|
|
Instytucje, rodzina, religia, państwo i polityka, społeczeństwo obywatelskie i kapitał społeczny, globalizacja.
|
|
Jednostka (proces socjalizacji), mała grupa (konformizm, syndrom grupowego myślenia do 20 osób), interakcje (perspektywa dramaturgiczna).
|
|
|
Wymyślił nazwę socjologia i chciał ją wznieść na szczyty wszystkich dziedzin. Socjologia = socio - społeczeństwo, logos - nauka
|
Harriet Martineau (1802-1876)
|
Ilustracje do ekonomii politycznej 1831
|
Teoria i praktyka społeczeństwa w Ameryce 1837
|
Jak obserwować moralność i obyczaje 1838; pierwszy socjologiczny traktat metod logistycznych
|
|
Karol Marks (1818 - 1883)
|
Ekonomia rządzi ludzkim życiem. W społeczeństwie istnieją dwie klasy: wyzyskująca i wyzyskiwana, wyzyskiwacze to burżuazja, wyzyskiwani to robotnicy.
|
Kapitalizm = zasada posiadania własności prywatnej i pogoń za zyskiem. Konflikt między klasami: Manifest komunistyczny 1848,” Proletariusze wszystkich krajów - łączcie się”.
|
Fryderyk Engels (1826-1895) - utrzymywał Marksa
|
Książka w 1884 „Pochodzenie rodziny, własności prywatnej i państwa”
|
Emilie Durkheim (1858-1917) Francja
|
1895: pierwsza europejska katedra socjologii w Purdeaux
|
Fakty społeczne należy badać jak rzeczy
|
Fakty to wszelki sposób robienia, zdolny do wywierania na jednostkę zewnętrznego przymusu
|
Materialne: społeczeństwo strukturalne, składniki (instytucje)
|
Niematerialne: moralność, świadomość zbiorowa, wyobrażenia zbiorowe
|
|
|
Etyka protestancka i duch kapitalizmu, 1905
|
Gospodarka i społeczeństwo, 1922
|
|
Socjologia humanistyczna = socjologia rozumiejąca
|
|
|
- najważniejsze cechy danego zjawiska
|
- nie istnieje w rzeczywistości
|
|
2. pojęcia działania społecznego z którym podmiot wiąże subiektywny sens
|
3. Rozumienie działań racjonalnych
|
4. proces racjonalizacji w kulturze zachodniej
|
5. odwzorowywanie świata (proces sekularyzacji)
|
6. Definicja państwa jako instytucji, która posiada monopol na legalne stosowanie przemocy
|
7. analizy biuraktatyczne (wszystkie traktacie wg. tych samych reguł)
|
Marianna Weber (1870-1954)
|
|
Socjologia rodziny: autonomia kobiety i instytucji małżeństwa (małżeństwo, macierzyństwo i prawo 1907; Nowa kobieta)
|
1920: pierwsza niemiecka posłanka
|
|
Socjalizacja - jako proces uspołeczniania, to przyswajanie umiejętności interakcyjnych (jak się zachować między ludźmi), wartości, norm i wzorów zachowań, umiejętności manipulowania przedmiotami
|
Rodzaje socjalizacji, podział:
|
Socjalizacja pierwotna: grupy pierwotne, znaczący inni (najczęściej rodzice), język (również ciała) zachowania, umiejętności, sposób posługiwania się narzędziami, kończy się gdy tworzy się koncepcja uogólniania innego
|
Socjalizacja wtórna: instytucje (szkoły), socjalizacja dla subświatów instytucjonalnych, role społeczne
|
- Socjalizacja odwrotna - zjawisko wdrażania starszego pokolenia przez młodsze w nowe warunki kulturowe
|
- kontrsocjalizacja - socjalizacja dewiacyjna - kultywowanie przeciwnych reguł niż te, którym podporządkowują się negatywne grupy odniesienia, czyli grupy, od których jednostka chce się zdynstansować.
|
- resocjalizacja - proces uczenia się nowych odmiennych norm i wartości. Dobrowolna (małżeństwo, wojsko, praca) i niedobrowolna (instytucje totalne: szpital, więzienie, zakład psychiatryczny)
|
Konformizm (pot. ulegający wpływom) (łac. conformo - nadaję kształt) - w psychologii społecznej to zmiana zachowania na skutek rzeczywistego, bądź wyobrażonego wpływu innych ludzi. Podporządkowanie się wartościom, poglądom, zasadom i normom postępowania obowiązującym w danej grupie społecznej. W tym rozumieniu jest to zmiana związana z faktem, że członek grupy miał początkowo inne zdanie czy inaczej się zachowywał niż grupa, a następnie je zmienił w kierunku zgodnym z oczekiwaniami grupy.
|
Konformizm informacyjny - W sytuacji braku odpowiedniej ilości obiektywnych informacji, człowiek obserwuje zachowania innych ludzi i traktuje je jako wskazówki co do tego, w jaki sposób sam powinien zachowywać się, myśleć, postępować, co prowadzi do ujednolicenia zachowań w grupie. Konformizm informacyjny motywowany jest pragnieniem posiadania racji i podejmowania słusznych, odpowiednich i adekwatnych działań. Przykłady:
|
Gdy nie wiem jaką odpowiedź należy wpisać na teście egzaminacyjnym, będę naśladować moich sąsiadów, zakładając, że lepiej znają odpowiedź na to pytanie niż ja.
|
Gdy stoję na przystanku, czekając na autobus i zauważę nagle poruszenie kilku osób, sam zacznę się rozglądać, czy autobus nadjeżdża.
|
Widząc, że większość ludzi nagle w kościele klęka sam uklęknę, mimo że jestem zamyślony i nie zdaję sobie sprawy z tego, jaki moment mszy właśnie nadszedł.
|
Konformizm normatywny - który motywowany jest lękiem przed odrzuceniem przez grupę lub pragnieniem bycia zaakceptowanym przez grupę.
|
Typowe zachowania związane z tego typu konformizmem, to podporządkowanie się zdaniu grupy w obawie, że gdy wyrazi się własne prawdziwe i odmienne zdanie, to grupa przestanie nas akceptować. Na przykład jestem zdania, że nie należy dzisiaj uciekać z zajęć, ale cała grupa twierdzi, że uciekamy. W związku z tym nawet nie wyrażam swojego sprzeciwu, tylko uciekam tak jak wszyscy. Moi koledzy pracownicy uważają, że obcięcie premii przez szefa jest niesprawiedliwe, a ja sądzę, że na jego miejscu zrobiłbym to samo, ale nie powiem tego głośno, bo boję się odrzucenia przez kolegów.
|
Ten typ konformizmu odnosi się nie tylko do ujednolicania przekonań, ale całego spektrum innych zachowań, na przykład:
|
Ludzie ulegają modzie i nie ubierają się w sposób bardzo odbiegający od tego, co przyjęło się w ich środowisku i grupie odniesienia. Na przykład mężczyźni nie chodzą w spódnicach.
|
Przebywając w różnych grupach zwykle używamy nieco innego słownictwa oraz innych konstrukcji gramatycznych, gestów itp. tak aby pasowały do norm przyjętych w tej grupie.
|
Będąc w grupie ludzi przyjmujemy także pewne sposoby myślenia, które charakterystyczne są dla tej grupy
|
|
Eksperyment pierwszy
To bodaj najbardziej znany spośród trzech analizowanych doświadczeń. Chodzi o tak zwany eksperyment więzienny Philipa Zimbardo. W piwnicy Uniwersytetu Stanforda zbudował on atrapę więzienia, a potem zaprosił studentów do udziału w eksperymencie. Losowo przydzielono im funkcje strażników i więźniów. Sam Zimbardo obsadził siebie w roli naczelnika więzienia, co było błędem, bo pozbawiło go dystansu do całego projektu. Niepokój wzbudza także fakt, że po latach mówił „Kiedy rozpoczynaliśmy eksperyment, nie mieliśmy pojęcia, co odkryjemy.”. Tymczasem eksperyment z założenia ma weryfikować jakieś hipotezy, przystawać do jakiejś teorii w ramach której będą interpretowane jego wyniki. Niestety, już po dwóch dniach badania uczestnicy wręcz za bardzo wczuli się w swoje role i zaczęli przejawiać patologiczne zachowania.
„Strażnicy” wyposażeni w ciemne okulary i pałki pastwili się nad „więźniami”, zaś ci byli totalnie bezradni i zdali się zapomnieć, że to eksperyment i w każdej chwili mogą zrezygnować. Mimo założonego wcześniej znacznie dłuższego czasu badania, eksperyment przerwano już po 6 dniach i to w dużej mierze pod naciskiem opinii publicznej. Nietrudno się domyślić, że tak trudne doświadczenie musiało odcisnąć swe piętno zarówno na tych, którzy odgrywali strażników, jak i na więźniach. Obie te grupy doświadczyły na własnej skórze, na jak wiele okrucieństwa może się zdobyć na co dzień ułożony i szczęśliwy młody człowiek. Nie zadbał o nich także eksperymentator, ponieważ nie wykazał dostatecznej czujności, by przewidzieć lub przeciwdziałać przejawianej patologii, a ostatecznie by w porę przerwać eksperyment. Wydaje się raczej, że celowo manipulował on badanymi i chciał jedynie zaspokoić swoją ciekawość zamiast czynić istotną kontrybucję na rzecz nauki w ogóle.
Eksperyment drugi
Ten znany eksperyment to badanie Solomona Ascha nad konformizmem. Osobom badanym przedstawił on go jako „badanie percepcji” (czyli sposobu odbierania wrażeń za pomocą zmysłów). Uczestnikom badania przedstawiano tablicę z narysowanymi na niej trzema równoległymi odcinkami i drugą z jedną linią. Zadanie polegało na dobraniu z pierwszej tablicy takiego odcinka, który był identyczny z tym przedstawionym na drugiej tablicy. Polecenie było proste do wykonania, ponieważ trzy odcinki wyraźnie się różniły.
Manipulacja polegała na tym, że badany odpowiadał jako ostatni z grupy ośmiu osób. Nie był on poinformowany o tym, że udzielający odpowiedzi przed nim byli pomocnikami eksperymentatora, którzy zostali wcześniej pouczeni, by odpowiadać fałszywie. Badany był w rozterce, miał wyraźnie odmienne zdanie, tymczasem siedem osób przed nim konsekwentnie najwyraźniej widziało co innego. W takiej sytuacji aż 1/3 badanych ulegała ich wpływowi i odpowiadała sprzecznie ze swoim przekonaniem. Zdaniem autora, badanie to dowodziło ulegania wpływowi grupy. Jednak nie zastanowił się on nad aspektami etycznymi swojego eksperymentu. Wprowadzał badanych w błąd co do celu badania, a także tożsamości osób oceniających odcinki razem z nimi. Dodatkowo, udział w takim eksperymencie mógł przekonać uczestników o tym, że w gruncie rzeczy są jednostkami uległymi i nie mającymi własnego zdania.
Eksperyment trzeci
Kolejny kontrowersyjny eksperyment został przeprowadzony przez ucznia Ascha - Stanleya Milgrama. Tym razem badanie zostało przedstawione jako dotyczące uczenia się. Rekrutowano uczestników, a potem wskutek sfałszowanego losowania jednemu z nich powierzano rolę nauczyciela, a drugiemu ucznia. Prawdziwi badani nie wiedzieli, że rola ucznia zawsze dostaje się pomocnikowi eksperymentatora. Po losowaniu umieszczano ich w osobnych pomieszczeniach, a nauczycielowi przedstawiano zasady. Miał on uczyć par słów, a potem odpytywać swojego ucznia. Przed nauczycielem stało groźnie wyglądające urządzenie (w istocie atrapa) z wypisanymi wartościami od 15 do 450 V. Za każdą pomyłkę uczeń miał być karany kolejno wzrastającymi wartościami prądu.
Reakcje ucznia były słyszalne dla badanego. Protestował, narzekał na ból, po otrzymaniu 300V uderzał w ścianę pomieszczenia, a potem nie reagował. Szokujące, że wszystkich 40 uczestników doszło do poziomu 300 V. Jedynie 5 osób zrezygnowało zaraz potem, a kolejne 9 na wyższych poziomach. A zatem aż 26 osób było posłusznych do końca! I to mimo świadomości spowodowania zagrożenia życia. W tym eksperymencie również postąpiono nieetycznie wprowadzając w błąd badanych i skłaniając ich do zadawania bólu drugiemu człowiekowi (nie wiedzieli, że urządzenie nie działa). Z pewnością jest to traumatyczne doświadczenie ciążące na dalszym życiu badanych, którzy wchodzili do laboratorium z intencją przysłużenia się nauce.
|
Wnioski:
Współcześnie w części eksperymentów psychologicznych nadal wprowadza się czasem badanych w błąd. Dzieje się tak wówczas, gdy powiedzenie im wprost o celu badania wpływałoby na wyniki (na przykład nie mówi się badanym, że sprawdzany jest wpływ krytyki na samoocenę, ponieważ wówczas wszyscy zachowywaliby się tak, by udowodnić, że to nieprawda). Jednak obecnie wszelkie projekty badawcze muszą być zatwierdzane przez komisję bioetyczną, która cierpliwie rozważa wszelkie za i przeciw.
Dodatkowo, po uczestniczeniu w takim projekcie, badanym należy się rozmowa z autorem badania i rozwianie wszelkich ich wątpliwości. Standardem jest informowanie o prawdziwym celu badania jeśli wcześniej pozostawał on ukryty. Po uzyskaniu takiej informacji, uczestnicy mają prawo się wycofać, a uzyskane od nich dane nie będą analizowane. Warto jest wiedzieć o tych zasadach, ponieważ szczególnie łatwo jest ulec autorytetowi badacza. Tymczasem autorytet ten wymaga stałego budowania i umacniania, a także stania na straży zarówno metodologicznych jak i etycznych standardów eksperymentów.
|
Poligynia - jedna z form małżeństwa poligamicznego gdzie wystęuje 1 pan, wiele pań np. muzułmanie
|
Poliandria - 1 pani, wielu panów, plemiona w Tybecie
|
7. Monogamia seryjna - to: “rozciągnięta na przestrzeni życia seria kolejnych długoterminowych związków, cechujących się seksualną wyłącznością”.
Czyli, mówiąc całkiem prosto, zjawisko polegające na tym, że na przestrzeni życia jako człowiek dorosły (biorąc statystyczną długość życia trzeba wkalkulować co najmniej te 50 lat) masz X związków, w każdym z nich jesteś zaangażowany emocjonalnie i oczywiście nie mają one miejsca w tym samym czasie. Żadnego z nich nie zaczynasz z założeniem, że jest to coś tymczasowego i w rozsądnych granicach starasz się, aby funkcjonował on dobrze i stanowił wzbogacenie życia każdego z partnerów. Jeśli związek nie funkcjonuje i nie widać możliwości zrobienia z niego relacji wzbogacającej życie obojga (a nie tylko trwania jako celu samego w sobie), to z mniejszym, lub większym bólem (ból jest przynajmniej po jednej stronie, bo przecież byliśmy zaangażowani emocjonalnie) trzeba się rozstać i po “wylizaniu ran” szukać dalej.
|
8. Kultura - jest konfiguracją wyuczonych zachowań i rezultatów, których elementy składowe są podzielone i przekazywane przez członków danego społeczeństwa.
|
|
w znaczeniu ogólnym -pojęcie odnoszące się do zjawisk sztuki i rozrywki, realizowanych przez rozpowszechnianie identycznych przekazów za pomocą technicznych środków umożliwiających ich odbiór w bardzo szerokim zakresie, przez zróżnicowaną publiczność odbiorców kultury.
|
W znaczeniu szczegółowym - imitacje kultury „wysokiej” ludowej, znak unifikacji kultury, schematyzacji, standaryzacji, ilości kosztem jakości (wielonakładowa prasa, popularyzacja amerykańskiej produkcji filmowej i telewizyjnej, tania książka, komercyjne rozgłośnie radiowe)
|
10. Koncepcja zderzenia cywilizacji wg Samuela Huntingtona:
|
Cywilizacja „najwyższy” i najszerszy poziom tożsamości kulturowej, składają się na nią:
|
- elementy obiektywne takie jak historia, religia, zwyczaje czy instytucje
|
- element subiektywny - samoidentyfikacja
|
„Główną osią konfliktu w rzeczywistości międzynarodowej nie będą konflikty ekonomiczne czy ideologiczne a podziały o charakterze kulturowym”
|
Dlaczego konflikt cywilizacji:
|
Różnice pomiędzy cywilizacjami mają charakter fundamentalny
|
Interakcje międzycywilizacyjne są częstsze i bardziej intensywne, co zwiększa prawdopodobieństwo konfliktu
|
Zyskuje na znaczeniu tożsamość i religia. Łatwiej jest dojść do kompromisu w kwestiach ekonomicznych czy politycznych niż kulturowych
|
Próby renesansu w obrębie różnych cywilizacji i „zdeterminowania Zachodu”
|
Pogłębia się ekonomiczny regionalizm świata, co sprawi, że interesy ekonomiczne jeszcze bardziej się będą zazębiały z cywilizacjami
|
Podmiotami przyszłych konfliktów stanie się 8-9 współczesnych cywilizacji:
|
Zachodnia, konfucjańska, japońska, islamska, hinduska, prawosławna, latynoamerykańska, afrykańska, buddyjska.
|
Różnice między cywilizacjami: historia, język, kultura, tradycja, religia
|
11. Religia : sacrum (wzniesiona na szczyty, nie tylko Bóg), profanum (wszystko co zwyczajne)
|
|
Dyscyplinarna, wymuszająca lub administrująca
|
Spajająca, narzucająca silne więzi
|
|
Euforyczne, przynoszące szczęście, poczucie pewności
|
12. Monoteizm: wiara w jednego Boga, wykluczające istnienie jakichkolwiek innych istot boskich
|
|
|
13. Koncepcja centrum i peryferie:
|
Szkoła zależności (dependyści) - jedna z koncepcji rozwoju światowego
|
|
- procesy ekonomiczne i społeczne w krajach słabo rozwiniętych (peryferyjnych) są zdeterminowane przez rozwój gospodarek krajów, tworzących centrum światowego kapitalizmu
|
|
Kiedyś istniały mini - systemy, które mogły przeradzać się w imperia światowe
|
Od XVI w. zaczyna się rozszerzać na cały świat system kapitalistyczny, oparty na dominacji wysokorozwiniętego centrum nad dostarczającymi surowców i taniej siły roboczej peryferiami; w wymianie pośredniczą półperyferie
|
Międzynarodowy porządek ekonomiczny wg Wallersteina
|
Peryferie - niedemokratyczna forma rządów, eksport surowców, import towarów przemysłowych, bieda, brak zabezpieczenia socjalnego
|
Półperyferie - państwa pośredniczące
|
Centrum - demokracje, państwo dobrobytu, wysokie zarobki, import surowców, eksport towarów przemysłowych
|
|
Centrum się bogaci - peryferie biednieją, ceny produktów przetworzonych rosną, ceny surowców spadają.
|
|
- wg A.W. Smalla: wszelki zbiór osób, który możemy ujmować jako całość ze względu na jakiekolwiek godne uwagi stosunki zachodzące pomiędzy jego członkami.
|
- definicja współczesna - zbiorowość o wykrastylizowanych strukturach wewnętrznych, systemach wartości, trwałych komponentach świadomościowych i specyficznej kulturze
|
|
Świadomość odrębności społecznej ujawniająca się w zachowaniu członków grupy
|
|
Intensywność związków (interakcji) między członkami grupy
|
Grupy pierwotne - rodzina, sąsiedzi, przyjaciele
|
Grupy wtórne - środowiska zawodowe, grupy zadaniowe, stowarzyszenia
|
|
Niewyspecjalizowany charakter kontaktów
|
|
|
|
|
15. Wskaźnik rozwoju ludzkiego
|
Miernik opisujący efekty w zakresie społeczno-ekonomicznego rozwoju poszczególnych krajów
|
|
|
1990: Mahbub ul Khan i Amartya Sen
|
Najważniejsze odkrycie: brak korelacji między poziomem dochodu a poziomem zdrowotności i wykształcenia
|
Odrzucenie mitu samoregulacyjnego się rynku (K. Polanyi)
|
Wskaźnik rozwoju ludzkiego przeformułowany:
|
|
- oczekiwana długość życia w momencie narodzin
|
|
- średnia liczba lat spędzonych w szkole
|
- oczekiwana liczba lat w systemie edukacji
|
|
|
Rozwój od 1990 r. jest nierówny.
|
Tego poniżej raczej nie będzie wymagała, ale może się przyda
|
|
130 mln ludzi wydźwigniętych ze skrajnego ubóstwa (Indie i Chiny)
|
2 mln mniej zgonów dzieci w ciągu roku
|
30 mln dzieci więcej chodzi do szkoły
|
1,2 miliarda ludzi uzyskało dostęp do czystej wody
|
|
2,5 miliarda ludzi żyje za mniej niż 2 dolary dziennie
|
Co godzinę 1200 dzieci umiera na uleczalne choroby (10 mln)
|
115 mln dzieci jest ciągle poza szkołą; dzieci w Azji Południowej chodzą dwukrotnie krócej do szkoły niż w krajach bogatych
|
Ciągle 1 miliard ludzi nie ma dostępu do czystej wody
|
18 państw o łącznej populacji 460 mln ludzi zanotowało spadek wskaźnika rozwoju społecznego w latach 90-tych
|
|
Cel 1: wyeliminować skrajne ubóstwo i głód
|
Cel 2: zapewnić powszechne nauczanie na poziomie podstawowym
|
Cel 3: promować równość płci i awans społeczny kobiet
|
Cel 4: ograniczyć umieralność dzieci
|
Cel 5: Poprawić opiekę zdrowotną nad matkami
|
Cel 6: ograniczyć rozprzestrzenianie się HIV/Aids, malarii i innych chorób zakaźnych
|
Cel 7: zapewnić ochronę środowiska naturalnego
|
Cel 8: stworzyć globalne partnerskie porozumienie na rzecz rozwoju
|
|
|
|
|