenie indukcyjne (wyciąganie wniosków i formułowanie uogólnień na podstawie doskonałych obserwacji i przesłanek stanowiących poszczególne przypadki wniosków i uogólnień)

-zmiany w zakresie wykonywanych funkcji w wyniku uczenia się

-zdolność do działania w sytuacjach nieoczekiwanych i mało prawdopodobnych

-wykrywanie i poprawianie błędów, zarówno swoich jak i maszynę

Lista P.Fittsa: przewaga maszyny nad człowiekiem

-szybkość działania

-wielkość dysponowanej siły, mocy i stabilności

-niezmienność wykonywania stereotypowych czynności i zadań

-przechowywanie informacji w postaci skróconej i kasowanie informacji

-zdolność do wykonywania wielu operacji równocześnie

-odporność na warunki środowiska zewnętrznego

Makroergonomia- scalenie dorobku teoretycznego i wypracowanie zasad ergonomii dotyczących złożonych systemów: ludzie-technika w powiązaniu z dorobkiem naukowym teorii organizacji, zarządzania, ekonomii, prakseologii, socjologii, polityki gospodarczej

Przerwy wypoczynkowe w czasie pracy- powinny być dostosowane do rodzaju wykonywanej pracy w taki sposób, aby zapewnić jak największą wydajność pracy i zmniejszyć zmęczenie, by praca odbywała się jak najmniejszym kosztem zdrowia.

1)czynności wymagające skupienia i uwagi oraz praca monotonna- częste przerwy (nawet co godzinę) na 3-5 min (dłuższe przerwy mogą dekoncentrować)

2)praca najcięższa fizycznie lub w uciążliwych warunkach- stosunek przerw do pracy powinien wynosić 1:1, np.30min pracy, 30min przerwy

3)formalny rozkład przerw czyli jedna przerwa 15min, przerwa w połowie lub 2/3 czasu pracy, a przerwy dzielą dzień pracy na dwie lub trzy równe części

4)przerwa po uzyskaniu max możliwości pracy- 7min gimnastyki podczas pracy, 2-3x dziennie i 15min na przerwę śniadaniową. Krótkie przerwy w okresie optymalnej dyspozycji do pracy, a dłuższe w okresie narastającego zmęczenia

5)ustalenie normy czasu pracy na przerwy wypoczynkowe w zależności od wydatku energetycznego oraz warunków cieplnych otoczenia i zwiększeniu czasu przerwy o dodatkowy wypoczynek w zależności od zużytej energii- na 10h pracy ok.1h przerwy. Zawsze 10% godzin spędzonych w pracy

Wysiłek fizyczny-dynamiczny - to rodzaj wysiłku w trakcie, którego przeważają skurcze izotoniczne mięśni (długość mięśnia ulega skróceniu). Mierzymy w kcal/min lub kJ/min

Obciążenie statyczne - jest to rodzaj wysiłku w trakcie którego przeważają skurcze izometryczne (długość mięśnia pozostaje bez zmian), np. dźwiganie ciężarów, utrzymanie wymuszonej pozycji przy pracy

Monotypowość - wielokrotne powtarzanie tych samych ruchów i czynności obciążających te same grupy mięśni. Stanowi dodatkowe obciążenie dla narządu ruchu. Czynności powtarzają się częściej niż 5 minut, częstotliwość większa niż 40 razy na minutę - mięśnie nie mają czasu na regenerację. Dlatego stanowisko pracy powinno być tak zaprojektowane, aby pracownik nie musiał wykonywać tych samych ruchów w krótkim okresie czasu.

W ocenie monotypowości prac niezbędna jest też analiza: czasu wykonywania czynności, pozycji w jakiej jest wykonywana, siły potrzebnej do jej wykonania, częstotliwość powtarzania, obciążenia zewnętrzne

Kody

Kategoria 1 - pozycja lub pozycje przyjmowane podczas pracy są naturalne. Obciążenie jest optymalne lub akceptowalne. Nie ma potrzeby dokonywania zmian na stanowisku pracy.

Kategoria 2 - pozycja lub pozycje przyjmowane podczas pracy mogą mieć negatywny wpływ na układ mięśniowo szkieletowy. Obciążenie jest prawie akceptowalne. Nie ma potrzeby dokonywania zmian na stanowisku, ale należy wziąć pod uwagę konieczność wprowadzenia takich zmian w najbliższej przyszłości.

Kategoria 3 - pozycja lub pozycje przyjmowane podczas pracy mają negatywny wpływ na układ mięśniowo szkieletowy. Obciążenie jest duże. Zmiany na stanowisku pracy muszą być przeprowadzone tak szybko jak to jest możliwe.

Kategoria 4 - pozycja lub pozycje przyjmowane podczas pracy mają bardzo negatywny wpływ na układ mięśniowo szkieletowy. Obciążenie jest bardzo duże. Zmiany na stanowisku pracy muszą być przeprowadzone natychmiast.

Obciążenie psychiczne - wpływ mają stan zdrowia, wiek, zmęczenie

Na wielkość obciążenia psychicznego wpływ mają:

- wysiłek psychiczny

- towarzysząca pracy monotonia

Fazy procesu pracy:

I. Uzyskiwanie informacji polega na odbiorze i odczytywaniu sygnałów zawierających określone informacje, określamy go jako proces na wejściu - faza percepcji

II. Podejmowanie decyzji polega na przetwarzaniu otrzymywanych informacji w decyzje centralnego układu nerwowego (CUN)

III. Wykonywanie czynności (przekazywanie informacji, sterowanie) procesy na wyjściu

Parametry wykorzystywane przy ocenie wysiłku psychicznego: złożoność, zmienność, powtarzalność, ważność, dokładność, szybkość przebiegu danego zjawiska

Na wielkość monotonii wpływają:

- jednostajność procesu pracy

- jednostajność otaczających warunków

- konieczność zachowania uwagi bez utrzymania kontaktu z innymi

- łatwość pracy

Źródła obciążenia psychicznego: w zadaniu roboczym, w fizycznych właściwościach środowiska pracy, w społecznych i organizacyjnych warunkach pracy, w środowisku społecznym, zewnętrznym wobec organizacji

Czynniki decydujące o ciężkości obciążenia: niejasny cel zadania, złożoność wymagań stawianych przez zadania, obsługa(instrukcja), adekwatność informacji, wieloznaczność informacji, Redundancja (nadmiar informacji), kompatybilność (zgodność), dokładność informacji, dzielenie czasu pomiędzy dwa lub więcej zadań, odroczone w czasie reakcje systemu komputerowego, formułowanie sądów absolutnych kontra względnych, obciążenie pamięci operacyjnej i pamięci trwałej, rozpoznawanie kontra przypominanie, wsparcie decyzji, kontrolowalność systemu, wymiary działań motorycznych, dynamika kontroli, tolerancja błędu, konsekwencja błędu, aspekty środowiska, interakcja społeczna, zależność od innych w trakcie wykonywania zadania, presja czasu

Zasady dotyczące odbioru informacji:

- obciążenie kanału informacyjnego powoduje szybkie zmęczenie psychiczne i może doprowadzić do blokady kanału polegającej na zerwaniu transmisji między narządem zmysłu, a centralnym układem nerwowym

- przekazywanie ciągle tego samego bodźca przez dłuższy okres czasu wywołuje zjawisko habitracji, czyli swoistego uodpornienia się narządu zmysłu na bodziec i zanik reakcji

- czas reakcji na proste bodźce słuchowe i dotyk wynosi 0,16-0,21s, a na układ złożony światła + sygnał 1s

- informacja do odbioru jednym rzutem oka nie powinna zawierać więcej niż 5 elementów

- należy unikać presji czasu w procesach percepcji informacji oraz podejmowania decyzji

- jeśli wymagana jest duża szybkość reakcji należy stosować sygnały dźwiękowe krótkie i intensywne, wzrokowe - długie

- sygnały nie powinny pojawiać się w chwilach zaabsorbowania

- wieloznaczność informacji umożliwia fałszywą możliwość informacji

Zasady dotyczące podejmowania decyzji:

- interpretowanie informacji i podejmowanie decyzji powinno być możliwie jak najbardziej automatyczne

- ilość możliwość decyzji przypadających na jednostkę czasu powinna być możliwie mała

- konieczność rozpatrywania informacji z różnych źródeł i rodzajów powinna następować jak najrzadziej

Zasady dotyczące wykonywania czynności (sterowania):

- liczba urządzeń sterowniczych oraz operacji st. Powinna być sprowadzona do minimum koniecznego ze względu na przeznaczenie układów

- powinien być tylko jeden tor sterowniczy dla spowodowania określonego skutku

- urządzenia sterownicze powinny być łatwe do zidentyfikowania

- urządzenia sterownicze powinny być tak zaprojektowane, aby uzyskać ich najlepsze zastosowanie na dla określonego celu

- kierunek ruchu urządzeń sterowniczych powinien być zgodny ze skutkiem, jaki ma spowodować

- położenie urządzeń sterowniczych powinno być w zasięgu nóg i rąk operatora

- powinna być zapewniona jednoczesność ruchów

- do kontroli wykonywania ruchów powinien być zaangażowany nie tylko jeden zmysł (należy przewidzieć wyłączenie narządu wzroku)

Stres jest to reakcja organizmu na wszelkie stawiane mu wymagania, bez względu na top czy wiążą się z one z uczucie przyjemności czy przykre. Ma on podłoże psychiczne lub fizyczne. 
Stres psychiczny jest to całokształt dających się oszacować wpływów ze źródeł zewnętrznych oddziałujących na człowieka i wpływających na jego psychikę. Stres pozytywny mobilizuje i powinien pomagać w rozwoju. 
2metody radzenia sobie ze stresem:

-Wyeliminować czynniki które stresują

-Uodpornić się(zwiększyć odporność poprzez prawidłowe odżywianie, odpowiednią ilość snu oraz aktywność fizyczną)
Strejn(strain-napinać) bezpośredni efekt stresu, uzależniony jest od indywidualnych przyzwyczajeń i sposobu radzenia sobie ze stresem. 
kiedy stres trwa krótko: Przyśpieszeni pracy serca, Podwyższa się poziom cukru we krwi, Powiększają się źrenice, Pocimy się, Podwyższenie ciśnienia, Zahamowanie procesów trawiennych

Fazy stresu:

I Faza alarmowa- uciekaj albo walcz

II Opór-zachodzi proces naprawy szkód

IIIWyczerpanie, zmęczenie- mogą występować zaburzenia psychiczne;

Endorfina- wydzielana jest przez mózg i pełni funkcję uspokajającą i przeciwbólową 
Reakcja na stres jest jednakowa wynikająca z wielkości presji. 
Stres pracy- każde działanie czynnika środowiska pracy na organizm, a kryterium kwalifikacji i oceny stresu jest zmniejszoną tolerancją pracy. 
tolerancja pracy- stan w którym pracownik w tempie akceptowalnym z ekonomicznego punktu widzenia i jednocześnie utrzymuje emocjonalną fizyczną harmonię. Zmniejszona tolerancja pracy jest kryterium oddzielającym stres o charakterze akceptowanym od stresu niepożądanego. 
Zdrowotne skutki stresu: Zaburzenia metaboliczne (miażdżyca naczyń, otyłość, cukrzyca), inwazyjne (gruźlica, choroby nowotworowe), regulacyjne (nadciśnienie, choroba wrzodowa), psychiczne (depresja, stany lękowe)

Główne stresory psychologiczne w środowisku pracy:

Czynniki fizyczno-chemiczne, Przeciążenia jakościowe, Niedociążenia jakościowe, Konfliktowość, Brak wsparcia, Ograniczona kontrola w pracy, Niejasność roli zawodowej

Ryzyko jest to funkcja prawdopodobieństwa wystąpienia niekorzystnych następstw zagrożenia i stopnia ciężkości tych następstw.

Czynniki zagrażające: szkodliwe, niebezpieczne, uciążliwe

Wśród wymienionych czynników możemy wyróżnić:

1.Fizyczne- efektywność statyczna, oświetlenie, promieniowanie jonizujące, podczerwone, laserowe, ostre krawędzie, wibracje drgania, szorstkie powierzchnie

2.Chemiczne A. w zależności od możliwych skutków działania na organizm ludzki: Toksyczne, Drażniące, Uczulające, Mutagenne, Rakotwórcze, Upośledzające funkcje rozrodcze B. w zależności od sposobu wchłaniania: Drogi oddechowe, Skóra i w każdy inny możliwy sposób.

3.Biologiczne A.mikroorganizmy: Bakterie, Wirusy, Grzyby, Pierwotniaki, Toksyny i alergeny B. makroorganizmy: Rośliny, Zwierzęta

4.psychofizyczne Obciążenie fizyczne, Obciążenie nerwowo-psychiczne, Obciążenie umysłowe, Obciążenie emocjonalne(stres)

Ryzyko zawodowe możliwość wystąpienia nieporadnych darzeń, związanych z wykonywaną pracą, powodując straty, w szczególności możliwość wystąpienia u pracownika niekorzystnych skutków zagrożeń dla jego zdrowia i bezpieczeństwa, z uwzględnieniem ich ciężkości

Miary ryzyka zawodowego: wskaźniki opisowe, liczbowe i literowe

Ocenę ryzyka wprowadzamy: na etapie planowania, po wprowadzeniu zmian, przed wprowadzeniem zmian, jeżeli straciły swoją aktualność obowiązujące standardy, normy, warunki użytkowania maszyn lub urządzeń

Analiza ryzyka: opis obiektu, identyfikacja zagrożeń, estymacja ryzyka, porównanie wyznaczonego poziomu ryzyka z poziomem dopuszczalnym, czy bezpieczeństwo jest wystarczające (tak lub nie)

Źródła informacji:

-Dane techniczne maszyn i urządzeń

-Procedury technologiczne i instrukcje obsługi

-Obserwacja stanowiska pracy

-Obserwacje zadań wykonywanych na stanowisku pracy

-Obserwacja zadań wykonywanych poza stanowiskiem pracy

-Analiza organizacji przedsięwzięć dla zapewnienia właściwych warunków pracy

-Sprawdzenie czy praca wykonywana jest zgodnie z określanymi procedurami

-Analiza czynników psychologicznych, społecznych i fizycznych

-Obserwacja czynników zewnętrznych, które mogą wpływać na stanowisko pracy

-Lista kontrolna- zawiera 360 pytań, które ukierunkowują nas na zagrożenia, występują pytania szczegółowe wtedy, gdy występuje czynnik zagrażający szczególnie zdrowiu człowieka

Identyfikacja zagrożeń:

-Określają czynniki niebezpieczne i szkodliwe na danym stanowisku pracy

-Wybór właściwych czynników szkodliwych i niebezpiecznych

-Ustalić w jaki sposób te czynniki oddziaływują na zdrowie człowieka

-Określamy czas(częstotliwość ekspozycji człowieka na istniejące zagrożenia)

-Ustalamy liczbę osób narażonych(przygotować kartę zagrożeń pracownika)

---