AEROZOLOTERAPIA - wziewania lub inhalacje to metoda oddechowego wziewania, zastępuje urządzenia wytwarzające aerozole lecznicze
o różnym stopniu rozproszenia; wprowadzenie do dróg oddechowych odpowiednich leków w ilości wywołującej dany skutek leczniczy.
AEROZOLE - trwałe układy cząsteczek, substancji stałych, płynnych lub gazowych, rozproszonych i zawieszonych w środowisku rozpraszającym, gazowym.
PODZIAŁ AEROZOLI W ZALEŻNOŚCI OD ŚREDNICY KROPELEK:
A. prawdziwe = od 0,1-5 μm
B. wilgotne = od 5-20
C. spray = ↑20 μm
LECZNICZE STOSOWANIE AEROZOLI: głębokość wnikania w drogi oddechowe, szybkość prądu powietrza w drogach oddechowych, wielkość kropelek aerozolu, częstość oddychania, temp. aerozolu.
LEKI STOSOWANE DO WZIEWAŃ:
A. rozkurczowe - metyloksantyny
B. ułatwiające wykrztuszanie wydzieliny
C. przeciwzapalne - woda wapienna oraz wody mineralne zawierające wapń
D. antybiotyki
GŁĘBOKOŚĆ WNIKANIA KROPELEK DO DRÓG ODDECHOWYCH:
A. średnica: 30 μm penetrują tchawicę, oskrzela główne, oskrzela płatowe
B. średnica: 10 μm penetrują segmentalne oskrzela i oskrzeliki końcowe
C. średnica: 1 μm → pęcherzyki płucne
INHALACJE CELKOWE: stosowanie aerozolu leczniczego w zamkniętej przestrzeni celki - kabiny zabiegowej. Wytwarzany jest aerozol różno kroplisty, przystosowany do rozpylania leków = substancji dodatkowych (często b. gęstych i lepkich). Automatyczne sterowanie zabiegiem
z uwzględnieniem wymogów sanitarno - higienicznych.
Rozróżniamy:
A. fazę zabiegową
B. fazę higieniczną
Aerozol leczniczy w celce osiąga maksymalną gęstość po pewnym czasie, gdy wystąpi zrównoważenie ilości wytwarzanego aerozolu z kubaturą komory - celki i pojawi się sedymentacja na ścianach i podłodze celki,
a także na pacjencie (ochronne ubranie).
INHALACJE NATURALNE: aerozol morski - przy wietrze od morza
o średniej prędkości; w odl. ok. 300m od brzegu oddziaływanie wątpliwe.
Lecznicze wody mineralne → w postaci od 0,25 do 3% w zabiegach
10-15min, 1-2 dni
A. wody izotoniczne (0,9% NaCl) zmniejszają przekrwienie błony śluzowej, wzmagają wydzielanie, normalizują funkcję bł. Śluzowej
B. wody hipotoniczne (0,3 - 0,8% NaCl) usuwają zalegające substancje
C. wody hipertoniczne (1-3% NaCl) → wywołują przekrwienie błony śluzowej pobudzają wydzielanie gruczołów, rozrzedzają wydzielinę = odkrztuszanie i usuwanie. Jod działa jw. ale (silniej). Zawartość siarki szczególnie korzystna w przewlekłych stanach ropnych.
URZĄDZENIA DO WZIEWAŃ: rozpraszający leki za pomocą sprzężonego powietrza lub za pomocą UD; aparat: Schnitzlera; do wziewań szkockich, elektroaerozoli, zbiorowych; do wytwarzania aerozoli wibracyjnych.
INHALATOR ULTRADŹWIĘKOWY: pozwala uzyskiwać aerozole o znacznie mniejszej średnicy i większej gęstości mgły (ok. 10x) niż wytwarzane przez inhalator pneumatyczny. Aparat ten nadaje się szczególnie do inhalacji wód mineralnych, wyciągów roślin leczniczych i olejków eterycznych.
WSKAZANIA: przewlekły lub alergiczny nieżyt nosa i zatok, dychawica; przewlekły nieżyt krtani, oskrzeli, nieżyt oskrzeli kurczowo-zanikowe, śluzowa rozedma płuc.
P/WSKAZANIA: ch. nowotworowa, NK, choroba oddechowa z krwotokami.
KLIMATOTERAPIA - rodzaj terapii stosowany w leczeniu uzdrowiskowym oparty o klimat, temp., ciśnienie atmosferyczne.
POGODA - stan fizyczny atmosfery, powstający w wyniku występowania na danym obszarze określonych elementów meteorologicznych.
BODŹCE KLIMATYCZNE: termiczno-wilgotnościowe (odczuwalne); elektryczne (nieodczuwalne) → jonizacja powietrza i naturalnego PM; chemiczne; mechaniczne.
CECHY KLIMATU POLSKI: klimat przejściowy - między morskim, łagodnym klimat zachodniej Europy a surowym, kontynentalnym klimatem wschodniej Europy. Z tego powodu przy przewadze wpływu morskich mas powietrza występuje łagodniejsza zima lub chłodniejsze wilgotne lato,
a przy przewadze wpływu powietrza kontynentalnego - mroźna zima lub upalne lato.
REGIONY KLIMATYCZNE POLSKI:
A. nizinny - duża zmienność pogody, słabe oddziaływanie bodźcowe.
W uzdrowiskach tego regionu leczy się klimatycznie osoby w wieku podeszłym i starczym, dzieci cierpiące na schorzenia reumatyczne oraz wszystkich chorych, u których występują p/wskazania do bodźcowego wpływu klimatu. Prowadzi się również rekonwalescencję po przebytych chorobach i zabiegach operacyjnych.
B. nadmorski - walorem leczniczym tego klimatu jest obecność aerozolu morskiego, który niesie ze sobą napływające znad morza powietrze. Sezon kąpielowy (15.06 do 20.09) jest najkorzystniejszy. Klimat działający bodźcowo w którym leczy się przewlekłe choroby układu oddechowego, niedoczynność tarczycy, alergie, choroby skóry (łuszczyca, trądzik młodzieńczy) oraz krzywice.
C. górski - duża czystość powietrza, wybitny wpływ bodźcowy. Działa korzystnie w leczeniu i profilaktyce przewlekłych chorób układu oddechowego, alergiach i rekonwalescencjach.
ZABIEGI KLIMATOTERAPEUTYCZNE: kąpiele powietrzne kojarzone
z różnymi formami kinezyterapii, takimi jak gry, zabawy i ścieżki zdrowia.
PELOID (pelos - błoto) - występujące w przyrodzie tworzywo powstałe
w wyniku naturalnych procesów geologicznych, które po rozdrobnieniu
i zmieszaniu z wodą stosowane jest do celów leczniczych w postaci kąpieli i okładów.
PODZIAŁ PELOID:
1. osady podwodne
a. abiolity czyli osady mineralne
b. biolity, będące tworzywami powstałymi z substancji organicznej (torfy, muły)
2. ziemie lecznicze, czyli produkty wietrzenia minerałów (glinka, margle, less)
TORF - masa organiczna powstała z roślin pod wpływem bakterii,
w środowisku bogatym w wodę. TORFOWISKO - miejsce zalegania torfu
o miąższości ↑50cm.
STOPIEŃ ROZKŁADU TORFU - wzajemny stosunek ilościowy części roślin rozłożonych do nierozłożonych. Do jego oceny stosuje się prosty sposób polegający na wyciskaniu torfu przez palce i porównanie wyniku ze skalą
10-stopniową (H1 do H10). W stopniu H1 torf nie przechodzi przez palce, zaś w stopniu H10 przechodzi całkowicie. W Polsce dopuszczalny jest stopień H4.
SKŁADNIKI TORFU:
A. organiczne → nierozłożone składniki roślin (lignina, celuloza, hemiceluloza); rozłożone (bituminy i kwasy humusowe)
B. nieorganiczne (sole mineralne)
C. mikrobiologiczne (bakterie beztlenowe i tlenowe, grzyby)
WŁAŚCIWOŚCI FIZYKOCHEMICZNE BOROWINY: duża pojemność cieplna, złe przewodnictwo ciepła.
DZIAŁANIE BOROWINY NA ORGANIZM:
A. cieplne
B. mechaniczne (ucisk na tk. miękkie; w przypadku zawijań i okładów)
a. kąpiel borowinowa → ↑ ciśnienie hydrostatyczne wraz
z głębokością; utrudnia wdechy
C. chemiczne (związane ze związkami chemicznymi zawartymi
w borowinach); ↑ progesteronu u kobiet
Dawka: 100kg na 200l wody
Czas trwania: 15-20 min
Temp. w zabiegach miejscowych: 42-46oC; ogólnych: 40-42oC
FORMY ZABIEGÓW Z BOROWINĄ: kąpiele, okłady, zawijania, plastry, jonoforeza, fonoforeza.
WSKAZANIA: choroby zwyrodnieniowo-wytwórcze kręgosłupa i stawów; ch. pourazowe narządów ruchu; przykurcze stawów; mialgie (bóle mm); miogelozy (↑ napięcia m ze zgrubieniem struktury m); neuralgie
w okresie przewlekłym; wysięki w okresie przejściowym.
P/WSKAZANIA: ostre i podostre stany zapalne; nowotwory; ch. wrzodowe żołądka, dwunastnicy i pęcherza moczowego.
FANGO - glinka pochodzenia wulkanicznego, w skład której wchodzą głównie przemiany glinu, potasu, sodu, wapnia.
WODA LECZNICZA - woda podziemna, bakteriologicznie i chemicznie bez zarzutu o niewielkich wahaniach składu chemicznego i właściwości fizycznych o działaniu leczniczym udowodnionym na podst. badań.
KRYTERIA PODZIAŁU WÓD LECZNICZYCH:
1. ze względu na zawartość makroskładników, tzn. związków chemicznych występujących w wodzie w dużych ilościach
2. ze względu na zawartość mikroskładników, tzn. swoistych szczególnie aktywnych biologicznie związków, które występują w wodzie leczniczej w bardzo małych ilościach.
PODZIAŁ W. L. M.IN. ZE WZGŁEDU NA PORÓWNANIE Z TEMP. CIAŁA LUDZKIEGO:
1. hiportermalne - 20 - 35oC
2. izotermalne - 35 - 40oC
3. hiportermalne - ↑ 40oC
PODZIAŁ W. M. ZE WZGLĘDU NA PORÓWNANIE STĘŻENIA…:
1. hipoosmotyczne - ↓0,95% NaCl
2. izoosmotyczne - 0,95% NaCl
3. hiperosmotyczne - ↓0,95% NaCl
ZABIEGI: kąpiele, wziewania, kuracja pitna (krenoterapia).
PODZIAŁ W. I CHARAKTERYSTYKA:
1. alkaliczne
2. zawierające węglan wapniowy i magnezowy oraz siarczan wapniowy
3. słone
WYSTĘPOWANIE WÓD W POLSCE: 225 ujęć; różne składy chemiczne
i różny stopień mineralizacji; Karpaty i Pogórza: solanki: wapniowe. Jodkowe i bromkowe wody siarczkowe i wapniowe, magnezowe, chlorkowo-sodowe; środkowo-nizinny region: chlorkowo-sodowe; Sudety: słabo zmineralizowane wody radoczynne, szczawy i wody siarczkowe.
KĄPIEL SIARKOWODOROWA: temp. wody: ogólne (35-37oC; co 2-gi dzień lub 4xtydz (razem 15 zabiegów)); częściowe (37-39oC). Oddziaływanie: wpływa rozmiękczająco na naskórek; odczulająco; powoduje rozszerzenie naczyń skóry; uzupełnia niedobór siarki w ustroju. Wskazania: przewlekłe zapalenie stawów, zapalenie nerwów pochodzenia toksycznego, stany po zatruciach metalami ciężkimi, nerwobóle, ch. narządu rodnego łuszczycę
i pokrzywkę.
KĄPIEL KWASOWĘGLOWA: temp. od 30-34oC; czas: od 6-12min i zależy od stanu ogólnego chorego (12 zabiegów). Efekt: rozszerzenie naczyń włosowatych tt i żż; ↓ ciśnienia krwi (normalnego i podwyższonego chorego); zwolnienie akcji serca. Wskazania: wady serca; NK małego stopnia; zwyrodnienie serca; otyłość.
KĄPIEL CHLORKOWO-SODOWA: K. solankowa słaba → 0,5-1% (1-2kg soli na wannę); K. solankowa silna → 2-3% (2-4kg soli na wannę)
KĄPIEL RADANOWA: temp. 32-37oC; czas: 15-20min; codziennie lub co 2dni; przez skórę przechodzi tylko 0,3-0,5% radanu zawartego w wodzie, dlatego znaczenie biologiczne ma ta część, która jest wchłaniana.
KRENOTERAPIA - forma leczenia wykorzystywana w balneoterapii. Polega na piciu wód źródlanych o specyficznym, unikalnym składzie mineralnym. Odpowiednie wody mają dobroczynne działanie na układ pokarmowy, oddechowy i inne narządy.
DZIAŁANIE:
A. miejscowe odnosi się do odcinka przewodu pokarmowego
B. związane z objętością wody, temp., jakością chemiczną, biologicznym składem oraz odczynem; wpływ na czynność ruchową ścian przewodu pokarmowego, czynność wyściełania błony śluzowej, sorpcji składu treści pokarmowej.
DZIAŁANIE WODY MINERALNEJ: wchłonięcie wody z przewodu pokarmowego do krwi; krótkotrwałe ↑ objętości krwi; nadmiar wydalany przez nerki; picie dużych ilości wody.
TEMP. WODY: im większa jest różnica pomiędzy temp. wypitej wody
i poszczególnymi odcinkami przewodu pokarmowego, tym silniejsze jest bodźcowe działanie odnoszące się zarówno do czynności ruchowych
i wypoczynkowych; woda zimna wytwarza soki jałowe zwalniające czynność skurczów serca; woda ciepła wytwarza żółć i soki trzustkowe przyspieszające akcję serca, rozkurczająco na mm głowy, przewodu pokarmowego.
KURACJA PITNA:
A. woda hipertoniczna - 0,3-1% - nasilenie ruchów robaczkowych gdy anion siarczanowy lub kation magnezowy - pobudzenie perystaltyki jelit
B. działanie przeciwzapalne - zwiększone wytwarzanie soków żółciowych, wspomaganie opróżnienia jelit
C. woda izotoniczna - pobudza wydzielanie trzustkowe żółci.
KURACJA PITNA WODAMI CHLORKOWO-SODOWYMI:
A. hipotoniczne → przewlekłe nieżyty żołądka niedokwaśnych, bezkwaśnych; zaparcia
B. p/wskazania: ch. wrzodowa żołądka i dwunastnicy, wrzodziejące
i karczowe zapalenie jelita grubego, NK
KURACJA PITNA WODAMI WODOROWĘGLANOWYMI:
A. obecność wodorowęglanu-sodu
B. krótkotrwałe zobojętnienie zdrowego żołądka, późniejsze zwiększenie wydzielania kwasu soku żołądkowego
C. woda wypita przed jedzeniem prowadzi do zobojętnienia soku żołądkowego
D. woda spożyta po jedzeniu prowadzi do zobojętnienia miazgi pokarmowej powstałej dzięki węglanowi pobudzającemu wydzielanie soku żołądkowego.
WSKAZANIA: przewlekły nadkwaśny nieżyt żołądka; ch. wrzodowa żołądka i dwunastnicy w okresie utajenia; stany pooperacyjnym leczeniu choroby wrzodowej; przewlekłe stany zapalne pęcherzyka żółciowego i dróg żółciowych; stany po zabiegach chirurgicznych na drogach żółciowych.
P/WSKAZANIA: ch. wrzodowa żołądka i dwunastnicy w okresie ostrym; nerwica żołądka.
ZASADY OGÓLNEJ KURACJI PITNEJ:
A. przy ustaleniu należy wziąć pod uwagę masę ciała chorego oraz indywidualną tolerancję na skład wody mineralnej
B. dawka 100ml wody mineralnej (waga 70kg - wywiera działanie)
C. 1-szy tydzień - 220ml
D. 2-3-ci tydzień 4-6x220ml W.M. 3xdziennie
W ZALEŻNOŚCI OD MASY:
A. małe 10ml/kg masy ciała
B. średnie 15ml/kg masy ciała
C. duże 20ml/kg masy ciała
Dzienna dawka wody mineralnej dzieli się na 3 porcje. Poranna-największa. W niektórych chorobach wskazane są początkowe dzienne dawki mniejsze i częstsze. Pije się na czczo od 20-80 min przed jedzeniem, małymi łykami (ok. 200ml w ciągu 3-6min). Chodzenie podczas picia W.M. ułatwia jej przepływ przez przewód pokarmowy.