Sylwetka i zadania współczesnego nauczyciela wychowawcy.
Nauczyciel to nazwa zawodu oznaczająca kogoś kto uczy innych, przekazując im wiadomości i umiejętności, bądź naucza kogoś, jak ma żyć. (W. Okoń)
Współczesny nauczyciel staje się tym, kto kształci, wychowuje i rozwija znajdujących się pod jego opieką uczniów - wychowanków. Powinien być wzorem mądrego postępowania, wskazywać i uwrażliwiać na wartości, które są niezmienne, uczyć praktycznego wykorzystywania zdobytej wiedzy, rozbudzać wiarę każdego ucznia we własne siły. Musi też pamiętać, że obrana przez niego droga jest wynikiem świadomego wyboru, a nie chwilową niesprecyzowaną chęcią bycia przewodnikiem.
Jednym z praw dziecka jest jego rozwój, a zadaniem nauczyciela jest wspierać rozwój każdej młodej osoby. Niektórzy twierdzą, że najbardziej wspiera rozwój ten, kto sam rozwija swoją osobowość, a kiedy przerywa pracę nad sobą staje się czynnikiem hamującym i przeszkodą w procesie kształtowania osobowości innych
w tym dziecka.
Mówiąc o osobowości przytoczymy czym ona jest. Według L. Stankiewicza „osobowość oznacza zespół stałych właściwości i procesów psychofizycznych, odróżniających daną jednostkę od innych, wpływających na organizację jej zachowania. Osobowość to głęboko zakorzenione wzorce zachowań, myślenia i reakcji uczuciowych, ujawniające się u danej osoby w różnych sytuacjach przez dłuższy czas.”
Na układ własności osobowych nauczyciela składają się następujące czynniki:
jego światopogląd
zainteresowania
motywacje
zdolności
inteligencja
mechanizmy temperamentalne, charakterologiczne i samoregulujące.
Wszystkie one uczestniczą w procesach interakcji, tworząc różnorodną i otwartą sieć relacji między nauczycielem a uczniami, nauczycielem i rodzicami, ale także pomiędzy nauczycielami oraz środowiskiem lokalnym nauczycielami a dyrektorem i nadzorem pedagogicznym.
Nauczyciel to zawód o wysokim stopniu złożoności. Inne cechy powinien posiadać nauczyciel w przedszkolu, inne w szkole, również inaczej jest kształtowane działanie edukacyjne wśród młodzieży.
CECHY DYDAKTYCZNE NAUCZYCIELA TO:
mający aktualną wiedzę merytoryczną
dobrze przygotowany metodycznie
stosujący różne metody i środki dydaktyczne
znający podstawy pedagogiki i psychologii
pracowity
znający potrzeby i możliwości dzieci
lubiący dzieci
odpowiedzialny za uczniów przed uczniami, rodzicami i władzami
wymagający od siebie i innych
obiektywny, bezstronny i sprawiedliwy
systematycznie utrzymujący kontakty z rodzicami
twórczy, poszukujący nowych metod i środków
odważny
postępowy
przestrzegający przepisów i dyrektyw
Powinien również umieć dobrze planować pracę własną i zespołu, aktywizować uczniów i stosować indywidualizację w nauczaniu i poznawaniu uczniów, nagradzać i wyróżniać, wytwarzać poczucie bezpieczeństwa i warunki osiągania powodzeń i sukcesów przez uczniów, uznawać mądre kompromisy. Cały czas powinien pracować nad sobą i doskonalić swój warsztat pracy. Powinien być także komunikatywny i sugestywny w sposobie przekazywania wiedzy i wartości, umieć korzystać z różnych źródeł i traktować wszystkich jednakowo.
CECHY WYCHOWAWCZE NAUCZYCIELA TO:
otwarty na problemy młodzieży - traktujący ją podmiotowo
zajmujący się chętnie pracą z młodzieżą
przychylny i potrafiący sobie zjednoczyć uczniów swą postawą
nie obrażający się i nie ośmieszający się
wyrozumiały i opiekuńczy
nie tylko uczący, ale i wychowujący
posiadający autorytet osobisty
dążący do odnoszenia przez uczniów sukcesów
dotrzymujący słowa i obietnic
CECHY - WŁAŚCIWOŚCI ZEWNĘTRZNE:
schludny wygląd
dobra prezentacja ogólna
dbający o zdrowie fizyczne i psychiczne
odporny na trudności w pracy, ekspresyjnie przekazujący informacje
kulturalny w sposobie bycia
właściwie układający sobie stosunki międzyludzkie
interesujący się sukcesami
Z pewnym uproszczeniem i uogólnieniem można przyjąć jako cechy pożądane, ułożone hierarchicznie w następujący sposób:
otwartość i umiejętność kontaktu z młodzieżą, empatia
kompetencja merytoryczna i metodyczna
poszanowanie godności ludzkiej, podmiotowość
sprawiedliwość i obiektywizm w ocenianiu uczniów
dialogowość, negocjacyjność, demokratyczny styl kierowania
dyscyplina i wymagalność, konsekwencja w postępowaniu, wspomaganie
w kłopotach
tolerancja, kultura ogólna i pedagogiczna
umiejętność planowania pracy własnej i zbiorowej
motywacja i umiejętność samokształcenia oraz doskonalenia swojego warsztatu pracy (rozwój zawodowy)
poczucie humoru.
Bycie nauczycielem to wymaganie, konieczność nieustannego, trzeźwego patrzenia na rzeczywistość. Podstawowym zadaniem nauczyciela jest przygotowanie dorastających pokoleń do pracy i życia w społeczeństwie.
Wraz ze zmianami w szkolnictwie przeobrażeniu uległa również rola nauczyciela oraz jego zadania w procesie kształcenia dzieci i młodzieży. Obecnie nauczyciel stara się bardziej kształcić zdolności, umiejętności i zamiłowania uczniów, niż dostarczać im tylko szczegółowych wiadomości. Uczy ich wykorzystywać nabywaną wiedzę w życiu oraz czerpać informacje z różnych dostępnych źródeł. Na tle poszerzanych zadań szkoły powstają nowe obowiązki i zadania nauczycieli, którzy mają odgrywać role w działalności pozaszkolnej i ukierunkowywaniu organizacji czasu wolnego uczniów.
Rolę, zadania i pozycję nauczyciela wyznaczają jego zawodowe kompetencje, jego akceptacja dziecka jako głównego podmiotu edukacji oraz nastawienie na realizacje projektu osobowości ucznia, wyznaczonego przez jego możliwości i prawo do godnego
i wszechstronnego rozwoju.
Wychodząc z założenia, że o profesjonalnym i skutecznym działaniu nauczyciela decydują różnorodne kompetencje, które powinny mieć charakter dynamiczny , a więc być ciągle rozwijane i doskonalone, Wacław Strykowski wyróżnia:
kompetencje merytoryczne (rzeczowe), które wiążą się z dobrym opanowaniem
i zrozumieniem przez nauczyciela materiału, który stanowi treść nauczania
kompetencje psychologiczno - pedagogiczne pozwalające nauczycielowi na podejmowanie zróżnicowanych działań diagnostycznych i wychowawczych
w relacjach z uczniami na przesłankach teoretycznych
kompetencje diagnostyczne, związane z poznawaniem uczniów i ich środowiska
kompetencje w dziedzinie planowania i projektowania działań dydaktycznych
i wychowawczych, które są ważne dla tzw. Technologicznego podejścia do procesu kształcenia i wychowania, gdzie podstawą podejmowanych czynności jest prakseologia oraz teoria organizacji i zarządzania
kompetencje dydaktyczno-metodyczne, a więc wiedza na temat metod i zasad realizacji procesu kształcenia
kompetencje komunikacyjne, których istota zawiera się w umiejętności efektywnego nadawania i odbierania komunikatów
kompetencje medialne i techniczne związane z nowoczesną techniką informatyczną
i jej zastosowaniem w procesie kształcenia
kompetencje związane z kontrolą i oceną osiągnięć uczniów oraz jakościowym pomiarem pracy szkoły
kompetencje dotyczące projektowania i oceny programów oraz podręczników szkolnych
kompetencje autoedukacyjne związane z rozwojem zawodowym
i samodoskonaleniem
Każdy nauczyciel powinien posiadać dostateczną wiedzę specjalistyczną, znajomość współczesnych technik nauczania, ale także posiadać wiadomości o rozwoju psychofizycznym dziecka, o środowisku z którego uczeń się wywodzi. Powinien wykazywać wysoki stopień zaangażowania w pracę społeczną szkoły i środowiska. Nie można zapomnieć o tym, iż proces wychowania i uczenia się obejmuje na równi nauczyciela i dziecko, gdyż wszyscy uczą się od wszystkich.
Współcześnie poszukuje się najlepszych rozwiązań w zakresie kształcenia, dokształcania i doskonalenia nauczycieli. Jednak nauczyciele nie są do siebie podobni, wykazują ogromną różnorodność osobowości. Jest to korzystne dla młodzieży, gdyż spotykając w gronie swoich nauczycieli różne typy i odmiany osobowości może się lepiej przygotować do życia, w którym będzie miała do czynienia z bardzo różnorodnym otoczeniem ludzkim.
Literatura
Pomykało W.: Encyklopedia pedagogiczna, Warszawa 1993
Stankiewicz L.: Słownik organizacji i kierowania w oświacie, Olsztyn 1999
Strykowski W, Strykowska J, Pielachowski J.: Kompetencje nauczyciela szkoły współczesnej, Poznań 1003
Techmański Ł.: Kultura pedagogiczna szkoły, Życie szkoły, Nr9/2005
Wołczyk J.: Pedagogika, Warszawa 1980
DZIESIĘĆ PRZYKAZAŃ DLA NAUCZYCIELI
Autorem poniższych przemyśleń zebranych w 10 przykazań jest G. Poly.
Być zainteresowany swoim przedmiotem.
Znać swój przedmiot.
Wiedzieć jak się uczyć: najlepszy sposób na nauczenie się czegokolwiek, to odkrycie tego samemu.
Starać się czytać w twarzach uczniów, dostrzegać ich oczekiwania i trudności, umieć postawić się na ich miejscu.
Przekazywać uczniom nie tylko wiadomości, lecz również umiejętności, postawy myślowe, nawyk pracy metodycznej.
Niech uczą się odgadywać.
Niech uczą się udowadniać.
Dostrzegać te cechy zadania, które mogą być użyteczne przy rozwiązywaniu innych zadań - starać się dostrzec w danej konkretnej sytuacji metodę ogólną.
Nie ujawniać od razu całego sekretu - niech uczniowie odgadną go, zanim zostanie ujawniony - niech znajdą sami tyle, ile to jest możliwe.
Sugerować, nie narzucając swego zdania.
4