SEN

U ludzi dorosłych występują cyklicznie w ciągu doby dwa podstawowe stany fizjologiczne, tj. czuwanie i sen.

CZUWANIE - jest to stan aktyw­ności układu somatycznego. Charakteryzuje się występowaniem w EEG fal alpha i beta u ludzi pozostających w spoczynku i z zamkniętymi powiekami.

SEN - jest przede wszystkim spoczynkiem dla tego układu. W czasie snu dochodzi również do zmian w czynności innych układów: sercowo-naczyniowego, oddechowego, tra­wiennego i gruczołów dokrewnych.

Występowanie w ciągu doby jednego okresu czuwania i jednego okresu snu wiąże się z dojrzewaniem mózgowia. Noworodek śpi około 16 godzin na dobę, budząc się w ciągu doby od kilku do kilkunastu razy. Wraz ze wzrostem organizmu i dojrzewaniem mózgowia czas snu skraca się, czas czuwania zaś wydłuża. Tworzą się dwie fazy aktywności układu somatycz­nego: faza snu i faza czuwania.

Sen dzieli się na dwie fazy:

- na sen o wolnych ruchach gałek ocznych (NREM)

- na sen o szyb­kich ruchach gałek ocznych (REM).

Prawa półkula mózgu - artystyczna (damska)

Lewa półkula mózgu - ruchowa, analityczna (męska)

TERMOREGULACJA

Człowiek jest stało cieplny. Temperatura wewnętrzna (jamy brzusznej, klatki piersiowej i mózgu) ma stałą temperaturę.

TERMOREGULACJA - utrzymywanie stałej temperatury. Wahania w ciągu dnia 0,5 -0,7C (najniższa w czasie snu, po południu- wyższa)

Mechanizmy termoregulacji umożliwiają dostosowywanie ciepła wytworzonego w ustroju i ciepła wymienionego pomiędzy organizmem a środowiskiem do potrzeb bilansu cieplnego organizmu, co pozwala na utrzymywanie względnie stałej temperatury wewnętrznej.

Podstawą działania tych mechanizmów jest ujemne sprzężenie zwrotne ze zmiennym poziomem nastawienia „set pointu".

Głównymi elementami układu termoregulacji są:

1)termoreceptory obwodowe i termodetektory,

2)dwuczęściowy ośrodek termoregulacji w podwzgórzu,

3)efektory układu termoregulacji, dzięki którym usuwany jest nadmiar ciepła z organizmu w warunkach obciążenia ciepłem egzogennym lub endogennym, bądź zwiększa się jego produkcja przy ekspozycji do zimna.

Wymiana ciepła między organizmem a otoczeniem odbywa się na zasadzie praw fizycznych poprzez: konwekcję, przewodzenie, promieniowanie, parowa­nie.

Regulowana jest tylko temperatura wewnętrzna, która podlega jednak zmianom dobowym (najwyższa około godz. 18:00, najniższa w nocy), a u kobiet również zmianom związanym z cyklem menstruacyjny

ZABURZENIA MECHANIZMÓW TERMOREGULACJI

W wyniku upośledzenia działania mechanizmów termoregulacji nastąpić może znaczne obniżenie (hipotermia) lub podwyższenie (hipertermia) temperatury wewnęt.

HIPOTERMIA - występuje przy dłuższej ekspozycji na działanie zimna, zwłaszcza w środowisku wodnym, a jej skutkami są:

- zaburzenia czynności układów nerwowego i krążenia

- oraz poważne zakłócenia gospodarki wodno-elektrolitowej.

To obniżenie temperatury wewnętrznej (zwłaszcza po alkoholu rozszerzenie naczyń skórnych - tracimy ciepło)- człowiek ma uczucie że jest mu ciepło - zaburzenia akcji serca i krążenia , zmniejszenie odczucia zimna

HIPERTERMIA - może wystąpić w wyniku przebywania w gorącym otoczeniu, zwłaszcza o dużej wilgotności, lub nadmiernego nagromadzenia ciepła w ustroju podczas wysiłku. Najgroźniejszym dla zdrowia, a nawet życia etapem hipertermii jest udar cieplny.

Udar cieplny ( skóra sucha, zaburzenie krążenia, migotanie komór).

To zaburzenia termoregulacji gdy ilość ciepła uzyskiwanego ze środowiska lub wytwarzanego w czasie procesów metabolicznych przewyższa możliwość wydalania go

przegrzanie (obrzęk kończyn, bóle głowy, wymioty skurcze mięśni ,osłabienie temperatura w organizmie powyżej 40 stopni)

GORĄCZKA - nie jest synonimem hipertermii, ponieważ podwyższenie temperatury wewnętrznej zachodzi przy sprawnym działaniu mechanizmów termoregulacji. Gorączka pojawia się jako reakcja organizmu na działanie czynników patogennych zawierających pirogen egzogenny. Oddziałując na leukocyty, monocyty i makrofagi krwi stymuluje on uwalnianie cytokin - czyli pirogenów endogennych, które powodują podwyższenie temperatury wewnętrznej. To odczyn organizmu na działanie np. bakterii, pod ich wpływem następuje rozpad krwinek białych i uwalnianie endropirogenów, przestawienie temperaturę na wyższą (ok. 38C)

Do 38 C - nie powinno się obniżać np. przy przeziębieniach, bo to reakcja obronna organizmu

Wytwarzanie ciepła w organizmie zależy od:

- podstawowej przemiany materii

- pracy mięśni szkieletowych

- czynności przewodu pokarmowego- trawienie i wchłanianie pokarmów.

Obniżenie temperatury krwi powoduje:

- zwiększona produkcję ciepła lub zmniejszona jego utratę

- dreszcze

- wytwarzanie ciepła

- zwężają się naczynia skórne(blada skóra)

REGULACJA TEMPERATURY PODCZAS WYSIŁKÓW FIZYCZNYCH

Ze względu na to, że większość energii powstałej w pracujących mięśniach stanowi energia cieplna, temperatura wewnętrzna podczas wysiłków, zwłaszcza długotrwałych, ulega podwyższeniu. Wielkość wysiłkowych przyrostów temperatury zależy od obciążenia względnego (%VO₂max). Eliminacja ciepła podczas wysiłku zachodzi głównie przez parowanie potu, którego sekrecja znacznie się zwiększa. Termoregulacyjne reakcje na wysiłek zależą nie tylko od warunków środowiska termicznego, ale także od czynników nietermicznych, np. stopnia wytrenowania, nawodnienia organizmu, objętości krwi, stężenia jonów w płynach ustrojowych, a u kobiet od fazy cyklu menstruacyjn. Aktywna rozgrzewka wywiera korzystny wpływ na termo-regulację podczas wysiłku.

W czasie wysiłku fizycznego :

90% - ciepła produkowanych jest przez skórę

8% - przez klatkę piersiową i brzuch

1% - przez mózg

1% - przez inne organy

22 - 24 -komfort ciepła dla kobiety

20 - 22 C-dla mężczyzny

Hormony tarczycy są hormonami termogennymi tzn. że jest wyższa temperatura.

Hormony termogenne:

- adrenalina

- noradrenalina

- dopamina

W nodze kaczki znajduje się przeciwprądowy wymiennik ciepła!

---