Rozwojowa

Rozwój - długotrwały proces selekcji gatunkowej w trakcie przystosowania do środowiska (Darwin).

Atawizm - pozostałości po zwierzęcych przodkach, np. raczkowanie, łażenie po drzewach.

Teorie biologiczne = NATAWISTYCZNE - genetyka wyznacza rozwój

Teorie środowiskowe (behawiorystyczne) - J. Watson; rozwój jest wynikiem interakcji środowiska z podmiotem; wszyscy na świat przychodzimy jednakowi.

Wygotski - istotą rozwoju jest wychodzenie poza graniczność środowiska, a nie bierne przystosowanie się.

Teorie konwergencji - Stern; nakładanie się na siebie czynników środowiskowych i biologicznych działających na jednostkę.

Zaburzenia:

1. Chromosomopatia - zaburzenie powstające przed zapłodnieniem (u M lub K).

2. Fenyloketonuria - choroba genetyczna; wykrywana w 2-gim dniu życia na podstawie nadmiaru fenyloalaniny; prowadzi do upośledzenia umysłowego; stosuje się dietę niskobiałkową.

3. Embriopatie:

1. toksyczne (używki w czasie ciąży)

2. wirusowe (matka uodporniona, dziecko nie; różyczka, odra, świnka…)

3. aktyniczne (naświetlanie rentgenem; deformacja somatyczna)

4. toksoplazmoza (pierwotniak zwierzęcy uszkadzający układ nerwowy)

4. Poród:

1. niedotlenienie ↓

2. zbyt długi poród lub zbyt szybki

3. dysproporcja między rozmiarem miednicy matki a główką dziecka

Okres krytyczny - najbardziej optymalny okres do uczenia się danej czynności.

Karlow - badanie nad małpami (matka druciana i miękka z pokarmem)

• wczesny kontakt dotykowy z M powoduje poczucie bezpieczeństwa (aktywność poznawcza)

• małpy od drucianej M bały się nowości (ruchome zabawki)

Hebb - we wczesnych okresach życia niezbędna jest stymulacja sensoryczna aby wytworzyły się określone struktury nerwowe.

Trzy fazy reakcji na zerwanie więzi z M:

1. protest

2. rozpacz

3. apatia

Obuchowski - pozbawienie kontaktu emocjonalnego na dłużej niż 6mc powoduje nieodwracalne zmiany w osobowości dziecka.

Dojrzewanie - to przejawy rozwoju występujące przy wyraźnym braku doświadczeń praktycznych; rozwój tych form zachowań, które są efektem działania biologii.

Rola ćwiczeń:

• ćwiczenie pewnych sprawności jest skuteczne w pewnych tylko okresach życia

• ćw. ma wpływ na rozwój nawyków ontogenetycznych (pływanie, ślizganie, wspinanie etc.) pod warunkiem, że organizm jest wystarczająco dojrzały

• ćw. ma mały wpływ na czynności nie reprezentowane w wyższych ośrodkach mózgu

• ćw. nie ma wpływu na rozwój sprawności filogenetycznych, a ma na ontogenetyczne

• ćw. jest skuteczne w zmienianiu tempa rozwoju i charakterystyki reakcji tylko wtedy gdy zależą one od wyższych ośrodków korowych

• skuteczność ćwiczeń jest proporcjonalna do stopnia dojrzałości odpowiednich mechanizmów i zależy od stawianych wymagań.

• Zbyt wczesne ćwiczenie jest nieefektywne a zbyt późne może napotkać opory ze strony dziecka (nawyki)

Czynniki rozwoju:

1. Wygotski:

• dwuczynnikowa koncepcja rozwoju

• decydującym czynnikiem rozwoju jest działanie na przedmiotach oraz obcowanie z dorosłymi

2. Rubinsztejn:

• procesy psychiczne to subiektywne odzwierciedlenie obiektu rzeczywistości

• zmiany rozwojowe to powstawanie w działaniu i poznawaniu wyższych form odzwierciedlania rzeczywistości

• zm. rozw. Sa spowodowane aktywnym gromadzeniem doświadczenia, nabywania wiedzy

i umiejętności wzbogacania doświadczenia

3. Szuman:

• podkreśla wpływ na rozwój działania i myślenia

• rozwój to zmiany ilościowe

• rozwój to ciąg zmian prowadzący do wyższego stopnia zróżnicowania struktury i funkcji organizmu

4. Piaget:

• rozwój to proces konstruowania struktur poznawczych

• dokonuje się dzięki akomodacji oraz asymilacji

• dziecko nie jest rozwijane przez dorosłych, ale jest aktywnym podmiotem własnego rozwoju

• na rozwój wpływa: dojrzewanie biologiczne, doświadczenie społeczne, dośw. fizyczne oraz równoważenie czyli samoregulacja.

Przyczyny powielania zachowań:

1. powielanie tych zachowań, które prowadzą do pożądanych skutków

2. mechanizm identyfikacji - chęć utożsamienia się z modelem

3. środowisko rodzinne (metody wychowawcze np. wychowanie autokratyczne)

4. typ środowiska lokalnego

5. rodzaj szkoły

6. osoby znaczące - najwięcej czasu spędzają z dzieckiem; są często wzorcami

Typy temperamentalne:

1. Sangwinik - silny, zrównoważony, ruchliwy

2. Flegmatyk - silny, zrównoważony, nieruchliwy

3. Choleryk - silny, nerwowy, ruchliwy

4. Melancholik - słaby, zrównoważony, nieruchliwy

Stadia rozwoju

Tempo rozwoju - szybkość zmian jakie dokonują się w organizmie i psychice dziecka.

Rytm zmian - stopień regularności zachodzenia zmian w czasie, równomierność lub nie tych zmian.

Akceleracja - przyspieszenie tempa rozwoju fizycznego i psychicznego w każdym następnym pokoleniu.

Trend sekularny - długofalowość zmian; akceleracja + czas.

Globalny podział rozwoju wg Wallona

Stadium	Charakterystyka
(1 r.ż) Stadium impulsywnych reakcji odruchowych i pierwotnych emocji	dochodzi do równowagi w napięciu mięśniowym 6mc silna potrzeba kontaktu emocjonalnego z matką osmoza emocjonalna - od niej jest uzależniony dalszy rozwój charakteru
(1-3 r.ż) Stadium zmysłowo - ruchowej działalności i projekcji	ukierunkowanie się dziecka na świat przedmiotów naśladownictwo (projekcja) pierwsze przejawy czynności fikcyjnej zastąpienie przedmiotów słowami
(3-6 r.ż) Stadium personalizmu	Etapy: opozycji (oporów) - dziecko żąda autonomii wdzięku i narcyzmu - pierwsze sympatie intencjonalnego naśladownictwa ulubionych osób - silna potrzeba identyfikacji
(6-11 r.ż) Stadium kategorii i konformizmu	obiektywizacja poznania coraz lepsze poznanie rzeczywistości zdyscyplinowanie umysłowe latencja sfery emocjonalnej i seksualnej
(11-15 r.ż) Stadium adolescencji	okres narodzin nowej świadomości częste zaburzenia równowagi emocjonalnej ujawnienie sprzecznych postaw i poglądów
(16 r.ż) Stadium młodzieńcze	kształtowanie się światopoglądu i koncepcji własnego życia równowaga między emocjonalną i intelektualną strona osobowości

Podział na stadia w kulturze chińskiej

1. Młodość - do 20 r.ż

2. Wiek małżeństwa - do 30 r.ż

3. Wiek poznawania własnych błędów - do 40 r.ż

4. Wiek pełnienia urzędów społecznych - do 50 r.ż

5. Końcowy okres twórczego życia - do 60 r.ż

6. Wiek upragniony - do 70 r.ż

7. Starość od 80 r.ż

Podział Pitagorasa

1. Okres stawania się człowiekiem - do 20 r.ż

2. Człowiek młody - 20-40

3. Człowiek w pełni dojrzały - 40-60

4. Człowiek cofający się - 60-80

Podział Birrena

Niemowlęctwo do 2 r.ż Okres przedszkolny 2-5 Dzieciństwo 6-12 Dorastanie 12-17 Wczesna dojrzałość 17-25 Dojrzałość 25-50 Późna dojrzałość 50-75 Starość od 75 r.ż

Wiek brązowy 20-30 W. złoty 30-40 W. srebrny 40-50 W. żelazny 50-60 W. cynowy 60-70 W. drewniany 70-80

Rozwój emocjonalny

Wrodzone emocje:

1. STRACH - reakcja na nagłą utratę równowagi

2. GNIEW - na skrępowanie ruchów; od 4 r.ż zmniejszenie reakcji gniewu

3. ZADOWOLENIE - przy głaskaniu, przytulaniu

Reakcja strachu:

1. napięcie i znieruchomienie

2. wyładowanie przez krzyk lub płacz; odruch orientacyjny lub przestrach

Właściwości emocji dziecięcych (do końca wieku przedszkolnego):

1. krótkotrwałe

2. ekspresyjne

3. dziecko potrafi obdarzyć opiekuna trwałym uczuciem

4. pod koniec wieku przedszkolnego rozwijają się uczucia wyższe

Fluktuacje w rozwoju emocjonalnym
Wiek	Stan emocjonalny	Charakterystyka
3	Zrównoważenie emocjonalne	Pogodny, często się śmieje, cierpliwie się bawi, nie sprawia kłopotów, przyjaźnie nastawiony do dorosłych
3,5	Brak równowagi emocjonalnej	Źle sypia, lękliwy, agresja, z agresji fizycznej na werbalną, negatywnych emocji jest najwięcej
5	Wiele pytań	Badacz, naukowiec, duża aktywność poznawcza, dobre przystosowanie
6	Brak równowagi emocjonalnej	Podniecenie, agresja do rówieśników, okrucieństwo dla zwierząt, wybuchowość
7	Równowaga emocjonalna	Zmniejsza się impulsywność, zwiększa się intelektualna ocena sytuacji, panowanie nad emocjami

Dziecko nie rodzi się z gotowym repertuarem reakcji em., to jakie uczucia będą dominować zależy od:

1. otoczenia

2. kontaktów z rodzicami

3. kontaktów z rówieśnikami

4. wskazówek otrzymywanych z otoczenia

Czynniki wpływające na przewagę emocji:

1. stan zdrowia

2. atmosfera w domu

3. styl wychowania:

• autokratyczny: bezwzględne posłuszeństwo

• demokratyczny: pozytywne emocje

4. stosunki z członkami rodziny

5. stosunki z rówieśnikami

6. nadopiekuńczość rodziców

7. kierowanie wychowawcze (poradnictwo)

Rozładowanie emocji (Katharsis):

1. wytężone działanie

2. ciężka praca

3. śmiech

4. płacz

Żeby czynności oczyszczające miały efekt:

1. nie powinny być przymusowe

2. powinny sprawiać przyjemność, satysfakcję

3. powinny być aprobowane społecznie

• śmiech: trzeba wiedzieć przy kim i kiedy

• płacz: często jest nie aprobowany społecznie

Wpływ matki na dziecko

1. Teoria przywiązania J. Bolbyego

• przywiązanie dziecka do matki to specyficzna więź uczuciowa dająca poczucie bezpieczeństwa

• pierwotna potrzeba

• więź powstaje w 1 r.ż

• deprywacja macierzyńska: choroba sieroca (3 fazy- protest, rozpacz, apatia)

• istnieje zależność przyczynowa miedzy doświadczeniami z dzieciństwa z kontaktów z matką a późniejszą zdolnością do wchodzenia w związki emocjonalne z innymi ludźmi

• czuła matka: większa pewność siebie, samoakceptacja, poczucie wartości

• nieczuła matka: osoba niegodna miłości, szacunku, zaufania

1. Erikson

• 1 r.ż poczucie podstawowego zaufania do świata i innych ludzi

• im bardziej ta cecha jest wykształcona, tym bardziej trudniej ją zniszczyć

• brak tego poczucia powoduje, że w dorosłości jesteśmy nadmiernie zależni od innych

i lękliwi lub odwrotnie (zbytnie manifestowanie niezależności)

2. Pospiszyl

• badania nad przestępcami

• ci którzy zostali odrzuceni przez matkę w 1 r.ż lub przy samym urodzeniu, czują się oszukani, nie mają wyrzutów sumienia, widza siebie jako ofiary

3. Robins

• badania nad socjopatami

• socjopaci rozpoznani w 5 r.ż

• przebadani po 30-40 latach; socjopatia pozostała

Przywiązanie dziecka do matki:

1. UFNE - powstaje gdy matka jest wrażliwa na potrzeby dziecka, gdy kontroluje dziecko umiarkowanie, interwencje w ostateczności.

2. LĘKLIWE - nadmierna kontrola zachowania lub nikła, całkowity brak zainteresowania.

Rozwój społeczny

Początkowo to rodzice są światem społecznym dla dziecka (rolę te pełnią do 7 r.ż, później jest to szkoła

i rówieśnicy):

2 m.ż - odwracanie głowy w stronę głosu

3 m.ż - dziecko uśmiecha się na widok osoby dorosłej

6 m.ż - dziecko stara się zwrócić na siebie uwagę (zabawa z dorosłymi)

6-9 m.ż - inne reakcje na osoby dorosłe

10 m.ż - opanowanie chwytu z użyciem wzroku (koordynacja wzrokowo - ruchowa)

Rówieśnicy - najpierw traktowani jako przedmioty martwe; kontakt polega jedynie np. na odebraniu zabawki. Wspólne zabawy pojawiają się w 5-6 r.ż.

Wszystkie dzieci przejawiają zachowania aspołeczne:

1. NEGATYWIZM - niechęć dziecka do danego sposobu zachowania, przejawia się ona pod postacią oporu. Występuje już u dzieci w 18 m.ż, a nasila się w 3 r.ż.

2. AGRESYWNOŚĆ - najczęstsza reakcja na frustrację, przeszkodę; częściej dokuczają chłopcy i starsze rodzeństwo.

3. RYWALIZACJA - np. przechwalanie się, zabieganie o względy rodziców co często wynika z zazdrości↓

4. ZAZDROŚĆ - reakcja na faktyczną lub domniemaną utratę miłości; przejawy: ssanie palca, moczenie się. Najsilniej przejawia się miedzy 19-42 m.ż i w okresie dorastania; częściej zazdrosne są dziewczynki i dzieci o wyższym poziomie inteligencji.

5. ZACHOWANIA WŁADCZE - tendencja do dominowania, wypływa z egocentryzmu i jej nasilenie spowodowane jest błędami wychowawczymi.

Procesy wchodzące w skład socjalizacji:

• uczenie się zachowań społecznie aprobowanych

• pełnienie postaw społecznych (aktywność społeczna)

• pełnienie ról społecznych

Proces socjalizacji zależy od:

• okazji do uspołeczniania

• umiejętności do porozumienia się

• rozmów na tematy interesujące zarówno dziecko jak i innych

• motywacji do kontaktów społecznych

• metoda uczenia się pod kierunkiem (modelowanie, metoda prób i błędów)

Wpływ grupy silny jest w 3 aspektach:

• pragnienie dostosowania się do oczekiwań społecznych (konformizm)

• uniezależnienie się od rodziny

• pojęcie własnego Ja

Uspołecznienie utrudniają:

• wrodzone właściwości

• nie orientowanie się w zasadach wyznawanych w danej grupie

• brak możliwości nauczenia się pewnych zachowań

• dla dziecka ważniejsza może być własna indywidualność

• nadmierna troska o siebie i własne potrzeby

Wpływ rodziny na uspołecznienie:

• kłótnie, problemy wynoszone z domu

• pozycja dziecka w rodzinie

• wielkość rodziny (jedynacy - większe problemy)

• sposób traktowania dzieci przez rodziców

Metody wychowawcze a przystosowanie społeczne:

• sposób demokratyczny: najlepsze przystosowanie

• sp. permisywny: wycofanie się, bierność

• sp. autokratyczny: mała odporność psychiczna, zainteresowania ograniczone do ram wyznaczonych przez rodzinę

Teoria Havighursta

• teoria zadań rozwojowych

• patrzy na człowieka od strony osiągnięć rozwojowych jakich inni od nas oczekują → aspekt pragmatyczny

• cele, które człowiek realizuje od urodzenia → aspekt teleologiczny

Treść teorii

• człowiek przechodzi prze kolejne stadia rozwojowe rozwiązując zadania charakterystyczne dla kolejnych okresów

• zadania wiążą się z potrzebami organizmu, psychiki i wymaganiami społecznymi

• zadania rozwojowe: zadania wyłaniające się w pewnym okresie życia

• model liniowy

• pomyślne rozwiązanie zadań rozwojowych prowadzi do szczęścia i zadowolenia oraz powodzenia w zadaniach późniejszych

• niepomyślne rozwiązanie prowadzi do braku szczęścia, dezaprobaty społecznej oraz niepowodzeń w przyszłości

Źródła zadań rozwojowych

• presja czynników wewnętrznych, biologicznych

• presja czynników psychologicznych

• presja czynników społecznych

Stadium	Charakterystyka
(do 6 r.ż) Niemowlęctwo i wczesne dzieciństwo	Uczenie się chodzenia, przyjmowania stałego pokarmu, mówienia, kontroli nad wydalaniem, różnic płci, skromności seksualnej
(6-12) Średnie dzieciństwo	- uczenie się zdolności potrzebnych w zabawach, przebywania z rówieśnikami - uczenie się ról właściwych M i K - rozwijanie czytania, liczenia, świadomości, moralności - osiąganie niezależności osobistej
(12-18) Adolescencja	- osiąganie dojrzałości więzi z innymi - ukształtowanie roli M i K - akceptacja siebie - osiąganie niezależności uczuciowej - przygotowanie do małżeństwa i życia w rodzinie - przygotowanie do kariery zawodowej - rozwijanie ideologii
(18-35) Wczesna dorosłość	- wybór małżonka - uczenie się współżycia z małżonkiem - założenie rodziny - wychowanie dzieci - prowadzenie domu - rozpoczęcie pracy zawodowej - znalezienie pokrewnej grupy towarzyskiej
(35-60) Wiek średni	- wspomaganie dzieci - osiągnięcie dojrzałości społecznej oraz obywatelskiej - osiąganie i utrzymywanie pewnego poziomu sprawności zawodowej - wypełnianie wolnego czasu czynnościami charakterystycznymi dla danego wieku - zaakceptowanie zmian fizjologicznych - przystosowanie się do starzenia się rodziców
(po 60 r.ż) Późna dojrzałość	- przystosowanie się do spadku sił fizycznych - przyst. się do emerytury i spadku miesięcznych dochodów - przyst. się do śmierci współmałżonka - utrzymywanie stosunków towarzyskich z ludźmi w swoim wieku - urządzenie fizycznych warunków bytu

Wiek	Okres	Opis
0-2	Sensoryczno-motoryczny	Niemowlęta rozumieją świat poprzez oddziaływanie na niego. Te działania odzwierciedlają schematy sensoryczno-motoryczne. W miarę rozwoju schematy stają się stopniowo bardziej złożone i powiązane. Następuje decentracja i dziecko dochodzi do zrozumienia stałości przedmiotu.
2-6	Przedoperacyjny	Dziecko może już posługiwać się przy rozwiązywaniu problemów reprezentacjami, a nie tylko zewnętrznymi działaniami. Myślenie jest więc szybsze, skuteczniejsze, bardziej mobilne i możliwe do społecznej wymiany. Początkowe funkcjonowanie na poziomie reprezentacyjnym ma także ograniczenia, do których należy egocentryzm i centracja.
6-12	Operacji konkretnych	Pojawienie się operacji pozwala dziecku przezwyciężyć ograniczenia myślenia przedoperacyjnego. Operacje to system wewnętrznych działań umysłowych, który stanowi podłoże logicznego rozwiązywania problemu. Dziecko dochodzi do rozumienia różnych postaci pojęcia stałości, ilości oraz do klasyfikacji i rozumowania relacyjnego.
pow.12	Operacji formalnych	Dalszy rozwój operacji prowadzi do powstania umiejętności rozumowania hipotetyczno-dedukcyjnego. W myśleniu punktem wyjścia stają się możliwości, przy czym przechodzi ono systematycznie i logicznie z powrotem do rzeczywistości. Prototypem tego rodzaju logicznego rozumowania jest rozwiązywanie problemów naukowych.

www.student.e-tools.pl

5

---