Farmaceuta

Kod klasyfikacji: 2234

Rozdział klasyfikacji: Ochrona zdrowia

Klasa klasyfikacji: Lekarze i farmaceuci

Zadania i czynności

Farmaceuta wytwarza i sprzedaje leki. Do jego zadań należy zarówno udział w wytwarzaniu leków na skalę przemysłową, jak i wykonywanie specyfików recepturowych w aptece. Farmaceuta naukowiec zajmuje się ustalaniem receptur nowych leków, „wymyśla” je. Swoje rozważania teoretyczne sprawdza w praktyce, przeprowadzając serie doświadczeń chemicznych. Jest to praca po części „za biurkiem” i po części w laboratorium. Jego koledzy analitycy przeprowadzają badania laboratoryjne składu i właściwości specyfiku oraz kontrolują jego jakość. Do ich czynności należą pomiary za pomocą specjalistycznej aparatury własności chemicznych leku, służące m.in. do opisu nowego preparatu, zamieszczonego w spisie leków. Farmaceuta bada także na zwierzętach działanie leku, jego skuteczność, jak również toksyczność i skutki uboczne. Wykonuje typowe badania laboratoryjne, wykorzystując specjalistyczny sprzęt oraz zwierzęta, takie jak szczury czy króliki. Końcowym efektem wszystkich tych działań farmaceuty jest podjęcie decyzji o rozpoczęciu produkcji danego leku. Opisane badania są również konieczne, aby lek mógł być zarejestrowany i dopuszczony do sprzedaży. Proces produkcji w wytwórni leków nadzoruje farmaceuta- technolog. Dobiera on odpowiednią aparaturę tak, aby zapewnić jak najlepszą wydajność produkcji. Nadzoruje proces wytwarzania leku oraz opracowuje nowe technologie. Inni farmaceuci, zatrudnieni w firmie jako przedstawiciele handlowi, zajmują się przedstawianiem oferty swojego zakładu odbiorcom: aptekom, hurtowniom, pacjentom. Ich zadaniem jest reklama i sprzedaż danego specyfiku. Sprzedażą i informowaniem pacjentów o lekach zajmuje się też aptekarz. Pracując w aptece, przy okienku, gdzie wydaje leki zalecone przez lekarza, doradza pacjentom preparaty dostępne w sprzedaży odręcznej. Wykonuje również specyfiki przepisywane na receptę. Przy ich przyrządzaniu korzysta ze ścisłych instrukcji zamieszczonych m.in. w spisach leków. Wiele zależy od precyzji odważania poszczególnych składników, gdyż substancje lecznicze są nierzadko silnymi truciznami. Farmaceuta kliniczny zatrudniony jest w laboratorium szpitalnym i przeprowadza analizy materiału biologicznego pochodzącego od pacjenta: moczu, kału, krwi, posługując się skomplikowaną aparaturą diagnostyczno-medyczną i sprzętem laboratoryjnym. Jego zadaniem jest także udzielanie lekarzowi wskazówek na temat wzajemnej interakcji leków i kierowanie w ten sposób terapią.

Środowisko pracy

materialne środowisko pracy

Najbardziej typowymi miejscami pracy farmaceutów są: apteka, laboratorium, hurtownia i firma farmaceutyczna. Obecnie najczęściej zatrudniani są w charakterze aptekarzy, kierowników hurtowni leków lub jako przedstawiciele firm handlowych. Farmaceuci mają dostęp do substancji chemicznych, będących często silnymi truciznami, dlatego ich chorobą zawodową są zatrucia środkami szkodliwymi. Praca laboratoriach szpitalnych wiąże się z ryzykiem zachorowania na choroby zakaźne ze względu na kontakt z materiałem pochodzącym od pacjenta. Przedstawiciele tego zawodu są także narażeni na choroby alergiczne, ponieważ często mają do czynienia z chemikaliami, których większość działa alergennie. W laboratorium istnieje zwiększone ryzyko wypadków: oparzeń cieczami żrącymi czy uszkodzeń skóry, niebezpiecznych zwłaszcza na stanowisku analityka klinicznego, który ma kontakt z materiałem zakaźnym. Ponieważ obecnie coraz rzadziej wykonuje się w aptekach leki recepturowe, zagrożenie wypadkami przy tej pracy (poparzenie, oblanie kwasem, zatrucie) jest coraz mniejsze, choć nadal występuje. Osoby pracujące na stanowisku aptekarza są narażone na upadki z wysokości, np. z drabiny przy sięganiu po leki z półek. Zagrożeniem jest także trucizna rozsypana na podłodze. Ponieważ praca farmaceuty na wszystkich stanowiskach wiąże się z wielogodzinnym staniem, istnieje ryzyko wystąpienia schorzeń nóg i takich chorób, jak żylaki kończyn dolnych.

warunki społeczne

Praca farmaceuty ma charakter indywidualny. Każda osoba odpowiedzialna jest za wykonanie określonej pracy, bez względu na to, czy jest zatrudniona w aptece, laboratorium, czy pracuje w zespole badawczym. Najbardziej intensywne kontakty z innymi osobami mają aptekarze. Doradzają w zakupie odpowiedniego leku, a także prowadzą rozmowy z kupującymi podobnie jak sprzedawcy w sklepie. W kontaktach zawodowych przedstawiciela handlowego przeważają negocjacje z partnerami: prezentacja leku, jego działania i składu. Na pozostałych stanowiskach kontakty z ludźmi są dość częste, ponieważ farmaceuci pracują najczęściej w zespołach badawczych.

warunki organizacyjne

Aptekarz pracuje w systemie zmianowym; tylko wybrane apteki mają dyżury nocne i świąteczne. Przeważnie jednak praca w nocy i święta nie jest wymagana. W laboratorium szpitalnym godziny pracy są uzależnione od zleceń: jeżeli trzeba pilnie wykonać analizę, farmaceuta nierzadko pracuje w dni wolne lub zostaje na noc. Na pozostałych stanowiskach godziny pracy są przeważnie stałe. Reprezentant handlowy firmy farmaceutycznej nie ma stałych godzin pracy (chociaż pracuje zwykle kilkanaście godzin dziennie), a ponadto musi się liczyć z częstymi wyjazdami, przeważnie jednak w obrębie swego regionu. Zdarzają się również wyjazdy dalsze, nawet poza granice kraju. Pracę farmaceuty można zaliczyć do okresowo nadzorowanych. Na ogół ma on pełną swobodę decydowania co i jak robi - zwierzchnik kontroluje jedynie efekt końcowy pracy. Farmaceuta jest osobiście odpowiedzialny za wyniki swoich analiz lub sporządzony czy wydany lek - w przypadku pomyłki istnieje możliwość odebrania prawa wykonywania zawodu. W aptece magister farmacji odpowiada także za pracę techników i personelu. Ponosi także odpowiedzialność finansową za towar, a w wytwórni bądź laboratorium - za sprzęt, z którego korzysta. ¦cisły nadzór obowiązuje w aptece podczas wykonywania leków recepturowych. Ponadto w aptekach przeprowadza się kontrole okresowe: zgodności stanu kasy z ilością towaru, pokrycia w receptach na leki wydawane na ich podstawie itp. Praca farmaceuty ma w przeważającej mierze charakter zrutynizowany: przebiega według ścisłych procedur wykonywania leku recepturowego czy sporządzania analizy. Jednak jak każda działalność związana z chemikaliami, zawiera w sobie elementy pracy eksperymentalnej i zdarza się, iż efekt końcowy jest zaskakujący nawet dla osoby wykonującej dane doświadczenie już kilkanaście razy.

Wymagania psychologiczne

Na pierwszym miejscu należy wymienić zainteresowania naukowe i dobrą pamięć: farmaceuta musi opanować pamięciowo duży materiał z zakresu budowy chemicznej i działania leków. Bardzo przydaje się umiejętność logicznego myślenia i dostrzegania związków przyczynowo-skutkowych. Farmaceuta przez cały czas pracy w zawodzie musi się dokształcać, aby mieć wiedzę o nowych lekach i tendencjach światowego lecznictwa; powinien biegle posługiwać się zdobytą wiedzą. Wręcz przysłowiowa jest aptekarska dokładność. W połączeniu z umiejętnością koncentracji pozwala dobremu farmaceucie na bezbłędne wykonanie przydzielonego mu zadania. Ważne są także zdolności manualne, przydające się przy precyzyjnych czynnościach, które trzeba wykonywać w laboratorium czy w pokoju recepturowym w aptece. Mawia się, że farmaceuta powinien być perfekcjonistą, a pod względem czystości i porządku - pedantem, i w istocie jest to bardzo potrzebne przy wykonywaniu tego zawodu. W aptece czy w firmie przydaje się łatwość nawiązywania kontaktów z ludźmi, operatywność i zainteresowania menedżerskie. Osoba pracująca na stanowisku przedstawiciela handlowego powinna być dyspozycyjna i przejawiać inicjatywę. Ten rodzaj zajęcia zbliżony jest do pracy w handlu. Apteka różni się jednak od sklepu tym, że ma się w niej kontakt z ludźmi chorymi, trzeba mieć świadomość ich sytuacji i umieć im pomóc. Na tym stanowisku przydaje się zdolność do dobrego kontaktu z innymi i empatia. Kiedy ktoś zdecyduje się na działalność naukową w tym zawodzie, powinien mieć zamiłowanie do pracy w laboratorium chemicznym oraz ciekawość - cechy pomocne w pracy twórczej. Przydatna jest również łatwość wypowiadania się w piśmie. Farmaceuci kliniczni, zatrudnieni w laboratoriach szpitalnych i przychodniach, powinni być przygotowani na pracę w specyficznych warunkach środowiskowych. Dla niektórych osób kontakt z materiałem zakaźnym pochodzącym od pacjenta: krwią, moczem, kałem, jest nieprzyjemny. Te osoby nie powinny więc podejmować takiej pracy.

Wymagania fizyczne i zdrowotne

Praca farmaceuty zaliczana jest do lekkich. Ponieważ jednak farmaceuta podczas wykonywania obowiązków zazwyczaj stoi, powoduje to duże obciążenie układu kostnego oraz mięśni nóg - z tego powodu osoby z płaskostopiem mogą mieć trudności. Ważna jest także sprawność kończyn górnych. Nie ma możliwości zatrudnienia osób niepełnosprawnych, poza tymi przypadkami, w których niesprawność nóg nie jest zbyt daleko zaawansowana i nie utrudnia w znaczący sposób poruszania się. Osoby z niewielką dysfunkcją kończyn dolnych mogą być zatrudnione w charakterze analityków klinicznych; jest to praca raczej siedząca. Zawód farmaceuty wymaga sprawności umysłowej i psychicznej oraz odpowiedzialności. Z trudem można wyobrazić sobie aptekarza, który pomyli leki o podobnie brzmiących nazwach lub wyda narkotyk osobie niepowołanej. Farmaceuci zatrudnieni w laboratorium czy aptece muszą mieć zdolność rozróżniania kolorów. Podczas pracy przy mikroskopie czy odczytywaniu wyników na często słabo widocznych skalach przyrządów obciążony jest narząd wzroku. Duża wada wzroku w pewnym stopniu upośledza zdolność do wykonywania czynności zawodowych, a niekiedy wręcz uniemożliwia pracę. Ponieważ farmaceuci mają codzienny kontakt z chemikaliami, będącymi często substancjami alergennymi, kandydaci do tego zawodu nie mogą być uczuleni na związki chemiczne. Przeciwwskazaniem do pracy w tym zawodzie są niektóre choroby, na przykład epilepsja czy choroby społeczne, takie jak alkoholizm. Wskazane jest, aby chętni do pracy w aptece lub na stanowiskach przedstawicieli handlowych mieli dobrą prezencję.

Warunki podjęcia pracy w zawodzie

Osoba ubiegająca się o pracę w zawodzie farmaceuty musi mieć wykształcenie wyższe. W kierunku tym kształcą wydziały farmaceutyczne Akademii Medycznych. Od kandydatów ubiegających się o pracę w charakterze przedstawiciela handlowego na ogół wymagane jest prawo jazdy kat. B. Ponieważ farmaceuta na każdym stanowisku pracy musi na bieżąco zapoznawać się z piśmiennictwem fachowym, w większości anglo- lub niemieckojęzycznym, konieczna jest znajomość przynajmniej jednego z tych języków, przynajmniej bierna. Od kandydatów często wymaga się ukończenia odpowiednich kursów: np. osoba podejmująca pracę w wytwórni powinna wykazać się znajomością zasad GMP (Good Manufacturing Practice - dobrej wytwórczości). Na wszystkich praktycznie stanowiskach trzeba znać podstawy obsługi komputera.

Możliwości awansu w hierarchii zawodowej

Po skończeniu studiów uzyskuje się tytuł magistra farmacji. Można pracować w wytwórni leków, laboratorium, instytucie naukowym, w uczelni. Aby jednak mieć prawo wykonywania zawodu aptekarza, trzeba odbyć roczny staż w aptece. Większą szansę na uzyskanie stanowiska kierowniczego w każdej z wymienionych placówek daje ukończenie kursu specjalizacyjnego przy wydziałach farmacji wyższych uczelni i otrzymanie tytułu specjalisty. Łączy się to z następującymi uprawnieniami: specjalista farmacji aptecznej - kierownictwo apteki ogólnodostępnej lub szpitalnej; specjalista farmacji przemysłowej - kierownictwo wytwórni farmaceutycznej lub działu produkcyjnego w tejże; specjalista analityki leku - kierownictwo laboratorium analitycznego i działu kontroli jakości w wytwórni farmaceutycznej; specjalista bioanalizy - kierownictwo pracowni w szpitalu i w stacji sanitarno-epidemiologicznej; specjalista badania żywności - kierownictwo pracowni w Państwowym Zakładzie Higieny, Instytucie Żywności i Żywienia lub stacji sanitarno-epidemiologicznej. Zdobycie stopnia doktorskiego i wyższych daje możliwości pracy na wysokich stanowiskach kierowniczych.

Możliwości podjęcia pracy przez dorosłych

Osoby w starszym wieku mają niewielkie szanse na podjęcie pracy w zawodzie farmaceuty. Ograniczeniem jest wymóg posiadania wyższego wykształcenia farmaceutycznego: osoby starsze nie posiadające go nie mają szans na uzyskanie zatrudnienia. Górną granicą wieku zdobycia kwalifikacji do tej pracy jest górna granica wieku ukończenia studiów dziennych, gdyż zwykle w takim trybie pracują wydziały farmaceutyczne ze studentami. Mogą natomiast ubiegać się o pracę w tym zawodzie osoby, które ukończyły studia wyższe farmaceutyczne, ale z różnych przyczyn zajmowały się przez jakiś czas czym innym. Muszą one jednak ukończyć specjalne kursy doszkalające. W tym przypadku w zasadzie nie ma formalnej górnej granicy wieku.

Polecana literatura

Aptekarz - miesięcznik, wyd. Okręgowa Izba Aptekarska. Gazeta Farmaceutyczna - miesięcznik, wyd. „Kwadryga”, Bydgoszcz (wyłącznie w prenumeracie).

Czasopismo Aptekarskie - miesięcznik.

Muenchener Medizinische Wochenschrift, wydanie polskie - miesięcznik(wyłącznie w prenumeracie).

Terpiłowska E., Etyka, prawo, kształcenie, w : Gazeta Farmaceutyczna 1995.

Sielska D., Pharmacy, czyli apteka bez białych fartuchów, w : Gazeta Farmaceutyczna 1995.

Źródło danych: Przewodnik Po Zawodach, wyd. II, MPiPS

1

---