Finanse
Wykład nr 1
Ffinanse - określenie pochodzi z łaciny, określano nim kary, opłaty, różnego rodzaju świadczenia.
XVI w. - Pieniężna przychody skarbu państwa- Finanse
XVIII / XIX w. Finanse wyodrębniły się jako samodzielna dyscyplina naukowa, która zajmowała się przychodami i wydatkami państwa oraz długiem publicznym. Później- kredyty, gospodarka finansowa przedsiębiorstw.
Dziś termin Finanse:
Finanse określane są stosunki ekonomiczne polegające na gromadzeniu oraz podziale zasobów pieniężnych.
Finanse są ściśle związane z pieniądzem znajdującym się w ruchu (pieniądzem aktywnym).
Finanse spełniały zawsze:
a) rolę rozdzielczą- zawsze były instrumentem podziału i wymiany.
b) rolę parametryczną- zawsze były instrumentem oddziałującym na podejmowane decyzje gospodarcze.
Finanse miały charakter: społeczny (zawsze stanowiły odbicie istniejącego stosunku społecznego), polityczny (instrumentem realizowanej polityki społeczno- gospodarczej)
Obecnie finanse zajmują się procesami gromadzenia i podziału zasobów pieniężnych. Nauka Finanse bada oraz wyjaśnia treść ekonomiczną zjawisk oraz procesów pieniężnych.
Przedmiotem szczególnego zainteresowania to badanie związków i zależności występujących między przepływem pieniądza a przepływem i rozdysponowaniem produktów, usług i pracy żywej.
Stara się odpowiedzieć na pytanie „ Jak przy pomocy pieniądza kierować procesami gospodarczymi”
Zadaniem Finansów jest również formułowanie norm i zasad jakimi powinny kierować się organy ustawodawcze, wykonawcze i kontrolne w tworzeniu oraz organizacji instrumentów regulujących ruch pieniądza i podporządkowujących ten ruch określonym potrzebą polityki gospodarczej.
Stosunki ekonomiczne:
Podział i wymiana dokonywana jest przy pomocy finansów (pieniędzy). Finanse są jedną z form podziału i wymiany.
Instrumenty finansowe: podatek, opłata, cło, oprocentowanie kredytów, lokat.
RYS.
Podział zjawisk finansowych:
a) kryterium przedmiotowe- dotyczy związków zachodzących między ruchem pieniądza i ruchem ekwiwalentu. Wyróżniamy: przychody i wydatki określone jako materialne (ekwiwalentne, rynkowe, pierwotne)
*Zjawisko materialne- dotyczy ruchów pieniądza towarzyszy ruch ekwiwalentu, np. Akt kupna sprzedaży, coś za coś.
* Przychody i wydatki redystrybucyjne czyli takie w których następuje tylko ruch pieniądza np. Podatek.
* przychody i wydatki kredytowe czyli takie w których następuje tylko ruch pieniądza.
Zjawiska redystrybucyjne- wtórny podział, dystrybucja- podział pieniądza
Zjawiska kredytowe dotyczą pieniądza który jest wprowadzany albo wyprowadzany z obiegu.
Przychód jednej strony jest wydatkiem drugiej strony ( nie występuje w kredytowych).
Gdy bank daje kredyt nie traci, wprowadził do obiegu nowy pieniądz.
Spłata kredytu: dla kredytobiorcy wydatek a dla banku nie jest to przychód, bank bowiem ten pieniądz wycofa z obiegu, bank zyskuje odsetki (przychód banku, wydatek kredytobiorcy - odsetki należą do zjawisk redystrybucyjnych).
Zjawisko kredytowe- jedna strona zawsze będzie bank ( wprowadzenie nowego pieniądza)
b) Kryterium podmiotowe: wyodrębnia ogniwa finansów, wskazujemy na podmioty uczestniczące w przepływie strumieni pieniężnych.
Ogniwa finansów:
Finanse banków - (zjawiska redystrybucyjne i kredytowe - System Finansowy Banków
Finanse Publiczne - (zjawiska redystrybucyjne) - System Budżetowy
Finanse Przedsiębiorstw - (zjawiska materialne, redystrybucyjne, kredytowe) -System Finansowy Przedsiębiorstw
Finanse Gospodarstw Domowych - (zjawiska materialne, redystrybucyjne, kredytowe)- X
Zjawiska Ubezpieczeń - (zjawiska redystrybucyjne, materialne) - System Finansowy Ubezpieczeń)
System finansowy określa się całokształt form organizacyjno - prawnych działalności finansowej.
Ważne elementy: fundusze, normy prawne (określające źródła i formy gromadzenia funduszy a także ich przeznaczenia i formy użytkowania), plany finansowe.
WYKŁAD NR 2
Funkcje finansów:
Rozdzielcza ( redystrybucyjna)
Kontrolna ( sygnalizacyjna, informacyjna)
stymulacyjna (bodźcowa)
Ad.1 Funkcja rozdzielcza.
Polega na dokonywaniu drogą podziału produktu społecznego drogą odpowiedniego kształtowania dochodów i wydatków uczestników tego podziału np. Kształtowanie funduszy nabywczych.
Fundusz nabywczy:
Fn= przychody materialne + przychody kredytowe + przychody redystrybucyjne - wydatki redystrybucyjne - wydatki kredytowe +/- oszczędności
Fundusz nabywczy- ta część przychodów pieniężnych której poszczególne podmioty przeznaczają na zakup dóbr i usług materialnych.
Zasoby pieniężne - środki pieniężne o nie ustalonym przeznaczeniu.
Fundusze- stanowią te zasoby które są gromadzone w przeznaczone na określony cel.
Wzrost oszczędności- zmniejszenie funduszu nabywczego.
Fundusz nabywczy= przychody- wydatki bezpośrednio nie ekwiwalentne rozpatrywane jako funkcja czasu.
Zmiany siły nabywczej ludności: ds= Przyrost Fn/ Przyrost zmiany cen
a) metoda bezzwrotna- co spowoduje stałe ukształtowanie funduszu nabywczego
b) metoda zwrotna- np. Przy pomocy kredytu, spowoduje czasowe ukształtowanie funduszu nabywczego.
Ad. 2 Funkcja Kontrolna
Polega na wykorzystaniu związków występujących między ruchem zasobów pieniężnych a ruchem wartości materialnych w celu uzyskania informacji, a przebiegiem procesów gospodarczych. Realizacja tej funkcji związana jest w powstawaniu sygnałów finansowych: sa one szybkie, bezpośrednie i ogólne.
Kontrola finansowa - polega na przeprowadzeniu czynności polegających na porównaniu stanu rzeczywistego ze stanem wyznaczonym oraz wyjaśnieniu przyczyn ewentualnej niezgodności wykonań z wyznaczeniami.
Etapy kontroli finansowej:
planowanie i przygotowanie kontroli
konfrontacja stanu rzeczywistego i wyznaczonego
ujmowanie wyników w protokołach i sprawozdaniach
wydawanie ocen, dyspozycji, poleceń czy wniosków.
Kontrola finansowa :
1. Według kryterium czasu:
a) wstępna- plany, zamierzenia
b) bieżąca - w toku realizowanych czynności
c) następuje po dokonaniu czynności finansowych
2. Według kryterium miejsca:
a) finansowa
b) wykonywana na miejscu
Ad. 3 Funkcja bodźcowa
Polega na wykorzystaniu przepływu strumieni pieniężnych, towarzyszących procesowi produkcji, podziału, wymiany, konsumpcji, akumulacji jako narzędzia aktywnego oddziaływania na postępowanie podmiotów włączonych do tych procesów.
Na bazie tych strumieni pieniężnych tworzą się bodźce.
W gospodarce rynkowej pieniądz występuje w formach:
a) w formie gotówkowej- banknot wyemitowany przez bank centralny oraz jako bilon bezgotówkowy.
b) Pieniądz skrypturalny jako depozyty złożone na rachunkach w bankach centralnych oraz jako depozyty złożone w innych bankach.
Nikt inny nie ma prawa emitować banknotów, banknoty są zawsze prawnym środkiem płatniczym na teranie danego kraju i mają ustawodawczą moc, zwalniania z wszystkich zobowiązań (publicznych, prywatnych).
Bilon nie ma takiej mocy, nie ma określonej kwoty. Emisja bilonu mają banki centralne a w niektórych krajach np. We Francji także skarb państwa.
Pieniądz gotówkowy + depozyty złożone na rachunku w banku centralnym= baza monetarna (Mb)(pieniądz banku centralnego).
Depozyty złożone na rachunku w banku centralnym mogą być traktowane tak samo jak banknoty, ponieważ w każdej chwili na te banknoty mogą być wymienione. Natomiast depozyty złożone na rachunkach w innych bankach nie powinny być tak traktowane, ponieważ każdy bank poza bankiem centralnym może mieć brak płynności i okazać się niezdolnym do wypłaty depozytu w banknotach banku centralnego. W efekcie można odmówić przyjęcia zapłaty np. W postaci czeku realizowanego w ciężar depozytu realizowanego , złożonego w banku centralnym( komercyjnym?).
Jak banki rozliczały się między sobą.
Wszystkie rozliczenia między bankami komercyjnym dokonywane są w pieniądzu banku centralnego najczęściej w formie czeków rozliczeniowych albo przekazów na podstawie których depozyty są przenoszone z rachunku jednego banku komercyjnego na rachunek drugiego banku komercyjnego w baku centralnym.
Emisja pieniądza przez bank centralny.
Złotnicy przyjmowali złoto od kupców.
Indos- przekazanie praw z danego dokumentu.
Złotnicy przekształcili się w bankierów a kwity depozytowe przekształciły się w banknoty.
Banknot- nie oprocentowany, bezterminowy reprezentujący zobowiązanie na okaziciela emitowany przez bank, płatny za okazaniem.
Zdyskontowanie weksla- bank będzie czekał do terminu płatności weksla, a pieniądze zostają wypłacone.
Mechanizm kreacji pieniądza. RYS.
WYKŁAD NR 3
Ricardo w 1810 ogłosił swoją teorię „teoria obiegowa” - poziom cen zależy wprost proporcjonalnie od ilości pieniądza w obiegu, eksportu i importu zależą od poziomu cen w kraju. Wysoki poziom cen- eksport maleje a rośnie import. Zmniejsza się ilość zasobu kruszców, złoto odpływa z kraju, zmniejsza się ilość pieniądza w obiegu, spada poziom cen co stymuluje eksport i zapewnia powrót do równowagi bilansu handlowego.
Aby ten samoczynny mechanizm mógł prawidłowo funkcjonować nie należy dopuszczać do nieuzasadnionego wzrostu cen, spowodowanego wzrostem emisji pieniądza, dlatego też teoria obiegowa postulowała w zasadzie 100% pokrycia emisji złotem z dopuszczeniem tzw. Emisji fiduciarnej, czyli takiej emisji która znajduje pokrycie w obligacjach skarbowych.
Ekspansja pieniądza kredytowego, w gospodarce funkcjonowały równolegle trzy formy pieniądza: monety kruszcowe (złoto, srebro), pod wartościowe monety zdawkowe (bilon wybijany z rożnych stopów metali), pieniądz kredytowy. Zabezpieczeniem wymienialności banknotów na kruszec były rezerwy monetarne, pozostające w dyspozycji banków centralnych. Po I wojnie światowej monety kruszcowe zniknęły z obiegu, nastąpiła ekspansja pieniądza kredytowego a banki centralne dysponowały znacznymi rezerwami, ok 75% złoto a 25% dewizy, stanowiły te rezerwy
zabezpieczenie dla emisji banknotów.
Kryzys gospodarczy 1929-1933. Po kryzysie a przed II wojną światową banki centralne nagromadziły ogromne rezerwy złota, zabezpieczenie 128% emisji banknotów. Zapasy złota w pełni pokrywały emisję. Rezerwy złota były wyceniane w dolarach. Po II wojnie światowej zniesiono obowiązek pokrycia kreacji pieniądza zasobami złota i dewiz. Ostatnia wymienialna waluta to dolar (do lat 70-tych). Banki gromadzą złoto i dewizy aby ułatwić kontakty z zagranicą.
Aby ocenić system monetarny dokonuje się analizy zmian zachodzących w aktywach i pasywach bilansu sektora monetarnego. Aktualnie źródło podaży pieniądza w krajach gospodarki rynkowej jest jego kreacją prze banki handlowe. Podaż ta jest realizowana poprzez operacje kredytowe, przy udzielaniu kredytu dochodzi do kreacji pieniądza skrypturalnego.
Proces kreacji pieniądza przez banki handlowe. RYS
Ograniczenia akcji kredytowej:
odpływ pieniądza z banku; posiadane zapasy gotówkowe, depozyty w banku centralnym ( te dwa elementy to baza monetarna)
Gdy bank wprowadził więcej gotówki niż ma to stał by się niewypłacalny. Żeby nie dopuścić do niewypłacalności banków państwo interweniuje w działalność kreacyjną banków jest m.in. Stopa minimalnych rezerw płynności.
Rezerwa obowiązkowa RE= rD- depozyty r- stopa rezerw obowiązkowych, D- depozyty
Banki muszą tworzyć rezerwy obowiązkowe i utrzymywać ja na swoich rachunkach w bankach centralnych przy czym wysokość tych rezerw to tzw. Procent od nagromadzonych depozytów. Może być podana jedna stopa lub kilka stóp procentowych.
ZADANIE- założenia:
1. Nieograniczony popyt na kredyt.
2. Nie występuje odpływ pieniądza z banku na rezerwy poza bankowe.
3. stopa rezerw obowiązkowych wynosi 20%
Poszczególne banki mają ograniczone możliwości powiększania kredytów mogą tylko wypożyczyć część otrzymanych wkładów pomniejszając przez to swoje rezerwy, wszystkie banki jako całość mogą powiększyć ilość pieniądza w formie depozytów określonej wielokrotności w stosunku do pierwotnego przyrostu rezerw zgodnie ze wzorem detD=detR * 1/r (1/r- mnożnik kreacji depozytów - przyspiesza wzrost depozytów)
Pieniądz gotówkowy (Cu)- zapotrzebowanie na pieniądz gotówkowy....................
Ogólna podaż pieniądza do bazy monetarnej:
Mnożnik bazy monetarnej określa jaką ilość pieniądza mogą wykreować banki przy danej wielkości współczynnika c i r.
Bank centralny na każda jednostkę zwiększenia swojej bazy monetarnej może oczekiwać wzrostu ogólnej podaży pieniądza w gospodarce max 3,67
WYKŁAD 4
Bank centralny kontroluje podaż pieniądza w gospodarce. Bank centralny ma możliwość oddziaływania na ogólną podaż pieniądza.
Demonetyzacja zagranicznych środków płatniczych- to skup zagranicznych monet i dewiz.
Kapitał spekulacyjny.
Narzędzia zastosowane w sytuacji ekstremalnej przez bank centralny gdy jest zagrożenie systemu walutowego:
-wprowadzenie tymczasowej wymiany dewiz na waluty krajowe
-ujemne oprocentowanie depozytów zagranicznych
-wprowadzenie 100% obowiązkowej rezerwy płynności w stosunku do depozytów; powstających z wymiany walut i dewiz.
Jak bank centralny może oddziaływać na kreowanie pieniądza przez banki handlowe:
a) pośrednio- oddziaływanie na płynność banku
b) bezpośrednio- polega na stosowaniu limitów wytycznych, stanowiących podstawę do selektywnej kontroli działalności.
Sposób pośredni- to oddziaływanie na płynność banku poprzez stopy procentowe. Każda wysokość stopy procentowej oznacza wybór polityki monetarnej. Stały poziom stopy lub zmniejszenie oznacza stymulowanie akcji stopy kredytowej. Jeśli jest tendencja zwyżkowa stopy procentowej tzn. że bank centralny chce zahamować akcje kredytowe.
Im wyższa stopa tym mniejsze możliwości:
-kredyt redyskontowy
-kredyt lombardowy
-operacje otwartego rynku
KREDYT REDYSKONTOWY- banki handlowe dyskontują weksle swoich klientów; wtórne dyskontowanie. Bank handlowy przekaże posiadane weksle a bank centralny dokona redyskonta. Banki handlowe otrzymają kredyt redyskontowy. Jest on krótkoterminowy zwykle udzielany na okres 15 do 90 dni, ale nie jest to kredyt bezpłatny, cenę jego wyznacza kwota redyskonta. Stopa redyskontowa musi być niższa od stopy dyskontowej. Najpierw bank centralny ustala stopę redyskontową (Rada Polityki Pieniężnej).
Stopa redyskontowa jest jednakowa w całym kraju a stopa dyskontowa może być rożna w różnych bankach.
Egzamin---> stopa redyskontowa na dzień egzaminu, strona banku centralnego, lub rady polityki pieniężnej.
Do redyskonta przyjmuje się tylko dobre weksle handlowe, ponadto bank centralny ustala swojej wymagania które mogą dotyczyć terminu płatności weksli, sumy wekslowej, ilości indosów.
Indos- przeniesienie praw wynikających z weksla.
Oddziaływanie kredytu redyskontowego na podaż pieniądza jest skuteczne:
Kredyt redyskontowy jest najtańszym źródłem pozyskania pieniądza banku centralnego przez banki handlowe. Rozmiar redyskonta jest uzależniony od zapotrzebowania banków handlowych na pieniądz banku centralnego.
Kredyt redyskontowy bank handlowy bierze aby zwiększyć swoją płynność.
Aby przeciwdziałać nadmiernemu zapotrzebowaniu na kredyt banki centralne mogą ustalać tzw. Kontyngenty albo limity redyskonta, mogą być kwotowe albo jakościowe.
Limit kwotowy oznacza że bank centralny albo w ogóle nie będzie redyskontować weksli ponad ustalony limit albo też przy przekroczeniu limitu zastosuje stopę procentowa wyższą od podstawowej.
Limity jakościowe redyskonta dotyczą określonych gałęzi gospodarki np. Dotyczą budownictwa.
KREDYT LOMBARDOWY- inna możliwość uzyskania przez banki handlowe pieniądza banku centralnego. Polega on na obciążeniu pożyczką papierów wartościowych.
Cechy:
kredyt krótkoterminowy (kilka dni)
wysokość od 60% do 80% zastawianych papierów wartościowych.
Wymagania stawiane przez bank centralny dotyczą wypłacalności emitenta, płynności papierów wartościowych. Banki komercyjne zaciągają dla przezwyciężenia krótko okresowego braku płynności.
Kredyt lombardowy- stopa jest wyższa niż stopa kredytów redyskontowych (to najdroższy kredyt). Egzamin----> wysokość stopy lombardowej na dany dzień egzaminu.
Chociaż kredyt lombardowy jest drogi zdarza się ze bankom handlowym bardziej opłaca się go brać niż kredyt redyskontowy.
Instrumenty bezpośredniego działania:
-linie lombardowe- nie mogą być przekraczane., poza tym bank centralny może ustalić że linia lombardowa jest dostępna tylko w określone dni miesiąca.
OPERACJE OTWARTEGO RYNKU- duża elastyczność. Ich celem jest odciągnięcie z rynku nadmiernych środków pieniężnych albo doprowadzenie na rynek dodatkowych środków.
Odciągnięcie- bank centralny oferuje instrumentom kredytowym alby kupiły od niego papiery wartościowe.
Równoważność jaką bank centralny pobierze za pobrane papiery wartościowe odkłada w formie rezerw.
Kiedy jest mało środków pieniężnych bank centralny deklaruje że zakupi od banków handlowych papiery wartościowe. Równowartość tej kwoty zaniża obieg pieniężny.
Charakter warunkowy i terminowy tzn bank centralny zachowuje instytucje które skorzystały z jego oferty do tego aby po upływie oznaczonego czasu zwróciły do banku zakupione papiery wartościowe albo żeby je od niego odkupiły. Te terminy są ustalane samodzielnie przez bank centralny zwykle krótki (1,2 miesiące). To terminowe ograniczenie transakcji powoduje że po wyznaczonym czasie strumień pieniądza skieruje się w odwrotną stronę.
Bank centralny oferując bankom handlowym zakup papierów wartościowych wiąże z tymi papierami stopę procentową ustaloną na poziomie wyższym niż stopa rynkowa. Powoduje w ten sposób że jego oferta jest bardziej atrakcyjna a ponadto uruchamia w ten sposób rodzaj hamulca bezpieczeństwa, który przeciwdziała zbyt głębokiemu spadkowi odsetek na rynku w takiej sytuacji bowiem żaden bank nie musi już pożyczać swoich środków taniej niż wynosi oferowana przez bank centralny stopa procentowa.
Wykład 5
Oferty banku centralnego są ograniczone. Bank centralny stara się bowiem przy pomocy otwartego rynku zasilić rynek taką ilością pieniądza aby pozostała możliwie najmniejsza nadwyżka popytu albo też bank centralny stara się odciągnąć z rynku tyle pieniądza aby nadwyżka podaży była minimalną. Kiedy bank centralny uzna że doprowadził lub odprowadził z rynku odpowiednią ilość pieniądza zamyka swoje oferty.
Operacje otwartego rynku od strony technicznej
Transakcje zwrotnego zakupu papierów wartościowych
Te transakcje występują wówczas gdy ma miejsce ograniczenie płynności na bankowym rynku pieniężnym. W takiej sytuacji bank centralny zaoferuje bankom komercyjnym transakcje zwrotnego zakupu papierów wartościowych. Oferta banku centralnego opiera się na przetargu. Możemy wyodrębnić dwa rodzaje przetargu: kwotowy i odsetkowy.
Przetarg kwotowy w praktyce rzadko występuje, polega na tym że bank centralny oferuje swój pieniądz bankom komercyjnym po określonej cenie na określony czas. Początkowe rozmiary oferty nie są wyznaczone i wobec tego banki komercyjne przedstawiają swoje propozycje ile chciałby pozyskać tego pieniądza po wyznaczonej cenie. Zwykle propozycje przekraczają oferty banku centralnego, dlatego bank centralny koryguje, rozpatruje i przydziela środki. Stosowany jest tylko z celu zwiększenia ilości pieniądza w obiegu.
W praktyce dominuje przetarg odsetkowy, który realizowany jest dwoma metodami:
metoda holenderska- bank centralny nie ustala na początku stóp procentowych. Ustala tylko minimalną stopę procentową, czyli taką poniżej której banki komercyjne nie powinny schodzić w swoich ofertach. Banki komercyjne przedstawiają swoje oferty, a podział środków rozpoczyna się od oferty zawierającej najwyższą stopę procentową (cenę) i trwa aż zostanie rozdzielona cała pula środków. Charakterystyczne jest to że ostatnia stawka uwzględniona przy rozdziale środków staje się w efekcie tą stawką która musi być zapłacona przez tych którzy ją zaproponowali, jak i przez te banki które zaproponowały wyższą stopę procentową.
Zalety i wady:
Stosując tę metodę wszystkie banki płaca tę samą cenę za pieniądz banku centralnego.
Jeśli bank, który bardzo potrzebuje pieniądza banku centralnego to przedstawi ofertę z wysoką stopą procentową, mając nadzieję że faktyczna stopa procentowa będzie niższa. Ale może się zdarzy ć że oferta zakończy się właśnie na tym banku a w taki przypadku może się zdarzyć że nie stać go będzie na płacenie tak wysokiej stopy procentowej i straci płynność finansową.
Metoda amerykańska- banki muszą płacić taką cenę jaką same zaoferują za pieniądz banku centralnego, czyli każdy bank może płacić inna cenę. Przydział środków następuje tak samo jak przy metodzie holenderskiej . oferty najwyższe realizowane sa w całości natomiast oferty zawierające niższą cenę mogą być dzielone. Dodatkowym utrudnieniem jest to że bank centralny nie podaje minimalnej stopy procentowej, czyli banki komercyjne nie mają punktu odniesienia.
Operacje swapowe w dewizach. (swap = wymiana)
Transakcje swapowe w dewizach są bardziej elastyczne. Polegają na tym że bank centralny skupuje od banków komercyjnych walutę i dewizy, jednocześnie zobowiązuje swoich partnerów do odkupienia swoich środków po upływie wyznaczonego czasu i po z góry określonym kursie. Te operacje nie są związane ze stopą procentową.
Ceny pieniądza banku centralnego wynikają z różnicy kursowej walut i dewiz. Uznaje się je za elastyczne ponieważ termin tych operacji jest krótszy, niewielki jest wysiłek organizacyjny banku centralnego ponieważ bank centralny zgłasza swoją gotowość zakupu walut i dewiz. Te banki na siebie przyjmują akcje rozdziału pieniądza banku centralnego. Efekt takich operacji jest bardzo szybko widoczny, znikają wszelkie ograniczenia płynności banków komercyjnych.
Rozmiary środków przekazywanych w transakcjach swapowych są niewielkie w porównaniu z innymi operacjami otwartego rynku, a to dlatego że celem tych transakcji nie jest zmiana ogólnego popytu ale zahamowanie elementarnych tendencji w kształtowaniu się poziomu oprocentowania.
Operacje otwartego rynku dzielimy na warunkowe i bezwarunkowe.
Wśród warunkowych wyróżniamy:
operacje repo- to transakcje warunkowego zakupu z odsprzedażą przez bank centralny papierów wartościowych. Są to krótkoterminowe pożyczki udzielane przez bank centralny bankom komercyjnym pod zastaw papierów wartościowych. Umożliwiają one zwiększenia płynności systemu bankowego przez zasilenie go środkami pieniężnymi.
Operacje reverse repo- to transakcje warunkowej sprzedaży z odkupem przez bank centralny papierów wartościowych. Polegają one na lokowaniu w banku centralnym środków na krótkie terminy. Bank centralny ogranicza w ten sposób płynność banków komercyjnych ściągając od nich wolne środki pieniężne.
Wśród bezwarunkowych operacji otwartego rynku wyróżniamy: outright- to operacje bezwarunkowego zakupu albo sprzedaży papierów wartościowych. Te papiery wartościowe są sprzedawane albo kupowane z portfela albo do portfela banku centralnego.
Podstawowa różnica między warunkowymi i bezwarunkowymi polega na tym ze papiery wartościowe zakupionych czy sprzedanych w ramach tych operacji outright bank centralny nie ma obowiązku odkupić czy sprzedać. Takie operacje otwartego rynku bank centralny realizuje na bieżąco posługując się papierami skarbowymi ( bony i operacje skarbowe).
Wszystkie te operacje są dokonywane na rynku pieniężnym. Operacje te mają charakter krótkoterminowy.
Mówiąc o rynku finansowym mamy na myśli rynek pieniężny i rynek kapitałowy. Na rynku kapitałowym transakcje mają charakter długoterminowy.
Rynek pieniężny powstał aby uzależnić możliwości kreacyjne banku komercyjnych od posiadanych przez nich zasobów pieniężnych banku centralnego. Przedmiotem transakcji na tym rynku jest pieniądz banku centralnego. Transakcje polegają na zaciąganiu pożyczek w pieniądzu banku centralnego, zakupie i sprzedaży papierów wartościowych za pieniądz banku centralnego oraz zakupie walut i dewiz za pieniądz banku centralnego.
Transakcje na rynku pieniężnym dzielimy na :
pierwotne- to takie w których uczestniczy bank centralny a ich efektem jest zmiana rozmiarów pieniądza banku centralnego na rynku pieniężnym.
Wtórne- to takie operacje w których bank centralny nie uczestniczy, to operacje między bankami komercyjnymi a efektem takich operacji jest przesunięcie zasobów pieniężnych z jednego banku do drugiego.
Operacje pierwotne dokonywane są w celu doprowadzenia do równowagi na rynku pieniężnym. Operacje wtórne są realizowane by poszczególne banki które mają za mało pieniądza banku centralnego, mogły w innym banku pożyczać pieniądz banku centralnego.
Cena występująca na rynku pieniężnym jest ustalona przez stopy procentowe. Stopy procentowe na rynku pieniężnym kształtuje się w zasadzie swobodnie pod wpływem relacji popytu i podaży. Stopa procentowa jest ograniczona, kształtuje się w ramach wyznaczonego przedziału. Od dołu to stopa kredytu redyskontowego a od góry stopa kredytu lombardowego. Te dwie stopy nazywamy odsetkami bazowymi, wysokość tych stóp jest wyznaczana samodzielnie przez bank centralny z uwzględnieniem celów polityki gospodarczej i pieniężnej. Te odsetki mają dla gospodarki charakter sygnalny i stanowią podstawę dla oceny kosztów kredytu.
Może się zdarzyć że stopa procentowa przebije przedział w którym jest ustalana. Zdarza się to w sytuacjach gwałtownego napływu pieniądza spekulacyjnego.
Instrumenty rynku pieniężnego można podzielić na:
procentowe - korzyścią stanowiącego taki instrument są odsetki wypłacane albo periodycznie albo jednorazowo ( po kapitalizacji) wraz z zwrotem włożonego kapitału.
dyskontowe- charakteryzują się tym iż wynagrodzeniem ich posiadacza jest nadwyżka wartości nominalnej wypłacana przez emitenta ponad pierwotną cenę zakupu. Ta nadwyżka zwana jest dyskontem.
Instrumenty na rynku pieniężnym i ich emitenci:
skarb Państwa- bony skarbowe
banki - bony pieniężne, banki komercyjne dostarczają też certyfikaty depozytowe
przedsiębiorstwa - bony pieniężne (komercyjne), komercyjne weksle inwestycyjne- terminowe (KWIT), weksle handlowe.
Bony skarbowe- stanowią one instrument który umożliwia zaciąganie przez skarb Państwa krótkoterminowych pożyczek na sfinansowanie deficytu budżetowego. Bony skarbowe używane są w wielu krajach. Emisja bonów jest systematycznie powtarzana w terminach krótszych od terminów wykupu. W ten sposób krótkoterminowe bony skarbowe mogą stanowić trwałe pokrycie nawet znacznej części długu publicznego. Bony skarbowe w Polsce wydawane są od 1992r. W 1995r nastąpiła dematerializacja. W 2002 r rozpoczęła się sprzedaż bonów na platformie elektronicznej.
Na pierwotny rynek bony skarbowe są emitowane jako papiery wartościowe na okaziciela. Wartość nominalna bonu jest równa 10 000zł a okres wykup wynosi o 1 do 52 tygodni. Ponadto minister Finansów może wypuścić emisję baonów o terminie wykupu od 1 do 90 dni. Bony skarbowe są przechowywane jako zapisy magnetyczne w rejestrze papierów wartościowych prowadzonym przez NBP.
Dostęp do rynku pierwotnego mają tylko dilerzy skarbowych papierów wartościowych. Wszyscy pozostali muszą skorzystać z pośrednictwa tych dilerów. Sprzedaż bonów odbywa się z dyskontem, czyli cena zakupu jest niższa od ich wartości nominalnej., natomiast w terminie wykupu inwestor otrzymuje wartość nominalną bonu. Bony oferowane są na przetargach. Wstępna informacja o przetargach jest zamieszczana na stronach internetowych ministerstwa finansów albo w serwisach informacyjnych.
Na rynku wtórnym mogą uczestniczyć różne podmioty. Dostępne są tam bony o różnych terminach zapodalności a ceny bonów skarbowych kształtują się pod wpływem aktualnej sytuacji popytu i podaży na te walory.
Bony pieniężne emitowane przez bank centralny dostępne są tylko dla banków komercyjnych natomiast bony pieniężne emitowane przez banki komercyjne dzielimy na dwa rodzaje:
dostępne tylko dla wybranej grupy inwestorów zwykle dl współwłaścicieli oraz głównych klientów celem emisji tych bonów jest uzupełnienie kapitału tych banków
ogólnie dostępne bony pieniężne stanowiące formę krótkookresowych lokat oszczędnościowych.
Bony emitowane przez przedsiębiorstwa stanowią krótkoterminowe papiery dłużne przy pomocy których firma ciesząca się dużą popularnością oraz opinią solidnego płatnika zaciąga pożyczkę krótkoterminową bezpośrednio na rynku pieniężnym. Mogą to być spółki akcyjne, instrumenty rynku pieniężnego- instrumenty o charakterze dyskontowym.
Wykład 6
Oprócz bonów pieniężnych przedsiębiorstwa korzystają również z komercyjnych weksli inwestycyjno- terminowych czyli KWITÓW.
KWIT- to krótkoterminowy papier dłużny sprzedawany z dyskontem. Jednak funkcjonowanie tego weksla opiera się na prawie wekslowym. Firma emitująca kwit musi cieszyć się dobrą renomą, dobrego płatnika. Kwity emitowane są ujednolicone terminy, na jednakowe kwoty. Firma która zdecyduje się na emisję kwitów musi zatrudnić agenta który zajmie się obsługą kwitów.
Agent pełni funkcję:
depozytariusza
domicylanta ( zdomicylować weksel- określić termin płatności weksla.)
U agenta składa emitent memorandum informacyjne. W nim charakteryzuje swoją działalność, sytuację majątkowo-finansową, przedstawia cel na jaki będą przeznaczone środki i ewentualnie zabezpieczenie spłaty tego kwita.
Transakcja dojdzie do skutku gdy agent jeszcze przed datą wystawienia kwita zawrze umowę na pełną kwotę nominalną pożyczki albo uzgodni nominalną sumę emisji. A zatem wystosowane weksle dostarczane są agentowi, a agent inwestorom. Inwestorzy mogą przetrzymywać je do końca wykupu albo przekazać je nowemu nabywcy.
Certyfikat depozytowy jest dowodem potwierdzającym przyjęcie wkładów terminowych emitowanych przez banki. Są to papiery wartościowe na okaziciela i na rozwiniętych rynkach finansowych podlegają obrotowi.
Głównymi uczestnikami rynku finansowego są zwykle instytucje finansowe- nabywają certyfikaty depozytowe.
Na rynkach światowych występują dwa rodzaje certyfikatów:
certyfikaty rynku pieniężnego
certyfikaty rynku kapitałowego
Certyfikaty mogą być nominowane w walucie krajowej, jak również zagranicznej:
certyfikaty ze stałą stopą procentową
certyfikaty ze zmienną stopą procentową
Stopę procentową określa się mianem kupona:
certyfikat ze stałym kuponem oznacza że stopa procentowa od momentu wykupu nie ulegnie zmianie
certyfikat ze zmiennym kuponem oznacza, że stopa procentowa od momentu emisji do momentu wykupu ulega zmianie co pewien okres
Wysokość kupona jest przywiązana do stawek referencyjnych i powiększona o marżę.
Marża dla kupca certyfikatu jest formą rekompensaty za to że kapitał zainwestowany w certyfikat będzie spłacany dopiero w terminie wykupu.
Stawki referencyjne- są to oficjalnie publikowane stopy procentowe rynku pieniężnego:
LIBOR- Litera „L” oznacza Londyn- jest to stopa oprocentowania depozytu zwykle co 3-6 miesięcy na londyńskim rynku międzybankowym.
WIBOR- Litera „W” oznacza Warszawę.
Odsetki od certyfikatów mogą być wypłacone lub kapitalizowane.
Przedmioty rynku pieniężnego.
I - BANK - jest osobą prawną utworzoną zgodnie z przepisami ustaw, działająca na podstawie zezwoleń uprawniających do wykonywania czynności bankowych obciążonych ryzykiem, środki powierzone pod jakimkolwiek tytułem zwrotnym.
Bank nie może być osobą fizyczną.
Rodzaje ustaw na podstawie których zostaje powołany bank:
ustawa o Narodowym Banku Polskim
ustawa o prawie bankowym
Podmiot który chce utworzyć bank musi przedstawić odpowiedni wniosek organowi nadzoru: Komisji Nadzoru Finansowego oraz spełnić następujące wymogi:
wymogi o charakterze formalnym
wymogi o charakterze finansowym
wymogi o charakterze osobowym
Spełnienie tych warunków daje prawne zezwolenie do czynności bankowych.
Trzy podstawowe modele organizacji aparatu bankowego:
jednoszczeblowy- monobanku - to model w którym w gospodarce funkcjonuje tylko jeden bank który obsługuje całą gospodarkę finansową
Rys. 1
dwuszczeblowy- model banku banków- od ponad 20 lat występuje w Polsce. Bezpośrednio finansujące gospodarkę to banki: BH, BI, BS. Bank centralny spełnia tu funkcje banku banków.
Rys. 2
pośredni- Bank centralny w pewnym stopniu oddziałuje na gospodarkę w sposób bezpośredni:
Rys. 3
Funkcjonowanie Banku Centralnego:
Zadania Banku centralnego ustala się poprzez ustawodawcę.
Funkcje Banku centralnego:
bank emisyjny- pieniądz gotówkowy, centralny rezerwowy
Bank banków- w określonych granicach zapewnia refinansowanie kredytu przez inne banki. Bank Centralny prowadzi rachunki na których inne banki prowadzą rezerwy pieniężne, reguluje obieg emitowanego pieniądza gotówkowego, wielkości tworzonego przez banki komercyjne pieniądza handlowego, ogólnie reguluje płynność systemu bankowego.
Bank państwa- prowadzi rachunki państwa, przeprowadza zlecone mu granice finansowania w kraju i za granica, w szczególności sprzedaje i skupuje państwowe papiery wartościowe a tym samym administruje długiem publicznym
Bank centralny zarządza rezerwami walutowymi, złotem, dewizami. Kupuje i sprzedaje ......... w ramach obrotu za granicą a także realizuje politykę interwencyjną w sensie kształtowania.
BC kontroluje też przebieg operacji kredytowych za granicą prowadzonych przez inne banki. W rezerwie potrzeby sam też zaciąga kredyty zagraniczne.
BC są korespondentami banków zagranicznych.
BC prowadzi rachunki:
LORO - rachunek banku zagranicznego w banku krajowym
NOSTRO - rachunek banku krajowego w banku zagranicznym.
Elementy bilansu Banku Centralnego dla modelu dwuszczeblowego:
Rys. 4.
II- BANK HANDLOWY
Działalność polega głównie na przyjmowaniu i kreowaniu wkładów w drodze oddzielenia kredytów a na tej podstawie dokonywanie rozliczeń pieniężnych.
Drugie obok Banku Centralnego ogniwo kreacji pieniądza bezgotówkowego.
Rys. 5
Wykład 7
BANKI INWESTYCYJNE
Ich działalność jest bardzo różnorodna. Wyszukują czasowo wolny kapitał, mobilizują ten kapitał a następnie pośredniczą w jego przepływie do podmiotów które ten kapitał zaangażują. Kapitał wyszukują np. w firmach ubezpieczeniowych i funduszach emerytalnych, inwestycyjnych w bankach handlowych. Podstawową funkcją banków inwestycyjnych jest przeprowadzanie publicznych emisji papierów wartościowych. Ta funkcja stanowi jednocześnie podstawowe źródło dochodów banków inwestycyjnych.
Banki obciążają środki ryzykiem. Podstawowym źródłem banków inwestycyjnych jest nierozsprzedanie emitowanych papierów wartościowych co może spowodować starty. Banki zabezpieczają się przed tym ryzykiem poprzez zawieranie odpowiednich umów z emitentem papierów wartościowych lub tworzenie syndykatów gwarancyjnych.
Uczestnictwo w takim syndykacie proponowane jest innym bankom bądź najważniejszym klientom.
Banki inwestycyjne uczestniczą również w obrotach na rynku wtórnym , co pozwala im działać jako broker lub dealer.
Uczestnicząc jako broker bank działa w imieniu, na zlecenie i na rachunek klienta. Natomiast działając jako dealer działa na własny rachunek. Ryzyko działania jako dealer jest znacznie większe.
Banki inwestycyjne może pozyskiwać fundusze prywatnych inwestorów za pomocą niepublicznej emisji papierów wartościowych.
B. I. organizują działalność inwestycyjną w formie towarzystw podwyższonego ryzyka dostarczających kapitał nowym szybko rozwijającym się firmą (Venture Capita). Banki inwestycyjne w różnym stopniu angażują się w tego typu działalność. Stopień ryzyka jest zróżnicowany.
B. I. inwestują własne fundusze w rożnego rodzaju przedsięwzięcia np. pożyczki pomostowe czyli taką pożyczkę dla klienta, która ma mu umożliwić przeprowadzenie transakcji, a jej zwrot nastąpi w krótkim czasie, gdy klient uzyska inne źródła finansowania tej transakcji.
B. i. Zarządzają aktywami klientów. Mają zarówno klientów indywidualnych jak i instytucjonalnych.
B. I. Uczestniczą w fuzjach i przejęciach, stopień ich zaangażowania jest zróżnicowany.
B. I. Udzielają doradztwa finansowego. Dostarczają niezależnych opinii, ekspertyz, doradzają w sprawach prywatyzacji, restrukturyzacji przedsiębiorstw i całych sektorów gospodarki.
B. I. Działają na rynku kapitałowym oraz pieniężnym. Uczestnictwo na rynku pieniężnym polega na tym że banki działają jako organizatorzy krótkookresowego finansowania, a także jako pośrednicy we wtórnym obrocie instrumentami rynku pieniężnego. Tego typu działalność jest niskorentowna ale banki angażują się w nią w celu zapewnienia kompleksowej usługi swoim klientom oraz w celu pozyskania nowych klientów.
B. I. Zarządzają ryzykiem czyli stosują techniki ograniczające negatywny wpływ zmian stóp procentowych, cen, kursów, wskaźników cen czy indeksów na posiadane pozycje w różnych instrumentach finansowych.
Istnieją też banki inwestycyjne które specjalizują się w np. działalności leasingowej, działalność na rynku nieruchomości. Wszystkie banki inwestycyjne prowadza działalność analityczną, czyli opracowują raporty, prognozy, analizy makroekonomiczne, sektorowe i rynków lokalnych a także podmiotów które na tych rynkach funkcjonują.
Ta działalność analityczna jest podstawą funkcjonowania banków inwestycyjnych.
W Polsce wszystkie działające banki to baki uniwersalne.
W 1989 r w Polsce została przeprowadzona reforma systemu bankowego. Na bazie majątku NBP powstały pierwsze banki komercyjne.
Bank komercyjny - cechy:
samodzielny
uniwersalny
konkurencyjne względem pozostałych
działające na zasadach komercyjnych
obejmuje go zasada samofinansowania i związane z tym rygory, aż do upadłości włącznie.
Ad. 1 Samodzielny.
Jest to samodzielny w granicach przepisów prawa: ustawa prawo bankowe, ustawa o NBP, statut banku. Te przepisy prawa określają prawa i obowiązki każdego banku, a także uprawnienia i instrumenty będące w gestii banku centralnego, które umożliwiają mu oddziaływanie na sytuację pieniężno- kredytową, w ujęciu globalnym. Każdy bank podejmuje decyzje dotyczące działalności, rozwoju, organizacji i kadr, ustala zasady i tryb kredytowania, prowadzenia lokat oraz sam opracowuje tabele prowizji, opłat, oprocentowania. Nie występują żadne bariery o charakterze branżowym, kompetencyjnym czy terytorialnym.
Ad. 2 Uniwersalny
Każdy bank może wykonywać wszystkie czynności określone w prawie bankowym. Bank może być uprawniony do wykonywania wszystkich czynności, ale specjalizować się w wykonywaniu niektórych.
Ad. 3 konkurencyjne względem pozostałych
Podstawy konkurencyjności banków wynikają ze swobody decydowania o wyborze klienta i odwrotnie. Podstawą konkurencyjności jest tez samodzielność. Jednorodność środków konkurencyjnego oddziaływania tzn. banki konkurują między sobą wysokością opłat oprocentowania. Ważną rolę odgrywają również czynniki niemierzalne np. kształtowanie opinii banku o jego zasobności, solidności, sprawności obsługi.
Ad. 4 działające na zasadach komercyjnych
Komercjalizm jest zasadą o ogromnym znaczeniu systemowym ze względu na zainteresowanie zyskiem, który przesądza o istnieniu banku, o jego rozwoju a także interesach pracowników. Każde działanie jest oceniane przez pryzmat zysku, ale zysk nie może stanowić jedynego kryterium jego wiarygodności. Drugim kryterium jest minimalizacja ryzyka. Każdy bank musi starać się minimalizować ryzyko. Dla tego celu ustanowiono nadzór w formie Komisji Nadzoru Finansowego (KNF), a celem nadzoru jest zapewnienie bezpieczeństwa środków pieniężnych zgromadzonych na rachunkach bankowych a także zapewnienie zgodności działalności banków przepisami ustaw i statutem, a także decyzją o utworzeniu banku.
Wymogi zapewniające bezpieczeństwo:
limit koncentracji kredytów - został określony w art. 71 ust. Prawo Bankowe.
Współczynnik banku stanowi relację sumy funduszy własnych banku do aktywów i zobowiązań pozabilansowych banków ważonych ryzykiem. W ustawie Prawo Bankowe został określony minimalny współczynnik. Bank zobowiązany jest utrzymywać ten współczynnik na poziomie nie mniejszym niż 8% (bank rozpoczynający działalność minimum 15% przez pierwsze 12 miesięcy, i minimum 12% przez kolejne 12 miesięcy)
Ryzyko banku z punktu widzenia klienta.
Bankowy fundusz gwarancyjny oferuje gwarancję depozytu do równowartości z zł 100 000E. Ochronie podlegają depozyty złotowe i walutowe osób fizycznych, prawnych jednostek organizacyjnych nie posiadające osobowości prawnej o ile posiadają zdolność prawną, szkolnych kart oszczędności oraz pracowniczych kas zapomogowo- pożyczkowych. Gwarancje nie obejmują Skarbu Państwa, instytucji finansowych tj. banki, domy maklerskie, fundusze emerytalne czy zakłady ubezpieczeniowe oraz depozyty kadry zarządzające upadłym bankiem oraz akcjonariuszy głównych banku (5% akcji).
Czynnościami bankowymi są:
przyjmowanie wkładów pieniężnych płatnych na żądanie lub z nadejściem oznaczonego terminu oraz prowadzenie rachunku tych wkładów.
Prowadzenie innych rachunków bankowych
Udzielanie kredytów
Udzielanie i potwierdzanie gwarancji bankowych oraz otwieranie i potwierdzanie akredytyw
Emitowanie bankowych papierów wartościowych.
Przeprowadzanie bankowych rozliczeń pieniężnych
a) wydawanie instrumentu pieniądza elektronicznego
Wykonywanie innych czynności przewidzianych wyłącznie dla banku w odrębnych ustawach
Czynnościami bankowymi są również następujące czynności o ile są one wykonywane przez banki:
udzielanie pożyczek pieniężnych oraz pożyczek i kredytów konsumenckich
operacje czekowe i wekslowe oraz operacje, których przedmiotem są warranty
wydawanie kart płatniczych oraz wykonywanie operacji przy ich użyciu
terminowe operacje finansowe
nabywanie i zbywanie wierzytelności pieniężnych
przechowywanie przedmiotu i papierów wartościowych oraz udostępnianie skrytek sejfowych
prowadzenie skupu i sprzedaży wartości dewizowych
udzielanie i potwierdzanie poręczeń
wykonywanie czynności zleconych, związanych z emisją papierów wartościowych
pośrednictwo w dokonywaniu przekazów pieniężnych oraz rozliczeń w obrocie dewizowym.
Poza wykonywaniem czynności bankowych banki mogą:
obejmować i nabywać akcje i prawa z akcji, udziały innej osoby prawnej i jednostki uczestnictwa w funduszach inwestycyjnych
zaciągnie zobowiązań związane z emisją papierów wartościowych
dokonywanie obrotu papierami wartościowymi
dokonywanie na warunkach uzgodnionych z dłużnikiem zmiany wierzytelności na składniki majątku dłużnika
nabywanie i zbywanie nieruchomości
świadczyć usługi konsultacyjno- doradcze w sprawach finansowych
a) świadczyć usługi certyfikacyjne w rozumieniu przepisów o podpisie elektronicznym z wyłączeniem wydawania certyfikatów kwalifikowanych wykorzystywanych przez banki w czynnościach których są stronami.
Świadczenie innych usług finansowych
Wykonywać inne czynności jeżeli przepisy odrębnych ustaw uprawniają je do teg
Wykład 8
Finanse Publiczne
Nie ma jednoznacznego oznaczenia czym jest sektor publiczny. Finanse publiczne to własności państwowe i samorządowe. Działalność dotyczy sfery produkcyjnej i nie produkcyjnej. Co decyduje o rozwinięciu przesłanki politycznej i socjalnej.
Przesłanka historyczna- po II wojnie światowej we Francji upaństwowiono niektóre systemy przemysłu i na ich bazie powstał sektor publiczny.
Przesłanka polityczna- niektóre sektory musza być w rękach państwa.
Przesłanki ekonomiczne- działalność sektorów publicznych jest nisko rentowna, co powoduje konieczność działania państwa lub samorządu terytorialnego.
Przesłanki społeczne- potrzeba zagwarantowania obywatelom nieodpłatnych tzw. Czystych dóbr publicznych, np. obrona narodowa, prokuratura.
Sektor publiczny wyodrębnia:
pod sektor rządowy
pod sekto samorządowy
pod sektor ubezpieczeń społecznych.
Finanse publiczne obejmują w szczególności:
procesy pobierania i gromadzenia dochodów i przychodów publicznych
procesy wydatkowania środków publicznych
procesy finansowania potrzeb pożyczkowych budżetu państwa
procesy finansowania potrzeb pożyczkowych budżetu jednostki samorządu terytorialnego
zaciąganie zobowiązań angażujących środki publiczne
zarządzanie środkami publicznymi
zarządzanie długiem publicznym
rozliczenia z budżetem Unii Europejskiej
Finanse publiczne zajmują się zjawiskami oraz procesami związanymi z powstawaniem i rozdziałem pieniężnych środków publicznych.
Funkcje finansów:
alokacyjna
Redystrybucyjna
stabilizacyjna
Funkcja alokacyjna - wytwarzanie oraz dostarczanie obywatelom dóbr publicznych np. bezpieczeństwo publiczne. Mechanizm rynkowy nie zawsze dostarcza odpowiednich dóbr.
Funkcja Redystrybucyjna -może być rozpatrywana w różnych przekrojach:
-skutki funkcji redystrybucyjnej w skali makroekonomicznej, skali makrospołecznej, lub skali jednostkowej.
Redystrybucja makroekonomiczna- dotyczy podziału PKB, podziału Dn, dochodów i wydatków realizowanych przez władze publiczne. Redystrybucja ma wpływ na całą gospodarkę oraz jej działy i sektory.
Redystrybucja finansów publicznych ma wpływ na dochody społeczne czy grupy zawodowe. Skutki redystrybucji dla poszczególnych obywateli którzy ponoszą ciężar finansowania zadań publicznych, z drugiej strony możliwość korzystania z tych dóbr publicznych.
Funkcja stabilizacyjna łagodzenie wahań cyklu koniunkturalnego.
Ograniczenie wahań można osiągnąć dokonując wydatków publicznych ale również posługując się instrumentami podatkowymi.
Środki płatnicze- przychody głównie z dochodów publicznych. Ponadto środkami publicznymi są:
środki pochodzące z budżetu UE
inne środki pochodzące ze źródeł zagranicznych nie podlegające zwrotowi
przychody budżetu państwa i budżetów jednostek samorządu terytorialnego oraz innych jednostek sektorów publicznych pochodzące ze sprzedaży papierów wartościowych, prywatyzacji majątku, ze spłat pożyczek udzielonych ze środków publicznych i otrzymanych pożyczek i kredytów
przychody jednostek sektora finansów publicznych pochodzące z prowadzonej działalności oraz z innych źródeł
Dochody publiczne- na dochody publiczne składają się:
daniny publiczne- obowiązkowe świadczenia (podatki, opłaty, składki), daniny na rzecz państwa, samorządu terytorialnego, funduszy celowych i innych jednostek sektora finansów publicznych.
Wpływy ze sprzedaży wyrobów i usług świadczonych przez jednostki sektora finansów publicznych
Dochody z mienia jednostek sektora finansów publicznych (wpływy z najmu, dzierżawy, odsetki na rachunku bankowym, od udzielanych pożyczek i od posiadanych papierów wartościowych, dywidendy z tytułu posiadanych praw majątkowych
Spadki, zapisy, darowizny w postaci pieniężnej
kwoty uzyskane z tytułu udzielonych poręczeń i gwarancji
odszkodowania należne jednostce sektora finansów publicznych
dochody ze sprzedaży majątku, rzeczy, praw nie stanowiących przychodów związanych ze sprzedażą papierów wartościowych i operacjami finansowymi.
Inne dochody należne jednostce samorządu finansów publicznych
Środki publiczne przeznaczone są na wydatki publiczne.
Rozchody publiczne:
spłaty otrzymanych kredytów, pożyczek
wykup papierów wartościowych oraz inne operacje finansowe
udzielone pożyczki
płatności wynikające z odrębnych ustaw których źródłem są przychody z prywatnego majątku skarbu Państwa oraz majątku jednostek samorządu terytorialnego
udzielone pożyczki na finansowanie zadań realizowanych z udziałem środków pochodzących z UE
inne operacje finansowe związane z zarządzaniem długiem publicznym i płynnością.