Prawo administracyjne
Administracja to podstawowa forma działalności państwa polegająca na organizowaniu bezpośredniej, praktycznej realizacji zadań państwa w oparciu o obowiązujące przepisy. Administracja jest działalnością wykonawczo - zarządzającą, prowadzoną w państwie przez specjalny rodzaj organów: rządowych, samorządowych.
Prawo administracyjne to zespół norm regulujących:
- strukturę i kompetencje organów administracji publicznej (rządowej, samorządowej),
- stosunki prawne powstające w toku wykonawczo - zarządzającej działalności tych organów.
Przepisy dotyczące prawa administracyjnego można podzielić na trzy grupy:
- przepisy odnoszące się do struktury organów administracyjnych,
- przepisy regulujące tok działania organów administracyjnych,
- przepisy odnoszące się do sposobu załatwiania poszczególnych rodzajów spraw
Organy administracji publicznej można klasyfikować z uwzględnieniem przedmiotu działalności i jej zakresu, charakteru organu, składu i innych okoliczności, tj. na organy kolegialne i jednoosobowe, organy administracji rządowej i samorządowej organy centralne i terenowe, organy o kompetencji ogólnej i szczególnej.
Organ kolegialny - składa się z pewnej liczby osób, a decyzje zapadają w nim zespołowo, w drodze uchwały przyjętej większością głosów.
Organem kolegialnym jest Rada Ministrów. Natomiast w skład organu jednoosobowego wchodzi 1 osoba, a decyzje zapadają jednoosobowo. Takim organem jest minister. Organy jednoosobowe administrują sprawniej, ale jest większe prawdopodobieństwo podjęcia błędnej decyzji.
Ze względu na zasięg terytorialny organy administracji dzielą się na - centralne
- terenowe.
Organami centralnymi są te organy administracji, które obejmują swoim działaniem teren całego kraju zgodnie z przyznanymi im w Konstytucji i w innych ustawach kompetencjami. Centralnymi organami są: Rada Ministrów, ministrowie, GUS.
Organem terenowym nazywamy taki organ, którego kompetencje rozciągają się na jedynie określoną część terytorium państwa, odpowiadającą jednostce podziału administracyjnego (województwo).
Organy o kompetencji ogólnej i szczególnej - podział ten uzależniony jest rodzaju podejmowania decyzji i ich zakresu.
Organy o kompetencji ogólnej zajmują się zarządzaniem wszystkimi lub przynajmniej większą ilością dziedzin życia na danym terenie.
Organy o kompetencji szczególnej zajmują się jedną dziedziną zarządu państwowego. Organ o kompetencji ogólnej to Wojewoda, a szczególnej minister.
FORMY DZIAŁANIA ADMINISTRACJI
- stanowienie przepisów prawnych (aktów administracyjnych ogólnych, normatywnych)
- wydawanie aktów administracyjnych (indywidualnych),
- Zawieranie porozumień administracyjnych
- Zawieranie umów,
- Prowadzenie działalności społeczno - organizatorskiej,
- Wykonywanie czynności materialno - technicznych
STANOWIENIE PRZEPISÓW PRAWNYCH
Organ administracyjny ma prawo posługiwania się w swojej działalności aktami normatywnymi, za pomocą których ustanawia powszechnie obowiązujące przepisy prawa. Organem stojącym najwyżej w hierarchii administracji rządowej jest Rada Ministrów - wydaje rozporządzenia i podejmuje uchwały. Ministrowie wydają rozporządzenia i zarządzenia.
WYDAWANIE AKTÓW ADMINISTRACYJNYCH
Stanowi podstawową formę prawną działania administracji i związane jest z kończeniem postępowania administracyjnego i stanowi załatwienie wniosku zainteresowanej osoby lub instytucji.
ZAWIERANIE POROZUMIEŃ ADMINISTRACYJNYCH
Porozumienie administracyjne występuje pomiędzy organami, które nie są sobie podporządkowane, a więc pomiędzy którymi nie ma stosunku służbowej podległości (między dwoma wojewodami). Związane jest z koniecznością podjęcia i prowadzenia wspólnej działalności organizatorskiej w sprawach regulowanych prawem administracyjnym.
ZAWIERANIE UMÓW
Umowa to czynność cywilnoprawna jest wykorzystywana jako jedna z form działalności organów administracyjnych. Istotą umowy jest porozumienie dwóch lub więcej stron, jest to akt dwustronny wymagający do swego powstania zgody dwóch stron.
PROWADZENIE DZIAŁALNOŚCI SPOŁECZNO-ORGANIZATORSKIEJ
Prowadząc tego rodzaju działalność organy nie występują z pozycji władzy lecz w podobnym charakterze jak organizacje społeczne zajmujące się organizowaniem działalności ludzi i innych środków oddziaływania.
WYKONYWANIE CZYNNOŚCI MATERIALNO-TECHNICZNYCH
Czynności materialno - techniczne to wszelkie czynności faktyczne organu administracyjnego i jego funkcjonariuszy wykonywane w toku urzędowania. Przykładem takich czynności jest prowadzenie akt i archiwum w urzędach, dokonywanie zestawień statystycznych przez urzędnika, zainkasowanie należności podatkowych.
Czynności te można podzielić na dwie grupy:
- Czynności dokonywane wewnątrz organu (sporządzanie sprawozdań, napisanie protokołu)
- Czynności, z którymi organ administracyjny wychodzi na zewnątrz (czynności egzekucyjne doprowadzenie do sądu z zastosowaniem przymusu).
AKT ADMINISTRACYJNY to wydawany w postępowaniu administracyjnym jednostronny władczy akt woli organu administracji publicznej, rozstrzygający w całości lub części konkretną sprawę co do istoty - skierowany do oznaczonego adresata.
Akt administracyjny powinien zawierać: oznaczenie organu administracyjnego i stron, treść decyzji, powołanie podstawy prawnej, uzasadnienie faktyczne i prawne, datę, pouczenie o prawie wniesienia odwołania bądź złożenia skargi do sądu administracyjnego, podpis i stanowisko służbowe urzędnika.
Akt administracyjny charakteryzuje się następującymi cechami:
- jest wydawany przez organ administracji publicznej, rządowej lub samorządowej,
- wydając akt administracyjny organ korzysta z posiadanych uprawnień władczych, występuje w stosunku do adresata jako ośrodek władzy a nie równorzędny partner,
- akt administracyjny nakłada na adresata określone obowiązki lub przyznaje uprawnienia, powodując powstanie, zmianę lub zniesienie stosunku prawnego.
Akty administracyjne zewnętrzne - to akty, które organ administracji publicznej kieruje do innego adresata niż podległy organ administracyjny, a więc na zewnątrz poza krąg administracji, najczęściej do obywatela, jednostki gospodarczej, organizacji społecznej.
Akty administracyjne wewnętrzne - akty kierowane przez organ administracyjny nadrzędny do innego organu administracyjnego (podległego).
Akty deklaratywne - ustalające w sposób wiążący, że w danej sytuacji wynikają z ustawy dla adresata obowiązki i prawa, sam jednak tych obowiązków nie tworzy
Akt konstytutywny - ma charakter twórczy - tworzy on, zmienia lub uchyla stosunki prawne. Skutek prawny następuje z mocy samej ustawy, lecz aktu administracyjnego opartego na ustawie.
Akty administracyjne można podzielić na:
- Pozytywne - załatwiające sprawę zgodnie z przedstawionym wnioskiem
- negatywne - odmawiający całkowicie lub częściowo żądaniu strony.
WAŻNOŚC AKTU ADMINISTRACYJNEGO
Przesłanki ważności aktu administracyjnego są następujące:
- akt administracyjny może być wydany jedynie na podstawie ustawy lub przepisów wykonawczych,
- akt administracyjny powinien pochodzić od właściwego organu i mieścić się w ramach jego kompetencji,
- akt administracyjny często może być wydany tylko po przeprowadzeniu określonego przez prawo postępowania i przy zachowaniu wymagań formalnych.
Wady
Moc obowiązująca aktu prawnego nie nasuwa żadnych wątpliwości jeśli został on wydany prawidłowo zgodnie z określonymi przez prawo wymaganiami. Gdy przy wydaniu aktu administracyjnego wymagania prawne nie zostały dochowane - wówczas akt administracyjny jest wadliwy
Kodeks postępowania administracyjnego - uznaje za nieważny akt administracyjny gdy:
- został wydany przez niewłaściwy rzeczowo organ,
- został wydany bez podstawy prawnej lub z rażącym naruszeniem prawa
- dotyczy sprawy, która została poprzednio rozstrzygnięta przez inny organ,
- został skierowany do osoby nie będącej stroną w postępowaniu
- w razie wykonanie wywołuje czyn zagrożony karą
- zawiera inną wadę powodującą nieważność aktu z mocy prawa
Postępowanie administracyjne to tok czynności organu administracyjnego i stron zmierzający do wydania aktu administracyjnego. Postępowanie administracyjne to tryb i formy postępowania. Akt administracyjny to przestrzeganie pewnych formalności i rygorów. Istnieje stały tryb załatwiania określonych rodzajów spraw - określany jako postępowanie administracyjne. Obok postępowania ogólnego istnieją szczególne tryby postępowania przewidziane dla specjalnych dziedzin administracji. Do postępowań szczególnych należy: postępowanie egzekucyjne, podatkowe, patentowe. Postępowania te uregulowane są odrębnymi przepisami.
Zasady podstawowe postępowania administracyjnego
- Zasada prawdy obiektywnej
- Zasada udziału stron w postępowaniu
- Zasada kontroli społecznej nad postępowaniem administracyjnym
- Zasada uwzględnienia z urzędu interesu społecznego i słusznego interesu stron
Zasady pomocnicze postępowania administracyjnego
- Zasada odrębności postępowania administracyjnego
- Zasada oficjalności
- Zasada względnej jawności
- Zasada dwuinstancyjności
- Zasada swobodnej oceny dowodów
- Zasada dyspozycyjności
- Zasada prostoty i koncentracji
- Zasada ograniczonego formalizmu
- Zasada trwałości decyzji administracyjnej
Przebieg postępowania administracyjnego
Wszczęcie postępowania administracyjnego może nastąpić zarówno z urzędu jak i na wniosek stron. Właściwość rzeczowa i miejscowa organów administracyjnych, podobnie jak właściwości sądów. Właściwość rzeczowa - odpowiada na pytanie - jaki rodzaj spraw należy do danego organu. Właściwość miejscowa zaś wskazuje, który z organów danego rodzaju i szczebla jest kompetentny w załatwianej sprawie.
DECYZJA
To akt administracyjny rozstrzygający sprawę - kończący postępowanie w danej instancji. Decyzja powinna mieć formę pisemną. Istotne elementy każdej decyzji to:
- oznaczenie organu wydającego decyzję
- Data wydania decyzji
- Oznaczenie stron, do których decyzja jest skierowana
- podstawa prawna decyzji
- Rozstrzygnięcie sprawy (osnowa decyzji)
- Pouczenie o możliwości odwołania, terminach i trybie
- podpis pracownika, który w imieniu organu wydaje decyzję
- Uzasadnienie decyzji
Od każdej decyzji przysługuje stronie odwołanie. Przepisy kodeksu administracyjnego wskazują trzy środki odwoławcze:
- Odwołanie
- Zażalenie
- Wniosek o wznowienie postępowania
Odwołanie od decyzji administracyjnej wnosi strona w ciągu 14 dni od ogłoszenia lub doręczenia decyzji. Odwołanie wnosi się za pośrednictwem organu, który wydał decyzję do organu wyższego szczebla lub samorządowego kolegium odwoławczego. Nie przysługuje odwołanie od naczelnych organów administracji państwowej lecz skarga do Naczelnego Sądu Administracyjnego.
Zażalenie przysługuje stronom od zapadających w toku postępowania postanowień, ale tylko w przypadkach wyraźnie wskazanych w k.p.a Zażalenie wnosi się w ciągu 7 dni od daty ogłoszenia lub doręczenia postanowienia.
Wniosek o wznowienie postępowania - jest nadzwyczajnym środkiem odwoławczym - zmierza do podjęcia nowego postępowania, które zostało zakończone wydaniem ostatecznej decyzji. Wznowienie postępowania może nastąpić na wniosek strony lub z urzędu
Sądowa kontrola decyzji administracyjnych
Decyzje ostateczne w administracyjnym toku instancji podlegają w zakresie ustalonym w k.p.a. - kontroli sprawowanej przez Naczelny Sąd Administracyjny z punktu widzenia ich legalności czyli zgodności z prawem. Do kontroli dochodzi w przypadku wniesienia skargi na decyzję administracyjną. Skargę wnosi się w terminie 30 dni od dnia doręczenia lub ogłoszenia decyzji.
Skargi są środkiem nadzoru społecznego nad działalnością organów administracji państwowej. Do złożenia skargi uprawniony jest każdy obywatel, instytucja.
1