PS1a1x, Nauki polityczne

Nauki polityczne

semestr letni 2005

Wyk�ad I: Podstawowe poj�cia

Rozmaite okreœlenia polityki:

a) polityka jako sprawowanie w�adzy w celu realizacji interes�w lub/i wartoœci

b) publiczna alokacja d�br

c) wsp�zawodnictwo mi�dzy jednostkami i grupami d��cymi do realizacji swoich interes�w

d) decydowanie co jest dobre lub z�e dla spo�ecze�stwa i pr�ba realizacji decyzji

e) œwiadome kierowanie sprawami spo�ecznymi

f) dzia�anie w celu zdobycia i zachowania w�adzy

g) ludzie maj� natur� emocjonaln� i znajduj� si� we w�adaniu mit�w i symboli - i polityka sprowadza si� do manipulowania symbolami

rozr�nienie "politics" i "policy-making"

2. poj�cie w�adzy

relacja spo�eczna polegaj�ca na tym, �e jedna osoba mo�e nak�oni� drug� do okreœlonego post�powania - „mo�noœ� przeprowadzenia swojej woli w jakiejœ sytuacji spo�ecznej nawet wbrew oporowi”

Wg Maxa Webera "w�adza oznacza szans� przeprowadzenia swej woli tak�e wbrew oporowi, w ramach pewnego stosunku spo�ecznego, bez wzgl�du na to na czym ta szansa polega."

pa�stwo

„ZORGANIZOWANA WSP�LNOTA LUDZKA, KT�RA JEST PRODUKTEM ICH NATURALNEGO ROZWOJU HISTORYCZNEGO I WYRӯNIA SI� KILKOMA CECHAMI:

JEST organizacj� polityczn� czyli tak� w kt�rej w�adza publiczna jest czynnikiem organizuj�cym wsp�prace du�ych grup spolecznecznych i wyboerajacym sposoby rozwo�zywania konflikt�w mi�dzy grupami i mi�dzy Jednostkami

JESt hieraarchi� pozycji i r�l, struktur i decyzji, norm i wartoœci

jest organizacj� terytorialn�

suwerenna wewn�trznie wobec innych organizacji i zewnetrznie

organizacja przymusowa

panowania cz�œci nad ca�oœci� w kt�rej interesy cz�stkowe zderzaj� si� z interesami og�lnymi a powszechny zasi�g kontroli pozwala objac decyzjami w�adczymi og� ludnoœci zamieszka�ej w Granicach tej organizacji

instytucja polityczna: trwa�y ustalony uk�ad w�adzy i autorytetu

zwi�zkiem nazywamy pewien ograniczony swoistymi regu�ami lub zamkni�ty na zewn�trz stosunek spo�eczny wtedy gdy przestrzeganie jego prz�dku gwarantowane jest przez zachowanie okreœlonych ludzi, zmierzaj�ce wy��cznie do jego urzeczywistnienia: kierownika i ewentualnie sztabu administracyjnego.

panowaniem nazywamy szans� pos�usze�stwa pewnej grupy os�b wobec rozkaz�w o okreœlonej treœci

zwi�zkiem politycznym nazywamy zwi�zek panowania wtedy i o ile jego istnienie i obowi�zywanie jego porz�dk�w w obr�bie pewnego okreœlonego geograficznego terytorium gwarantowany jest w spos�b trwa�y przez stosowanie fizycznego przymusu i gro�b� zastosowania tego przymusu przez sztab administacyjny.

Pa�stwem nazywamy instytucje polityczn� prowadz�c� ci�g�a dzia�alnoœ� jeœli i o ile jej sztab administracyjnyskutecznie roœci sobie prawo do monopolu prawomocnego fizycznego przymusu w celu urzeczywistnienia jej porz�dk�w

Politycznie zorientowanym nazywamy dzia�anie spo�eczne w szczeg�lnoœci tak�e dzia�anie zwi�zku wtedy i o ile jego celem jest wp�ywanie na kierownictwo zwi�zku politycznego, a przede wszystkim zaw�aszczenie uprawnie� do rz�dzenia lub wyw�aszczania z nich, ich przekazanie lub te� ich nowy podzia�.

W zwi�zkach politycznych przemoc nie jest oczywiœcie ani jedynym ani tak�e cho�by normalnym œrodkiem administrowania. Ich kierownicy pos�uguj� si� wszelkimi mo�liwymi œrodkami by urzeczywistni� swe cele. Lecz groŸba przemocy i ewentualne ich zastosowanie jest jednak ich swoistym œrodkiem, a zawsze ultima ration gdy inne œrodki zawiod�. Ale nie tylko zwi�zki polityczne posluguj� si� przemoc� jako prawomocnym œrodkiem - r�wnie� r�d, rodzina, zrzeszenia.

Zw. polityczny charakteryzuje opr�cz mo�noœci pos�ugiwania si� przemoc� do gwarantowania porz�dk�w tak�e to �e roœci sobie prawo do panowania swego sztabu administracyjnego i jego porz�dk�w na pewnym terytorium oraz gwarantuje to panowanie odwo�ujac si� do przemocy.

Nie spos�b zdefiniowa� zwi�zku politycznego - tak�e pa�stwa przez podanie celu jego dzia�ania Nie istnieje cel od troski o zaopatrzenie w �ywnoœ� do mecenatu w domenie sztuki kt�rego by zwi�zki polityczne nie stara�y si� osi�gn�� okazjonalnie i nie istnieje cel od gwarancji osobistego bezpiecze�stwa do wymiaru sprawiiedliwoœci kt�ry sara�yby si� osi�gn�� wszystkie zwi�zki polityczne. Dlatego "polityczny" charakter zwi�zku mozna zdefiniowa� tylko poprzez odwo�anie si� do tego œrodka kt�ry nie jest mu wy��cznie w�aœciwy ale jednak swoisty i nieod��czny od jego istoty: przemocy.

trzy typy prawomocnego panowania:

racjonalny - oparty na wierze w legalnoœ� ustanowionych porz�dk�w i prawa wydawania polece� przez osboy powo�ane przez nie do sprawowania panowania (panowanie legalne)

tradycjonalny - opieraj�cy si� na powszedniej wierze w œwi�toœ� obowi�zuj�cych od zawsze tradycji i prawomocnoœ� obdarzonych przez nie autorytetem os�b

charyzmatyczny opiera� si� na niepowszednim oddaniu osobie uznawanej za œwiet�, za bohatera, czy wzorzec i objawionym lub stworzonym przez ni� porz�dkom.

w przypadku panowania racjonalnego pos�usze�stwo okazywane jest legalnie ustanowionemu, rzeczowemu bezosobowemu porz�dkowi i okreœlonemu przeze� prze�o�onemu za spraw� formalnej legalnoœci jego rozporz�dze� i w ich obr�bie

tradycyjnego - za spraw� czci i w zwyczajowych granicach osobie wskazanego przez tradycje i zwi�zanego ni� (w jej domenie) pana.

charyzmatycznego okazowane jest odznaczajcemu si� charyzmatycznymi znamionami przyw�dcy jako takiemu za spraw� osobistego zawierzenia objawieniu, temu, �e jest on bohaterem czy wzorce,. w granicach obowiazywania wiary w ten jego charyzmat.

system polityczny

pa�stwo

terytorialnie ograniczona suwerennoœ� - najwy�sze Ÿr�d�o prawa w swoich granicach

prawna definicja

strukturalno-funkcjonalna zorganizowana instytucjonalnie machineria dla podejmowania i realizacji decyzji politycznych i zapewnienie przestrzegania prawa i zasad rz�dowych.

identyfikuje struktury dzia�aj�ce jako rz�d funkcje

M. Weber: monopol na uprawnione u�ycie si�y i przymusu dla przestrzegania prawa i decyzji podj�tych przez spo�ecze�stwo

utrzymywanie �adu i wsp�zawodnictwo z innymi pa�stwami

autonomicznym aktorem z�o�onym z urz�dnik�w publicznych kkt�rzy podejmuj� decyzje

Legitymacja - dlaczego ludzie podporz�dkowuja si� w�adzy -

prawowity w�adca - legitimatio - prawowite pochodzenie

przyzwolenie - zgoda rz�dzonych

Ÿr�d�a legitymacji - tradycja

dobrobyt i dobre rz�dzenie

struktura w�adz - poczucie reprezentacji

suwerennoœ�

autorytet - dotyczy przyw�dcy

pa�stwo - struktura w�adzy - suwerenna i zdolna do narzucania swoich praw.

Elementy pa�stwowoœci:

terytorium

ludnoœ�

suwerennoœ�

rz�d

System polityczny:

system polityczny - wywodzi si� z biologii

system - ca�oœ� z�o�ona z wzajemnie powi�zanych/wsp�zale�nych element�w/komponent�w, kt�re znajduj� si� ze sob� w ci�g�ej, regularnej interakcji - zmian jednego poci�ga za sob� zminy w innych.

og�/ca�oœ� struktur, procedur i instytucji, kt�re dzia�aj� wsp�lnie by znale�� rozwi�zanie problem�w

ca�okszta�t wzajemnych politycznych powi�za� istniej�cych w globalnym systemie jakim jest spo�ecze�stwo

trzy elementy: idee polityczne; organizacje i instytucje uczestnicz�ce w �yciu politycznym kraju i organizuj�ce to �ycie, oraz normy reguluj�ce i organizuj�ce wcielenie w �ycie idei i wartoœci politycznych oraz reguluj�ce struktur� i funkcjonowanie organizacji i instytucji politycznych

„og� organ�w pa�stwowych i partii politycznych oraz organizacji i grup spo�ecznych uczestnicz�cych w dzia�aniach politycznych w ramach danego pa�stwa, a tak�e og� generalnych zasad i norm reguluj�cych wzajemne stosunki pomi�dzy nimi.

instytucje

normy i regu�y

relacje pomi�dzy instytucjami

funkcje wype�niane przez system polityczny

Instytucje: partie polityczne, grupy interesu, organy pa�stwowe

partie pol.: dobrowolne organizacje kt�rych g��wnych celem jest zdobycie lub utrzymanie w�adzy w pa�stwie dla realizacji swojego programu politycznego

g. int. organizacje, kt�re zabezpieczaj� interesy swoich cz�onk�w poprzez odzdzia�ywanie (wp�yw) na organy pa�stwowe, partie polit., opini� publiczn�

prawodawcze, administracyjne - r�dowe i samorz�dowe, sadowe

Ka�dy system funkcjonuje na podstawi norm, regu�, zasad: w demokracji - suwerennosci, praworz�dnoœci (pa�stwa prawa), podzia�u w�adzy, pluralizmu politycznego

szczeg�lna rola norm i regu� prawne w tym normy prawa pa�stwowego zawarte w konstytucjach, ustawach,

podsystemy: instytucjonalny, funkcjonalny, regulacyjny i komunikacyjny

Regulacyjny: og� norm reguluj�cych stosunki spoleczno-prawne - Normy prawne i pozapprawne reguly nienormatywne

prawo autonomiczne (statuty i Regulaminy) prawo pa�stwowe - konstytucja, ordynacje wyborcze, ustawy o partiach, o finansowaniu, Regulaminy parlamentarne

Komunikacyjny: og� stosunk�w pomi�dzy elementami strukturalnymi

Funkcjonalny: Role eype�niane przez poszczeg�lne Elementy strukturalne i system polityczny jako ca�oœ�

system polityczny spe�nia:

funkcja regulacyjna - sterowanie procesami wg regu� przyjetych w danym systemie polit.

funkcja mediacyjna godzenie sprzecznych interes�w

funkcja adaptacyjna usprawnienia i adaptacji systemu

funkcja innowacyjna wprowadzanie nowych regu� i mechanizm�w

Trzy teoretyczne podejœcia:

elitarystyczne

polityka definiowana jest jako walka o w�adz�, zasadnicz� cech� jest polityczna stratyfikacja tzn. �e ludnoœ� mo�na podzieli� pod wzgl�dem jej udzia�u we w�adzy na warstwy: system polityczny ma charakter piramidy - kt�rej wierzcho�ek stanowi elita - rz�dz�cy a reszta nazywana masami jest w zasadzie podporz�dkowana. Mo�na jeszcze wyr�ni� grup� s�u�ebn� wobec elity zapewniaj�c� techniczne mo�liwoœci rz�dzenia

Roberto Michels, Parto, Mosca - The RUling Class �e w ka�dym systemie politycznym s� dwie warstwy - klasa polityczna (elita) i masy. Klasa polityczna kontrolowa�a wszystkie funkcje polityczne,

r�ne by�y Ÿr�d�a tej w�adzy - pot�ga wojskowa, religia, pot�ga ekonomiczna, ostatni wiedza techniczna

C. Wright Mills �e cz�onkowie trzech grup - establiszment wojskowy, szefowie korporacji, elita polityczna ci kt�rzy sprawuj� najwy�sze stanowiska w pa�stwie - podzielaj� oni zasadnicze wartoœci jak spo�ecze�stwo i system powinny funkcjonowa�, podobne pochodzenie spo�eczne, ko�cz� podobne szko�y, cyrkuluj� pomi�dzy g��wnymi instytucjami, i utrzymuj� stosunki osobiste mi�dzy sob�.

Koncentracja na elicie: kims�, ich to�samoœ�, socjalizacja, rekrutacja, jak utrzymuj� dominacj� uciekaj�c si� do roozmaitych technik, podzia�u zasob�w, kontroli pa�stwa czy uzycia si�y.

Podejœcie klasowe:

wsp�lne z elitystycznym podejœciem to �e zwraca uwag� na fakt stratyfikacji spo�ecznej, strukturalnie uwarunkowanej nier�wnoœci

klasa jest to grupa spo�eczna kt�r� wyr�nia przede wszystkim stosunek do zasob�w ekonomicznych - w�asnoœci œrodk�w produkcji ale mo�e by� posiadanie innych cennych d�br - status,

walka klas fundamentalny antagonizm

najcz�œciej kryteium ekonomiczne - marksowskie, czy stratyfikacja

dynaika interakcji mi�dzy klasami

pluralistyczne - polityka jest z�o�oa sie� interakcji pomi�dzy r�nymi grupami kt�re d�� do realizacji w�asnych interes�w politycznych

jednostki nale�� do r�nych grup kt�re maj� r�ne interesy, kt�re si� na siebie nie nak�adaj� tzn. nie wzmacniaj� si�, spo�ecze�stwo nie sk�ada si� z du�ych grup o sta�ym sk�adzie -

pluralizm zasob�w politycznych - jest wiele spos�w za pomoc� kt�rych grupy te mog� wp�ywa� na decyzje polityczne: pieni�dze, g�osy, wiedza/ekspertyza, polityczne umiejetnoœci, dost�p do infromacji, status - ka�da grupa ma dost�p do jakichœ politycz. zasob�w.

Rola pa�stwa 1) ustanawianie regu� gry dla wsp�zawodnictwa mi�zdzy grupami

2) ostalanie jakie interesy one reprezentuj� (czego chc�) i jak s� silne w sensie mobilizacji zasob�w politycznych 3) kszta�towanie polityki tak aby mniej wiecej uwzgl�dnia�a interesy i si�� wszystkich grup w spos�b zr�wnowa�ony 4) realizacja takiej polityki

rz�d jako neutralny arbiter

Typologia system�w politycznych

Arystoteles: w�aœciwe i zwyrodnia�e - te pierwsze maj� na celu dobro og�lne, s� wed�ug zasady sprawiedliwoœci bezwzgl�dnej w�aœciwe, te zaœ kt�re maj� na celu jedynie dobro rz�dz�cych s� b��dne i przedstwaiaj� wszystkie zwyrodnienia w�aœciwych”

monarchia - tyrania

arystokracja - oligarchia

politeja - demokracja politeja ��czy w sobie pierwiastki demokracji i oligarchii - ustr�j mieszany

kryteria:

re�ym polityczny (og� metod stosowanych przez aparat pa�stwowy w stosunkach ze spo�ecze�stwem oraz zasady jakimi sie kieruje w tych stosunkach.

demokratyczne

autorytarne

totalitarne

zasady organizacji aparatu pa�stwowego:

dotycz� wzajemnych stosunk�w mi�dzy naczelnymi organami pa�stwa a tak�e charakteru instytucji g�owy pa�stwa

relacje mi�dzy w�adz� ustawodawcz� i wykonawcz�:

parlamentarny

prezydencki

mieszany

rz�dy zgromadzenia

relacj� mi�dzy szefem rz�du i szefem pa�stwa: parlamentarne i prezydialne

charakter g�owy pa�stwa (monarchia lub republika)

struktura terytorialna pa�stwa: okreœlaj�ca relacj� mi�dzy centralnymi a lokalnymi organami pa�stwa dzielimy na unitarne i z�o�one

Pa�stwa demokratyczne:

zasady: suwerennoœ� narodu, pluralizmu politycznego, podzia�u w�adzy (r�wnowagi w�adz), praworzadnoœci (pa�stwa prawa)

Ÿr�d�em w�adzy w ostatniej instancji jest nar�d, ta w�adza jest niczym nieograniczona i ostateczna

poj�cie suwerennoœci - wewnetrznej - koncepcja umowy spo�ecznej Jana Jakuba Rousseau

realizowane za poœrednictwem demokracji poœredniej, czasem bezpoœredniej

referenda, inicjatywa ludowa, weto ludowe

tworzenie poprzez wyb�r niekt�rych organ�w pa�stwowych

uczestnictwo w rz�dzeniu za poœrednictwem zinstytucjonalizowanych form reprezentacji interes�w, partii politycznych i grup nacisku

wyra�anie opinii

prawo suwerena do tworzenia organ�w pa�stwowych

wybory do parlament�w, wybory g�owy pa�stwa

organy przedstawicielskie a czasem tak�e wykonwcze w podmiotach pa�stwa federacyjnego

organy samorz�du lokalnego

powszechne, r�wne, bezpoœrednie, tajne

system pluralny - niekt�zy mog� g�osowa� w kilku okr�gach, maj� dodatkowe g�osy

kurialny system

gerrymandering - manipulacja granicami okr�g�w wyborczych

bierne prawo wyborcze - zbieranie podpis�w, kaucja

system wyborczy wi�kszoœciowy (system wi�kszoœci wzg�dnej i bezwzgl�dnej z turami) i proporcjonalny

zasada liczby rozdzielczej - liczba g�os�w konieczna do wybrania jednego deputowanego. Ka�da partia dostaje tyle mandat�w ile liczb rozdzielczych mieœci si� w sumie zebranych przez ni� g�os�w. Najprostszy spos�b to podzielenie liczby wszystkich oddanych g�os�w na liczb� deputowanych

system d'Hondta ile g�os�w przypada na dla ka�dej partii na jedno, dwa, trzy miejsca i otrzymane ilorazy si� porz�dkuje

klauzula zaporowa trzeba zdoby� pewne minimum g�os�w w skali kraju, lub pewne minimum mandat�w bezpoœrednich

blokowanie list

SPRZYJA P�YNNOŒCI SYSTEMU PARTYJNEGO, INTENSYFIKACJA WALKI POMI�DZY UGRUPOWANIAMI O ZBLI�ONYM PROGRAMIE, WZRASTA ROLA KIEROWNICTWA PARTYJNEGO - KOALICJE ELIT

FRAGMENTARYZACJA SYSTEMU PARTYJNEGO

WZMOCNIENIE TENDENCJI ODŒRODKOWYCH

SYSTEM WI�KSZOŒCIOWY SPRZYJA PARTION DU�YM - UNIEMO�LIWIA FRAGMENTACJE PARTII - PCHA SYSTEM DO ŒRODKA, POZORNA WI�KSZOŒ�

DWIE TURY - SPRZYJA BLOKOWANIU PARTII

zasada reprezentacji - zasada mandatu wolnego - jest przedstawicielem narodu ca�ego - nie jest zwi�zany ich instrukcjami i nie mo�e by� poci�gni�ty do odpowiedzialnoœci politycznej

faktycznie jednak konsekwencj� dyscypliny partyjnej redukuj� faktyczne funkcjonowanie mandatu wolnego

pluralizm polityczny:

wynika z ograniczenia roil aparatu pa�stwowego - kt�rego w�adza nie mo�e ogranicza� samodzielnoœ�i i niezale�noœci zorganizowanych grup interesu i grup politycznych

�adna grupa polityczna nie mo�e by� bez w�asnej woli wy��czona z systemu

legalnoœ� i swobod� dzia�ania opozycji

koncepcje korporacyjne - reprezentacja interes�w organizuj�cych si� na zasadzie funkcjonalnej

Zasada podzia�u w�adz (r�wnowagi w�adz)

tr�jpodzia� Locke'a Monteskiusza

wszystkie trzy maj� w�adz� od suwerena, ka�da sprawowana przez odr�bny organ

w wi�kszoœci przypadk�w parlamentarna wi�kszoœ� i rz�d tworz� jednoœ�

bardziej w systemie prezydenckim

ochrona niezawis�oœci s�d�w, rola opinii publicznej, federalizm,

parlament - jedno lub dwuizbowy - izba wy�sza i ni�sza - wy�szy cenzus wieku, poœrednioœ� wyboru, czasem cz�œ� z nominacji, d�u�sza kadencja, odnawianie cz�œciowe, inny cykl wyborczy

funkcje: ustawodawcz�, kontroln�, legitymizacyjn� i arbitra�ow�

legitymizacyjna nadawanie mocy prawnej akt�w normatywnych powstaj�cych poza parlamentem; arbitra�owa - forum œcierania si� r�norodnych interes�w spo�ecznych oraz zawierania kompromis�w

rz�d

parlamentarna procedura w systemie parlamentarno-gabinetowym i ww rz�d�w zgromadze� - porozumienie wszystkich licz�cych so� w parlamencie partii

poza parlamentarna w republikach prezydenckich

trzy typy struktury rz�du: kontynentalny, szwedzki i anglosaski:

wszyscsy ministrowie i szef organ kolegialny, w szwedzkim minister nie kieruje ca�oœci� resortu - obok niego urz�dy administracyjne i zarz�dy kolegioane

gabinet obejmuje tylko cz�œ� ministr�w

w�adza s�downicza - niezawis�a podlega tylko ustawom, autonomiczna wobec organ�w prawodawczych i wykonawczych

rola s�downictwa konstytucyjnego

Zasada pa�stwa prawa

stosunki pomi�dzy organami pa�stwowymi i organiami pa�stwowymi a pbywatelami s� okreœlane przez stabilne normy prawne.

Granic� pa�stwa prawa s� prawa cz�owieka, gwarancja praw mniejszoœci, pewnoœ� prawa, nadrz�dnoœ� ustaw, lex retro non agit, zabezpiecenie wolnoœci obywatelskich

pa�stwa totalitarne:

d��enie do kontroli wszystkich dziedzin �ycia spo�ecznego i kulturalnego

autokratyczna struktura w�adzy skupionej w r�kach jednostki lub grupy

rozbudowanie systemu kontroli

poddanie kontroli pa�stwowej i reglamentacji �ycia spo�ecznego - likwidacja spo�ecze�stwa obywatelskiego, reglamentacja pa�stwowa id�ca bardzo g��boko, terror fizyczny

pe�na instrumentazacja prawa

indoktrynacja

uniformizacja

centralizacja

monopolizacja w�adzy likwidacja podzia�u w�adz, likwidacja opozycji, monopol jednej partii, dualizm partyjnej i pa�stwowej biurokracji

terror

dyktatura w imi� r�wnoœci spo�ecznej, dyktatura klasy robotniczej, dyktatura w imi� rasy narodu niemieckiego

ideologia rasistowska i skrajnie

pa�stwa autorytarne

biurokratyczno-Wojskowe

autorytarno-korporacjonistyczne

post-kolonialne mobiizuj�ce

Rasowe i etniczne demokracje

re�ymy teokratyczne

post-totalitarne re�ymy autorytarne

podzia� ze wzgl�du na zasady organizacji aparatu pa�stwowego

monarchie i republiki - reprezentantem w�adzy suwerennej narodu jest monarcha

prezydialne i parlamentarne

ze wzgl�du na relacj� pomi�dzy szefem rz�du a g�ow� pa�stwa oraz rodzaj procedury odpowiedzialnoœci rz�du

g�owa pa�stwa nie mo�e rozwi�za� parlamentu, ministrowie nie mog� by� pos�ami,

prezydent jest szefem rz�du

Am. �ac. prezydent ograniczany przez gabinet

system kolegialny w Szwajcari gdzie g�ow� pa�stwa jest organ kolektywny Rada Zwi�zokwa, b�d�ca jednoczeœnie rz�dem

parlamentarne: podzia� kompetencji g�owa pa�stwa rz�d, dominacja premiera/kanclerza/dominacja prezydenta

ze wzgl�du na relacj� mi�dzy glow� pa�stwa, szefem rzadu a parlamentem

parlamentarno-gabinetowy gabinet ma prawo rozwi�za� Parlament

gabinetowo-parlamentarny - kanclerski - kanclerz sam mianuje cz�onk�w rz�du - nie musi uzyskiwa� potwierdzenia przez parlament i zasada konstruktywnego votum nieufnoœci

mieszany prezydent mianuje premiera

parlamentarno-komitetowy - rz�d jest komitetem wykonawczym parlamentu - zasada jednolitoœci w�adzy pa�stwowej

system izraelski oddzielne wybory premiera i parlamentu

podzia� system�w ze wzgl�du na struktury terytorialno-administacyje pa�stwa

pa�stwo z�o�one vs. pa�stwo unitarne

scentralizowane vs. zdecentralizowane

unitarne - wewn�trznie jednolite - jednostki adminstracyjn terytorialne nie maj� �adnej politycznej samodzielnoœci

zdecentralizowane - organy regionalne formowane s� niezale�nie od organ�w centralnych

w scentralizowanych - nominacje urzednik�w

pe�en lub ograniczony zakrez suwerennoœ�i

unia personalna

unia realna - spr. zagr. wojskowe, finansowe s� wsp�lne

konfederacja - nie ogranicza suwerennoœci ale pewne funkcje zobowi�zuje si� wykonywac wsp�lnie - organy konfederacji wykonuja w�adze za poœreednictwem organ�w pa�stw cz�onkowskich

zachowanie kompetencji kompetencji

pozostaj� suwerenne i utrzymuj� osobowoœ� prawn� na arenie mi�dzynarodowej

stosunki wewn�trz prawno-mi�dzynarodoe

federacja - cz�œci sk�adow maj� samodzielnoœ� prawn� i okreœlony zakres samodzielnoœci politycznej

terytorium nie jest jednolit� ca�oœ�i� pod wzgl�dem polityczno-adminstracyjnym

podmioty maj� w�adz� ustawodawcz� i wykonawcz�, prawo do konstytucji i uchwalania ustaw w ramach kompetencji

w�asny system prawny i s�dowy

podw�jne obywatelstwo

dwuizbowy parlament

podzia� kompetencji

dualizm konstytucja zastrzega co nale�y do kompetencji federalnej

wy��czna kompetencja zwi�zku isffera konkurencyjnych kompetencji

tr�jcz�onowy system rozgranicze� - wy��czne zwi�zku, wsp�lne, wy��czne stan�w

autonomia - wyznaczana przez organ og�lnopa�stwowy, organy centralne mog� zmienia� prawo regionalne, nadz�r organ�w centralnych

Historia:

specyfika feudalizmu europejskiego: ziemia jest g��wnym Ÿr�d�em wartoœci, producenci nie s� w�aœcielami, zr�nicowanie spo�ecze�stwa pod wzgl�dem statusu prawnego - dziedzicznego

stosunek prywatno-prawny - mimo nier�wnoœci status�w i si�y oparte by�y na swego rodzaju kontrakcie, wzajemne zobowi�zania, mo�liwoœ� legalnego wypowiedzenia przez stron� s�absz�, s�d przez sobie r�wnych - s�dy par�w w Anglii.

krystalizacja cia� przedstawicielskich - zgromadze� stanowych - funkcje doradcze, s�downicze, uchwalanie podatk�w

formowanie si� biurokracji - w oparciu o stan mieszcza�ski - funkcjonalnej warstwy

podporz�dkowania koœcio�a w sprawach œwieckich w�adzy pa�stwowej, przy jednoczesnej autonomii.

oddzielenie religii pod pa�stwa: neutralnoœ� œwiatopogl�dowa pa�stwa, neutralnoœ� wyznaniowa p�Ÿniej religijna

suwerennoœ� wewn�trzna i zewn�trzna

terytorializacja w�adzy - uzyskanie przez pa�stwo pe�nej suwerennoœci wewn�trznej, ujednolicenie prawa

zamian w�adzy opartej na wi�zach osobistych - osobista lojalnoœ� wobec w�adcy, wi�zy krwi, wsp�lne prawo - ka�dy musia� by� s�dzony wg w�asnego prawa plemiennego, p�niej stanowego,

zmiana w administracji - wykszta�cenie si� zawodowego aparatu biurokratycznego - sztabu zarz�dzaj�cego

zawodowa najemna armia

sta�e podatki

konstytucjonalizm, rz�dy prawa, parlamentaryzm

rewolucja angielska - rz�dy parlamentu

doktryna praw naturalnych - wolnoœci, w�asnoœci

umowa spo�eczna

ochrona praw i wolnoœci obywateli