PSYCHOPATOLOGIA - wykład, dn. 09.12.2010.
*Zaburzenia schizotypowe:
-Zaburzenia osobowości charakteryzujące się długotrwałą dziwacznością myślenia, spostrzegania, komunikowania się i zachowania.
-Mieści się w grupie schizofrenii, ale nie można między nimi postawić znaku równości! Dziwaczność jest na tyle duża, by ją dostrzec, ale nie aż tak, żeby uznać ją za schizofrenię.
-Mają miejsce wtedy, gdy nie można wyodrębnić początku, a obraz kliniczny jest bardzo podobny do schizofrenii.
-Muszą zostać spełnione przynajmniej trzy z następujących kryteriów, aby można było stwierdzić zaburzenia schizotypowe:
Chłodny afekt (inaczej chłód emocjonalny).
Ekscentryczność myśli, zachowania i wyglądu.
Słaby kontakt z innymi lub społeczne wycofanie.
Nastawienie ksobne, nie mające charakteru urojeń.
Natrętne przeżywanie, często o cechach dysmorficznych („coś niepożądanego dzieje się z moim ciałem”).
Zaburzenia myślenia - pojawienie się „wstępu” do urojeń.
Natrętne myśli seksualne albo agresywne.
Depersonalizacja (pacjent ma uczucie, że coś się w jego osobie zmienia w sensie psychicznym, ale nie za bardzo jest w stanie powiedzieć co)
Derealizacja (pacjent odczuwa, że świat się zmienia, staje się obcy).
Niejasny, rozwlekły, metaforyczny, często stereotypowy sposób wypowiedzi, ale nie mający cech nieadekwatności myślenia (czyli bez cech „sałatki słownej”).
Epizody quasi-psychotyczne - pojawiają się co jakiś czas i są to epizody z pojedynczymi urojeniami lub omamami.
-Przyczyny:
Uwarunkowania genetyczne.
Osoby cierpiące na schizotypowe zaburzenie osobowości wykazują wiele takich samych nieprawidłowości w zakresie budowy fizycznej i zachowania, jakie obserwuje się u osób cierpiących na schizofrenię.
-Leczenie:
Terapia poznawczo-behawioralna.
Leki przeciwpsychotyczne (neuroleptyki).
*Zaburzenia urojeniowe:
-Inaczej nazywane psychozą urojeniową, a dawniej zespołem paranoidalnym.
-Jest to taki typ zaburzenia psychotycznego, w którym jednostka doświadcza urojeń o prawdopodobnym charakterze przez okres przynajmniej miesiąca.
-Rozpoznajemy je po wykluczeniu schizofrenii.
-Często mają podłoże organiczne - charakter somatogenny.
-Typy:
typu erotomanii
typu wielkościowego
typu niewierności
typu prześladowczego
typu somatycznego
typu nieokreślonego
-Etiologia - zaburzenia urojeniowe mogą być spowodowane:
Guzami mózgu
Padaczką (szczególnie skroniową)
Otępieniami spowodowanymi miażdżycą lub Alzheimerem.
Kolagenozami (choroby zapalne tętnic, choroby reumatoidalne) - np. toczeń (choroba o podłożu autoimmunologicznym, autoagresywna).
Innymi chorobami układowymi - np. cukrzycą lub przyjmowaniem leków takich jak np. sterydy.
-Objawy:
Urojenia utrzymują się co najmniej jeden miesiąc.
Urojenia są dobrze usystematyzowane (nie są niespójne i nie są dziwaczne, ale bardzo realne).
Emocjonalne reakcje na urojenia są zawsze adekwatne do treści.
Osobowość chorego pozostaje niezmieniona lub ewentualnie nieznacznie zaburzona.
Chorzy są często nadwrażliwi i nadmiernie podejrzliwi w stosunku do otoczenia (pomimo ich możliwości dobrego funkcjonowania, może to prowadzić do pewnej izolacji w życiu społecznym).
-Jeżeli te osoby żyją we względnym spokoju, to choroba może się nie uwidaczniać, nie budzą oni kontrowersji otoczenia.
-Epidemiologia:
Przeciętny początek choroby - ok. 40 r. ż.
Kobiety chorują częściej niż mężczyźni.
Roczna zachorowalność - od 1 do 3 zachorowań na 100000 osób rocznie.
*Zaburzenia osobowości:
-Epidemiologia: (Cierpiałkowska)
Na zaburzenia osobowości cierpi 10-18% osób w populacji ogólnej, co stanowi od 30-50% zgłaszających się o pomoc ambulatoryjną i 15% hospitalizowanych po raz pierwszy.
-O zaburzeniach osobowości mówimy wtedy, gdy:
Mamy do czynienia z utrwalonymi wzorcami zachowań.
Zaczynającymi się we wczesnej młodości/dzieciństwie.
Utrzymującymi się zwykle przez całe życie lub łagodniejącymi w wieku starszym.
*Zaburzenia struktury osobowości:
-Jest to zupełnie co innego niż zaburzenia osobowości.
-Dotyczą one wyłącznie schizofrenii, ponieważ odnoszą się do tego co rozumiemy pod rozszczepieniem osobowości.
*Rodzaje zaburzeń osobowości wg ICD-10:
-Osobowość paranoiczna:
Stwierdzamy rysy i cechy paranoiczne, ale są one mniej nasilone niż w psychozie
Nadmierna wrażliwość na krytykę i odrzucenie.
Niewybaczanie przykrości lub długotrwałe wybaczanie krzywd.
Podejrzliwość dotycząca głównie tego, że inni ludzie wykorzystują, ranią lub oszukują osobę chorą.
Tendencje do postrzegania otoczenia i działań innych ludzi jako spisku.
Niechęć do zwierzania się innym z powodu bezpodstawnego lęku, że ujawnione informacje mogą być użyte przeciw osobie chorej.
Doszukiwanie się w życzliwych uwagach i zdarzeniach ukrytych prób poniżenia lub grożenia.
Bardzo sztywne poczucie własnych praw i niewspółmierna do sytuacji potrzeba ich obrony.
Skłonność do zazdrości i nadmierne poczucie własnej wartości.
Wielokrotne, mimo braku podstaw, podważanie wierności małżonka lub partnera seksualnego.
Duża liczba osiągnięć w życiu społecznym.
-Osobowość schizoidalna:
Zaburzenie charakteryzujące się upośledzeniem tworzenia związków społecznych.
Ograniczony zakres ekspresji emocji w sytuacjach interpersonalnych.
Brak pragnienia i brak przyjemności czerpanych z bliskich relacji z innymi.
Wybieranie niemal zawsze aktywności samotniczych, tendencje do introspekcji.
Niewielkie, jeżeli w ogóle jakiekolwiek, zainteresowanie doświadczeniami seksualnymi z innymi osobami.
Czerpanie przyjemności z niewielu, jeśli w ogóle jakichkolwiek, form aktywności.
Brak bliskich przyjaciół i zaufanych osób poza krewnymi pierwszego stopnia.
Obojętność na pochwałę i krytykę ze strony innych.
Chłód emocjonalny, obojętność, przytłumione stany emocjonalne.
Nieumiejętność wyrażania ciepłych emocji oraz słabo wyrażana złość.
Słabe postrzeganie konwencji społecznych przejawiające się czasami ekscentrycznością zachowań.
Duże szanse na to, że w późniejszym okresie życia może wystąpić schizofrenia.
-Osobowość nieprawidłowa z rysami antysocjalnymi:
Nazywana również osobowością asocjalną, dysocjalną, antyspołecznym zaburzeniem osobowości.
Brak poszanowania i pogwałcenie praw innych ludzi.
Pojawia się po 15 roku życia.
Niezdolność do podporządkowania się normom społecznym opisującym zachowania zgodne z prawem, objawiająca się wielokrotnie dokonywanymi czynami stanowiącymi podstawę aresztowania.
Zakłamanie objawiające się wielokrotnym dopuszczeniem się kłamstwa, używaniem pseudonimów przestępczych lub oszukiwaniem innych dla zysku lub przyjemności.
Impulsywność, niezdolność planowania.
Skłonności do rozdrażnienia i agresja wyrażająca się w notorycznych bójkach i napaściach.
Brak troski o bezpieczeństwo własne i innych.
Brak odpowiedzialności wyrażający się niezdolnością do spełnienia wymogów zachowania w pracy zawodowej lub w dotrzymywaniu zobowiązań finansowych.
Brak poczucia winy wyrażający się obojętnością lub racjonalizacją wyrządzania krzywdy, szkodzenia i okradania innych.
Brak empatii, nieliczenie się z uczuciami innych.
Niemożność utrzymania trwałych związków z innymi ludźmi, również związków seksualnych.
Niski próg frustracji, zachowań agresywnych i gwałtownych.
Brak poczucia winy.
Niezdolność do uczenia się z doświadczeń zarówno własnych jak i cudzych.
Tendencja do obwiniania innych za własne konflikty i niepowodzenia z otoczenia Nadwrażliwość na własnym punkcie
Osoby te mają pełną poczytalność czynów, natomiast zdolność kierowania postępowaniem jest ograniczona (ale nie zmniejszona!) w przeciwieństwie do osób chorych psychicznie.
-Osobowość chwiejna emocjonalnie:
Występuje w dwóch podtypach: typ impulsywny, typ borderline.
Cechy wspólne dla obu grup:
a) Tendencje do działania w sposób nieoczekiwany i nieliczący się z konsekwencjami.
b) Tendencje do sprzeczek i konfliktów szczególnie wtedy, gdy sytuacja ogranicza zachowania impulsywne (czyli wtedy kiedy nie mogą komuś dopierdolić).
c) Skłonność do wybuchów złości i niemożność do ich kontrolowania.
d) Niezdolność do planowania i tym samym przewidywania prawdopodobnych, przyszłych wydarzeń i okoliczności.
e) Trudności w kontynuowaniu działań nieprzynoszących natychmiastowej gratyfikacji.
1. Osobowość impulsywna:
Główne nasilenie cechy drugiej (b) z grupy wspólnej, do tego muszą występować jeszcze minimum dwie cechy dodatkowe z cech wspólnych i co najmniej jedna z poniższych.
Zaburzenie osobowości, w którym występuje wzorzec zachowań gwałtownych, przy braku przewidywania ich konsekwencji.
Niestabilność emocjonalna.
Brak kontroli działań impulsywnych.
Wybuchy gwałtownych zachowań.
Tysiące myśli w głowie.
Ochota wyżycia się na sobie.
Duże napięcie w sobie.
Wroga postawa.
Wrogie spojrzenie na ludzi.
Nienawiść.
Dominacja.
Zaburzony i niepełny obraz siebie, swoich preferencji i celów, w tym także skłonności seksualnych.
Skłonność do wchodzenia w intensywne i nietrwałe związki często prowadzące do kryzysu emocjonalnego.
Powtarzające się groźby samookaleczeń lub ich dokonywanie.
2. Osobowość borderline:
Zaburzenie osobowości na pograniczu psychozy i nerwicy
Charakterystyczne są wszystkie cechy z grupy wspólnej.
Brak stabilności w relacjach interpersonalnych charakteryzujący się szybkimi zmianami, skrajną idealizacją i dewaluacją.
Szaleńcze wysiłki, aby uniknąć rzeczywistego lub wyobrażonego porzucenia.
Zaburzenie tożsamości: trwale i znacząco niestabilne wyobrażenie na swój temat i poczucie własnego „ja”.
Impulsywność.
Powtarzające się zachowania, gesty lub groźby samobójcze albo dotyczące samookaleczenia, działania autoagresywne.
Niestabilność afektywną spowodowana zmiennością nastroju (nastrój niestały i kapryśny).
Chroniczne uczucie pustki.
Nieadekwatnie intensywny gniew lub trudności z opanowaniem go.
-Osobowość histrioniczna (histeryczna):
Zaburzenie osobowości, w którym osoby są płytkie, egocentryczne i zajęte sobą oraz od dawna zwracają na siebie uwagę i reagują na nieistotne wydarzenia dramatycznymi wybuchami emocji.
Nadmierna emocjonalność.
Poszukiwanie uwagi.
Doświadczenie poczucia dyskomfortu w sytuacjach, gdy osoba chora nie znajduje się w centrum uwagi.
Kontakty z innymi charakteryzują się zazwyczaj nieodpowiednim seksualnym uwodzącym lub prowokacyjnym zachowaniem.
Nagłe zmiany i płytka ekspresja emocji.
Osoba chora stale wykorzystuje swój wygląd zewnętrzny w celu zwrócenia na siebie uwagi.
Zbyt impresyjny styl mówienia przy braku dbałości o szczegóły.
Dramatyzowanie, teatralność, przesadna ekspresja emocji.
Podatność na sugestie, łatwe uleganie wpływom innych ludzi lub okoliczności.
Uważanie związków za bardziej intymne niż są w rzeczywistości.
Duża łatwość wybaczania sobie.
Stała potrzeba bycia docenionym.
Tendencje do manipulacji.
Uwodzenie każdego niezależnie od płci i nie ma to związku z orientacją seksualną.
-Osobowość anankastyczna (obsesyjno-kompulsywna):
Uporczywe dążenie do doskonałości własnej i innych osób.
Zaabsorbowanie porządkowaniem, perfekcjonizmem, kontrolą umysłową i interpersonalną kosztem elastyczności, otwartości i skuteczności.
Osobę pochłaniają szczegóły, reguły, listy i porządek.
Wykazuje perfekcjonizm upośledzający (np. z powodu niesprostania własnym nadmiernie podwyższonym standardom nie jest w stanie ukończyć projektu).
Nadmierne poświęcanie się pracy i wydajności, wyrzekanie się rozrywek i przyjaźni.
Nadmierna sumienność, skrupulatność. Brak elastyczności w kwestiach moralności, etyki i wartości.
Osoba nie jest w stanie pozbyć się zużytych i bezwartościowych przedmiotów, nawet jeśli nie mają wartości sentymentalnej.
Niechęć do zlecania zadań innym i współpracy z innymi, jeśli nie podporządkowują się oni całkowicie jej sposobowi wykonywania prac.
Skąpstwo w wydatkach na siebie i na innych. Pieniądze są postrzegane jako ewentualne zabezpieczenie przed potencjalną katastrofą w przyszłości.
Sztywność i upór.
Trudność w podejmowaniu decyzji.
Nadmierna ostrożność.
Potrzeba ciągłego sprawdzania wszystkiego.
Pedantyczność.
Konwencjonalizm.
Potrzeba planowania wszystkiego co do najmniejszego szczegółu.
-Osobowość lękowa - unikająca:
Główną cechą jest wycofanie społeczne połączone z nadmiernym wyczuleniem na odrzucenie.
Zahamowanie społeczne.
Nieadekwatność odczuć.
Nadwrażliwość na negatywną ocenę.
Unikanie działalności zawodowej wymagającej znaczących kontaktów międzyludzkich, z powodu lęku przed krytyką, dezaprobatą lub odrzuceniem.
Niechęć do angażowania się w relacje z innymi ludźmi, chyba że w sytuacji pewności bycia lubianym.
Powściągliwość w kontaktach intymnych z powodu lęku przed zawstydzeniem lub wyśmianiem.
Zaabsorbowanie myślami o krytyce lub odrzuceniu w sytuacjach społecznych.
Zahamowanie w nowych sytuacjach międzyludzkich, z powodu poczucia własnej nieadekwatności.
Postrzeganie siebie, jako osoby, której brakuje kompetencji społecznych, nieatrakcyjnej lub gorszej od innych.
Niechętne podejmowanie ryzyka osobistego lub nieangażowanie się w nowe działania, ponieważ mogą okazać się zawstydzające.
Wszechogarniające uczucie niepewności, napięcie, stałe uczucie zagrożenia, niższości.
Stała potrzeba bycia lubianym i akceptowanym.
-Osobowość zależna:
Jednostka pozwala innym podejmować za siebie decyzje, rozpoczynać istotne działania i brać odpowiedzialność za najważniejsze sfery swojego życia.
Trwała, nadmierna potrzeba doznawania czyjejś opieki, prowadząca do uległości i lgnięcia oraz do odczuwania lęków separacyjnych.
Osoba ma trudności w podejmowaniu codziennych decyzji w sytuacji niedostępności wielu porad i zapewnień ze strony innych.
Trudności w wyrażaniu sprzeciwu wobec innych z powodu strachu przed utratą oparcia lub dezaprobatą.
Trudności w inicjowaniu przedsięwzięć lub robieniu czegoś samodzielnie, gdyż bardziej niż motywacji lub energii zaznacza się brak pewności siebie w osądach lub umiejętności.
Robienie wielu rzeczy, by zyskać miłość, troskę i wsparcie ze strony innych, do tego stopnia, że z własnej woli są podejmowane działania, które innym wydają się nieprzyjemne.
Odczuwanie w chwilach samotności dyskomfortu i bezradności, co jest spowodowane nadmiernym lękiem przed nieumiejętnością zadbania o siebie.
Gdy jedna bliska relacja się kończy, następuje pilne poszukiwanie następnych związków jako źródła opieki i wsparcia.
W nierealistycznym stopniu pochłonięcie przez lęki, związane z tym, że w sytuacji opuszczenia osoba chora sama będzie musiała o siebie zadbać.
Podporządkowywanie swoich potrzeb potrzebom innych.
Niechęć do stawiania swoich racjonalnych wymagań osobom, od których jest się uzależnionym.
Postrzeganie siebie jako beznadziejnej, bezradnej, pozbawionej wszelkich zdolności, poczucie bezradności.
Osobowość bierna - osoba nic nie jest się w stanie zrobić sama. Podporządkowuje się temu, co mówią inni; robi to, co każą jej inni.
-Zaburzenia osobowości leczymy wtedy, gdy stanowią one problem dla pacjenta!