Poradnik Edukacyjny

Dla Pacjentów Z Chorobą Niedokrwienną Serca

Justyna Chomko

Pielęgniarstwo, II rok gr. 7

1. WSTĘP

Choroby układu krążenia, w tym głównie choroba niedokrwienna serca (Ischemic Heart Disease, IHD), stanowią najważniejszą przyczynę umieralności w krajach rozwiniętych, powodują ogromne koszty społeczne i ekonomiczne. IHD jest najczęstszym schorzeniem układu krążenia ludzi żyjących w krajach wysoko rozwiniętych. W krajach uprzemysłowionych niedokrwienna choroba serca jest przyczyną zgonów ok. 30% mężczyzn i 25% kobiet. Szacuje się, że około 100 tys. osób rocznie zapada w Polsce na zawał. Czterdzieści procent spośród tych osób umiera w ciągu roku.

Zapobieganie chorobie wieńcowej polega na zwalczaniu czynników ryzyka poprzez popularyzowanie zdrowego modelu życia w ramach profilaktyki pierwotnej (obniżenie masy ciała u ludzi z nadwagą i otyłością, ograniczenie palenia tytoniu, leczenie nadciśnienia i cukrzycy, wzrost aktywności fizycznej).

Działalność popularyzująca zdrowy model życia, realizowana w ramach profilaktyki pierwotnej (czyli zapobiegania pojawieniu się choroby) powinna w zasadniczej mierze opierać się na pracownikach ochrony zdrowia. Jednak popularyzowanie zdrowego modelu życia, a tym samym wykluczenie czynników ryzyka choroby wieńcowej jest zadaniem, które realizować mogą dietetycy, nauczyciele, politycy, pracownicy administracji, media, organizacje pozarządowe

2. CHOROBA NIEDOKRWIENNA SERCA

Choroba niedokrwienna serca (łac. Morbus ischaemicus cordis) - jest to stan spowodowany niewystarczającą podażą tlenu do komórek mięśnia sercowego w stosunku do ich zapotrzebowania energetycznego. Najczęściej jest skutkiem zwężenia, zamknięcia lub skurczu tętnicy wieńcowej.

Najczęstszą przyczyną choroby niedokrwiennej serca jest miażdżyca, choroba tętnic, a zatem i całego układu sercowo-naczyniowego. W miażdżycy materiał tłuszczowy z krwi odkłada się w postaci blaszek w tętnicach. Blaszki te powiększają się zwężając światło naczyń i niszcząc ich ścianę. Zwężenie światła naczyń wieńcowych spowalnia przepływ krwi płynącej do mięśnia sercowego.

Terminologia: terminem najszerszym i obecnie najszerzej w Polsce stosowanym jest nazwa choroba niedokrwienna serca. W użyciu są też inne nazwy, które są w zasadzie synonimami: choroba wieńcowa lub przewlekła niewydolność wieńcowa. Dawniej stosowano także nazwę dławica sercowa lub dusznica bolesna, które teraz wychodzą z użycia. Bywają stosowane nazwy skrótowe:

• CAD - od ang. Coronary Artery Disease

• MIC - od łac. Morbus ischaemicus cordis

2.1 Podział

• Przewlekła choroba niedokrwienna serca (przewlekła niewydolność wieńcowa) spowodowana przez częściowe zmniejszenie przepływu krwi do serca, dolegliwości wywoływane są przez wysiłek fizyczny lub silne emocje. Bóle ustępują zazwyczaj w spoczynku.

• dusznica bolesna stabilna charakteryzuje się bólem lub dyskomfortem zlokalizowanym bezpośrednio za mostkiem Ból często rozszerza się i obejmuje lewe ramię aż do dłoni, plecy a czasem nawet szyję i żuchwę. Bóle dławicowe trwają zwykle od 3 do 5 minut i ustępują w stanie spoczynku. Mogą pojawiać się kilka razy dziennie lub, rzadziej, z wielotygodniowymi lub wielomiesięcznymi przerwami.

• niedokrwienie nieme charakteryzuje się brakiem występowania bólu wieńcowego, czyli podstawowego objawu pozwalającego na podejrzenie i rozpoznanie niedokrwienia serca. W trakcie wykonywania badań stwierdza się wyniki, ewidentnie świadczące o niedokrwieniu (np. obniżenia odcinka ST w 24 godzinnym badaniu EKG metodą Holtera

• Ostra lub podostra postać niewydolności wieńcowej

• dusznica bolesna niestabilna poważniejsza odmiana, bóle mogą pojawiać się w spoczynku. Każda zmiana w dotychczasowym przebiegu choroby (taka jak częstsze i dłuższe napady) jest objawem zaostrzenia dławicy i wymaga natychmiastowej interwencji lekarskiej.

• wysiłkowa

• spoczynkowa

• dusznica bolesna naczynioskurczowa inaczej zwana dusznicą bolesną Printzmetala (łac. variant angina) - jest to niedokrwienie fragmentu mięśnia sercowego spowodowane skurczem tętnicy wieńcowej. W przeciwieństwie do innych typów choroby niedokrwiennej serca, często występuje podczas spoczynku i nie nasila się wraz z wysiłkiem. Może występować u ludzi młodych, bez cech miażdżycy naczyń.

• zawał mięśnia sercowego

• Nagły zgon sercowy

• Choroba niedokrwienna z obrazem niewydolności serca

• Choroba niedokrwienna z obrazem z zaburzeniami rytmu serca

2.2 Przyczyny występowanie choroby wieńcowej:

1. Najczęstszą przyczyną choroby niedokrwiennej jest miażdżyca, która powoduje uszkodzenie ściany naczyń wieńcowych (zmiany miażdżycowe dotyczą także innych tętnic),a następnie powstanie zmian powodujących zwężenie światła naczynia wieńcowego -mówimy wtedy o chorobie wieńcowej. Wymienione poniżej inne przyczyny choroby niedokrwiennej serca są bardzo rzadkie

2. Zwężenia naczynia w przebiegu : kiły , reumatoidalnego zapalenia stawów , tocznia układowego , guzkowego zapalenia tętnic , zapalenia zakrzepowo - zarostowego tętnic , twardziny układowej (sclerodermia - choroba tkanki łącznej) ,skrobiawicy , idiopatycznego młodzieńczego zapalenia tętnic;

3. Zatory naczyń wieńcowych w przebiegu: infekcyjnego zapalenia wsierdzia , zakrzepów w lewym przedsionku i komorach oraz na sztucznych zastawkach , śluzaka przedsionka , koronarografii i pomostowania aortalno - wieńcowego.

4. Wady anatomiczne tętnic wieńcowych - ujście lewej tętnicy wieńcowej od tętnicy płucnej , tętniaki, przetoki wieńcowe

Co dzieje się, gdy ktoś ma chorobę wieńcową?

Serce, aby działać, potrzebuje odpowiedniego zaopatrzenia w tlen i energię, co zapewniają tętnice wieńcowe. Choroba wieńcowa pojawia się, gdy jedna lub więcej z tętnic jest częściowo zatkana przez blaszkę miażdżycową. Dusznica bolesna pojawia się, gdy tętnica jest zamknięta w ponad 50%.



W czasie wysiłku organy potrzebują więcej tlenu. Jeśli tętnice wieńcowe są zwężone zaopatrzenie serca staje się niewystarczające przy znacznym wysiłku. Odpowiednie obszary mięśnia serca (zaopatrywane przez zwężoną tętnice) stają się niedotlenione, co powoduje ból. Taki stan nazywamy stabilną lub wysiłkową dusznicą bolesną.

Czasami tętnice wieńcowe okolicy blaszki miażdżycowej lub sama blaszka przerywa się. W takiej sytuacji ból może pojawić się nagle w spoczynku, co nazywamy dusznicą niestabilną.


Choroba wieńcowa nie zawsze rozwija się stopniowo. Jeśli blaszka miażdżycowa ulegnie uszkodzeniu może prowadzić do powstania zakrzepu lub skrzepliny, powodując całkowite zamknięcie światła tętnicy. W obu przypadkach komórki mięśnia serca są wówczas pozbawione tlenu.

Błyskawicznie zużywają one swoje rezerwy i obumierają. Mamy wtedy do czynienia z zawałem mięśnia sercowego. Jak roślina, która usycha, pozostaje tylko szkielet martwych komórek, który nie ma zdolności kurczenia się. Konsekwencje zawału zależą przede wszystkim od jego zasięgu. Im większa jest martwa strefa, tym bardziej funkcja serca jest ograniczona.
To jest najczęstsza przyczyna niewydolności serca.

2.3 CZYNIKI RYZYKA W CHOROBIE WIEŃCOWEJ

1. Niemodyfikowalne czynniki ryzyka (nie mamy na nie wpływu):

• wiek wraz z wiekiem rośnie ryzyko zachorowania mężczyźni ≥45 lat, kobiety ≥55 lat. U kobiet ryzyko wystąpienia choroby wieńcowej gwałtownie rośnie po menopauzie.

• Płeć: męska

• predyspozycja rodzinna do miażdżycy (podłoże genetyczne) jeśli rodzice, dziadkowie lub rodzeństwo danej osoby cierpiały na chorobę wieńcową w stosunkowo młodym wieku (poniżej 55 roku życia w przypadku męskich członków rodziny lub 65 w wypadku kobiet), oznacza to dla niej większe prawdopodobieństwo rozwoju choroby niedokrwiennej serca.

2. Czynniki ryzyka podlegające modyfikacji (poprzez zmianę stylu życia lub przyjmowanie leków):

• podwyższone stężenie cholesterolu i/lub triglicerydów

• nadciśnienie tętnicze

• cukrzyca

• otyłość

• dieta obfitująca w tłuszcze nasycone

• palenie tytoniu

• mała aktywność fizyczna

• nadmierne spożycie alkoholu (zwłaszcza wysokoprocentowego).

Objawy choroby niedokrwiennej serca:

• ból w klatce piersiowej nazywany bólem wieńcowym (inaczej bólem dławicowym,  dusznicą lub dławicą)

• lokalizuje się on najczęściej za mostkiem, przybierając charakter ucisku, rozpierania lub pieczenia dławienia, gniecenia czy palenia, nigdy - kłucia, przeszywania.

• ból wieńcowy może promieniować do szyi, żuchwy, do jednej lub do obu kończyn górnych

• ból  nasila się przy wysiłku, po obfitym posiłku, w niskich lub wysokich temperaturach lub pod wpływem stresu

• ból ustępuje krótko po zaprzestaniu wysiłku lub po przyjęciu leków

• u niektórych osób objawy związane z chorobą wieńcową mogą manifestować się w inny, mniej typowy, sposób. Towarzyszą im niepokój, czasem duszność i kołatanie serca, niekiedy nudności, zawroty głowy

• Częstotliwość napadów wieńcowych bywa bardzo zmienna, na ogół występują kilkakrotnie w ciagu tygodnia, chociaż bywają też okresy, gdy bóle zdarzają się znacznie rzadziej.

• Jeżeli ból, który dotychczas występował w formie wysiłkowej pojawia się w spoczynku, jest nie do zniesienia, nie ustępuje do ponad 30 minut, lub nawraca wielokrotnie, jest połączony z nudnościami, potami, zasłabnięciem, utratą przytomności należy bez zwłoki wezwać zespół Pogotowia Ratunkowego, który bezpiecznie przetransportuje chorego do najbliższego szpitala w celu przeprowadzenie niezbędnych badań diagnostycznych i podjęcia szybkiego leczenia specjalistycznego.

2.4 DIAGNOSTYKA

Jak rozpoznać chorobę wieńcową?

Jeżeli Twój lekarz podejrzewa chorobę tętnicy wieńcowej lub masz objawy tej choroby, to w celu właściwego zdiagnozowania trzeba wykonać kilka niezbędnych testów

Elektrokardiogram(EKG)

Jeśli pacjent nie przeżył wcześniej zawału serca zapis spoczynkowy EKG w czasie braku bólu jest najczęściej prawidłowy. Tylko w czasie epizodu wieńcowego zapis EKG pozwala na rozpoznanie nieprawidłowości a także ich lokalizację.
EKG może także wykazać bliznę po przebytym wcześniej zawale.

Próbawysiłkowa

Polega on na wykonaniu badania elektrokardiograficznego w czasie wysiłku fizycznego. Przeprowadza się go na tak zwanych "ergometrycznych" rowerach (podobnych do rowerów ćwiczeniowych) lub na specjalnej bieżni, których prędkość, kąt wznoszenia lub opór można regulować.
Obciążenie wysiłkiem podnosi się do momentu aż akcja serca osiągnie maksimum (obliczane zgodnie z teorią jako różnicę 220 i wieku w latach) lub do momentu pojawienia się bólu czy też objawów niedokrwienia w zapisie EKG.
Nie zawsze można wykonać test obciążeniowy. Jest on między innymi przeciwwskazany u osób bardzo starych i niepełnosprawnych ruchowo.

Próba wysiłkowa połączona ze scyntygrafią mięśnia serca

W celu potwierdzenia diagnozy podaje się do krwi badanego radioaktywny znacznik, który ma właściwość wnikania do zdrowych komórek mięśnia serca. W praktyce znacznik jest podawany pod koniec testu wysiłkowego. Specjalna kamera dokonuje pomiaru promieniowania a aparat scyntygraficzny tworzy obraz mięśnia serca. Kolejny pomiar wykonuje się kilka godzin później, w spoczynku.
Obszary słabo ukrwione z powodu zwężenia tętnicy wieńcowej nie wyłapują znacznika i pojawiają się jako "dziury" w obrazie wykonanym tuż po próbie wysiłkowej. W obrazie wykonanym później w spoczynku "dziura' ta jest widoczna, jeśli miejsce niedokrwienia jest blizną pozawałową a znikają, jeśli go nie było.

Echokardiografia

Echokardiografia jest metodą obrazowania ultrasonograficznego. Pozwala ona na zbadanie anatomii jam serca, ich ścian, zastawek sercowych a także ich funkcji w czasie pracy. W ten sposób można na przykład wykryć blizny pozawałowe, które tracą możliwość kurczenia się.
Badanie to nie umożliwia jednak bezpośredniego zobrazowania tętnic wieńcowych.
Badanie echokardiograficzne przeprowadza się także po obciążeniu dobutaminą (lekiem powodującym przyspieszenie akcji serca), co jest odpowiednikiem próby wysiłkowej EKG. Zwiększone obciążenie mięśnia serca pomaga wykryć nieprawidłowości niewidoczne w czasie spoczynku. Obszary, które z powodu zmian miażdżycowych w tętnicach wieńcowych są niedokrwione wykazują mniejszą kurczliwość.

Koronarografia

Badanie to pozwala potwierdzić rozpoznanie choroby wieńcowej, lokalizacje zmian, ich rozmiar i zagrożenie z nich wynikające. Badanie jest pomocne także w ustaleniu najlepszego leczenia dla chorego - albo przez angioplastykę wieńcową (bezoperacyjne poszerzenie zwężonej tętnicy) albo przez wykonanie przeszczepu.


Podstawy

W celu uwidocznienia tętnic w obrazie RTG podaje się choremu kontrast do krwi. Następnie wykonuje się film uwidaczniający sieć naczyń wieńcowych, przez które płynie "oznakowana" krew. W ten sposób zwężenie spowodowane blaszką miażdżycową jest doskonale widoczne.
Zaawansowanie choroby i ciężki stan pacjenta można rozpoznać, jeżeli badanie uwidoczni kilka zwężeń a w szczególności zlokalizowanych blisko ujścia tętnicy wieńcowej z aorty. Koronarografię wykonujemy najczęściej w celu oceny występujących zwężeń.

Przed badaniem

Za wyjątkiem pilnych wskazań (ostra niewydolność wieńcowa), pacjenci są przed badaniem hospitalizowani - zwykle naj 1-2 dni wcześniej. Przed badaniem nie wolno niczego spożywać ani pić. Należy wymienić lekarzowi wszystkie przyjmowane leki, odpowiedzieć na pytania dotyczące stanu zdrowia, między innymi choroby nerek, wcześniej zauważonych problemów przy badaniach radiologicznych (w szczególności uczulenie na środki kontrastowe). Przed właściwym badaniem wykonuje się także laboratoryjne badanie krwi w celu sprawdzenia funkcji nerek.

Przebieg badania

Pielęgniarka zakłada wenflon do żyły aby móc w każdej chwili podać lekarstwa. Pacjent jest układany na wąskim stole, którego położenie można łatwo zmieniać. Po znieczuleniu miejscowym kardiolog dokonuje nacięcia tętnicy udowej w okolicy pachwinowej.
W czasie badania aparat RTG będzie poruszał się dookoła pacjenta w celu uwidocznienia tętnic wieńcowych z każdej strony.
Na zakończenie badania

Pacjent jest proszony, podobnie jak przy wykonywaniu zwykłego zdjęcia RTG, o wstrzymanie oddechu na kilka sekund. Może on obserwować swoje serce i tętnice wieńcowe w czasie badania i oczekiwać wyjaśnień od lekarza. Badanie trwa od 20 minut do ponad godziny. Nie jest ono bolesne, jednakże pacjent jest proszony o zwracanie uwagi na wszelkie niepokojące objawy (np. pojawiający się ból).

pacjent powinien pozostać w pozycji leżącej na plecach przez kilka godzin w celu zapobiegnięcia krwawieniu.

3. PROFILAKTYKA I LECZENIE

Czy choroba wieńcowa jest wyleczalna?

Niestety, proces chorobowy u podłoża którego leży miażdżyca tętnic wieńcowych jest postępujący w czasie i nieodwracalny. Dynamika jego postępu a wtórnie do niego stopień degeneracji naczyń wieńcowych jest w dużej mierze zależny od zachowań prozdrowotnych indywidualnych pacjentów, będąc jednocześnie pochodną sumiennego stosowania się do zaleceń lekarskich, które z założenia są nastawione na minimalizację bądź całkowite wyeliminowanie z życia chorego czynników ryzyka rozwoju choroby niedokrwiennej serca oraz na intensywne leczenie objawów już rozpoznanej choroby wieńcowej. Patrząc z perspektywy czasu działania te pozwalają uniknąć szeregu poważnych powikłań choroby wieńcowej, jak chociażby, zawału serca, niewydolności serca, nagłego zgonu sercowego, co przekłada się ostatecznie na poprawę komfortu życia chorego i poprawę rokowania w tej przewlekłej jednostce chorobowej. Tym nadrzędnym celom podporządkowane są metody zarówno leczenia farmakologicznego realizowane za pomocą coraz bardziej skutecznych i sprawdzonych w badaniach naukowych leków, jak i inwazyjno - zabiegowego.

3.1 Modyfikacja stylu życia

3.1.1. Nadwaga i otyłość. Dieta.

Nadwaga i otyłość predysponujące do wystąpienia choroby niedokrwiennej serca, są zazwyczaj konsekwencją niewłaściwej diety i (lub) braku ćwiczeń fizycznych.

Bardzo istotną rzeczą jest czytanie etykiet na artykułach spożywczych. W ten sposób możemy zorientować się co zawiera dany produkt, i z całej gamy podobnych wybrać ten który najbardziej nam odpowiada

Jakie produkty zawierają błonnik i skrobie? Żeby daleko nie szukać - pieczywo i generalnie produkty zbożowe. Skrobia w końcowym efekcie dostarcza energii mięśniom, błonnik zaś wpływa zbawiennie na prace jelit.

Skąd brać niezbędne witaminy? Ten problem rozwiązują owoce i warzywa. Ponadto dostarczają one potrzebnych składników mineralnych, i wszędobylskiego błonnika.

Jak dostarczyć niezbędną ilość wapnia? Dwie szklanki mleka dziennie (chudego oczywiście)
w zupełności wystarczają. W dodatku zawierają dużą część naszego dziennego zapotrzebowania na białko.

Skąd wziąć pozostałe porcje białka? Ryby, drób, groch, fasola, mięso (oczywiście nie na raz)

Zamienić tłuszcze nasycone na nienasycone? W praktyce oznacza to używanie olejów roślinnych i miękkich margaryn.

Czego należy unikać?

Ziemniaki pieczone, frytki, mleko 3,2%, śmietana, sery żółte pełnotłuste, sery typu „fromage” i „feta”, twaróg pełnotłusty, kawior, krewetki, mięso z widocznym tłuszczem, kaczki, gęsi, kiełbasy, parówki, salami, pasztety mięsne, mięsne wyroby garmażeryjne, masło, smalec, słonina, boczek, tłuszcz spod pieczeni, margaryny twarde, czekolada, kawa ze śmietanką, majonez, sól, sosy i kremy sałatkowe, sosy zawierające tłuszcz, lody, kremy, bita śmietana, torty, ciastka, orzechy i wiórki kokosowe, orzeszki solone

Na pewno znany wszystkim jest cholesterol, o którego właściwy poziom apelują lekarze i główny oskarżony w procesie wywoływania choroby wieńcowej. Cholesterol razem z trójglicerydami i kwasami tłuszczowymi tworzy tak zwane lipidy, które krążą we krwi między tkankami i narządami i stanowią część składową komórek. Cholesterol to woskowata substancja, która jest niezbędna do utrzymania czynności układu nerwowego, skóry, mięśni, wątroby, jelit i serca. Cholesterol zawarty w diecie - ten, który spożywamy - dostarczają tylko produkty pochodzenia zwierzęcego (pełne mleko, ser, mięso, jaja)

Mimo że cholesterol jest niezbędny do prawidłowego funkcjonowania organizmu, jego nadmiar może odkładać się w tętnicach, utrudniając swobodny przepływ krwi.

Dlatego też w profilaktyce choroby wieńcowej podstawą jest dieta niskotłuszczowa, śródziemnomorska.

DIETA OBNIŻJĄCA STEŻENIE LIPIDÓW : OGÓLNE ZASADY

1. Utrzymuj swoją masę ciała taka aby twój wskaźnik masy ciała mieścił się pomiędzy 20 a 25 (BMI),ogranicz ilość kalorii w stosowanej diecie ;zacznij regularnie uprawiać umiarkowany wysiłek fizyczny (min. 3 razy w tygodniu przez minimum 30 minut).

2. Ogranicz podaż tłuszczu w taki sposób aby stanowił on poniżej 30% energii w twojej diecie;

3. Redukcja tłuszczu : zmniejsz podaż tłuszczu nasyconego (głównie zwierzęcego) do < 10% całkowitej zawartości energii ; tłuszcz nasycony zastępuj przede wszystkim tłuszczami jednonienasyconymi lub wielonienasyconymi (tłuszcz roślinny , oliwa , tłuszcz rybi);

4. Dzienne spożycie cholesterolu w twojej diecie powinno być niższe niż 300 mg;

5. Wprowadź do swojej diety więcej produktów zawierających węglodowany złożone oraz rozpuszczalny błonnik (owoce,zboża,warzywa)

PRODUKTY ZALECANE	PRODUKTY DO SPOŻYWANIA W UMIARKOWANYCH ILOŚCIACH	PRODUKTY PRZECIWSKAZANE
Produkty zbożowe
Pieczywo z pełnego ziarna. Maca. Owsianka. Ryż. Makaron. Płatki kukurydziane. Musli. Kasze gruboziarniste.		Rogaliki francuskie (croissant)
Nabiał
Mleko chude. Sery chude. Jogurt chudy. Białko jajek. Substytuty jaj.	Mleko półtłuste. Sery: Brie,Cammambert,Edamski, Gouda. Jogurt niskotłuszczowy. Dwa całe jaja na tydzień.	Pełne mleko. Śmietana. mleko skondensowane. Zabielacze do kawy. Sery pełnotłuste. Jogurt pełnotłusty.
Zupy
Zupy warzywne. Chude wywary mięsne.		Zupy zagęszczone. Zupy zaprawiane smietaną.
Ryby
Ryby (z rusztu, gotowane, wędzone) unikać skóry.	Ryby smażone na właściwym oleju.	Ikra. Ryby smażone na nieznanym oleju lub tłuszczu.
Skorupiaki
Ostrygi	Małże i homary.	Krewetki i kalmary.
Mięso
Indyki. Kurczaki. Cielęcina. Króliki. Dziczyzna.	Bardzo chuda wołowina. jagnięta (1 lub 2 razy w tygodniu). Szynka. Bekon. Kiełbasa z cielęciny lub kurczaka. Wątroba dwa razy w miesiącu.	Mięso z widocznym tłuszczem. Kaczki. Gęsi. Kiełbasy. Salami. Pasztety mięsne i inne.
Tłuszcze
	Oleje zawierające kwasy wielonienasycone np. słonecznikowy, kukurydziany, sojowy. Oleje zawierające kwasy jednonienasycone np. rzepakowy i oliwa z oliwek. Margaryny miękkie (nieuwodornione) z tych olejów. margaryny o zmniejszonej zawartości tłuszczu.	Masło. Smalec. Słonina. Łój. Tłuszcz spod pieczeni. Margaryny twarde. Olej palmowy. Tłuszcze uwodornione.

Owoce i warzywa
Warzywa świeże i mrożone, zwłaszcza strączkowe: fasola,groch, soczewica. Kukurydza. Ziemniaki. Owoce świeże i suszone. Owoce konserwowe niesłodzone.	Ziemniaki lub frytki smażone na dozwolonym oleju.	Ziemniaki pieczone, frytki, warzywa lub ryż smażone na niewłaściwym tłuszczu. Warzywa solone i konserwowe. Chipsy.
Desery
Sorbety. Galaretki. Bezy. Budynie na mleku chudym. Sałatki owocowe.		Lody. Kremy. Budynie na pełnym mleku. Sosy na śmietanie lub maśle.
Wypieki
	Ciasta i ciasteczka przygotowane na tłuszczach nienasyconych.	Torty. Przemysłowe wyroby cukiernicze (np. ciastka, paszteciki, babeczki).
Wyroby cukiernicze
Marmoladki	Marcepany. Chałwa.	czekolada. Toffi. Karmelki. Batony kokosowe.
Orzechy
Włoskie. Migdały. Kasztany.	Laskowe, ziemne, pistacjowe i brazylijskie.	Orzechy kokosowe. Orzechy solone.
Napoje
Kawa filtrowana lub instant. Herbata. Woda. Napoje bezkaloryczne bezalkoholowe.	Alkohol. Niskotłuszczowe napoje czekoladowe.	Czekolada. Kawa ze śmietanką. Gotowana kawa.
Sosy, przyprawy
Pieprz. Musztarda. Zioła. Przyprawy korzenne.	Sosy sałatkowe niskotłuszczowe.	Majonezy. Sól. Sosy i kremy sałatkowe. Sosy do mięsa i ryb zawierających tłuszcz.

DIETA ŚRÓDZIEMNOMORSKA

Dieta śródziemnomorska jest to określenie stosowane do określenia diety stosowanej przez ludzi żyjących w basenie Morza Śródziemnego. Badania naukowe wskazują , że ludzie stosujący dietę śródziemnomorską mają dłuższą średnią długość życia i mniejszą częstość występowania chorób układu sercowo - naczyniowego.

Dietę śródziemnomorską określa się także jako zwyczaje żywieniowe panujące na Krecie, Grecji i południowej części Włoch we wczesnych latach sześćdziesiątych. Dietetycy amerykańscy sprecyzowali definicję diety śródziemnomorskiej o kilka charakterystycznych elementów :  

• Spożywanie ryb szczególnie morskich i mięsa białego (kurczak, indyk) oraz unikanie mięsa czerwonego (ryby co najmniej dwa razy w tygodniu);

• Zwiększone spożycie owoców i warzyw

• Spożywanie warzyw strączkowych (np. .fasola)

• Spożywanie orzechów;

• Zwiększone spożycie produktów zbożowych;

• Picie czerwonego wina w małych ilościach;

• Ograniczenie spożywania produktów zawierających nasycone kwasy tłuszczowe np. ciastek, produktów pieczonych, niektórych margaryn;

• Stosowanie oliwy z oliwek

Stosowanie diety śródziemnomorskiej w profilaktyce pierwotnej i wtórnej choroby niedokrwiennej serca ma szerokie poparcie wśród lekarzy. Dieta śródziemnomorska znajduje także zastosowanie w terapii nadciśnienia tętniczego (badanie DASH).  

Kiedy już wyeliminujemy z diety wszystko co szkodliwe, wypadało by się też trochę poruszać. Każdy rodzaj aktywności fizycznej powoduje nasilenie spalania tłuszczów w organizmie, i zapobiega ich odkładaniu się.

1. Zwiększenie aktywności fizycznej:

-wzmacnia serce i poprawia stan układu krążenia
-zwiększa wydolność i poprawia sprawność fizyczną
-zwiększa wydatek energii, spalając zapasy tłuszczowe przyspiesza chudnięcie
-obniża stężenie "złego" cholesterolu (LDL) we krwi i podwyższa stężenie "dobrego" cholesterolu (HDL)
- poprawia samopoczucie

Osoby z rozpoznaną chorobą niedokrwienną serca, w tym po przebytym zawale serca, po wszczepieniu pomostów aortalno - wieńcowych powinny być kwalifikowane do treningu fizycznego przez lekarza prowadzącego. Powinien być wykonany test wysiłkowy na ergometrze lub bieżni. W czasie tego badania poznaje się reakcję na wysiłek fizyczny, ocenia wydolność. Umożliwia to dobranie indywidualnie odpowiedniej intensywności ćwiczeń fizycznych. Trening fizyczny może być stosowany u chorych z prawidłowym ciśnieniem tętniczym, którzy nie mają częstych bólów wieńcowych, obrzęków, duszności.

Rozpoczynać należy od nieznacznych obciążeń, a potem stopniowo rozszerzać zakres wykonywanych ćwiczeń. Pod wpływem wielokrotnego powtarzania tego samego wysiłku wzrasta wydolność, zwiększa się w/trenowanie organizmu.

Ćwiczenia fizyczne, aby przyniosły pożądany efekt muszą:

odbywać się dostatecznie często, co najmniej 3 razy w tygodniu, a najlepiej codziennie

trwać dostatecznie długo, przynajmniej 30 minut w ciągu dnia

intensywność umiarkowana dostosowana do możliwości, przy niższe) intensywności wskazane zwiększenie czasu aktywności fizycznej.

Zaczynać należy ostrożnie, powoli i stopniowo zwiększać intensywność wysiłku.

Warto uprawiać ten rodzaj aktywności fizycznej, który sprawia przyjemność. Chodzenie jest aktywnością prostą, dostępną dla każdego: pamiętać należy o luźnym ubraniu i wygodnym obuwiu. Zaleca się marsz, jazdę na rowerze, na nartach, pływanie, gry w piłkę, tenis. Korzystne są długie trasy marszowe na miękkim podłożu, zamiennie z długą jazdą na rowerze i uzupełniającym pływaniem lub ćwiczeniami w wodzie.

Nie zaleca się ćwiczeń siłowych jak: podnoszenie ciężarów, zapasy, a także ćwiczeń o bardzo krótkotrwałych i dużych wysiłkach jak sprinty, rzuty, skoki. Nie ćwiczyć bezpośrednio po posiłku.

Wykorzystuj dla ruchu każdą okazję

wchodź po schodach zamiast jeździć windą

chodź na spacery w każdej wolnej chwili

parkuj samochód nie przy samym celu

wysiadaj z autobusu o jeden przystanek wcześniej

wychodź z psem na spacery

sprzątaj ogród

Ćwiczenia należy przerwać, jeżeli pojawi się jeden lub kilka z poniższych objawów:

ból w klatce piersiowej

znaczna duszność

omdlenie, zawroty głowy. nudności. wymioty

utrzymujące się zblednięcie lub nadmierne zaczerwienienie twarzy

Przykładowy zestaw ćwiczeń ogólno-usprawniających do wykonywania w domu

Rozgrzewka

	1. Stanie w rozkroku - krążenia głowy 10x w jedną stronę, 10x w drugą.
	2. Stanie w rozkroku, ramiona wzdłuż tułowia - krążenia barków w przód 10x, w tył 10x.
	3. Marsz w miejscu 30 sęk. kolana w górę, dynamiczne wymachy ramion.
	4. Stanie w rozkroku, dłonie na biodrach - krążenia bioder w jedną i w drugą stronę, po 10x.
	5. Stanie w rozkroku, ramiona w bok, skręty tułowia w jedną i w drugą stronę.

Część główna

	6. Leżenie na plecach, ramiona w bok - rowerek 30 sęk.
	7. Leżenie na plecach, ramiona w bok, nogi wyprostowane w górę - nożyce pionowe 15sek.
	8. Siad rozkroczny, ramiona w górę, skłony tułowia i wyprosi naprzemian do lewej i prawej nogi po 10x.
	9. Leżenie na brzuchu, dłonie splecione na grzbiecie - unoszenie głowy 10x.
	10. Leżenie na brzuchu, ramiona wyprostowane, nogi wykonują nożyce pionowe 30sek.
	11. Leżenie na boku, "dolna" noga zgięta na podłodze, głowa oparta na ręce, unoszenie i opuszczanie "górnej nogi" (kilkanaście cm ł od podłoża).
	12. Obrót na drugi bok i powtórzyć ćwiczenie 11.
	13. Klęk podparty, wymachy wyprostowanej nogi w tył, zmiana nogi. Po 10x.
	14. Klęk podparty, głęboki wdech, nosem i równocześnie wypinanie grzbietu (tzw. koci grzbiet), następnie wolny wydech ustami i uzyskiwanie maksymalnej lordozy lędźwiowej.

Ćwiczenia zakończyć kilkoma głębokimi wdechami i wydechami.

3.1.3. ZWALCZANIE PALENIA TYTONIU

Zwalczanie nałogu palenia tytoniu należy do najważniejszych metod profilaktyki miażdżycy. Zaprzestanie palenia jest skutecznym sposobem redukcji ryzyka IHD i innych chorób rozwijających się na tle miażdżycy

W rzuceniu palenia najważniejsze jest chęć oddalenia od siebie jak najdalej ryzyka przedwczesnej śmierci.

Rzucamy palenie głównie dla siebie, ale nie tylko - również dla bliskich nam osób. Chronimy nasze dzieci i bliskie nam osoby całe życie przed zagrożeniami otaczającego świata, a jednocześnie bezmyślnie narażamy je sami.

Chęć rzucenia palenia to 80% sukcesu.

Jak to zrobić?

Lepiej rzucić palenie od razu, niż stopniowo zmniejszać liczbę wypalanych papierosów. Niestety to boli. Najwięcej przykrych objawów występuje w ciągu pierwszych 48h. Potem jest łatwiej. Trzeba jednak pamiętać, że od nikotyny pozostaje się uzależnionym do końca życia.

Zespół uzależnienia od tytoniu to choroba, która wymaga pomocy lekarzy i leczenia. Można ją leczyć stosując tzw. nikotynową terapię zastępczą:

• Plastry nikotynowe

• Gumy nikotynowe

• Inhalatory nikotynowe

• Nikotynowy spray donosowy

Palacz dostaje przez pewien czas "czystą" nikotynę w mniejszych dawkach pozbawioną substancji szkodliwych, która łagodzi głód nikotynowy, nerwowość czy złe samopoczucie związane z podjętą walką z nałogiem.

Druga metoda polega na stosowaniu leku doustnego Zyban (bupropion) działającego na określone ośrodki mózgu, po którym palacz traci ochotę na papierosa, a nawet go od niego odrzuca.

3.1.4. Pozostałe :

Nadciśnienie tętnicze w każdym przypadku należy obniżyć do wartości poniżej 140/90 mmHg, a w cukrzycy poniżej 130/85 mmHg.

W cukrzycy, oprócz klasycznych zasad leczenia, rygorystycznie obowiązuje obniżanie masy ciała i stężenia lipidów w surowicy. Zgodnie z zasadami przyjętymi przez Komisję Profilaktyki PTK, stężenie cholesterolu LDL powinno być obniżone poniżej 100 mg/dl (2,6 mmol/l), triglicerydów poniżej 150 mg/dl (1,7 mmol/l), a stężenie cholesterolu HDL powinno być utrzymane w miarę możliwości powyżej poziomu 35 mg/dl u mężczyzn i 40 mg/dl u kobiet.

3.2 Farmakoterapia:

Ostatnimi czasy dokonał się znaczny postęp w farmakoterapii miażdżycy i hiperlipidemii jako jej przyczyny, a wszystko to dzięki lepszemu poznaniu przemian związków lipidowych.
W chwili obecnej mamy możliwość ingerencji w rożne etapy rozwoju tej patologii.
Oczywiście na pierwszym miejscu cały czas pamiętamy o odpowiedniej diecie, dopiero gdy ona zawodzi można zastanowić się nad wprowadzeniem farmakologii.

Nitrogliceryna i jej pochodne (nitraty)
Nitrogliceryna była pierwotnie używana do leczenia napadów ducznicy w formie tabletek podjęzykowych lub areozolu. Działa prawie natychmiast, przerywając ból w ciągu 1-2 minut. Dlatego osobom cierpiącym na chorobę wieńcową zaleca się noszenie przy sobie tabletek lub aplikatora aby możliwe było szybkie przyjęcie leku po pojawieniu się objawów. Jeśli bóle nie mijają szybko po przyjęciu tabletki lub aplikowania areozolu, można potórzyć podanie lekrstwa, jednak tylko raz. Pochodne nitrogliceryny są używane także jako leki "długoterminowe". Są one określane jako środki o przedłużonym działaniu (substancja czynna uwalnia się stopniowo do krwioobiegu z tabletki lub plastra), przez co zapobiegają napadom dławicowym.

Kwas acetylosalicylowy - w dawce 75-160 mg na dobę - jako podstawowy lek przeciwpłytkowy może być bezpiecznie stosowany u wszystkich pacjentów bez przeciwwskazań do jego stosowania. Kwas acetylosalicylowy można bezpiecznie stosować u chorych z cukrzycą i nadciśnieniem tętniczym, zwracając uwagę na możliwość częstszego występowania powikłań krwotocznych.

Tiklopidyna - w dawce 250 mg 2 razy dziennie - może być stosowana razem z kwasem acetylosalicylowym, zwłaszcza u pacjentów po implantacji stentu do naczynia wieńcowego, przez okres minimum 1 mies. W czasie terapii powinna być monitorowana liczba białych krwinek.

Klopidogrel - w dawce 75 mg/dobę - może być stosowany zwłaszcza u pacjentów po zakrzepowych powikłaniach miażdżycy.

Leki przeciwzakrzepowe - pochodne acenokumarolu, powinny być stosowane u chorych z podwyższonym ryzykiem zakrzepowo-zatorowym, zwłaszcza po przebytych zawałach serca przedniej ściany, powikłanych wytworzeniem tętniaka ze skrzepliną przyścienną, u chorych z niewydolnością serca i incydentami zatorowo-zakrzepowymi w wywiadach oraz z napadowym i utrwalonym migotaniem przedsionków.

Leki beta-adrenolityczne - powinno się stosować u chorych po zawale serca, zwłaszcza z dławicą wysiłkową, nadciśnieniem tętniczym i niewydolnością serca, natomiast inhibitory enzymu konwertującego angiotensynę - u osób po zawale serca w celu zmniejszenia niekorzystnych efektów remodelingu, z nadciśnieniem tętniczym, a zwłaszcza u osób z pozawałową niewydolnością serca (frakcja wyrzutowa <40 proc.) i bezobjawową dysfunkcją skurczową i rozkurczową lewej komory.

3.3 Leczenie Operacyjne

Zabiegi na tętnicach wieńcowych

Przęsłowania (pomostowanie) naczyń wieńcowych (CABG)

Istotą operacji jest wykonanie "mostu" naczyniowego omijającego zwężony fragment. Dwa typy operacji są stosowane:

przeszczep żylny, w którym pobiera się naczynie żylne z kończyny a następnie zespala się je z aortą i doprowadza do dalszej części tętnicy wieńcowej - poza miejscem zwężenia.

przeszczep z tętnicy sutkowej. Ta zaopatrująca ścianę klatki piersiowej tętnica nie jest na ogół dotknięta procesami chorobowymi. Nie jest także niezbędna dla unaczynienia ściany klatki piersiowej (może być zastąpiona przez tak zwane krążenie oboczne, z innych naczyń krwionośnych). W trakcie zabiegu zmienia się jej naturalny przebieg i jej końcówkę zespala z odcinkiem tętnicy wieńcowej poza miejscem przewążenia.

Na ogół operacje typu by-pass przeprowadza się u pacjentów z kilkoma zmianami w tętnicach wieńcowych, wykonując zwykle kilka przeszczepów za jednym razem.

Angioplastyka wieńcowa (PTCA)

Przezskórna angioplastyka wieńcowa (zwana też balonikowaniem naczyń wieńcowych) jest bezoperacyjnym zabiegiem poszerzania zwężonych naczyń.
Zabieg jest rozpoczynany tak jak koronarografia. Kardiolog, pod kontrolą radiologiczną, wprowadza bardzo elastyczny cewnik (nazywany "prowadzącym") do zwężonego naczynia. Następnie wprowadza specjalny balonik. Gdy zostanie on umieszczony na wysokości blaszki miażdżycowej zostaje na kilkanaście sekund do kilku minut wypełniony płynem. W ten sposób doprowadza się do poszerzenia światła zwężonej tętnicy.
Jeśli wynik jest niezadowalający zabieg można powtórzyć. W celu zapewnienia lepszego rezultatu od razu zabieg może być uzupełniony o wstawienie małej rurki lub kratki nazywanej stentem lub "wieńcową endoprotezą". Stent jest na stałe pozostawiany w tętnicy w celu wzmocnienia jej ścian.

Angioplastyka wieńcowa jest zabiegiem mniej inwazyjnym od pomostowania wieńcowego i nie wymaga nawet znieczulenia ogólnego. Problemem są pojawiające się powtórne zwężenia w miejscach po zabiegu balonikowania. Można im zapobiegać stosując nowsze generacje "aktywnych" stentów nasączonych lekami przeciwzakrzepowymi.

Spis tresci

1. Wstęp.............................................................................................................................2

2. Choroba niedokrwienna serca........................................................................................3

1. Podział.....................................................................................................................3

2. Przyczyny występowania choroby wiencowej........................................................4

3. Czynniki ryzyka w chorobie wieńcowej.................................................................5

4. Diagnostyka.............................................................................................................6

3. Profilaktyka i leczenie....................................................................................................8

3.1 Modyfikacja stylu życia ...........................................................................................8

3.1.1 Nadwaga i otyłość. Dieta.................................................................................8

3.1.2. Zwiększenie aktywności fizycznej...............................................................12

3.1.3. Zwalczanie palenia tytoniu...........................................................................14

3.1.4. Pozostałe.............................................................................................................14

3.2 Farmakoterapia.......................................................................................................15

3.3 Leczenie operacyjne................................................................................................16

Piśmiennictwo

3

---