Ustrój samorządu gminy.

Gmina jest podstawową jednostką samorządową. Swoje zadania wykonuje we własnym zakresie oraz na własną odpowiedzialność. Może wykonywać zadania zlecone jej przez organy rządowej administracji. Może powoływać na swoim obszarze jednostki pomocnicze, tj. sołectwa, dzielnice czy osiedla. Nie mają one jednak, tak jak gmina, prawnej osobowości. Ustrój gminy jest określany przez statut. Mieszkańcy mają prawo do podejmowania decyzji dotyczących własnej gminy w drodze referendum gminnego, albo też za pośrednictwem organów gminy.

Organy gminy:

- Rada Gminy - jest organem stanowiącym i kontrolnym, wybierana na 4 lata przez pełnoletnich mieszkańców gminy; składa się z radnych; na jej czele stoi przewodniczący Rady Gminy; do zadań Rady Gminy należy uchwalanie budżetu gminy, statutu gminy, miejscowego planu zagospodarowania, podatków gminnych, ustalanie kierunków działań wójta, powoływanie jednostek pomocniczych (sołectw, dzielnic), sprawowanie funkcji kontrolnej nad działalnością wójta, gminnych jednostek organizacyjnych i pomocniczych;

- Zarząd Gminy - organ o charakterze wykonawczym; na jego czele stoi wójt (gmina wiejska), burmistrz (miasto do 100 tys. mieszkańców) lub prezydent (miasto powyżej 100 tys. mieszkańców); powoływani są oni na 4-letnią kadencję.

Są to zadania publiczne wykonywane przez jednostkę samorządu terytorialnego, które służą zaspokojeniu potrzeb wspólnoty samorządowej. Mogą one być:

a) obowiązkowe - gmina nie może zrezygnować z ich realizacji, musi zapewnić w budżecie środki na ich realizowanie; przyczyna: dążenie do zapewnienia mieszkańcom świadczeń publicznych o charakterze elementarnym;

b) fakultatywne - gmina realizuje je w takim zakresie, w jakim jest to możliwe ze względu na środki posiadane w budżecie oraz lokalne potrzeby (samodzielnie na własną odpowiedzialność z własnego budżetu).

Zadania i kompetencje samorządu gminnego obejmują sprawy:

- ładu przestrzennego, gospodarki nieruchomościami,

- ochrony środowiska i przyrody oraz gospodarki wodnej,

- gminnych dróg, ulic, mostów, placów oraz organizacji ruchu drogowego

- wodociągów i zaopatrzenia w wodę, kanalizacji, usuwania i oczyszczania ścieków komunalnych, utrzymania czystości i porządku oraz urządzeń sanitarnych, wysypisk i unieszkodliwiania odpadów komunalnych, zaopatrzenia w energię elektryczną i cieplną oraz gaz,

- lokalnego transportu zbiorowego,

- ochrony zdrowia,

- pomocy społecznej, w tym ośrodków i zakładów opiekuńczych,

- gminnego budownictwa mieszkaniowego,

- edukacji publicznej,

- kultury, w tym bibliotek gminnych i innych placówek upowszechniania kultury,

- kultury fizycznej i turystyki, w tym terenów rekreacyjnych i urządzeń sportowych,

- targowisk i hal targowych,

- zieleni gminnej i zadrzewień,

- cmentarzy gminnych,

- porządku publicznego i bezpieczeństwa obywateli oraz ochrony przeciwpożarowej i przeciwpowodziowej, w tym wyposażenia i utrzymania gminnego magazynu przeciwpowodziowego,

- utrzymania gminnych obiektów i urządzeń użyteczności publicznej oraz obiektów administracyjnych,

- polityki prorodzinnej, w tym zapewnienia kobietom w ciąży opieki socjalnej, medycznej i prawnej,

- wspierania i upowszechniania idei samorządowej,

- promocji gminy,

- współpracy z organizacjami pozarządowymi,

- współpracy ze społecznościami lokalnymi i regionalnymi innych państw.

Gmina (podobnie jak powiat i województwo) posiada osobowość prawną, co umożliwia jej zaciąganie zobowiązań oraz posiadanie i zarządzanie mieniem. Nie wnikając w szczegóły, zadania własne gminy możemy podzielić na związane z infrastrukturą techniczną (utrzymanie dróg i placów), infrastrukturą społeczną (kultura, edukacja, opieka społeczna, szkolnictwo), gospodarkę komunalną, związane z utrzymaniem porządku publicznego (utrzymanie straży, zagwarantowanie bezpieczeństwa obywatelom, etc.), a także związane z ładem przestrzennym (ochrona środowiska, zagospodarowanie zieleni, architektura, kataster, etc.). Gmina sprawuje również pieczę nad powoływanymi przez siebie jednostkami pomocniczymi takimi jak osiedla, dzielnice, czy sołectwa. W skrócie - do zakresu działania gminy należą wszystkie sprawy publiczne o znaczeniu lokalnym, nie zastrzeżone ustawowo na rzecz innych podmiotów.

Literatura

1. Ustawa o samorządzie gminnym z dnia 1990-03-08 (Dz.U. 1990 Nr 16, poz. 95) tekst jednolity z dnia 1996-02-10 (Dz.U. 1996 Nr 13, poz. 74) tekst jednolity z dnia 2001-10-12 (Dz.U. 2001 Nr 142, poz. 1591)

2. Milczarek Tadeusz, „Samorząd gminny”, Wydawnictwo INFOR, 2009

---