1918 listopad 11, Rethondes
Konwencja rozejmowa z Niemcami
--------------------------------------------------------------------------------
Między Marszalkiem Fochem, Wodzem Naczelnym armii sprzymierzonych, stanowiącym w imieniu Mocarstw sprzymierzonych i stowarzyszonych, przy udziale Admirała Weymissa, Pierwszego Lorda Morskiego, z jednej strony i P. Sekretarzem Stanu Erzbergerem, Przewodniczącym Delegacji niemieckiej, P. Posłem Nadzwyczajnym i Ministrem pełnomocnym, hr. von Oberndorffem, P. Generałem sztabu von Winterfeldtem, P. Kapitanem okrętu Vanselowem, zaopatrzonymi w należyte pelnomocnictwa i działającymi za zgodą Kanclerza niemieckiego, z drugiej strony,
został zawarty rozejm na warunkach następujących:
Warunki rozejmu zawartego z Niemcami
A. Na froncie zachodnim
I. Zaprzestanie działań wojennych na lądzie i w powietrzu w sześć godzin po podpisaniu rozejmu.
II. Natychmiastowa ewakuacja krajów najechanych: Belgii, Francji, Luksemburga, również Alzacji i Lotaryngii, tak przeprowadzona, aby mogla być ukończona w terminie piętnastodniowym od podpisania rozejmu.
Wojska niemieckie, które nie opuszczą wymienionych terytoriów w ustalonych terminach, będą wzięte do niewoli.
Zajmowanie tych krajów przez wojska sprzymierzone i Stanów Zjednoczonych stosować się będzie do przebiegu ewakuacji
Wszystkie ruchy ewakuacji i okupacji są ustalone w dołączonej nocie nr 1, sporządzonej w chwili podpisania rozejmu.
III. Repatriacja, rozpoczęta natychmiast i mająca się ukończyć w terminie piętnastodniowym, wszystkich mieszkańców wymienionych wyżej krajów (wlącznie z zakładnikami, oskarżonymi i skazanymi).
IV. Wydanie przez armie niemieckie następującego sprzętu wojennego w dobrym stanie: 5000 armat (w czym 2500 ciężkich i 2500 polowych), 25000 karabinów maszynowych, 3000 miotaczy min, 1700 samolotów pościgowych i używanych do bombardowania, przede wszystkim wszystkich D. 7 i przeznaczonych do bombardowania nocnego, które mają być wydane na miejscu wojskom Sprzymierzonych i Stanów Zjednoczonych, w warunkach ustalonych szczegółowo w dołączonej nocie nr 1, sporządzonej w chwili podpisania rozejmu.
V. Ewakuacja ziem na lewym brzegu Renu przez armie niemieckie.
Ziemiami na lewym brzegu Renu zarządzać będą władze miejscowe pod kontrolą wojsk okupacyjnych Sprzymierzonych i Stanów Zjednoczonych.
Wojska Sprzymierzonych i Stanów Zjednoczonych zabezpieczą okupację tych ziem przez garnizony, które obsadzą główne przeprawy przez Ren (Moguncja, Koblencja, Kolonia) i przyczólki w tych punktach o promieniu 30 km na prawym brzegu Renu, oraz garnizony, które obsadzą również ważne strategicznie punkty tych ziem.
Zostanie utworzony pas neutralny na prawym brzegu Renu, między rzeką a linią nakreśloną równolegle do przyczółków i do rzeki, szerokości 10 km, od granicy Holandii aż do granicy Szwajcarii.
Ewakuacja przez nieprzyjaciela ziem nadreńskich na lewym i prawym brzegu będzie tak przeprowadzona, aby mogła być ukończona w terminie dalszych dni 16, tzn. w 31 dni od podpisania rozejmu.
Wszystkie ruchy ewakuacji i okupacji są ustalone w dołączonej nocie nr 1, sporządzonej w chwili podpisania rozejmu.
VI. Na wszystkich terytoriach ewakuowanych przez nieprzyjaciela wszelkie usuwanie mieszkańców będzie zabronione; nie dopuści się żadnej szkody względem osób lub wlasności mieszkańców. Nikt nie będzie ścigany za udział w czynnościach wojennych poprzedzających podpisanie rozejmu.
Nie będzie się dokonywać żadnych zniszczeń.
Urządzenia wojskowe wszelkiego rodzaju będą wydane nieuszkodzone, podobnie jak zapasy wojskowe: żywność, amunicja, zaopatrzenie, które nie zostaną wywiezione w ustalonych na ewakuację terminach.
Sklady żywności wszelkiego rodzaju dla ludności cywilnej, bydło itp. winny być pozostawione na miejscu.
Nie będzie wydane żadne zarządzenie ogólne czy urzędowe, które by pociągnęlo obniżenie wartości zakładów przemyslowych lub zmniejszenie ich personelu.
VII. Drogi i środki komunikacji wszelkiego rodzaju: koleje, drogi wodne, kolowe, mosty, telegrafy, telefony... nie zostaną żadną miarą uszkodzone.
Caly personel cywilny i wojskowy, obecnie w nich zatrudniony, pozostanie. Mocarstwom stowarzyszonym wydanych będzie 5000 gotowych parowozów i 15000 wagonów w dobrym stanie, zaopatrzonych w części zapasowe i wszelkie potrzebne przybory, w terminach wyszczególnionych w Aneksie nr 2 i które razem nie powinny przekroczyć 31 dni.
Wydanych zostanie również 5000 samochodów ciężarowych w dobrym stanie w ciągu dni 36.
Koleje alzacko-lotaryńskie będą wydane w ciągu 31 dni wraz z personelem i materiałem należącym organicznie do tej sieci.
Nadto materiał niezbędny do eksploatacji na ziemiach lewego brzegu Renu będzie pozostawiony na miejscu.
Wszelkie zapasy węgla i materialów służących do utrzymania kolei, materiały drogowe, sygnalizacyjne i warsztatowe będą pozostawione na miejscu. Te zapasy, o ile chodzi o eksploatację dróg komunikacji w krajach lewego brzegu Renu, będą utrzymywane przez Niemcy.
Wszystkie szkuty zabrane Sprzymierzonym będą im zwrócone; dołączona nota nr 2 reguluje szczegółowo te zarządzenia.
VIII. W ciągu 48 godzin od podpisania rozejmu Dowództwo będzie obowiązane podać wykaz wszystkich min lub przyrządów wybuchających założonych na terytoriach ewakuowanych przez wojska niemieckie oraz ułatwić ich odnalezienie i zniszczenie.
Zawiadomi ono również o wszystkich szkodliwych zarządzeniach, które mogły być poczynione (jak np. zatrucie lub skażenie źródel i studzien); to wszystko pod groźbą represaliów.
IX. Prawo rekwizycji będzie wykonywane przez armie Sprzymierzonych i Stanów Zjednoczonych na wszystkich terytoriach okupowanych z zastrzeżeniem rozrachunków z uprawnionymi.
Utrzymanie wojsk okupacyjnych w krajach nadreńskich, wyjąwszy Alzację i Lotaryngię, obciążać będzie Rząd niemiecki.
X. Repatriacja natychmiastowa, bez wzajemności, w warunkach, które szczegółowo później oznaczone zostaną, wszystkich jeńców wojennych, łącznie z oskarżonymi i skazanymi, Sprzymierzonych i Stanów Zjednoczonych. Mocarstwa sprzymierzone i Stany Zjednoczone będą mogły nimi dysponować, jak uznają za stosowne.
To postanowienie unieważnia dawniejsze konwencje w sprawie wymiany jeńców wojennych, włącznie z Konwencją z lipca 1918 r., będącą w toku zatwierdzenia.
Wszelako repatriacja jeńców niemieckich internowanych w Holandii i Szwajcarii trwać będzie nadal. Repatriacja jeńców niemieckich zostanie uregulowana przy zawarciu preliminariów pokojowych.
XI. Chorymi i rannymi, którzy nie mogą być ewakuowani i będą zostawieni na terytoriach opuszczanych przez armie niemieckie, opiekować się będzie personel niemiecki, pozostawiony na miejscu z potrzebnymi materiałami.
B. Postanowienia w sprawie wschodnich granic Niemiec
XII. Wszystkie wojska niemieckie, znajdujące się obecnie na terytoriach, które wchodziły przed wojną w skład Austro-Węgier, Rumunii, Turcji, winny wrócić niezwłocznie w granice Niemiec, jak one istniały dn. 1 sierpnia 1914 r.
Wszystkie wojska niemieckie, znajdujące się obecnie na terytoriach, które wchodziły przed wojną w skład Rosji, winne będą również wrócić w granice Niemiec, oznaczone jak wyżej, skoro tylko Sprzymierzeni uznają chwilę za odpowiednią ze względu na wewnętrzne położenie tych terytoriów.
XIII. Niezwłoczne rozpoczęcie ewakuacji przez wojska niemieckie oraz odwołanie wszystkich instruktorów jeńców i agentów cywilnych i wojskowych niemieckich, znajdujących się na terytorium Rosji (w granicach z dn. 1 sierpnia 1914 r.).
XIV. Natychmiastowe zaprzestanie przez wojska niemieckie wszelkich rekwizycji, zajęć i środków przymusowych, majacych na celu zdobycie dla Niemiec zasobów w Rumunii i w Rosji (w ich granicach z dn. 1 sierpnia 1914 r.).
XV. Zrzeczenie się traktatów podpisanych w Bukareszcie i Brześciu Litewskim oraz traktatów dodatkowych.
XVI. Sprzymierzeni mieć będą wolny dostęp do terytoriów ewakuowanych przez Niemcy na granicy wschodniej, bądź przez Gdańsk, bądź Wislą, celem zaopatrzenia ludności i utrzymania porządku.
C. W Afryce wschodniej
XVII. Ewakuacja wszystkich sił niemieckich działających w Afryce wschodniej w terminie oznaczonym przez Sprzymierzonych.
D. Postanowienia ogólne
XVIII. Repatriacja, bez wzajemności, w ciągu najwyżej miesiąca i w warunkach, które szczególowo będą oznaczone, wszystkich internowanych cywilnych, włącznie z zakładnikami, oskarżonymi czy skazanymi, należącymi do Mocarstw sprzymierzonych czy stowarzyszonych innych niż wymienione w art. III.
Postanowienia finansowe
XIX. Wynagrodzenie szkód, z zastrzeżeniem wszelkich późniejszych pretensji i reklamaeji ze strony Sprzymierzonych i Stanów Zjednoczonych.
Przez czas trwania rozejmu nieprzyjaciel nie będzie usuwał żadnych wartości publicznych, mogących służyć dla Sprzymierzonych jako zastaw gwarantujący uzyskanie odszkodowań.
Natychmiastowy zwrot pokrycia Banku Narodowego Belgijskiego i w ogólności wydanie niezwłoczne wszelkich dokumentów, gotówki, papierów wartościowych (wraz z materialem emisyjnym) dotyczących interesów publicznych w krajach najechanych.
Zwrot zlota rosyjskiego i rumuńskiego, zabranego przez Niemcy lub im wydanego. To zloto zostanie zatrzymane przez Sprzymierzonych aż do podpisania pokoju.
E. Postanowienia morskie
XX. Niezwłoczne zaprzestanie kroków nieprzyjacielskich na morzu i dokładne podanie miejsca pobytu i ruchów okrętów nielnieckich. Zawiadomienie Państw neutralnych o przyznanej flotom wojennym i handlowym Mocarstw sprzymierzonych i stowarzyszonych wolności żeglugi po wodach terytorialnych niemieckich bez podnoszenia kwestii neutralności.
XXI. Wydanie bez wzajemności, wszystkich jeńców wojennych z flot wojennych i handlowych Mocarstw sprzymierzonych i stowarzyszonych, którzy znajdują się w mocy Niemiec.
XXII. Wydanie Sprzymierzonym i Stanom Zj. wszystkich łodzi podwodnych (wliczając w to wszystkie krążowniki podwodne i wszystkie statki do zakładania min), obecnie istniejących, z całkowitym ich uzbrojeniem i zaopatrzeniem, w portach wskazanych przez Sprzymierzonych i Stany Zjednoczone. Te, które nie mogą wypłynąć na morze, ogołocone będą z załóg i uzbrojenia i winne będą pozostawać pod nadzorem Sprzymierzonych i Stanów Zjednoczonych.
Łodzie podwodne, przygotowane do odpłynięcia, będą gotowe do opuszczenia portów niemieckich skoro tylko otrzymają radiotelegraficzny rozkaz podróży do wyznaczonego portu, gdzie nastąpi wydanie; pozostałe zaś możliwie najrychlej.
Postanowienia niniejszego artykulu będą wykonane w terminie czternastodniowym od podpisania rozejmu.
XXIII. Okręty wojenne niemieckie, które będą oznaczone przez Sprzymierzonych i Stany Zjednoczone, zostaną niezwłocznie rozbrojone, po czym internowane w portach neutralnych albo, w ich braku, w portach sojuszniczych oznaczonych przez Sprzymierzonych i Stany Zjednoczone. Pozostawać tam będą pod nadzorem Sprzymierzonych i Stanów Zjednoczone, przy czym pozostaną na nich jedynie oddziały wyznaczone do pilnowania.
Sprzymierzeni oznaczą: 6 krążowników liniowych, 10 pancerników liniowych, 8 lekkich krążowników (w tym 2 do zakładania min), 50 kontrtorpedowców najnowszych typów.
Wszystkie inne okręty wojenne nawodne (wlączając w to okręty wojenne rzeczne) winny być zgromadzone i całkowicie rozbrojone w bazach morskich niemieckich, wskazanych przez Sprzymierzonych i Stany Zjednoczone, oraz oddane tam pod nadzór Sprzymierzonych i Stanów Zjednoczonych.
Uzbrojenie wszystkich okrętów floty pomocniczej zostanie usunięte.
Wszystkie okręty, wyznaczone do internowania, będą gotowe do opuszczenia portów niemieckich w 7 dni po podpisaniu rozejmu.
Kierunek drogi wskazany będzie radiotelegraficznie.
XXIV. Prawo, dla Sprzymierzonych i Stanów Zjednoczonych, usunięcia, poza wodami niemieckimi, wszystkich pól minowych i zapór założonych przez Niemcy; ich położenie winno być dokładnie oznaczone.
XXV. Wolne wejście na Baltyk i wyjście dla flot wojennych i handlowych Mocarstw sprzymierzonych i stowarzyszonych, zabezpieczone przez obsadzenie wszystkich niemieckich portów, umocnień, baterii i urządzeń obronnych wszelkiego rodzaju, we wszystkich cieśninach wiodących od Kattegatu na Bałtyk, oraz przez wyławianie i niszczenie wszystkich min lub zapór na wodach niemieckich i poza nimi; plany i dokładne oznaczenie położeń zostaną dostarczone przez Niemcy, które nie będą mogly podnieść żadnej kwestii neutralności.
XXVI. Utrzymanie przez Mocarstwa sprzymierzone i stowarzyszone blokady w warunkach dotychczasowych, przy czym okręty handlowe niemieckie spotkane na morzu podlegają nadal zaborowi.
Sprzymierzeni i Stany Zjednoczone przewidują potrzebę zaopatrzenia Niemiec w żywność w mierze uznanej za konieczną.
XXVII. Skupienie i unieruchomienie wszystkich sił lotniczych w bazach niemieckich oznaczonych przez Sprzymierzonych i Stany Zjednoczone.
XXVIII. Pozostawienie przez Niemcy podczas ewakuacji wybrzeży i portów belgijskich, na miejscu i nienaruszonego, całego materiału, należącego do portów i żeglugi rzecznej, wszystkich okrętów handlowych, holowników, szkut, wszystkich aparatów, materialu i zapasów lotniczomorskich, wszystkiej broni, przyrządów i zapasów wszelkiego rodzaju.
XXIX. Ewakuacja przez Niemcy wszystkich portów czarnomorskich i wydanie Sprzymierzonym i Stanom Zjednoczonym wszystkich okrętów wojennych rosyjskich, zajętych przez Niemcy na Morzu Czarnym. Zwolnienie wszystkich zajętych okrętów handlowych neutralnych. Wydanie wszystkiego sprzętu wojennego i innego, zajętego w tych portach, oraz pozostawienie materiału niemieckiego wyliczonego w postanowieniu XXVIII.
XXX. Zwrot, bez wzajemności, w portach oznaczonych przez Sprzymierzonych i Stany Zjednoczone, wszystkich okrętów wojennych należących do Mocarstw sprzymierzonych i stowarzyszonych, a będących obecnie w mocy Niemiec.
XXI. Zakaz wszelkiego niszczenia okrętów i materiału przed ewakuacją, wydaniem lub zwrotem.
XXXII. Rząd niemiecki poda formalnie do wiadomości wszystkich Rządów neutralnych, a w szczególności Rządów norweskiego, szwedzkiego, duńskiego i holenderskiego, że wszelkie ograniczenia ich komunikacji okrętowej z Mocarstwami sprzymierzonymi i stowarzyszonymi, narzucone im bądź przez sam Rząd niemiecki, bądź przez prywatne przedsiębiorstwa niemieckie, w zamian za wywóz materiału do budowy okrętów lub nie, zostają niezwłocznie zniesione.
XXXIII. Po podpisaniu rozejmu nie będzie wolno dokonać żadnej zamiany bandery jakiegokolwiek okrętu handlowego niemieckiego na banderę któregokolwiek z Państw neutralnych.
F. Czas trwania rozejmu
XXXIV. Czas trwania rozejmu oznaczony jest na 36 dni z możnością przedlużenia. W tym czasie rozejm, jeśli postanowienia jego nie będą wykonane, może być wypowiedziany przez jedną z układających się Stron, która obowiązana będzie zawiadomić drugą na 48 godzin przedtem.
Strony godzą się, że wykonanie artykułów III i XXVIII będzie mogło dać podstawę do wypowiedzenia rozejmu, z powodu niedostatecznego wykonania w oznaczonych terminach, jedynie w wypadku stwierdzonej złej woli. Aby zapewnić wykonanie w najlepszych warunkach Konwencji niniejszej, przyjęta zostaje zasada międzynarodowej stałej Komisji rozejmowej. Komisja ta działać będzie pod kierunkiem Naczelnego Dowództwa armii sprzymierzonych lądowych i morskich.
Rozejm niniejszy podpisany został dn. 11 listopada 1918 r. o godz. 5 (piątej) według czasu francuskiego.
Podpisano: Foch
Weymiss, admirał
Podpisano: Erzberger
Oberndorff
Winterfeldt
Vanselow
Tłum. B. Winiarski
Źródło:
B. Winiarski, Wybór źródeł do nauki prawa międzynarodowego, Warszawa 1938, s. 144-150.