HVORFOR BEGÅR HVALER SELVMORD? - Justyna Wielińska (1)

1 og 2. iherdig - usilny (o staraniach)
å taue noe(n) ut - wyciągnąć ( et tau - lina)
Marinbiologer gjør iherdige forsøk for å taue dyrene ut igjen i sjøen.
3. barmhjertighetsdrap - zabójstwo z litości = eutanazja
Det endte med barmhjertighetsdrap
4. å få en kule - dostać kulkę :)
Hver av de 55 hvaler fikk en kule gjennom hodet.
5. å navigere - nawigować
De har rett og slett feilnavigert inn på stranden
6. spekkhogger - orka
falsk spekkhogger - orka karłowata
Det er veldig vanskelig for disse falske spekkhoggerne å navigere seg ut igjen.
7. å følge etter - podążać za
Hvis lederen bestemmer seg for noe, så følger de andre gladelig etter.
8. varmblodig - stałocieplny
Hvaler er varmblodige dyr.
9. et magnetisk felt - pole magnetyczne (ale wiki mówi że magnetfelt)
På sjøen er det magnetiske felter som gjør at de kan navigere.
10. å følge lederen blindt - ślepo naśladować przywódcę
Det kan gå riktig ille hvis vi følger lederen blindt.

Elwira Liszewska (1)

1) å koble sammen - powiązać, połączyć, skojarzyć

Det har vært gjort såkalt eye-tracking studier (…) hvor de tospråklige barna lettere og raskere kan koble lyd og bilde sammen enn det enspråklige barn gjør.

2) å utsette tidspunktet for - opóznić

Det er også studier som viser at det å være tospråklig kan utsette utgangspunktet for demens og Alzheimer.

3) å innebære - oznaczać, zawierać

Det å være tospråklig innebærer også det å ha for eksempel tilgang til flere repertuarer.

4) takket være - dzięki komuś/czemuś

5) en flodhest - hipopotam

6) å grynte - warczeć/mruczeć/burczeć

Hvem kunne gjette at en flokk afrikanske flodhester nå grynter og formerer og koser seg i Kolumbia og det takket være kokainkongen Pablo Escobar.

7) å sove bort fra noe - przespać,przegapić

Hvis man ikke kan forutsi slike fenomener så legger man seg til å sove og sover bort fra hele dette fantastiske fenomenet (meteorstorm).

8) en tilknytningsforstyrrelse - zaburzenie w nawiązywaniu relacji z innymi (np. u dzieci adoptowanych)

De viser det som vi kaller en tilknytningsforstyrrelse .

9) en beredskap - gotowość, przygotowanie

Hvis man går rundt med en økt stressberedskap, så kan det påvirke disse evnene.

10) (en) nedbryting - rozkład

Der er det ganske mye nedbør og stor fuktighet så vanligvis går nedbrytingen veldig raskt der.

11) (en) arvelig disposisjon - wrodzona skłonność/podatność

Det er en blanding av arvelig disposisjon, av virusinfeksjon og vitaminer. ( - Hvorfor rammer MS nordmenn spesielt hardt?)

Elwira Liszewska (2)

1) utgravninger - wykopaliska

Indianerne bor i sirkelrunde landsbyer med palmebladhus og utgravninger viser at det gjorde de også for 500-700 år siden.

2) åndelig - duchowy, religijny

3) å ordne etter - podporządkować, uporządkować według

Folk var opptatt både av en materiell kultur de lærte seg å beherske og de hadde en åndelig (spirituell) kultur som var grunnen til at de ordnet sine byer og sine veier helt etter himmelretningene.

4) å tiltrekke - przyciągać

Det får forskere til å konkludere at feromonene hos bananfluen ikke først og fremst tiltrekker det motsatte kjønn.

5) encellet - jednokomórkowy

Vi kjenner ifra encellet organisme faktisk helt opptil menneske så vi kjenner at det finnes feromoner.

6) en maur - mrówka

Vi har veldig nyttige insekter som er med på å rydde skogen som maur for eksempel.

7) en art - gatunek

Det er mange arter hvor disse feromonene har vært studert veldig nøye.

8) en brusk - chrząstka

Vi skal møte en forsker som dyrker noe litt uvanlig i laboratoriet sitt, nemlig brusk.

9) (et) fettvev - tkanka tłuszczowa

10) en stamcelle - komórka macierzysta

Man kan ta stamceller fra fettvev (for å dyrke brusk)

Halina Milej

1. høymiddelalder, en - późniejszy okres norweskiego średniowiecza (1130-1350), w odróżnieniu od tidlig middelalder (1066-1184)

Vi går tilbake i tid til norsk høymiddelalder.

2. maktkamp, en - walka o władzę

3. fredløs - wyjęty spod prawa

4. sjørøver, en - pirat, kaper

Han viklet seg inn i en ødeleggende maktkamp og endte til slutt som en fredløs sjørøver.

5. prisbelønt - nagrodzony

6. eventyraktig - baśniowy

7. skikkelse, en - postać, figura

I en prisbelønt bok som nylig har kommet ut om denne eventyraktige skikkelsen, møter vi Alv Erlingsson første gang på kysten av Skåne i havnebyen Helsingborg.

8. vindebro, en - most zwodzony

9. vollgrav, en - fosa

Vindebroen var trukket opp over en dyp vollgrav.

10. undergang, en - upadek

11. adelsmann, en - szlachcic, możnowładca

12. historiekonkurranse, en - konkurs hirstoryczny

Tore Skeie gitt ut boken ”Alv Erlingsson. Fortellingen om en adelsmanns undergang”, en bok som vante forlagets Spartakus historiekonkurranse.

13. det Herrens år - Rok Pański

14. fangehull, et - loch

I det Herrens år 1290 sitter Alv Erlingsson i fangehullet i borgen i Helsingborg.

15. radbrukket - łamany kołem

Der ble han radbrukket.

16. bøddel, en - kat

Han ble slått i alle leddene i kroppen sin med en hammer av en bøddel.

17. bevissthet, en - przytomność

Han skulle ikke miste bevisstheten og føle smerten.

18. slegge, en - młot kowalski

Til slutt tok bøddelen fram en stor slegge.

19. påle, en - słup, pal

20. å bli reist opp i været - zostać wzniesionym w górę (å reise)

Han ble festet til en påle og reist opp i været.

21. ytre fiende, en - wróg zewnętrzny

Norge hadde mektige ytre fiender.

22. å vasse - brodzić

Soldatene hoppet ut av skipne og vasset i land.

23. å henrette - stracić, wykonać wyrok śmierci

Neste morgen blir han henrettet.

24. skafott, et - szafot

25. å sette fram - przygotować, wystawić

26. kjerrehjul, et - koło od wozu drabiniastego

27. å bli festet - zostać przymocowanym

...der et skafott har blitt satt fram, og der ble han festet til et kjerrehjul.

28. ringmur, en - mur otaczający pierścieniem

29. hovedtårn, et - główna strażnica

En høy ringmur omringet et rundt hovedtårn.

30. å forestille seg - wobrazić sobie

31. forvandling, en - przemiana

Det går an å forestille seg forvandlingen i denne vanligvis så vennlige lille byen.

32. å strømme ut - wypływać; tu: gromadnie uciekać

Hvordan menn og kvinner, barn og gamle strømmet ut av byen på flukt for livet

33. å spre seg - rozprzestrzeniać się

34. kirkeklokke, en - dzwon kościelny

35. larm, en - alarm

Hvordan panikken spredte seg da kirkeklokkene ringte alarm.

36. måte å føre krig på, en - sposób prowadzenia wojny

37. undersått, en - poddany

Det var ganske brutal tid, så det har vært en rasjonell måte å føre krig på: å terrorisere sine fienders undersåtter.

38. ĺ hugge ned - zranić/zabić mieczem, szablą, toporem

Hvis det var noen som forsøkte det, ble han hugget ned.

39. å påtvinge - narzucić

Med sine brutale metoder var de i stand til å påtvinge andre sin vilje.

40. undertrykker, en - gnębiciel, uciskający innych

Det er lett å se aristokratene som undertrykkere.

Basia Ossowska 1

1. en alvorlig beslutning - poważna decyzja,

Skal / skal ikke - å gifte seg er en alvorlig beslutning.

2. å komme fram til - (tenke ut, utlede) dojść do czegoś

3. å stifte familie - założyć rodzinę,

Hun fortalte hvordan Darwin kom fram til beslutningen om å stifte familie.

4. å gå i giftetanker - myśleć o małżeństwie

I år 1838 gikk evolusjonslærens far i giftetanker.

5. å konstatere - stwierdzić, dojść do wniosku,

6. avgjort - zdecydowanie,

7. en bikkje - pies,

Han konstaterte at det blir mindre tid med gutter, men samtidig er det avgjort hyggeligere å bli ønsket velkommen av en kvinne heller enn en bikkje.

8. å motta noen - przyjąć kogoś, ugościć,

9. utvilsomt - niewątpliwie,

10. et tap av - strata,

På den annen side vil man også bli tvunget til å motta hennes slektninger på besøk - noe som utvilsomt ville føre fram til et tap av kostbar arbeidstid.

11. elendig - żałosny, marny,

12. å glane - gapić się, zerkać, zaglądać,

13. rynket - pomarszczony; en rynke - zmarszczka,

Man kan ikke leve dette ensomme livet, når den elendige alderdommen, venneløs, kald og barnløs, glaner i det ansiktet som allerede begynner å bli rynket.

14. å rekke - (å nå) zdołać, zdążyć

15. flust med - wiele, mnóstwo

16. dommedagsfrykt - lęk przed dniem Sądu Ostatecznego

Filmen 2012 har premiere i dag og den har allerede rukket å skape flust med dommedagsfrykt.

17. en filmanmelder - krytyk filmowy

Velkommen til Siri Heyerdahl - filmanmelder i NRK.

18. å finne grunn til - znaleźć powód,

19. å berolige - uspokoić

20. å gi garantierklæring - gwarantować coś, dawać gwarancję czegoś

Hvorfor tror du NASA fant grunnen til å gå ut og berolige mennesker med garantierklæringer?

Elwira Liszewska (3)

1) lettvint - łatwy, lekki

Det er ikkje et lettvint liv som leves der på Mars.

2) en beskyttelsesdrakt - kombinezon ochronny

For å bevege seg utendørs må de ha beskyttelsesdrakter.

3) et magnetfelt - powłoka magnetyczna, strefa przyciągania

Mars har ikke noe magnetfelt.

4) et spor - ślad

Eksomars leter etter spor av tidligere liv.

5) en smittekilde - źródło

Det er veldig vanskelig å finne smittekilden.

6) et arvestoff - materiał genetyczny

Bakteriene kan utveksle arvestoff med hverandre.

7) bemerkelsesverdig - godzien/wart uwagi, podkreślenia

Hva er det mest bemerkelsesverdige med de nye planetene som ble presentert?

8)på forskjellig vis - na różne sposoby

Vi har flere metoder og det forsøkes på forskjellig vis...

9) påvise - wykazać

10) en omstendighet - okoliczność

Vi kan påvise at livet her på jorda er ikke unikt og at liv også kan oppstå andre steder i universet under lignende omstednigheter.

Basia Ossowska 2

BJELLESAUER

1. påvirket av - poddany działaniu, pod wpływem,

2. omgitt av - otoczony przez,

Det å bli påvirket av lyd hele tiden, hele tiden å være omgitt av lydstimulering er ikke bra for oss.

3. en hvilepause - chwila wytchnienia,

Vi trenger hvilepauser...

4. overbelastet - przeciążony,

Hva er det som skjer i hjernen da? Den blir overbelastet.

5. et nervøst sammenbrudd - załamanie nerwowe,

En slik person ville da oppleve et nervøst sammenbrudd.

6. å dabbe av - łagodnieć, słabnąć,

Effekten dabber ikke av, men den holder seg.

AKUPUNKTUR

7. et skritt mot - krok do, w kierunku dotad

Nå ønsker akupunktørene i Norge det mange hevder er et skritt mot likestilling mellom akupunktur og tradisjonell skolemedisin.

8. en autorisasjon - autoryzacja, potwierdzenie prawne

Denne uken ble det klart at Norske akupunkturforening ønsker seg en ordning med autorisasjon av akupunktører.

9. enhver - każdy (w niektórych dialektach hv wymawiane jest kv, tak jak w tym nagraniu)

Det viste seg at enhver kontakt, enhver omsorg, enhvar behandling gjør noe med sirkulasjon i kroppen.

10. å vri seg unna spørsmål - wykręcać się od odpowiedzi,

Nå vrir du deg litt unna spørsmålet mitt!

11. en respons - odpowiedź, reakcja, odzew,

Det kan gi respons i hormonsystemet.

12. en gyldighet - ważność,

Vil det ikke da gi en gyldighet til et behandlingsområde hvor man egentlig vet veldig lite?

13. i verste fall - w najgorszym wypadku,

Hva kan skje i verste fall?

14. i hendene på - w rękach,

15. en utøver - wykonawca (zawodu)

I hendene på en kompetent utøver viser det seg å være ganske trygt.

16. en bivirkning - działanie uboczne

Du kan stikke og skade organer i kroppen, både lunger og andre ting, som kan gi alvorlige bivirkninger.

17. uavklart - nieokreślony; tu: niezdiagnozowany, nie wiadomo co mu jest

Pasienter som har uavklart medisinsk tilstand.

FLERSPRÅKLIGE BARN ER SMARTERE

18. en flerspråklighet - wielojęzyczność,

19. en gjennomgang - przejście, przejrzenie czegoś,

20. på oppdrag - na zlecenie,

Det er konklusjonen etter en gjennomgang av all nyere forskning på flerspråklighet, som nylig ble gjort på oppdrag fra EU.

Kaja Leniart (1), (2)

1. å bli regnet for/som - być postrzeganym jako..., być uważanym za...

Konstant sensorisk stimulering er regnet for en tortur.

2. overbelastet - przeładowany, nadmiernie obciążony

Hjernen blir overbelastet og bryter sammen rent sensorisk.

3. et nervøst sammenbrudd - załamanie nerwowe

Vi vet ikke hvordan det skjer, men en slik person vil oppleve et nervøst sammenbrudd.

4. ei/en hårcelle - komórka słuchowa

Hårcellene i det indre øre begynner å vibrere og det er de som transformerer lyden om til elektroniske signaler som sendes videre til hjernen for tolkning.

5. å dra en parallell - wskazać na paralelę/podobieństwo

Kan du kanskje dra en parallell fra bjellesauen til folk som går rundt med ipod på øra.

6. å bryte ned - rozkładać, niszczyć

For sterk lyd bryter ned disse hårcellene og ødelegger dem.

7. myk - miękki, ale też plastyczny

Gull er mykt og kan derfor ikke benyttes til redskap.

8. en brukelighet - użyteczność

9. ettertraktet - popularny, pożądany

Denne mangelen på brukelighet er det som gjør gull så spesielt og ettertraktet.

10. en alkymist - alchemik

11. å forlenge - wydłużać, przedłużać

Kinesiske alkymister mente gull kunne forlenge livet.

12. å kaste noen på dør - wyrzucić kogoś za drzwi

Pressen ble kastet på dør.

13. en skarpskytter - snajper

Med helikopter i lufta og skarpskyttere på slottstaket kom fredsprisvinneren opp slottsbakken.

14. å få et glimt av noe - zobaczyć (choć) przez krótką chwilę

Alle håpet at de kunne få et glimt av verdens mektigste mann.

15. en panserbil - samochód opancerzony

Presidentens panserbil kjørte rett inn slottsporten

16. å ta imot - przyjąć, przywitać (gości, odwiedzających)

En smilende kongefamilie tok imot sine celebre gjester noen minutter før klokka ett.

17. en fasit - odpowiedź, rozwiązanie

Jeg har ingen fasit med meg på hvordan vi skal få slutt på krigen.

18. ydmyk - skromny

Det var en ydmyk president som tok imot prisen i Oslo .

19. jordnær - pragmatyczny

20. å få skryt for noe - postać pochwałę, zostać pochwalonym za coś

Obama får også skryt for å være jordnær og realistisk.

Justyna W. (2) FISK PÅ SPA

1. en parasitt - pasożyt
Pussefisker plukker parasitter av store fisk.
2 i 3. utføre en service (wymowa: sørvis  )- wykonywać usługę
et korallrev - rafa koralowa
De er helt spesielle steder i korallrevet hvor man kan få utført service.
4. en art - gatunek
Det er veldig mange arter av fisk som gjør pussing.
5. en vild tilstand - dzikie, naturalne środowisko
Hvor mye av fisk gjør det i vild tilstand?
6 i 7. rovfisk - ryba drapieżna
Fargesynet - rozróżnianie kolorów
Detaljerte studier knyttet til fargesynet til rovfisk.
8. en biodiversitet - różnorodność biologiczna
Pussefisker har en stor betydning i forhold til biodiversitet på korallrevene.
9. å detektere noe -wykrywać, rozróżniać
Rovfisk er mye bedre til å detektere fargene.
10 å bli kvitt noe - pozbyć się czegoś
De som vil bli kvitt parasittene sine vet hvor de skal svømme

Agata Słowikowska 1 ( Snøen på Kilimanjaro)

1. å trekke seg tilbake -wycofać się, gå ut av en aktiv rolle, slutte

2. å minske - zmniejszyć

Hvor mye har isen trukket seg tilbake og minsket i det siste?

3. å forsvinne - znikać (forsvant, forsvunnet)

Hvorfor forsvinner isen på Kilimanjaro?

4. ufattelig -niezwykły/le, niesamowity/cie; niepojęty

Firkantet, enorm, høy og ufattlig hvit i solskinnet... (toppen av Kilimanjaro)

5. en global oppvarming- globalne ocieplenie

Global oppvarming brukes som forklaring, men det kan også være andre årsaker til at isen på Kilimanjaro forsvinner.

6. å fordampe -wyparować, odparować

Isbreen fordampet på den måten.

7. en indikator- wskaźnik

Isbreen er den beste indikator vi har.

8. synkron - synchroniczny

Vi har ingen data som indikerer at breen har en nærmest synkron respons på klima.

9. å respondere- odpowiadać

Det responderer rett og slett på at temperaturen blir varmere.

10. å være i ferd med - być w trakcie

Kilimanjaro er i ferd med å forsvinne.

Agata Słowikowska 2 ( Sole seg slank), ( Jostein Gaarders tankesprang)

1. en multippel sklerose (MS) - stwardnienie rozsiane
2. (en) leddgikt - gościec stawowy
Autoimmune sykdommer er multippel sklerose, leddgikt og type II diabetes.
3. maveovervekt - otyłość brzuszna
4. å fremme - przyspieszać rozwój, przyczyniać się do; promować
Noe som vi vet fremmer både maveovervekt og type II diabetes.
5. en fedme- otyłość
Hva er sammenhengen mellom D-vitamin mangel og fedme?
6. å forverre - pogarszać
7. en insulinresistens- insulioodporność, odporność na insulinę
Vitaminmangel fremmer noe som heter insulinresistens eller forverrer noe som heter insulinresistens.
8. fettløselig- rozpuszczający się w tłuszczu
Vitamin D er fettløslig vitamin.
9. et levende vesen - żywa istota
Menneske er kanskje det eneste levende vesen i hele universet som har en universell bevisshet.
10. en bevissthet- świadomość
Det er en feiring av menneskets bevissthet.

Agata Słowikowska (Rypebestanden blir mindre) 3

1. En jakt - polowanie

Jakt er en populær frittidsaktivitet i Norge.

2. Å stå i jegerregister - znajdować sie w rejestrze myśliwych.

390000 av oss står i jeger register.

3. ei rype - pardwa

4. En bestand - populacja

De små lagere er veldig viktig for å få en rypebestand.

5. Å bli skutt- zostać postrzelonym

6. I forkant-przed, z góry

Man vet ikke hvor mange ryper blir skutt før jakta er slutt og da er det veldig vanskelig å gjøre reguleringer i forkant.

7. Å ta vare på- zachować, troszczyć się o..., nie pozwolić, żeby wyginęły

Det er viktig å ta vare på rypa.

8. Rimelig-rozsądny; rimelig stor - względnie/stosunkowo/całkiem duży

Rypebestand er rimelig stor.

9. En parallell- odpowiednik

Det finnes mange paralleler i rypesamfunnet og menneskesamfunnet.

10. Å taksere- oceniać, szacować, obliczać

Det nye er at den forsøker å taksere bestanden før jakta begynner.

(Pilegrimsreiser)

11. En utstilling-wystawa

På fredag åpnes det en utstilling som heter ”Pilegrimsspor - hellige reiser i fortid og nåtid”.

12. En knokkel-kość,

Det er viktig å ha hellige knokler.

13. En martyr-męczennik

De første helgene i kristenheten var martyrer.

14. Urent dyr- nieczyste zwierzę

Grisen eller svinet er urent dyr i islam.

15. Biter av Marias slør- kawałki welonu Maryi

Det er knokler, biter av Marias slør, dråper av Jesu' blod og andre ting.

16. Å ligge begravet- być pochowanym

Det er en suvenir fra Graceland hvor Elvis Presley ligger begravet.

17. En utmattelsessyndrom- zespół przewlekłego zmęczenia

18. Å ramme - dotykać (o chorobie)

Utmattelsessyndrom er en sykdom som rammer mange.

19. Vannkopper- ospa wietrzna

20. Helvetesild- półpasiec

Helvetesild og vannkopper er egentlig forårsaket av akkurat det samme virus.

Justyna Korsak 1 (Byer i Amazonas)

1. å grave ut - wykopać

Antropologer og arkeologer fra USA har gravd ut og bevist at man hadde en kompleks bystruktur [...].

2. bundet sammen - połączony

3. (et) nettverk - sieć, większa/nadrzędna struktura

Det var en struktur med mange små byer bundet sammen i store og komplekse nettverk.

4. (en) savanne - sawanna

5. (en) regnskog - las deszczowy

Dette her er overgangen mellom savanne og dype regnskoger.

6. (et) palmeblad - liść palmowy

Indianere bor i runde landsbyer med palmebladhus.

7. etter himmelretningene - według kierunków geograficznych (wschód/zachód itd.)

Så har du mange små, runde landsbyer knyttet sammen helt etter himmelretningene.

8. materiell kultur - kultura materialna

9. åndelig/ spirituell kultur - kultura duchowa

De var opptatt av materiell kultur og de har hatt åndelig eller spirituell kultur.

10. (en) tørketid - susza

Man kunne ha fiskekanaler slik at når i tørketiden vannet gikk ned så hadde man fisk hele tørketiden gjennom et komplekst kanalsystem.

Martyna Mazurska, 1

E.COLI BAKTERIER

1. nyresvikt- niewydolność nerek

2. en tarm- jelito

3. dødsfall- śmierć, zgon

De kan føre til tarminfeksjoner og utvikle seg videre til nyresvikt og så dødsfall.

4. utsatt- narażony, znajdujący się w grupie podwyższonego ryzyka

Det er særlig barn som er spesielt utsatte.

5. en høystakk- stóg siana

Det er som å lete etter nål i en høystakk.

6. smittekilde- źródło zarażenia, ognisko choroby

Det er veldig vanskelig å finne smittekilde.

7. arvestoff- DNA, materiał genetyczny

Bakterier kan utveksle arvestoff med hverandre.

8. å føre over til- przenosić na

Virus kan ta opp arvestoff fra en type bakterier og føre det over til en annen type bakterier.

9. et giftstoff- toksyna, trucizna

Arvestoff former bestemt type giftstoffer som er blitt overført via virus til ecoli.

10. å påvise- stwierdzać, wykazać, diagnozować

Fem barn og en voksen har fått påvist ecoli-infeksjon.

Justyna Czekajło

KARUS KAN LUKTE FAREN

1. noe er på ferde - coś (najczęściej złego albo niezwykłego) się dzieje

Den klarer seg med minimalt av oksygen og den lukter når den er fare på ferde

2. en/ei gjørme - muł

3. et mudder - muł, błoto (Det ser forferdelig dumt ut når det er en glassbunn, men hvis det er gjørme - mudder - så svømmer de inn i mudderet og så blir det en sky av mudderet og da kan ingen predator komme og ta dem.)

4. å gå i ett med tapetet - zlać się z tłem (For karusen er brun på fargen og går sikkert i ett med tapetet der ned på mudderbunn.)

5. å friste tilværelsen - doświadczać życia/egzystencji, wytrzymywać/wytrwać (Men det er det spesielle stoffet som fins i fiskeskinnet til karusen som er årsaken til at alle disse karusene her må friste tilværelsen i glasskarene (…).)

6. kjønnsmodning - dojrzewanie płciowe (Noen av mine studenter var interessert i kjønnsmodning og under disse forsøkene oppdaget vi at når hunnene ble kjønnsmodne, viste de ingen alarmreaksjon.)

7. å brytes ned - ulegać rozkładowi (Fordi det er lite av det og om du setter glass med skinneekstrakt på bordet, så er det ødelagt i løpet av døgn; så det brytes ned.)

8. entydig - jednoznaczny (Konklusjonen er entydig: det er viktigere å reprodusere seg enn å være redd.)

9. en tare - wodorost (Torsken for eksempel, den går inn i tareskogen på natten og da skifter den farge.)

10. et avkom - potomstwo (De formerer seg ved partenogenese, som vil si at et morsindivid produserer helt identisk avkom.)

11. å betegne - określać/nazywać (Men det viser seg at det fins en annen type alarmstoffer som vi betegner latente alarmsignaler.)

12. å bearbeide - przerobić (Og det er antagelig stoffer som ikke gir en øyeblikkelig adferdsreaksjon, men som må bearbeides av de bakteriene som finnes i tarmen hos denne predatoren.)

13. latent - ukryty

14. et rumpetroll - kijanka

15. et sjøpinnsvin - jeżowiec

16. en snegl - ślimak (Latente alarmsignaler finnes hos rumpetroll av frosk, vi har funnet det hos sjøpinnsvin, vi vet at det finnes hos snegler, så det kan jo være paralell evolusjon selvfølgelig (…).)

17. en havhest - konik morski

18. et foster - płód (Og den der ser jo litt ut som, jeg vet ikke, havhest, tjukk havhest eller et lite foster kanskje?)

NIKOLAI COPERNICUS

19. en domherre - członek kapituły kościelnej (Og så var han da domherre som var en kirkelig posisjon.)

20. en synsvinkel - punkt widzenia; pozycja (Den kan du da forklare ved at jorda og planetene forandrer synsvinkel i forhold til hverandre.)

21. ikke helt på plass - nie do końca pasujący, zgodny z prawdą (Det var et godt forsøk, men det var ikke helt på plass.)

22. himmelhvelving - kopuła nieba

23. limfast - przyklejony, przytwierdzony

24. å flytte på seg - przesunąć się, zmienić miejsce (Copernicus, han så fremdeles på himmelhvelvingen som et kuleskall med de aller fleste stjernene nærmest limfast og noen få som jo flyttet på seg, nemlig planeter.)

25. å henge etter - zostawać w tyle (Jaså, det er en vanskelig tid, nå kan du si at i deler av Europa så har renessansen begynt, men den har ikke spredt seg til hele Europa og Nord-Europa, også den delen av Europa hvor de bodde, hang etter.)

26. krass - bezwzględny, bezlitosny, ostry (Hadde tonefallet vært for krast og hadde det vært et for tidlig angrep mot det etablerte, så ville boka rett og slett blitt forbudt.)

27. en kikkert - luneta (Og han hadde ikke kikkert heller?)

28. en planetbane - orbita planetarna (For oss i dag så virker det rart at å bare se noen planetbaner kan være så veldig revolusjonært.)

29. på dødsleiet - na łożu śmierci (Det sies at han fikk se boka på dødsleiet.)

30. å få gjennomslag - przebić się/zdobyć uznanie (Og det er faktisk en av grunnene til at det tok litt tid før den fikk gjennomslag.)

31. et tyngdepunkt - środek ciężkości

32. tenkning - filozofia (Så det man jo faktisk ser at på dette tidspunktet er liksom tyngdepunktet for mye av det som skjer, mye av ny tenkning i kunst og kultur.)

MS OG VIKINGER

33. å fortape seg - zginąć, zabłądzić (Signalet bare fortaper seg i omgivelsene og kommer ikke fram ditt det skal.)

34. i neste omgang - następnym razem (Og de genene som gjør at vi overlever en epidemi kan i neste omgang gjøre at vi kanskje får en autoimmun sykdom.)

35. solbelyst - oświetlony słońcem (Sol, den er tett knyttet til vitamin D som vi får i kroppen når vi blir solbelyst.)

36. et indisium - wskazówka, poszlaka (Det er et ganske sterkt indisium på at nivået av D-vitamin i kroppen har betydning for om man får MS eller ikke.)

37. forekomst - pojawienie się, występowanie (Afroamerikanske kvinner som ble behandlet med D-vitamin for å hindre osteoporose, viste seg å ha mye lavere forekomst av forkjølelse i løpet av den perioden de var behandlet.)

38. et funksjonsutfall - utrata czynności, zaburzenie/zanik jakiejś funkcji (Så pasientene får funksjonsutfall fra muskler og andre steder.)

39. sårbarhet - wrażliwość, delikatność (Det det dreier seg om er vel at man har med seg en genetisk disposisjon, en sårbarhet som gjør at man lettere får denne sykdommen enn andre.)

40. en etterkommer - potomek (Det kan jo være at det har vært bestemte infeksjoner de har overlevd som gjør at vi nå, etterkommerne til vikingene, må betale en pris som er at vi er mer utsatt for MS.)

JUSTYNA WIELIŃSKA 20-40

Eksoplaneter. Biltettheten på Mars.

1. Vi snakker om planeter i andre solsystemer enn vår eget.
Et solsystem - system słoneczny

2. Det kan være snakk om avstander på ti tusen lysår
Lysår - lata świetlne

3. Er disse planeter beboelige?
Beboelig - nadający się do zamieszkania

4. […]spiralarm som er en del av den gigantiske Melkeveien som vi befinner oss i.
Spiralarm - ramię spiralne, Melkeveien - Droga Mleczna

5. Vi har funnet steinplaneter.
Steinplaneter - planety skaliste

6. Dette instrumentet her er veldig effektivt til å finne gassplaneter.
Effektiv - skuteczny

7. Vi ser altså litt på hvordan stjerner vipper fram og tilbake.
Å vippe fram og tilbake - chybotać się

8. [..]Dragning av stjerner på grunn av rotasjon av planeter
En dragning - przyciąganie

9. Hittil har dette instrumentet brukt radielle hastigheter.
En radiell hastighet - prędkość radialna

10. (det er ikke lett å si) hvor mange stjerner har planetsystemer
Et planetsystem - system planetarny

11. Sollignende stjerner er veldig vanlige stjerner
Sollignende stjerner - gwiazdy ciągu głównego, czyli o właściwościach podobnych do słońca

12. Keppler (var bygd) for å måle lysintensitet-variasjoner
Lysintensitet - natężenie światła

13. det gjør fortløpende målingene hver halve time kontinuerlig samme sted på himmelen
kontinuerlig - nieprzerwanie

14. .. at vi kan påvise at livet på jorden ikke er unikt
Å påvise - wykazać, udowodnić

15. organisk materiale ville brytes ned både på grunn av kosmisk stråling, stråling fra verdensrommet og også på grunn av oksidering.
kosmisk stråling - promieniowanie kosmiczne
verdensrommet - przestrzeń kosmiczna
oksidering - utlenianie

16. Eksomars har en drill om bord og borer seg ned
En drill - wiertło, świder

17. Vi utvikler en radar som skal se ned i Mars.
En radar - radar :)

BORYS BOROWSKI (1)

1. benskjørhet - osteoporoza

2. å ramme - dotykać, atakować (w sensie schorzenia)

Benskjørhet rammer 4 av 10 norske kvinner over 50 år.

3. å snuble - potykać się

Jeg må hele tiden passe på at jeg ikke faller eller snubler.

4. å rekruttere - rekrutować

De rekrutterte rundt ett hundre damer mellom 50 og 86 år […].

5. avansert søkeverktøy - zaawansowane narzędzie wyszukujące

Ved hjelp av avansert søkeverktøy kunne forskeren drive sin undersøkelse.

6. sykdomsgener -geny wywołujące chorobę

Man kan ha bestemte sykdomsgener, så de som har dem vil miste benmasse raskere enn andre.

7. et brudd - złamanie

Det siste bruddet jeg hadde var så alvorlig at jeg lå til sengs mye.

8. benceller - komórki kostne

I benceller er det ti tusen gener som er virksomme.

9. fysisk aktiv - aktywny fizycznie

Norske kvinner er stort sett velutdannet, de er fysisk aktive, de lever sunt og har et sunt kosthold.

10. benmasse - masa kostna

Benmasse er arvelig betinget.

BORYS BOROWSKI (2)

1. krigsfanger - jeńcy wojenni

2. en kannibalisme - kanibalizm

3. religiøse ofringer - religijne składanie ofiar (z)

Kannibalismen kan ha skjedd i forbindelse med religiøse ofringer av slaver eller krigsfanger.

4. å slakte -zarzynać, dokonywać uboju

Flere hundre mennesker ble slaktet som dyr.

5. en massegrav - zbiorowa mogiła

Ti personer ble funnet i en massegrav i landsbyen Herksheim, sør i Tyskland.

6. bittmerker - ślady ugryzień

Bittmerker på hender og armbein stammer mest sannsynlig fra mennesketenner.

7. indikasjoner - wskazania

Det har vært mange indikasjoner i materialer tidligere på at vi hadde hatt kannibalismen i Europa.

8. voldelig - brutalny, pełen przemocy

En stor del av befolkningen har blitt drept på en voldelig måte.

9. skalpering - skalpowanie

Skalpering og kannibalisme er dokumentert i dette tilfellet.

10. tvilsom - wątpliwy, dyskusyjny

Det er en litt tvilsom teori.

Alan Frączek (1)

Obamas tale

1. å vinke - machać

Tusenvis venter nå på at fredsprisvinneren skal vinke fra hotellbalkongen.

2. å ta imot - odbierać

I dag tok Barack Obama imot fredsprisen.

3. en fasit - odpowiedź, rozwiązanie

Jeg har ingen fasit med meg på hvordan vi skal få slutt på krig.

4. sammenlignet med - w porównaniu z

5. en storhet - gigant; ważna osobistość, wielki człowiek

Sammenlignet med noen av storhetene som har mottatt fredsprisen før meg...

6. et middel - środek

7. å oppnå - osiągać

Han brukte store deler av talen sin til å forsvare krig som et middel til å oppnå fred.

8. å være jordnær - być realistą, stąpać mocno po ziemi

Obama får også skryt for å være jordnær og realistisk.

9. å være rørt - być poruszonym

10. opprømt - podekscytowany, podniecony

11. en oppvisning - popis, pokaz

Mange var rørt og opprømt etter oppvisningen i talekunst.

Alan Frączek (2)

Filmen 2012

12. å rekke - zdołać

13. flust - ogrom, nadmiar

14. en dommedag - dzień sądu (ostatecznego)

Filmen 2012 har premiere i dag, og den har allerede rukket å skape flust med dommedagsfrykt.

15. en undergang - zagłada

16. å berolige - uspokajać

17. en garantierklæring - zapewnienie

Filmen har ført til så mye frykt for jordens undergang hos amerikanerne at NASA har funnet grunn til å gå ut og berolige med en garantierklæring om at jorda ikke kommer til å gå under om 2 år.

18. havne på - plasować się

Planetene havner på rekke.

19. en oppvarming - ocieplenie

Kan vi frykte for noen oppvarming?

20. Jordas indre - jądro Ziemi

21. (en) jordskorpe - skorupa ziemska

Jordas indre varmes opp så mye at hele jordskorpen vil bli et tynt, flytende skall.

Alan Frączek (3)

Er mobiltelefoner skadelige?

22. en stråling - promieniowanie

Mobilstråling ser ikke ut til å øke risiko for hjernesvulst.

23. en bruk - użycie

24. en forekomst - występowanie

Den økte bruken av mobiltelefon på 1990-tallet øker ikke forekomsten av hjernesvulst i befolkningen.

25. tyde på - wskazywać na

26. å påvirke - wpływać na

Ingenting tyder på at mobilstråling påvirker endringer i hjernen.

27. en radiobølge - fala radiowa

28. å gjennomgå - przechodzić, przestudiować

... som har gått gjennom sykdomsregistrene i Danmark og Sverige nå...

29. betryggende - dający poczucie bezpieczeństwa, uspokajający

Det er jo betryggende å høre.

Alan Frączek (4)

En gammel stein fra Mars

30. å vekke oppsikt - wzbudzać zainteresowanie

De siste dagene har en meteorittstein fra Mars vakt oppsikt.

31. en bit - część, kawałek

Steinen er faktisk en liten bit av Mars.

32. sensasjonell - sensacyjny

For å komme opp med en sensasjonell nyhet...

33. omgivelser - otoczenie

... etter hva slags omgivelser de ble til i.

34. et spor - ślad

Det er faktisk spor etter liv i den meteoritten.

35. en innfallsvinkel - założenie, punkt wyjścia

Det mener jeg er en litt feil innfallsvinkel.

Dommedagsmaskinen ødelagt av fugl med baguette

36. å overgå - przechodzić, przerastać

37. livlig - żwawy, pełen życia

livlig fantasi - żywa wyobraźnia

38. bevæpnet med - uzbrojony w

39. å stikke kjepper i hjulene for - przysporzyć sporych kłopotów (dosł. wkładać kij między szprychy)

Noen ganger overgår virkeligheten selv den mest livlige fantasi, for hva skal man si om nyheten om at en fugl bevæpnet med en baguette har klart å stikke kjepper i hjulene for verdens største eksperiment.

40. nedgravd - zakopany

Men partikkelbanen, den ligger som du sier nedgravd langt, langt unna, hundre meter under bakken.

Gratis!!!

41. viktig - ważny

Det er viktig å ikke ta alt så alvorlig!

Bez przesady z tym gratis! Tak naprawdę to powinieneś dorzucić jeszcze z parę wyrażeń, bo niektóre już zostały umieszczone na tej liście nieco wyżej przez Twoje koleżanki

BORYS BOROWSKI (3)

1. å dykke i - zgłębiać się/zanurzać w/nurkować

Vi skal dykke i historia til den klassiske stripteasen.

2. en opprinnelse - pochodzenie

3. en underholdning - rozrywka

Forfatter Arne Stivensen har sett nærmere på opprinnelsen til denne lettkledde underholdninen.

4. legendarisk - legendarny

5. en stripper - striptizerka

Her hører vi New Yorks mest legendariske stripper.

6. en magedans - taniec brzucha

Magedansen ble kalt verdens eldste erotiske dans.

7. degradering - degradacja

De så på magedansen som degradering av kvinnekroppen.

8. en selvmotsigelse - oksymoron, sprzeczność

Stripping har ofte en selvmotsigelse i seg: kvinnen blir mindre seksuell desto mer klær hun tar av seg.

9. enorm - ogromny

Den enorme oppmerksomheten rundt magedansen […]

10. sensasjonell - sensacyjny

Thomas Edison laget flere filmer om disse egyptiske danserne, fordi han syntes det var så sensasjonelt.

BORYS BOROWSKI (4)

1. sløv - przytępiony, ciężko myślący, apatyczny

Hun blir likegyldig, sløv […]

2. en dose - dawka

3. en fabrikant - producent

En viktig grunn er at fabrikantene av medisiner opererer med standarddoser.

4. psykiske plager - schorzenia/choroby psychiczne

Det gjelder ikke minst medisiner som brukes mot psykiske plager.

5. omvendt - na odwrót

Men en pille Cipralex til meg kan bety ti piller Cipralex til deg eller omvendt.

6. trett - zmęczony

7. bivirkninger - efekty uboczne

Mens andre blir trette, slappe, kvalme, impotente og får en rekke bivirkninger.

8. mutasjon - mutacja

Det er de som har en mutasjon i gener […]

9. en angstlidelse- zaburzenie lękowe

130 000 nordmenn får hvert år skrevet ut Cipralex mot depresjon eller mot en angstlidelse.

10. å være nedslått - być przybitym, przygnębionym

Det kan også være at pasienten er helt nedslått av medisinen.

Kaja Leniart 3

Empatigenet

1. å borge for - gwarantować

Oksytocin borger for empati.

2. å boble ut - wylewać się (dość gwałtownie)

Når du tar et varmt bad, bobler oksytocin ut i blodet.

3. å senke blodtrykket - obniżać ciśnienie krwi

4. å dempe angst - zmniejszać strach

Oksytocin kalles avstressingshormonet for det senker blodtrykket og demper angst.

5. ammetåke (ei/en) - depresja poporodowa

Oksytocin har ansvar for ammetåke(n) som knytter barn og mor nærmere sammen.

6. et sus - szum

7. en støy - hałas

I en annen test ble de samme undersøkelsespersonene utsatt for stress i form av kraftig sus og støy i øra.

8. å skille noe ut - wydzielac cos

9. å feste - przymocowywać, przyczepiać

...produksjon av oksytocin, hvordan det skilles ut, hvordan det fester seg på celler...

10. tilgjengelig - dostepny

11. en amming - karmienie piersią

Oksytocin er tilgjengelig i apoteket som nesespray for å lete ammingen.

12. flust - obfity, liczny / ha flust med - mieć czegoś pod dostatkiem

Hun er ikke i GG-gruppe som har flust med oksytocin.

Kaja Leniart 4

Influensavaksine i USA i 1976

1. en kaserne - koszary

Tusenvis av rekrutter og soldater gjør seg klare til å dra tilbake til kasernen sin.

2. å utløse - sprowokować, stać się przyczyną

Et virus som skal komme til å utløse et av de største vaksinasjonsprogrammene i USA noensinne.

3. spanskesyken - grypa hiszpanka

Det var omtrent den samme typen virus som i 1918 forårsaket den enorme spanskesykeepidemien.

4. nøye - dokładny, staranny

Det ble begynt en veldig nøye undersøkelse om/at kan det være noe galt med vaksinen.

5. en paralyse - paraliż

Man fant en tilfelle av en alvorlig nevrologisk paralyse.

6. et utbrudd - wybuch (o epidemii lub wulkanie)

Det var ingen dokumentasjon på at det hadde vært et utbrudd; det var aldri en pandemi.

7. et utfall - rezultat

Hva var utfallet for denne sykdommen, var det noen som døde av den?

8. en dødelighet - umieralność

Når det gjelder dødeligheten ved denne vaksinen - hadde man ikke testet på mange nok personer?

Justyna Korsak 2 (MS og vikinger)

11. en hjerne - mózg

Det kommer ikke signaler fra hjernen frem til resten av kroppen.

12. (et) folkeslag - naród

Det er gener som skandinaver har oftere enn andre folkeslag.

13. (en) genetisk disposisjon - dziedziczna skłonność, podatność

Det dreier seg om at man har med seg genetisk disposisjon og sårbarhet som gjør at man lettere får denne sykdommen.

14. å være utsatt for - być podatnym na

Vi må betale en pris som er at vi er mer utsatt for MS.

15. (et) kyssesykevirus - wirus mononukleozy zakaźnej :)

Har du aldri hatt kyssesykeviruset, så er sjansen for å få MS liten.

Elwira Liszewska (4)

en buk - brzuch, tu: odwłok

å utskille - wydzielać

et duftstoff - substancja zapachowa

Samtidig utskiller han et duftstoff fra buken.

en barkbille - kornik

Det er barkbilleferomoner som selges.

å roe ned - uspokajać, wyciszać, tłumić

Det ser ut som feromoner hos bananfluer roer ned paringslysten såpass at hun får vurdere om han er passende partner.

å vifte - machać, łopotać

Han vifter med vingene.

å sette i gang - rozpocząć

Det er feromonet som insektene skiller ut og som setter i gang den seksuelle leken.

et skadeinsekt - szkodnik

En av de største gruppene er skadeinsekter.

å pare seg - spółkować

Det er ikke bare feromoner som får bananfluer til å pare seg.

å skille mellom - rozróżniać, odróżniać

Feromonene hjelper også å skille mellom damer og herrer.

Martyna Mazurska 2

Streapteasens historie

1. en stripper- striptizerka

Her hører du New Yorks mest legendariske stripper, og det var Gypsy Rose Lee.

2. en pels- futro

Mens hun fortalte historier, dro hun av seg hansker, pelsen osv.

3. en motkraft- reakcja, przeciwwaga

De så på disse stripperne som en slags motkraft; de fortalte historier som gikk ut over rikingene: borgermesterne, politimesterne osv.

4. en underholdning- rozrywka

Magedansen har gått fra rituell erotisk dans til å bli - noen vil si - billig erotisk underholdning i Vest.

5. en ørken - pustynia; pustkowie, bezdroże

6. en magedans- taniec brzucha

Den gang europeiske menn dro til Nord-Afrika for å oppleve ørkenen og eksotiske kvinner som danset magedans.

7. utfordredende- wyzywająco

Kvinner danset ganske utfordredende.

8. en oppsikt- uwaga, zainteresowanie

Det var veldig stor oppsikt der han dukket opp.

9. et foretningsinstinkt - żyłka handlowa, instynkt biznesowy

10.en oppfinner- wynalazca

Det enorme oppmerksomheten rundt magdansen lokket også fram foretningsinstinktet til oppfinneren Edison.

Martyna Mazurska 3

Gull er helt ubrukelig, Skal- skal ikke

1. ubrukelig- niepotrzebne, bezużyteczne

2. et grunnstoff- pierwiastek

Gull er på mange måter et av de mest ubrukelige grunnstoffene.

3. myk- miękki, giętki

Det er mykt og kan ikke benyttes til redskap.

4. å ettertrakte- pożądać, bardzo czegoś pragnąć

Denne mangelen på brukelighet er det som gjør gull så spesielt og ettertraktet.

5. sølv- srebro

6. kobber- miedź

Det blir ikke svart som sølv eller grønt som kobber.

7. å pludre- plotkować, paplać

8. å forakte- gardzić, lekceważyć

Dessuten kunne Emma spille piano, og musikk og kvinnepludring var ikke å forakte.

9. elendighet- bieda, nędza, nieszczęście

Man kan ikke leve dette ensome livet i elendighet, venneløshet og barnløshet. [na nagraniu jest trochę inaczej, ale sens podobny, kmv]

10. utvilsom- niewątpliwy

Noe som utvilsomt ville medføre tap av kostbar arbeidstid.

Justyna Korsak 3 (Mumifiserte trær)

16. mumifisert - zmumifikowany

I Sogndal er det funnet det som man kaller mumifiserte trær.

17. dendrokronologi - dendrochronologia (metode til å bestemme alderen på tremateriale ved hjelp av årringsanalyse)

Han driver med noe som heter dendrokronologi og det er en måte å bestemme alderen på tremateriale.

18. forsteinet (forsteina) - skamieniały

Denne artikkelen sa veldig mye om en forsteinet skog i USA og det er utrolig fascinerende.

19. en årring - słój roczny

Det var altså årringer og flotte strukturer man kunne se i denne steinen.

20. (en) nedbør - opady

21. (en) fuktighet - wilgotność powietrza

På Vestlandet er det ganske mye nedbør og stor fuktighet.

22. å stamme fra - pochodzić z (np. czasów wikingów)

Stavkirkene kan stamme fra denne typen trær.

Justyna Korsak (Var dinosaurene varmblodige)

23. varmblodig - ciepłokrwisty, stałocieplny

Dinosaurene må ha vært varmblodige.

24. (en) heftig debatt - żywa dyskusja

25. (en) konstant kroppstemperatur - stała temperatura ciała

26. vekselvarm (kaldblodig) - zmiennocieplny, zimnokrwisty

27. krypdyr - płazy

28. en slange - wąż

I mange tiår har det nemlig gått en heftig debatt om dinosaurene hadde en konstant kroppstemperatur akkurat som oss mennesker, eller om de var vekselvarme sånn som krypdyr og slanger.

29. en drapsmaskin - maszyna do zabijania

30. (et) tonn - tona

Forskerne ved Washington University i St. Louis har studert anatomien til 14 forskjellige dinosaurarter, alt fra små på bare et par kilo til denne drapsmaskinen Tyranosaurus Rex på mange tonn.

31. døgnet rundt - przez całą dobę

Varmblodige dyr kan lete etter mat døgnet rundt.

Justyna Korsak (Nyfødte barn gråter på sitt eget språk)

32. en nybakt mamma/ pappa - świeżo upieczona/-y mama/ tata

33. en babe/ en baby - niemowlę, małe dziecko

Tyske forskere har funnet ut at nyfødte babyer gråter på sitt eget morsmål.

34. et spedbarn - niemowlę, noworodek

35. (et) lydopptak - nagranie dźwięku

36. (en) skriking - krzyk

Forskerne gjorde lydopptak av skrikingen til 30 tyske og 30 franske spedbarn som bare var mellom 3 og 5 dager gamle.

37. oppadgående tonefall - podnosząca się melodia/ intonacja głosu

38. nedadgående tonefall - opadająca melodia/ intonacja głosu

Mens flertallet av de franske barna skrek med oppadgående tonefall, skrek de tyske barna med nedadgående tonefall.

39. tonefallsmønster - wzorzec intonacji

40. å etterligne - imitować, naśladować

41. å komme til verden - przyjść na świat

Forskerne tror at når babyen kommer til verden, prøver den intuitivt å etterligne morens tonefall for å få hennes oppmerksomhet.

Martyna Mazurska 4

Aminosyrer, Den islandske genforsker

1. besynderlig- dziwny, szczególny

For ti år siden sendte NASA den besynderlige sonden.

2. å sveipe- omiatać

Kometen sveipet gjennom rommet rundt kometten.

3. et støv- kurz, pył

Nå har støv blitt analysert.

4. en byggestein- składnik, element podstawowy

 5. en aminosyre- aminokwas

I materialet fra kometen har forskerne funnet en av livets grunnleggende byggesteiner - en aminosyre.

6. en forutsetning- warunek niezbędny/konieczny

Er det en forutsetning?

7. (en) kreft- rak

8. hjertelidelser- choroby serca

Hvilke gener disponerer for forskjellige alvorlige sykdommer som kreft eller hjertelidelser?

9. en bivirkning - działanie uboczne

Du kan stikke og skade organer i kroppen, noe som kan gi alvorlige bivirkninger.

10. en gyldighet - ważność

Vil det ikke gi en gyldighet til et behandlingsområde hvor man egentlig vet veldig lite?

---