Wykład 8
06.02.2011
Myślenie - złożony proces poznawczy, w wyniku którego…
Przekazywanie informacji u zwierząt:
głos, śpiew
mowa człowieka, otwarty system łączności (nowe wyrazy, nowe znaczenia, produktywność)
Elementy języka:
podsystem leksykalny
podsystem reguł gromatycznych
fonem (głoska, podstawowy element)
sylaba
morfem (jeden, więcej sylab - najmniejsza znaczeniowo część wyrazu)
zdanie (zbiór wyrazów)
dyskurs
znaczenie semantyczne
reguły składniowe
prozodia (intonacja)
mimika i gestykulacja
Podział myślenia:
- konkretne (percepcyjne, sensoryczno - motoryczne, obrazowo - ruchowe)
- abstrakcyjne (wyobrażeniowo - pojęciowe)
Mowa - narzędzie procesów myślenia.
Dwie koncepcje myślenia:
ciche mówienie
myślenie i mowa (nie są identycznymi procesami).
Predyspozycje człowieka do posługiwania się mową:
- zdolność posługiwania się mową jest wrodzona
- ma cechy instynktu
- gromady generatywne (Noam Chamsky):
* jeden wspólny język uniwersalny
* różne słownictwo
* wrodzona znajomość cech uniwersalnych
- okres krytyczny (człowiek nie może nauczyć się nudzić nie przebywając w określonym okresie życia wśród ludzi mówiących konkretnym językiem)
- przyczyny deprywacji (pozbawienie kontaktów z innymi) socjalnej i lingwistycznej
- brak umiejętności mowy
- nikłe postępy w nauce języka
- niedorozwój umysłowy.
Rozwój mowy u dziecka:
2 - 6 lat: poznawanie 7 - 9 czynności dziennie
Ok. 13 roku życia możemy najlepiej poznać drugi język
Afazje - zaburzenia mowy z niedowładem prawej kończyny przyczyny: udar mózgu, niedokrwienie, nowotwór, uraz)
U 98% ludzi praworęcznych obszar sterujący mową w obszarach lewego płata czołowego, …… ciemieniowego obok bruzdy bocznej.
U 70% ludzi leworęcznych w lewej półkuli, u pozostałych - w półkuli prawej
Afazje:
afazja ruchowa: upośledzenie mówienia
afazja słuchowa: upośledzenie odbioru mowy
afazja amnestyczna: niemożność nazwy przedmiotów
Afazja przewodzenia: niemożność powtórzenia
PET - technika neuroobrazowania nieprawidłowości w analizowanym tekście. Nazwy zwierząt - aktywacja okolicy wzrokowej; nazwy przedmiotów użytkowych - aktywacja okolic kory czuciowo - ruchowej.
Metoda potencjałów wywołanych - prezentacja niewłaściwego semantycznie wyrazu - naruszenie struktury syntaktycznej zdania.
Ośrodki mowy - główne siedlisko procesów mowy
Okolice asocjacyjne - obszary kodowania wyrazów
Badanie zwierząt:
- szympansica Vini (cztery słowa po angielsku - mama, papa, …, up)
- szympansica Woshoe (150 znaków migowych)
- papuga Arek
- gorylica Coco
- szympansica Sara
Proces uczenia zwierząt jest powolny, wymaga specjalnych metod, brak spontaniczności uczenia się (jak u ludzi), obserwujemy proste instrumentalne odruchy warunkowe. Tak złożony sposób komunikowania występuje u zwierząt dzikich.
Funkcjonalność asymetryczna półkul mózgu.
Praworęczność - 92 % ludzi.
Uszkodzenie półkuli lewej:
- niedowład …..
- afazje
- apraksje (zaburzenia wykonywania precyzyjnych ruchów)
- agnatie (niemożność pisania)
- aleksje (nierozpoznawalnie liter)
Przebieg dróg wzrokowych
półkula lewa - myślenie; ogólna interpretacja działań
półkula prawa - zadania przestrzenno / geometryczne
Uszkodzenie półkuli prawej:
- zaburzenia orientacji przestrzennej
- nierozpoznawalnie ludzkich twarzy (prozopagnozja)
Kobiety:
- szybsze spostrzeganie
- lepsza fluencja wyobrażeniowa (wyliczanie przedmiotów)
- lepsze wykonywanie prostych działań arytmetycznych
- lepszy wyniki w testach językowych
- większe ciało modzelowate
Mężczyźni:
- lepsze wyniki w testacho…..
- lepsza wyobraźnia trójwymiaru
- trafianie przedmiotem w cel
- złożone pojęcia matematyczne
Okolica przedczołowa:
- procesy intelektualne
- właściwe ludziom formy zachowania
Uszkodzenia: interferencja proaktywna; negatywny wpływ uprzedniego uczenia się, nieopanowanie nowego materiału)
- słabe wyniki w teście na ….. słowa
Upośledzenie meta….
- niepamięć kontekstu czasowego
Niepamięć źródła
Zespół płata czołowego (uszkodzenie okolicy przedczołowej):
Zaburzenia osobowości
brak troski o przyszłość
euforia
brak inicjatywy
skłonność do dowcipkowania
nabyta socjopatia
Zmiany intelektualne
gorsze wyniki w testach na inteligencję
trudności w opanowaniu praw działania
i jego realizacja w czasie
trudności w przewidywaniu konsekwencji działania
brak korygowania błędów
działanie pod wpływem chwilowego impulsu, niepotrzebne manipulowanie przedmiotami znajdującymi się pod ręką (zespół zależności od otoczenia)
zaburzenia w teście wyznaczania drogi w labiryncie
Adynia czołowa
bezruch i milczenie
brak potrzeby mówienia
mowa bezbarwna bez intonacji
Depresja - nadczynność okolicy przedczołowej
- zama….. BDMF (gen)
Przecięcie połączeń okolicy przedczołowej z resztą mózgu to lobotomia czołowa.
Poddawano lobotomii pacjenta:
- schizofrenia
- silna nerwica lękowa
- nerwica z przymusowymi ruchami
- stany maniakalno - depresyjne
- agresywność
- padaczka
Częsta choroba - częsty wariant genu
Częsta choroba - rzadki wariant genu
Retinopatie
Barwnikowa
Autyzm
Genetyka zachowań - zmienność ludzkich zachowań
Dwa główne źródła zmienności - genotyp i środowisko
Przyczyny powstania różnic indywidualnych:
addytywny czynnik genetyczny - sumowanie się wpływu wielu genów na zachowanie, sumowanie się genów rodziców w potomstwie;
nieaddytywne czynności genetyczne; interakcja genów tego samego locus: domi…. I recesywność różnych locus: epistoza;
efekt epigenetyczny: modyfikacje chemiczne genów wpływające na ich aktywność (bez zmian sekwencji DNA);
środowisko - wszystkie niegentyczne czynniki (zdarzenia losowe, interakcje z innymi ludźmi, warunki psychologiczne i ekonomiczne życia)
Metody badawcze genetyki zachowań:
- metoda bliźniąt
- studio rodzinne
- metoda adopcyjna
Metoda bliźniąt (porównywanie):
- monozygotyczne (MZ) - genetyka jednakowa)
- dizygotyczne (DZ)
Porównywanie bliźniąt MZ i DZ: jeżeli podobieństwo między bliźniakami MZ jest większe niż między DZ, to można wnioskować, że ……
Metoda adopcyjna:
Porównywanie stopnia podobieństwa pomiędzy dziećmi adoptowanymi a rodzicami adopcyjnymi z podobieństwem występującym pomiędzy tymi samymi dziećmi a ich rodzicami biologicznymi.
Endofenotyp
Wyodrębnianie bardziej jednolitych grup osób chorych
Endofenotyp - zjawisko związane z określoną chorobą (fenotypem), które można znanych, odziedziczalnych u zdrowych członków rodzin występujących; powiązany z określoną chorobą.
Metody statystyczne
Odziedziczalność - odsetek (część) …. Genotypowej
Metody molekularne genetyki zachowania:
Opierają się na istnieniu markerów genetycznych o znanej lokalizacji.
Analiza sprzężeń - opiera się na sprzężeniach między genami.
Badanie powiązań allelicznych.
Morkem genetyczne (?)
- polimorfizm pojedynczej zasady (SNP)
- zmienna liczba kopii minisatelity
Sposoby całościowe przeszukiwania genowmu:
- badanie genów kandydackich kandydujących / morkem w wybranych alleli)
SNP
Marken genetyczne:
- polimorfizm
- zmienna liczba kopii CNV
Identyfikacje polimorfizmów:
Elektroforeza - mnożenie dowolnej ilości DNA z dowolnie małą ilością DNA.
reakcja łańcuchowa polimerazy
Enzymy restrykcyjne:
- tną DNA
- ………
sekwencjonowanie
1 etap - synteza DNA
ATGC - TAGC
Mikromacierze DNA
- miniaturowe szklane podłoże
- różne fragmenty DNA
Sposoby badań:
- całościowe przeszukiwanie genomu (markery w całym genomie)
- badanie genu kandydac….
- mikromacierze
Materiał genetyczny tych pacjentów analiza informatyczna
SNIP - przykłady:
schizofrenia - podłoże genetyczne
Seymour Kety i Leonard Heston- badanie adopcyjne; sprawdzano dzieci adoptowane (mieli biologicznych rodziców chorych na schizofrenię - podłoże genetyczne)
W 2009 r. szukano, kiedy SNIP'y występują częściej u osób chorych na schizofrenię. Okazało się, że główna przyczyną jest MHC - białko zgodności tkankowej związane z odpornością (częściej rodzą się zimą i wiosną)
Stwardnienie rozsiane SM: uszkodzenia mieliny (pojawiają się i znikają - objawy: ataki choroby i wyciszenia choroby).
Glej - tworzą go komórki glejowe ………
Makroglej
Astrocyty - komórki duże; bariera krew - mózg
Oligodendrocyty - w OUN; jądro komórki odbudowuje mielinę; kilka aksonów
Leukocyty - komórki Schwanna
Mikroglej - funkcja komórek odpornościowych
………… limfocyty T wchodzą; pokonują barierę krew - mózg, atakują mielinę, co powoduje sytuację zapalną (częściej u kobiet).
Geny pourazowe z układu odpornościowego MHC
AUTYZM
- ….. genetyczny
CNV - różna liczba CNV u bliźniaków. Pojawiające się nowe mutacje odpowiadają za sytuacje, kiedy autyzm pojawia się mutacja CNV wydłużony odcinek DNA w …. Tego konkretnego dziecka; więcej - gdy autyzm występował w rodzinie.
Miejsce (autyzm) - białko aukteri komórkowej; ubiknityna (naznacza rozbicie białek); białko połączenie między synapsami - katcheryny.
Badanie epigenetyczne - przykład:
Zwiększona metyzacja promotora genu receptora glukokortykoidu u samobójców molestowanych w dzieciństwie.
Białko (receptor) - fragment DNA ulega metyzacji (…. silnej u samobójców).
Geny markerowe
GFP - białko i gen GFP zielone białko fluorescencyjne; pochodne meduzy, która …. wyizolowany i służy jako narzędzie i bada różne rzeczy.
DNA - gen białko GFP
RNA -
Białko -
Biologiczne podstawy zachowań: genetyka zachowań
Dr Robert Filipkowski
Semestr 1
- 6 -