KALKULACJA DOCHODOWOŚCI PRODUKTÓW BANKOWYCH
Kalkulacja dochodowości produktów bankowych bywa rozumiana w praktyce niejednakowo. W wąskim rozumieniu jest to rachunek, który ma dać rozpoznanie w tej sprawie. W szerokim rozumieniu jest natomiast procesem znacznie wykraczającym poza rachunek liczbowy. Obok liczb uwzględnia się sytuację oraz tendencje gospodarcze i rynkowe- przewiduje zmiany jakie mogą zaistnieć w bliskiej przyszłości oraz trendy długookresowe. Kalkuluje się jakie stawki oprocentowania produktów bankowych powinny być dla banku najkorzystniejsze w istniejącej sytuacji bieżącej, jednak z myślą o długookresowych skutkach finansowych.
Określenie „kalkulacja dochodowości” jest ponadto używane w dwojakim znaczeniu ze względu na czas jej wykonywania. Jest to kalkulacja w ścisłym rozumieniu, tzn. wyprzedzające obliczanie opłacalności w celu ustalenia stopy oprocentowania produktów bankowych, albo są to czynności technicznie identyczne, jednak dotyczące operacji już dokonanych. Ten drugi rodzaj czynności nazywany jest też kalkulacją wynikową.
Należy zauważyć, że pojęcie kalkulacji dochodowości zwykle jest wiązane głównie z przyszłością. Wprawdzie wykorzystuje się dane liczbowe dotyczące czasu minionego, ale w domniemaniu tylko w celu poprawnego ustalenia wielkości oprocentowania i opłat.
Kalkulacja może dotyczyć opłacalności produktów jakie bank bieżąco oferuje lub zamierza wprowadzić, ale może dotyczyć też czasu minionego- polegać na ustaleniu, które produkty były dla banku opłacalne i w jakim stopniu.
W prostym ujęciu należy rozumieć kalkulacje dochodowości produktów bankowych jako szukanie odpowiedzi na bardzo ważne dla banku komercyjnego następujące pytania:
Według jakich stawek oprocentowania płacić klientom za różne formy depozytów pieniężnych;
Jakiego wynagrodzenia żądać od klientów za kredyty i usługi banku
W jakich pozycjach kalkulacyjnych należy szukać możliwości polepszenia opłacalności produktów
1. Prowizje pobierane przez banki.
Prowizja – (commission), to zwykle jednorazowa opłata wyrażona procentowo lub kwotowo pobierana przez bank w zamian za dokonywanie czynności bankowych. Prowizje i opłaty bankowe są pobierane w granicach określonych bankowymi taryfami prowizji i opłat, które banki mają obowiązek ogłosić w miejscu ogólnie dostępnym dla klientów. W indywidualnych przypadkach bank może doliczyć rzeczywiste, dodatkowo ponoszone koszty zleconej mu czynności. Prowizje i opłaty bankowe są pobierane przez bank przy indywidualnej operacji lub okresowo, mogą obciążać rachunek klienta lub być opłacane w gotówce. Banki pobierają prowizje za określone operacje np. za udzielenie kredytu, prowadzenie rachunku, skupu czeków itp. Niezależnie od prowizji banki mogą obciążać klientów opłatami pocztowymi i telekomunikacyjnymi, a także prowizjami i opłatami banków pośredniczących przy wykonywaniu zleconych im operacji.
Zgodnie z polskim prawem prowizja bankowa nie może przekroczyć 5% kwoty kredytu. Nie jest jednak sprecyzowane, czy ma to być kwota brutto czy netto. Przy kredytach gotówkowych banki liczą prowizję na różne sposoby, niekiedy na niekorzyść kredytobiorcy.
Rodzaje prowizji pobieranych przez banki:
Prowizja przygotowawcza- prowizja naliczana jednorazowo jako procent od kwoty kredytu (najczęściej ok. 1 %) płatna przez kredytobiorcę z reguły w momencie lub wkrótce po podpisaniu przez niego umowy kredytowej. Prowizja rekompensuje bankowi koszty, które musiał ponieść w związku z przygotowaniem umowy kredytowej.
Prowizja od zaangażowania- prowizja naliczana jako procent (najczęściej od 0,2% do 0,75% w stosunku rocznym) od kwoty postawionego do dyspozycji kredytu, lecz jeszcze niewykorzystanego przez kredytobiorcę w okresie tzw. dostępności kredytu. Prowizja jest naliczana z uwzględnieniem faktycznej ilości dni, w których kredyt nie był wykorzystany, przez co jej charakter jest zbliżony do odsetek
Prowizja rekompensacyjna- prowizja płatna przez kredytobiorcę w razie spłaty kredytu w terminie wcześniejszym niż przewidywała to umowa kredytowa. Istnienie tej prowizji banki zazwyczaj uzasadniają ponoszeniem dodatkowych kosztów w związku z koniecznością ulokowania funduszy zwróconych przez kredytobiorcę w inne mniej dochodowe dziedziny.
Prowizja administracyjna- prowizja naliczana jako procent od kwoty kredytu (najczęściej od 0,2% do 0,9%) płatna przez kredytobiorcę najczęściej jednorazowo (lub np. rocznie w przypadku długich okresów kredytowania).
Wyróżniamy trzy formy prowizji:
PARTCIPATION FEE- wynagrodzenie pro rata z tytułu przyjęcia ryzyka przez banki uczestniczące w konsorcjum- ZYSK KONSORCJALNY
SELLING COMMISION - opłata z tytułu usługi sprzedaży- PROWIZJA OKIENKOWA
MANAGEMENT FEE – prowizja z tytułu prowadzenia konsorcjum
2. Funkcje zysku w banku:
Rezultaty działalności banku odzwierciedla wynik finansowy, który stanowi różnicę pomiędzy osiągniętymi przez bank przychodami, a kosztami ich uzyskania. W sytuacji kiedy przychody przewyższają koszty to wynik wskazuje na zysk, jeżeli koszty są wyższe niż przychody to wynik wskazuje na stratę.
Zysk jest podstawowym miernikiem oceny działalności banku - ocena jego wiarygodności i rentowności. Wynika to z następujących przyczyn:
Celem nadrzędnym banku jest „przetrwanie poprzez rozwój”; ten cel, w którym zachowanie ciągłości funkcjonowania banku ma chronić interesów jego klientów, nie wyklucza potrzeby wypracowania zysku, ale staje się on celem pośrednim, ponieważ zysk jako cel cząstkowy zapewnia bezpieczeństwo i stabilność funkcjonowania banku
Bank podejmuje decyzje powodujące przejściowo zmniejszenie zysku, ale mające zapewnić jego wzrost w przyszłości; ważniejszym celem jest zapewnienie zysku niezbędnego dla operacyjnej działalności banku, niż maksymalizacja zysku w danym momencie
Należy pamiętać, że wypracowanie zysku w banku jest związane z ryzykiem. Ze względu na bezpieczeństwo funkcjonowania banku instytucje decydują się na mniejszy zysk, aby nie podejmować zbyt wysokiego ryzyka
Zysk stanowi kryterium wyboru w rachunku ekonomicznym, przede wszystkim jako uwarunkowanie współpracy z kontrahentami i kształtowania struktury kapitału banku
Uwzględnienie strategii działania banku
Realizacja celów perspektywicznych banku (możliwość ograniczenia wypłaty dywidendy)
Nadrzędnym celem banku powinno być maksymalizowanie wartości akcji
Zysk stanowi źródło samofinansowania rozwoju
Pokrycie z uzyskanych przychodów kosztów działalności oraz zobowiązań
Jest to podstawowa funkcja, w której myśl art. 129 Prawa bankowego :
- „Banki prowadzą samodzielnie gospodarkę finansową na podstawie planu finansowego w sposób zapewniający pokrycie z uzyskanych przychodów kosztów działalności oraz zobowiązań.
- „Tworzenie z odpisów z zysku netto funduszy oraz ich przeznaczenie, a także zasady pokrywania strat określa statut banku”.
Zysk pełni rolę motywacyjną:
dla akcjonariuszy zysk stanowi podstawę oceny opłacalności zainwestowanego przez nich kapitału, możliwość wypłaty dywidendy, motywację do nabywania akcji banku
dla klienta zysk banku stanowi gwarancję bezpieczeństwa gromadzonych środków pieniężnych oraz motywację do zakładania nowych lokat
dla banku zysk to podstawa budowania zaufania publicznego, wiarygodność finansowa, stabilność, równowaga finansowa, wypłacalność, wyższa klasyfikacja w rankingu
3. Metody kalkulacji dochodowości produktów bankowych:
Produkty odsetkowe:
1. Metody tradycyjne:
- bilans odsetkowy- poszczególne pozycje są pogrupowane w zależności od wybranego parametru rynkowego np. oprocentowania, płynności, aby następnie łącznie porównać aktywną i pasywną stronę bilansu.
- całkowita marża odsetkowa- polega na odniesieniu kosztów i przychodów odsetkowych za dany okres do wielkości aktywów i pasywów (z pojedynczej obserwacji, bądź wielkości średniej - dające lepszy obraz sytuacji). Można to przedstawić następująco:
Całkowita marża odsetkowa = przychody odsetkowe / aktywa – koszty odsetkowe / pasywa
- marża cząstkowa- aktywa i pasywa są uporządkowane wg określonego kryterium (np. okresu zapadalności wymagalności) oraz koszty i przychody są odpowiednio rozdzielane. W wyniku stosownych obliczeń otrzymujemy bilans warstwowy:
Częściowa marża odsetkowa warstwowa n = przychody odsetkowe n / aktywa n – koszty odsetkowe n / pasywa n
2. Metoda poolu
3. Bilans warstwowy
4. Metoda odsetek rynkowych
Produkty nieodsetkowe:
1. Znalezienie dolnej granicy cen dla policzalnych świadczeń rynkowych
2. Określenie stopnia efektywności danego typu transakcji
- tradycyjna metoda kalkulacji kosztów jednostkowych:
* metoda prostego podziału
* metoda jednostek obrachunkowych
* metoda narzutu
- rachunek standardowych kosztów procesu:
* bezpośrednie koszty standardowe procesu
* pośrednie koszty standardowe
* koszty ponadstandardowe
4. Metoda bilansu warstwowego.
Podstawowym założeniem metody bilansu warstwowego jest założenie o porównaniu dochodów generowanych przez transakcje odsetkowe z kosztami pozyskania środków depozytowych. Źródłem danych do obliczeń są ewidencjonowane dochody i koszty odsetkowe banku, narastająco na koniec okresu sprawozdawczego. Metoda bilansu warstwowego wymaga podziału bilansu banku na warstwy. Każda z warstw obejmuje określone aktywa banku i finansujące je zobowiązania. Dla każdej z warstw szacuje się średnie dochody odsetkowe i średnie koszty odsetkowe. Warstwy bilansu można tworzyć stosując różne kryteria. Zastosowanie kryterium podziału zależy od potrzeb analitycznych controllera - co najistotniejsze - bezpośrednio wpływa na wynik kalkulacji.
Warstwy najczęściej tworzy się stosując kryterium wysokości oprocentowania (rentowności). Stąd najwyżej oprocentowana pozycja pasywów finansuje najwyżej oprocentowaną pozycję aktywów. Ronica tych wielkości stanowi oszacowanie marży realizowanej na poszczególnych warstwach bilansu. W ten sposób uzyskujemy możliwość porównania rentowności zdefiniowanych i wzajemnie przyporządkowanych grup produktów czy pozycji bilansowych. W przypadku tej metody najważniejszym problemem jest podział pozycji bilansowych na warstwy. Powinien on uwzględniać zarówno aspekt rentowności jak i struktury terminowej bilansu.
Bilans warstwowy nie daje możliwości szacowania efektywności poszczególnych produktów, lecz warstw bilansu. Stosując tę metodę przyporządkowujemy aktywa i pasywa stojąc określone kryteria. Wyróżnić można następujące kryteria:
kryterium bezpośrednie – przyporządkowanie danej pozycji pasywów do danej pozycji aktywów, które mogłyby być wykorzystane w sporadycznych przypadkach (np. przy liniach kredytowych)
kryterium płynności – oparte na „złotej regule bankowej”; przyjmuje się, że pasywa finansują aktywa o takim samym terminie zapadalności oraz ,że bank nie dokonuje transformacji terminów, co jest znacznym uproszczeniem
kryterium wysokości oprocentowania – zakłada że najwyżej oprocentowana pozycja pasywów finansuje najwyżej oprocentowaną pozycję aktywów.
Zatem wybór kryterium jest ograniczony praktycznie do dwóch, a mianowicie płynności i wysokości oprocentowania.
Poniżej przedstawiono sposób kalkulacji marży dla poszczególnych warstw, z uwzględnieniem kryterium wysokości oprocentowania. W tym przypadku warstwy kształtowane są na podstawie pozycji aktywów, a rezerwa obowiązkowa włączana jest do ostatniej warstwy.
BILANS WARSTWOWY – PRZYKŁAD
Sytuacja wyjściowa
| Wyszczególnienie | % | Kwota |
|---|---|---|
| Pozycje aktywów | ||
| Gotówka w Banku Centralnym | 0,00 | 150 |
| Należności od klientów 12M | 24,50 | 650 |
| Papiery wartościowe 6M | 19,00 | 200 |
| Pozycje pasywów | ||
| Depozyty a vista | 7,00 | 320 |
| Depozyty terminowe 6M | 19,50 | 550 |
| Wyemitowane papiery wartościowe 6M | 17,50 | 130 |
| Rezerwa obowiązkowa | ||
| Depozyty a vista | 20,00 | 135,50 |
WARSTWA I
| Wyszczególnienie | % | Kwota |
|---|---|---|
| Należności od klientów 12M | 24,50 | 650 |
| Łącznie warstwa I | 24,50 | 650 |
| Depozyty terminowe 6M | 19,50 | 550 |
| Wyemitowane papiery wartościowe 6M | 17,50 | 130 |
| Łącznie warstwa I | 19,12 | 680 |
| Marża warstwy I | 5,38 |
WARSTWA II
| Wyszczególnienie | % | Kwota |
|---|---|---|
| Papiery wartościowe 6M | 19,00 | 200 |
| Łącznie warstwa II | 19,00 | 200 |
| Nadwyżka z warstwy I | 19,12 | 30 |
| Depozyty a vista | 7,00 | 320 |
| Łącznie warstwa II | 8,04 | 350 |
| Marża warstwy II | 10,96 |
WARSTWA III
| Wyszczególnienie | % | Kwota |
|---|---|---|
| Rezerwy obowiązkowe | 0,00 | 135,50 |
| Pozostała gotówka w banku centralnym | 0,00 | 14,50 |
| Łącznie warstwa III | 0,00 | 150,00 |
| Nadwyżka warstwy II | 8,04 | 150,00 |
| Łącznie warstwa III | 8,04 | 150,00 |
| Marża warstwy III | -8,04 | |
| Marża całościowa | 4,49 |
Pozycją aktywów o najwyższym oprocentowaniu są należności od klientów (24,5%), a najwyżej oprocentowaną pozycją pasywów są depozyty terminowe (19,5%). Te pozycje wpisujemy w I warstwie bilansu. Jednak kwoty tych pozycji nie są sobie równe: należności wynoszą 650 jednostek pieniężnych, zaś depozyty terminowe – 550 jednostek pieniężnych. Konieczne jest więc wyrównanie kwotowe warstwy. W tym celu do depozytów terminowych dołączamy drugą w kolejności najwyżej oprocentowaną pozycję pasywów – w tym przypadku są to wyemitowane papiery wartościowe (17,5%). Po tej operacji z kolei występuje teraz nadwyżka po stronie pasywów. W oparciu o przyporządkowane do I warstwy pozycje aktywów i pasywów liczone jest średnie ważone oprocentowanie aktywów (24,5%) i pasywów (19,12%) tejże warstwy. Marżą warstwy I jest różnica między średnimi oprocentowaniami – w tym przypadku wynosi ona 5,38%. Nadwyżkę strony pasywnej przenosimy do warstwy niższej (w tym przypadku II). Przenosimy więc do drugiej warstwy 30 jednostek pieniężnych z oprocentowaniem 19,12%. Oprócz nadwyżki, w warstwie II po stronie aktywów występują papiery wartościowe (19%), natomiast po stronie pasywów - depozyty a-vista (7%). Dalej sposób postępowania jest podobny jak w warstwie I. W ostatniej warstwie po stronie pasywów występuje jedynie nadwyżka z warstwy II. Marża całkowita w ostatniej warstwie jest średnią ważoną marży poszczególnych warstw, przy czym w ważeniu są uwzględniane kwoty wykazane w każdej warstwie po stronie aktywów.
Można też konstruować warstwy bilansu w inny sposób, gdy pasywa określają wartość poszczególnych warstw. W tym przypadku warstwy są kształtowane od strony pasywnej - poszczególne pozycje pasywów wyznaczają tok tworzenia warstw, a rezerwa obowiązkowa jest przyporządkowana do warstwy, w której znajduje się depozyt lub wyemitowane papiery wartościowe.
Przedstawione metody tradycyjne nie uwzględniają warunków rynkowych, istniejących w momencie zawierania transakcji. Odnoszą się one tylko i wyłącznie do transakcji, które zawarł bank bez stwierdzenia, czy osiągnięte przezeń efekty były lepsze czy też gorsze od możliwych do uzyskania na rynku. Wada ta może być wyeliminowana przy zastosowaniu metody odsetek rynkowych.
5. Metoda odsetek rynkowych.
Metoda odsetek rynkowych opiera się na założeniu, że dla każdej transakcji po stronie aktywów i pasywów możliwa jest alternatywna operacja na rynku pierwotnym lub kapitałowym. Metoda ta umożliwia również określenie, czy transakcja dokonana przez bank była zawarta na warunkach korzystniejszych, czy też mniej korzystnych niż rynkowe. W tym celu porównuje się oprocentowanie odpowiednich kontraktów na rynkach finansowych z oprocentowaniem uzyskanym przez bank i dokonuje się oceny transakcji aktywnych i pasywnych.
W metodzie odsetek rynkowych stosuje się oprocentowanie odpowiednich kontraktów na rynkach finansowych w celu zmierzenia i oceny korzyści z dokonanych transakcji aktywnych i pasywnych. Opierając się na tej metodzie, można podzielić całkowitą nadwyżkę odsetkową na poszczególne elementy. Na podstawie metody odsetek rynkowych można również określić, czy inne niż odsetkowe koszty są pokrywane przez korzyści wynikające z wpływu warunków rynkowych i jaki powinien być w przyszłości poziom tych korzyści.
Na marże odsetkową składają się dwa elementy:
korzyści wynikające z warunków rynkowych, które są różnicą pomiędzy zrealizowanym na danej operacji kosztem lub przychodem i możliwym do uzyskania alternatywnym oprocentowaniem rynkowym;
korzyści wynikające z transformacji terminów, które zależą od oceny, czy korzystniejsze są transakcje krótkoterminowe, czy długoterminowe.
Wysokość stóp procentowych występujących na rynku finansowym jest zależna od terminu na jaki została zawarta. W przypadku „normalnej” krzywej oprocentowania, stopa procentowa jest tym wyższa, im dłuższy jest termin. Natomiast przy krzywej „odwróconej”, wydłużenie terminu powoduje obniżenie oprocentowania. Kształt krzywej wpływa na korzyści lub straty wynikające z transformacji terminów.
Do zalet metody odsetek rynkowych należą:
niezależność poszczególnych elementów bilansowych składających się na nadwyżkę odsetkową. Istnieje możliwość oceny wygospodarowania np. dodatkowych korzyści po stronie aktywnej transakcji bez określania stopnia ich powiązania ze stroną pasywną;
jednolita skala porównawcza- zdecentralizowana ocena poszczególnych transakcji i porównanie udziału jednostek organizacyjnych w wyniku finansowym;
możliwość kalkulacji marży odsetkowej brutto poprzez analizę elementów składowych;
metoda identyfikuje marże odsetkowe. Najważniejsze z nich to:
- marża związana z warunkami rynkowymi transakcji
- marża na transformacji terminów
- marża na otwartych pozycjach walutowych
Metoda rynkowych stóp procentowych – przykład
Poniższy przykład przedstawia sposób podziału marży odsetkowej na:
Część wynikającą z warunków rynkowych
Część wynikającą z transformacji terminów
(Sytuacja, gdy rynkowe stopy procentowe dla aktywów i pasywów są takie same)
Sytuacja wyjściowa
| Wyszczególnienie | Kwota | Oprocento-wanie | Stopa rynkowa | Stopa rynku dziennego |
|---|---|---|---|---|
| Aktywa | ||||
| Gotówka w Banku Centralnym | 130,00 | 0,00 | 0,00 | 4,00 |
| Należności od klientów (12 mies.) | 640,00 | 15,00 | 6,70 | 4,00 |
| Należności od klientów (6 mies.) | 230,00 | 14,00 | 6,10 | 4,00 |
| Aktywa łącznie | 1000,00 | 12,82 | 5,691 | 4,00 |
| Pasywa | ||||
| Depozyty a vista | 300,00 | 0,50 | 4,00 | 4,00 |
| Depozyty term. (6 mies.) | 500,00 | 2,00 | 6,10 | 4,00 |
| Depozyty term. (12 mies.) | 200,00 | 3,00 | 6,70 | 4,00 |
| Pasywa łącznie | 1000,00 | 1,75 | 5,59 | 4,00 |
Kalkulację marży na poszczególnych transakcjach należy zacząć od oszacowania nadwyżki odsetkowej:
| Wyszczególnienie | Kwota | % |
|---|---|---|
| Przychody z odsetek | 128,20 | 12,82 |
| Koszty odsetek | 17,50 | 1,75 |
| Nadwyżka odsetkowa | 110,70 | 11,07 |
Kolejnym krokiem jest porównanie oprocentowania poszczególnych transakcji z oprocentowaniem rynkowym o takiej samej charakterystyce terminowej. W przypadku aktywów od osiągniętego oprocentowania odejmujemy oprocentowanie rynkowe, zaś w przypadku pasywów – od oprocentowania rynkowego oprocentowanie faktyczne.
Korzyści wynikające z warunków rynkowych.
| Wyszczególnienie | Kwota | Oprocentowanie |
|---|---|---|
| Aktywa | ||
| Gotówka w Banku Centralnym | 0,00 | 0,00 |
| Należności od klientów (12 mies.) | 53,12 | 8,30 |
| Należności od klientów (6 mies.) | 18,17 | 7,90 |
| Aktywa łącznie | 71,29 | 7,129 |
| Pasywa | ||
| Depozyty a vista | 10,50 | 3,50 |
| Depozyty term. (6 mies.) | 20,50 | 4,10 |
| Depozyty term. (12 mies.) | 7,40 | 3,70 |
| Pasywa łącznie | 38,40 | 3,84 |
| Suma | 109,69 | 10,969 |
Ostatnim elementem analizy jest określenie korzyści z transformacji terminów poprzez odniesienie oprocentowania rynkowego przypisanego danej transakcji do oprocentowania pieniądza dziennego. W przypadku aktywów od oprocentowania rynkowego odejmujemy oprocentowanie pieniądza dziennego, zaś w przypadku pasywów – od oprocentowania pieniądza dziennego oprocentowanie rynkowe.
Korzyści z transformacji terminów
| Wyszczególnienie | Kwota | Oprocentowanie |
|---|---|---|
| Aktywa | ||
| Gotówka w Banku Centralnym | -5,20 | -4,00 |
| Należności od klientów (12 mies.) | 17,28 | 2,70 |
| Należności od klientów (6 mies.) | 4,83 | 2,10 |
| Aktywa łącznie | 16,91 | 1,691 |
| Pasywa | ||
| Depozyty a vista | 0,00 | 0,00 |
| Depozyty term. (6 mies.) | -10,50 | -2,10 |
| Depozyty term. (12 mies.) | -5,40 | -2,70 |
| Pasywa łącznie | -15,90 | -1,59 |
| Suma | 1,01 | 0,101 |
6. Metoda poolu.
W metodzie poolu pasywa są dzielone na pojedyncze warstwy, ale tworzą wspólną „misę”, z której finansowane są stopniowo aktywa. Dzięki istnieniu „misy” nie ma potrzeby wyznaczania oprocentowania poszczególnych warstw, wystarczy jedynie określenie średniego ważonego oprocentowania wszystkich aktywów i pasywów. Marżę odsetkowa tworzy więc różnica między średnimi ważonymi oprocentowaniami aktywów i pasywów.
W powyższej metodzie do kalkulacji marży otrzymanej na poszczególnych produktach (marża cząstkowa) służą dwa, odrębne dla aktywów i pasywów warianty obliczeniowe:
Wariant I (tylko dla aktywów)
Marża = (oprocentowanie pozycji aktywów – średnie oprocentowanie pasywów)/2
lub
Marża = oprocentowanie pozycji aktywów – średnie oprocentowanie pasywów –( marża całkowita/2)
Wariant II (tylko dla pasywów)
Marża = (średnie oprocentowanie aktywów –oprocentowanie pozycji pasywów)/2
lub
Marża = średnie oprocentowanie aktywów –(oprocentowanie pozycji pasywów+ marża całkowita/2)
W przypadku obu wariantów widać, że marża wypracowana przez bank jest rozdzielana na dwie strony bilansu; każda z nich otrzymuje połowę marży całkowitej.
Podstawę obliczenia w metodach tradycyjnych stanowi poniższy uproszczony bilans odsetkowy:
| Aktywa | wartość | % | Pasywa | wartość | % |
|---|---|---|---|---|---|
| Gotówka w Banku Centralnym | 130 | 0 | Depozyty a vista | 300 | 0,5 |
| Należności od klientów 6M | 230 | 14 | Depozyty terminowe 6M | 500 | 2 |
| Należności od klientów 12M | 640 | 15 | Depozyty terminowe 12M | 200 | 3 |
| Suma/Średnie ważone oprocentowanie | 1000 | 12,82 | Suma/Średnie ważone oprocentowanie | 1000 | 1,75 |
| Wyszczególnienie | Wariant I % | Wariant II % |
|---|---|---|
| Gotówka w Banku Centralnym | -0,875 | -7,285 |
| Należności od klientów 6M | 6,125 | 6,715 |
| Należności od klientów 12M | 6,625 | 7,715 |
| Depozyty a vista | 6,16 | 6,785 |
| Depozyty terminowe 6M | 5,41 | 5,285 |
| Depozyty terminowe 12M | 4,91 | 4,285 |
Do wad metody poolu można zaliczyć:
• Metoda opiera się na uproszczonych założenia i wyliczone marże przyjmują przybliżone wartości;
• Znaczenie operacji aktywnych dla wyników finansowych banku zależy od kosztu pozyskania kapitału po stronie pasywnej, a znaczenie operacji pasywnych od umiejętności zarządzania aktywami;
• Pominiecie wpływu wzajemnego oddziaływania operacji aktywnych i pasywnych w polityce zachowania płynności;
• Podział marzy odsetkowej na połowę dla określenia znaczenia operacji aktywnych i pasywnych jest bardzo dużym uproszeniem metody;
• Brak uwzględniania aktualnych warunków rynkowych i ich wpływu na działalność banku;
Bibliografia:
Bankowość dla praktyków EFBC część II, praca zbiorowa, Gdańsk-Katowice-Warszawa 2005
M. Capiga, Zarządzanie bankiem, Wyd. Naukowe PWN, Warszawa 2010.
M. Iwanicz – Drozdowska, Metody oceny działalności banku, POLTEXT, Warszawa 1999
M. Rajczyk, Finanse banku komercyjnego, Fundacja Banku Śląskiego, Bielsko-Biała 1997
W. Wąsowski, Ekonomika i finanse banku komercyjnego w zarysie, Biblioteka Menadżera i Bankowca, Warszawa 2001
Zaleska M., Współczesna bankowość Tom I, Warszawa 2007