Scenariusz prezentacji
Temat: Karta Praw Podstawowych UE, a dobra administracja.
Aneta Bocian, Justyna Gniadkiewicz, Kamila Koziarska
Slajd 1
Jakie są regulacje Karty Praw Podstawowych UE dotyczące administracji?
Artykuł 41
Prawo do dobrej administracji
Każdy ma prawo do bezstronnego i rzetelnego załatwienia jego sprawy w rozsądnym terminie przez instytucje, organy i agencje Unii.
Prawo to obejmuje:
- prawo każdej osoby do osobistego przedstawienia sprawy, zanim zostanie podjęty indywidualny środek mogący negatywnie wpłynąć na jej sytuację;
- prawo każdej osoby dostępu do akt jej sprawy, z zastrzeżeniem poszanowania uprawnionych interesów poufności oraz tajemnicy zawodowej i handlowej;
- obowiązek administracji uzasadniania swoich decyzji.”
Slajd 2
Jak można dochodzić swoich praw?
Każda osoba ma prawo domagania się od Wspólnoty naprawienia, zgodnie z zasadami ogólnymi wspólnymi dla praw Państw Członkowskich, szkody wyrządzonej przez jej instytucje lub jej pracowników przy wykonywaniu ich funkcji.
Każda osoba może zwrócić się pisemnie do instytucji Unii w jednym z języków traktatowych i musi otrzymać odpowiedź w tym samym języku.
Slajd 3
Czego dotyczy swobodny dostęp do dokumentów?
Artykuł 42
Prawo dostępu do dokumentów
Każdy obywatel Unii i każda osoba fizyczna lub prawna mająca miejsce zamieszkania lub statutową siedzibę w Państwie Członkowskim ma prawo dostępu do dokumentów Parlamentu Europejskiego, Rady i Komisji.
Slajd 4
W jakiej sprawie można zwrócić się do Rzecznika Praw Obywatelskich?
Artykuł 43
Rzecznik Praw Obywatelskich
Każdy obywatel Unii i każda osoba fizyczna lub prawna mająca miejsce zamieszkania lub statutową siedzibę w Państwie Członkowskim ma prawo zwracać się do Rzecznika Praw Obywatelskich Unii w przypadkach niewłaściwego administrowania w działaniach instytucji lub organów wspólnotowych, z wyłączeniem Trybunału Sprawiedliwości i Sądu Pierwszej Instancji wykonujących swoje funkcje sądowe.
Slajd 5
Jakie są podstawowe płaszczyzny dwustronnych, jakościowych związków między obecnością we wspólnocie europejskiej a krajową administracją?
Slajd 6
Bibliografia:
G. Rydlewski, Integracja europejska jako wyzwanie dla administracji publicznej w Polsce, w [E. Haliżak red. Naukowa, Polityka zagraniczna i wewnętrzna państwa w procesie integracji europejskiej], str. 86, Oficyna Wydawnicza Branta, Bydgoszcz - Warszawa 2004,
http://www.kartaprawpodstawowych.org.pl/?link=1 05.10.2010.
http://ec.europa.eu/community_law/your_rights/your_rights_pl.htm
Na posiedzeniu Rady Europejskiej w Nicei, 7 grudnia 2000 r., przewodniczący Parlamentu Europejskiego, oraz przedstawiciele Rady i Komisji podpisali i proklamowali Kartę Praw Podstawowych, która stanowiła końcowy efekt procedury stanowiącej precedens w historii UE. Wraz z przyjęciem a następnie inkorporowaniem tej Karty do podpisanego, lecz jeszcze nieratyfikowanego Traktatu o Konstytucji Europejskiej, prawo do dobrej administracji zyskało oblicze normatywne. Pod względem charakteru prawnego można je zaliczyć do tzw. praw trzeciej generacji.
Kwestią omawianą dość obszernie w doktrynie prawa administracyjnego jest to, czy istnieje indywidualne prawo do dobrej administracji. Wśród polskich uczonych powstała teza, że przyjęcie i przekonstruowanie tego pojęcia, jako pojęcia prawnego niesie ze sobą - w świetle polskiego prawa - zasadniczą zmianę jakościową. Oznacza przejście w prawie administracyjnym do ochrony przez administrację, a nie przed administracją. Oznacza skuteczne żądanie od państwa nie tylko skonstruowania i zastosowania normy prawnej, ale tego, aby administracja była „dobra”.
Prawo do dobrej administracji ma już, - jako część Karty Praw Podstawowych i będzie mieć po ratyfikacji Konstytucji Europejskiej - charakter prawny. Postępowanie sprawne, szybkie, przejrzyste, budzące zaufanie do państwa i jego administracji, zapewniające możliwość odwołania i kontroli sądowej stanowi cel formułowany od lat w polskiej nauce prawa administracyjnego. Takie wąskie rozumienie prawa do dobrej administracji nie stanowiłoby, więc zasadniczego przełomu, nie wymagałoby przewartościowania dotychczasowego spojrzenia na administrację. Administracja „dobra” to w rozumieniu autorów Karty niekoniecznie taka, która pozytywnie odpowiada na wniosek obywatela albo jest wobec niego dobra, bo opiekuńczo, świadcząco oddziaływuje, ale taka, która jest sprawiedliwa, bezstronna i uczciwa, działa w sposób terminowy, sprawny i uprzejmy, rozstrzyga w taki sposób sprawy administracyjne.
W świetle rozdz. 5 art. 41 Karty można, więc wyróżnić określone cechy „dobrej administracji” organów i instytucji Unii, które nie są ograniczone do obywateli Unii ten sam artykuł, bowiem w ust. 2 mówi, że prawo załatwiania jej spraw bezstronnie, sprawiedliwie i w odpowiednim terminie przysługuje każdej osobie. Bezstronne i sprawiedliwe rozpatrzenie sprawy w rozsądnym terminie to rdzeń art. II - 41 Konstytucji Unii Europejskiej. Następujące konkretyzacje mają charakter przykładowy, a nie wyczerpujący. Bezstronność to zaprzeczenie stronniczości i interesowności, część obiektywności działania administracji. Bezstronny organ rozstrzyga sprawę według kryteriów merytorycznych, bez przyjmowania interesów własnych lub osób bliskich, realnych lub hipotetycznych, obecnych lub przyszłych, za kryterium rozstrzygające.
Swoich praw należy dochodzić przede wszystkim przez krajowe organy administracyjne i sądowe mają zapewnić przestrzeganie prawa UE przez władze państw członkowskich.
Każdy, kto uważa, że jakiekolwiek środki (legislacyjne, wykonawcze lub administracyjne) lub praktyki stosowane przez państwo członkowskie są niezgodne z przepisami prawa UE, może wnieść sprawę do administracyjnych lub sądowych organów krajowych (w tym również do krajowego lub regionalnego rzecznika praw obywatelskich) i/lub skorzystać z dostępnych procedur arbitrażowych. Można to zrobić przed złożeniem skargi w Komisji Europejskiej lub równocześnie. Komisja zaleca wykorzystywanie dróg administracyjnych i sądowych dostępnych na szczeblu krajowym, ponieważ może to przyśpieszyć rozwiązanie sprawy. Decydując się na działania na szczeblu krajowym, można dochodzić swoich praw w prostszy i bardziej dostosowany do indywidualnych potrzeb sposób niż w przypadku postępowania w sprawie naruszenia prowadzonego przez Komisję Europejską, które może wymagać dłuższego czasu.
Należy też pamiętać o tym, że tylko sędziowie krajowi mogą wydawać nakazy pod adresem administracji państwowej lub unieważniać jej decyzje. I tylko oni mogą nakazać państwu członkowskiemu wypłatę odszkodowania na rzecz osób prywatnych, które doznały uszczerbku w związku z naruszeniem przez to państwo prawa wspólnotowego.
Z tytułu prawa dostępu podmiotami legitymowanymi są obywatele UE oraz osoby fizyczne lub prawne, z miejscem zamieszkania lub statutową siedzibą w jednym z państw członkowskich. Zgodnie z art. 2 ust. 2 Rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady Unii Europejskiej w sprawie publicznego dostępu do dokumentów, uznaniu instytucji pozostawiono udzielenie dostępu do dokumentów wszelkim osobom fizycznym lub prawnym, odpowiednio niezamieszkałym lub niemającym siedziby na terytorium Wspólnoty.Przedmiotem opisywanego prawa są wszelkie dokumenty przechowywane przez instytucje, obejmujące dokumenty sporządzane lub otrzymywane przez nie i pozostające w ich posiadaniu, na wszystkich obszarach działalności UE. Regulamin Parlamentu Europejskiego doprecyzowuje pojęcie „dokument Parlamentu”. Zgodnie z jego postanowieniami, należy je rozumieć jako: wszelką treść sporządzoną lub otrzymaną przez osoby wykonujące mandat parlamentarny, przez organy Parlamentu Europejskiego, komisje i delegacje międzyparlamentarne oraz Sekretariat Parlamentu Europejskiego.
Dostęp do dokumentów jest udzielany uprawnionym podmiotom na wniosek lub bezpośrednio w formie elektronicznej lub poprzez rejestr55. Wniosek może być złożony w formie pisemnej lub elektronicznej w jednym z urzędowych języków UE. Istotnym jest, że wniosek musi precyzyjnie wskazywać o jaki dokument chodzi wnioskodawcy. Na internetowych stronach poszczególnych instytucji UE znajdują się gotowe formularze wniosków o udostępnienie dokumentów. Pisemne wnioski są rozpatrywane na bieżąco; instytucja powinna udzielić odpowiedzi w ciągu 15 dni, zaś w wyjątkowych sytuacjach, po poinformowaniu zainteresowanego, w ciągu 30 dni.
W przypadku negatywnej odpowiedzi wnioskodawca może w terminie 15 dni od jej otrzymania złożyć prośbę o ponowne rozpatrzenie wniosku. Jeżeli po raz kolejny instytucja odmówi dostępu do dokumentu, uprawnionemu przysługuje, zgodnie z art. 230 i 195 Traktatu Ustanawiającego Wspólnotę Europejską, możliwość złożenia skargi do Europejskiego Rzecznika Praw Obywatelskich.
Europejski Rzecznik Praw Obywatelskich bada skargi złożone na niewłaściwe administrowanie w instytucjach i organach Unii Europejskiej. Europejski Rzecznik Praw Obywatelskich jest całkowicie niezależny i bezstronny. Niewłaściwe administrowanie ma miejsce w przypadku, gdy instytucja nie działa zgodnie z prawem, nie respektuje zasad dobrej administracji lub działa z naruszeniem praw człowieka. Przykładem złego administrowania są: nieprawidłowości administracyjne, niesprawiedliwość, dyskryminacja, nadużycie władzy, brak odpowiedzi, nieudzielenie informacji, zbędna zwłoka.
Europejski Rzecznik Praw Obywatelskich bada skargi złożone na niewłaściwe administrowanie w instytucjach i organach Unii Europejskiej (UE), takich jak między innymi Rada Unii Europejskiej oraz Parlament Europejski. Europejska Agencja ds. Leków oraz Europejski Fundusz ds. Poprawy Warunków Życia i Pracy stanowią kolejne przykłady struktur unijnych, których funkcjonowanie podlega zbadaniu. Spod jurysdykcji Europejskiego Rzecznika wyjęte są jedynie Trybunał Sprawiedliwości, Sąd Pierwszej Instancji oraz Sąd do spraw Służby Publicznej, wykonujących swoje funkcje sądowe.
Podstawowymi płaszczyznami dwustronnych, jakościowych związków między obecnością we wspólnocie europejskiej a krajową administracją publiczną są w układzie przedmiotowym: wspólne dla wszystkich państw członkowskich standardy jakościowe działania administracji, dodatkowe, związane z przynależnością do Unii zadania wymagające obsługi przez administrację oraz wymagania dotyczące wprowadzenia w niektórych dziedzinach aktywności krajowej administracji publicznej - zunifikowanych rozwiązań instytucjonalnych i proceduralnych.
W praktyce z przynależnością do Unii Europejskiej wiąże się jednak znaczne ograniczenie swobody decydowania w sprawach administracji publicznej przez organy stanowiące państw należących do Unii. Podstawowe znaczenie dla tego stanu maja zasady i procedury unijnego procesu decyzyjnego, charakter i sposób wchodzenia w życie rozstrzygnięć unijnych oraz fakt, że wszelkie błędy w organizacji i działaniu krajowej administracji publicznej, które negatywnie wpływają na relacje między państwami członkowskimi a Unią Europejską, obciążają dane państwo.
Rozstrzygające znaczenie w sferze funkcjonalnej uzyskują w tej dziedzinie cztery podstawowe zdolności, które musi opanować na niezbędnym poziomie jakościowym administracja publiczna państwa członkowskiego Unii Europejskiej. Są to:
- zdolność do wypracowania we właściwym czasie, skoordynowanego i obsługującego w maksymalnym stopniu interesy danego państwa, stanowiska na poziomie krajowym w sprawach, które stanowią przedmiot procesów decyzyjnych na poziomie Unii Europejskiej oraz zagwarantowania temu stanowisku jak najlepszej pozycji już w fazie decydowania na poziomie unijnym;
- zdolność do dostosowania stanu prawa materialnego danego państwa do acquis communautaire UE oraz do bieżącej implementacji prawa unijnego w sposób gwarantujący zachowanie bezpieczeństwa obrotu prawnego w państwie;
- zdolność do pełnego wykorzystania przez dane państwo wszystkich instrumentów polityk wspólnotowych, w tym szczególnie funduszy unijnych, dla realizacji celów gospodarczych i społecznych tego państwa;
- zdolność do kadrowego zabezpieczenia potrzeb związanych z kontaktami między administracją publiczną w danym kraju a administracją Unii Europejskiej oraz z administracjami innych jej członków na poziomie gwarantującym realizację zadań wynikających z potrzeby aktywnego uczestnictwa danego państwa w Unii.