1.Uzasadnij przynależność czł do poszczególnych jednostek systematycznych.
Krolestwo-zwierzeta. Podkrolestwo-tkankowce. Typ-strunowce- gdyz jako zarodek posiadalismy strunę grzbietową. Podtyp-kręgowce-gdyz jako zarodek mielismy zawiązki skrzeli, ogona, srodowisko wodne do rozwoju zarodka, jedna os symetrii, ten sam plan budowy ciala, zamkniety ukł krwionosny, centralny ukł nerwowy. Gromada-ssaki-cechy wspolne, ssanie mleka matyki, zyworodnosc, dodatkowe pary sutków, które mamy w okresie zarodkowym,jako płod pokryte cialo wlosami. Podgromada-łożyskowce-gdyż w czasie ciąży wytwarza się łożysko z kosmówki. Rząd-naczelne-gdyz mamy ten sam sklad chemiczny tkanek,te same gr krwi,te same choroby, rozrod przez caly rok, ciaza 9msc, ciąże pojedyncze, jedna para sutkow, dominacja wzroku nad innymi zmysłami a uposledzenie węchu, widzenie dwuoczne, rozróżnienie barw, chwytność kończyn, paznokcie zamiast pazurów,linie papilarnem zeby zróżnicowane na 4 rodzaje. Rodzina-człowiekowate- cechy swoiste dla czł: praca, mowa, zdolność uczenia się, dwunożny chód, spłaszczona klatka piersiowa, swoista budowa kończyn, spowolnienie tempa rozwoju osadniczego, rąbek czerwieni wargowej, większa mózgoczaszka, równe zęby.
2.Jakie znasz formy będące przodkami czł i krótko je scharakteryzuj.
Proconsul dryopitek- Afryka, Euroazja. 40mln lat temu, charakteryzowal je nadrzewny i naziemny tryb życia, ta sama dlugosc konczyn, cale cialo pokryte futrem, wytwarzanie pra narzędzi. Ramapitek- występował w płn Indiach i Kenii, 12mln lat temu; byly to jeszcze małpy człekokształtne ale budową szczęki przypominały czł, cechowała go dość wyraźnie skrócona część twarzowa czaszki i zredukowane kły, obrabianie nadzędzi. Australopitek- Afryka, Płd Azja, 10mln lat temu, pierwsze dwynożne formy, wytwarzanie narzędzi z kości zwierzęcej, życie w stadach. Czaszka była podparta na kręgosłupie, w uzębieniu redukcja wielkości kła. Homoerectus (czl wyprostowany)- Afryka, Azja, Europa. 6000-300tys lat pne. Umiejętnośc podtrzymywania ognia, udoskonalenia narzędzi, rozwinięte oczodoły, zaczątki mowy artykułowanej, posiadał szereg cech ludzkich. Czoło silnie pochylone do tyłu. Neadertalczyk- masywna czaska, mowa artykułowana, rozniecanie ognia, rozwoj łowiectwa, polowań, udoskonalanie narzędzi, grzebanie zmarłych, wędrowny tryb życia, kremacje zwłok. Homo sapiens- caly świat, 70 lat pne. Polowania, malowidła, rzeźby, prowadzenie życia społecznego, wytwarzanie skomplikowanych narzędzi, wierzenia.
3.Jakie typologie konstytucjonalne wyróżnia Kretschmer i odpowiadające im temperamenty.
Somatotyp leptosemiczny- szczupły, wysoki, lekki, długa wąska szyjaa, długie nogi. Temperament: schizotymiczny- uporczywe myslenie, surowe abstrakcyjne, bogata wyobraźnia, łatwo się z nim porozumieć. Skłonności do chorób: gruźlica płuc, stany zapalne przewodu pokarmowego prowadzące do wrzodów, rak (najpóźniej dojrzewa).
Somatotyp atletyczny- silna budowa ciała, masywny szkielet, szeroka twarz, krótka szyja, szeroka klatka piersiowa, wąskie biodra. Temperament: barykinetyczny- powolne reakcje, rzadko wybucha, stale cos robi, myślenie mało abstrakcyjne, trudno się z nim porozumieć. Skłonność do chorób: zaburzenia naczyniowo- ruchowe, migreny, astma, padaczka.
Somatotyp pykniczny- drobna kość, dużo tkanki tłuszczowej, niski wzrost, przesadzista budowa ciała. Temperament: cyklotymiczny- żywy, wesoły, porywczy, lubi improwizować, myślenie konkretne, łatwo się z nim porozumieć. Skłonności do chorób: depresje maniakalne, choroby ukł krążenia, wczesna miażdzyca, gościec stawowy, kamica pęcherzyka żółciowego, cukrzyca. (najwczesniej dojrzewa)
4.Jakie znasz typy konstytucjonalne i odpowiadające im temperamenty wg Sheldona.
Somatotyp ektomorf- dominuje ukł nerwowy, kości i mięsnie i ktankę tłuszczową ma słabo rozwiniętą (chudzi i wysocy). Temperament: cerebrotonia- powściągliwy, zamyślony, napięty, nadmiernie reaguje, nerwowy, trudno się z nim porozumieć.
Somatotyp endomorf- najlepiej rozwinięty ukł pokarmowy, dużo tkanki tłuszczowej. Temperament: wiscerotnia- usposobnienie pogodne, uprzejmy, sympatyczny, miły dla otoczenia, potrzeba akceptacji, pragnienie sympatii.
Somatotyp mezomorf- silna budowa ciała, przewaga mięśni i kości. Temperament: somatotonia- energiczny, wielka aktywnośc fizyczna i umysłowa, cechuje go ryzyko i chęć władzy, mała wrażliwość, zapatrzeni w siebie.
5.Jakie rodzaje płci skłądają się na płeć właściwą czł i krótko je scharakteryzuj.
a)Płeć genetyczna- jest związana z rodzajem chromosomów płciowych jakie zostały przekazane osobnikowi przez parę rodzicielską: XY- męską, XX żeńską
b)Płeć hormonalna (metaboliczna)- która jest związana z jakością i ilością wydzielanych hormonów płciowych warunkujących rozwój cech płciowych i androgeny- cechy męskie, estrogeny- cechy żeńskie
c)Płeć gonodalna- która jest wyznaczona przez typ posiadanych gonad jądra u osobnikow męskich, jajniki u żeńskichd)Płeć somatyczna- jest określana na podstawie rozwoju zewnętrznych cech płciowych, takich jak prącie i moszna u mężczyzn, srom i piersi u kobiet, a także wielu innych wtórnych cech płciowych, które kształtują się w trakcie rozwoju
e)Płeć metrykalna (socjalna)- ktora jest ustalana po urodzeniu na podstawie stanu rozwoju zew cech płciowych, zapisana jest w metryce
f)Płeć psychiczna- poczucie przynalezności do płci męskiej lub żeńskiej
6.Przejawy dymorfizmu płciowego czł.
Dymorfizm płciowy- róznice zew pomiędzy osobami róznej płci
Cechy mężczyzn: wzrost wyższy, silnie rozwinięte kości i mięsnie, bardziej wydolne serce,wytrzymały fizycznie, szerokie ramiona, zarost na twarzy, dojrzewają dwa lata później niż kobiety, pamięć syntetyczna, wrokowcy, myślenie abstrakcyjne, lepsza orientacja przestrzenna, ostrzejsze rysy twarzy.
Cechy kobiet: wzrost niższy, luźniejsze torebki stawowe i wiązadła, rozwinięta tkanka tłuszczowa, mniej wydolne serce, mniej wytrzymałe fizycznie, szerokie biodra, brak zarostu na twarzy, wcześniejsze dojrzewanie płciowe, pamięć analityczna, drobiazgowa, słuchowce, większa odporność biologiczna: lepiej znosimy ból i choroby, większa odporność psychiczna, mniejsza śmiertelnośc w każdej grupie wiekowej, astruizm, poświęcenie, rozbudowana mimika twarzy
7.Jak zbudowany jest układ nerwowy.
UN zbudowany jest z komórek zwanych neuronami. UN dzieli się na:
-centralny układ nerwowy (ośrodkowy) składa on się z mózgowia i rdzenia kręgowego.
Mózgowie- mózg, móżdżek, rdzeń przedłużony.
Płat potyliczny- ośrodek wzroku
Płat skroniowy- ośr słuchu, mowy
Płat ciemieniowy- ośr czucia
Płat czołowy- środki ruchowe, woli
Móżdzek ośrodek równowagi, napięcia mięsni
Rdzeń przedłużony- poza naszą wolą, ośrodek trawienia, wymiotny, oddychania, naczyniowo-ruchowy
Rdzeń kręgowy- ośrodek wydalania moczu, ośrodek ruchowy kończyn
Obwodowy układ nerwowy składa się z 12 par nerwów czaszkowych, 31 par symetrycznych nerwów wychodzących z rdzenia kręgowego i zwojów nerwowych. Dzieli się na somatyczny (unerwia skórę i mięśnie) i wegetatywny (autonomiczny) a on na współczulny (sympatyczny) i przywspółczulny (parasympatyczny)
8. funkcjonowanie ukł ner (odruchy i ich rodzaje)
Odruch to najprostrza czynność ukł ner będącą reakcją na bodziec.
a)odruchy bezwarunkowe (wrodzone)- funkcjonują opierając się na istniejącym od urodzenia łuku odruchowym. Są takie same u wszystkich przedstawicieli gatunków. Znajduje się albo w rdzeniu przedłużonym i w rdzeniu kręgowym albo w istocie białej. Np. ssania, wentylowania płuc, źrenice, produkowanie sliny podczas jedzenia, produkcja soku żołądkowego, kaszel, wymioty.
b) odruchy warunkowe (nabyte)- wyuczone, znajdują się w korze mózgowej. Np. chodzenie, bieganie, odsuwanie ręki, mówienie itp.
9. na czym polega rozwój układu nerwowego.
UN rozwija się od 3 tyg życia płodowego. Z zarodkowego listka ektodermy który przekształca się następnie w pęcherz mózgowy oraz cewkę nerwową, rozwija on się intensywnie przez pierwsze 3 lata życia. Polega na nauczaniu się właściwego odbierania bodźców, prawa półkula rządzi lewą częścią ciała i odwrotnie.
12. Co to są nerwice i jak się objawiają i jaki może być ich charakter.
Nerwice to zaburzenia których podstawą jest lęk, obawa, strach przed czyms. Mogą się objawiać jako nerwicowe zaburzenia w zachowaniu, albo nerwice narządowe. Mogą mieć charakter: incydentalny: krzyki, awantury, trzaskanie drzwiami. Stały: jadłowstręt, objadanie się, trudności w zasypianiu, obgryzanie paznokci, śmierć bliskiej osoby a dokładnie lęk przed tym. Wszystkie zachowania stałe mogą rozwijać: 1)agresywne zachowania- czyli bójki, niszczenie sprzętów, krzyki, wrzaski, przeklinania, napastliwość w stosunku do innych 2)apatyczne zachowania- osoba jest zamknięta w sobie, nie potrafi nic załatwić 3)nerwica lękowa- nadmierny lęk przed np. myszą, pająkiem, wysokością, ciasnymi pomieszczeniami 4)nerwica natręctw- wykonuje się ciągle jakieś czynności, ciągłe mycie rąk, ciągłe i nagminne sprawdzania 5)hipochondria- czł przez cały czas myśli tylko o swoim zdrowiu 6)neurastenia-dotyka twórców, malarzy , poczucie nadmiernej wrażliwości, czują brak niedowartościowania, jest nadwrażliwy 7)histeria- czł potrafi naśladować każde schorzenie, jest to urojenie
13. co to są nerwice narządowe i jakie są ich objawy.
NN dotyczą zwykle narządu albo całego układu. Są to zaburzenia w pracy całego organizmu. Nerwice dotyczą chorób serca- może się to objawiać w postaci arytmii, przyspieszone bicie serca, kołatanie serca. Nerwica żołądka- zaburzenia w procesie trawienia, nudności, wymioty, zaparcia, wzdęcia, biegunki, boleści brzucha. Nerwice płciowe- u mężczyzn zaburzenia wzwodu, zbyt wczesne wytryski albo ich brak, u kobiet: bolesne miesiączki, napięcia miesiączkowe, brak orgazmu, zaburzenia w miesiączkowaniu.
14. na czym polega profilaktyka i leczenie nerwic?
Leczenie objawowe, leczenie przyczynowe, spotkania z psychologiem, wsparcia grup osób, pomoc osób bliskich, terapie, spożywanie herbat uspokajających (np. nerwica)
15. co to są choroby psychosomatyczne ich rodzaje i charakterystyka.
Choroby psychosomatyczne to dalszy ciąg nerwic, depresje, stresy itp. Powodują uszkodzenie różnych narządów (chore jest również ciało).
a)wrzody żołądka- bóle brzucha, zgagi, nadżerki, krwawe biegunki wymioty, chorują na nie ludzie mający nerwice, nie odżywiając się właściwie. Leczenie: operacja i wycinanie wrzodów. B) choroba wieńcowa- kończy się zawałem serca. Przyczyny: zła dieta, palenie papierosów, niehigieniczny tryb życia, napięcia psychiczne, wysoki cholesterol. C) astma oskrzelowa, objawy: napady duszności na skutek skurczów oskrzelików, przyczyny: lęk, strach, napięcie nerwowe, alergen d) moczenie mimowolne- najczęściej u dzieci. Nie można panować i zapanować nad mięśniami zwieraczy, najczęściej w nocy. Podłożem jest nerwica. Leczenie: objawowe ale również przyczynowe.
16. upośledzenia umysłowe wynikające z mutacji genetycznych
UM to stan wynikający z trwałego uszkodzenia ukł nerwowego (obniżenie sprawności intelektualnej, występowanie wielu wad rozwojowych). Mutacje genowe, gdy został zmutowany jeden gen. A) fetyloketonuria- uwarunkowane genetycznie zaburzenie przemiany aminokwasu fenyloanaliny w tyrozynę nagromadzony kwas fenylopirgonowy powoduje uszkodzenie ukł nerwowego. B) alkaptonuria- (produkt rozkładu fenyloanaliny i tyrozyny do alkaptonu) objawy: stany zapalne różnych narządów, ciemnienie skóry, problemy z poruszaniem się, ścisła dieta! Mutacja recesywna. C) galaktozemia objawy: zaćma, powiększa się wątroba dochodzi do zaburzeń umysłowych d) mukowiscydoza- mutacja recesywna (Dz dziedziczy po matce i po ojcu gen recesywny) śluz produkowany jest w nadmiernych ilościach, objawy: niedotlenienie mózgu, zamieranie kory mózgowej (lekkie upośledzenie umysłowe) e)pląsawica Huntingtona (allel dominujący)- choroba ta powoduje złe przewodnictwo nerwowe w kierunku mięśni szkieletowych. Drgawki, niekontrolowane skurcze mięśni, chory z czasem ma zaburzenia mowy lub całkowity jej zanik. Gen letalny powoduje śmierć objawia się późno koło 40r.ż. f) zespół łamliwego chromosomu X- upośledzenie umysłowe w stopniu umiarkowanym: duża głowa, duże uszy (kawałek chromosomu może zostać odłamany) g) zespół cri du shat- zespół miauczenia kota, jedno ramię w chromosomie 5 pary się oderwało. Wadliwa budowa krtani dziecko gdy płacze miaucze jak kot, wady w ukł nerwowym mają wpływ na rozwój fizyczny (dziecko potworek) po kilku msc kończy się śmiercią. H) choroba Prasera Villego- jeżeli odziedziczy po matce kawałek oderwanego chromosomu przyklejonego do 15-go chromosomu: otyłość, niedorozwój umysłowy. I) zespół Angelmana- bez otyłości, niedorozwój umysłowy charakterystyczne urwane ruchy, dziecko dziedziczy po ojcu oderwany chromosom
Okres noworodkowy
Noworodkiem nazywamy dziecko od urodzenia do ukoń 28 dni. Powinien wazyć ok. 3,5kg. W literaturze N ma okolo 50 cm, N w pierwszych dniach spada na wadze, przyczyna: oddanie moczu i stolca, wysychanie pępowiny i całej skóry usunięcie mazi płodowej, są 2 głowne niebezp: ujawnienie się wad wrodzonych i uraz poporodowy, N dobrze znoszą zabiegi operacyjne, dz moze urodzić się z zamartwicą siną i bladą, u N złamania łatwo zrastają się, nie potrzeba gipsu, genitalia są większe niż u dzieci starszych, u dziewczynek obserwujemy obrzęk warg sromowych, może wydzielać się jakaś ilośc śluzu a niekiedy krwawienie, na twarzy pokazują się gruczoły łojowe skóry przypomniające troszkę trądzik, mają odruchy wrodzone: odruchy atawistyczne, noworoek jest wrażliwy na infekcje
Wcześniactwo
Za wcz uważa się noworodka ur przed 37 tyg ciąży i masa ciała jest mniejsza niż 2500gr, im mniejszy wcześniak tym mniejsze szanse na przeżycie, wcz wymagają stałej podwyższonej ciepłoty ciała, muszą otrzymywać więcej zawartości tlenu niż jest w powietrzu, muszą przebywać w atmosferze o wysokim nasyceniu pora wodną, muszą mieć wysoką sterylizację, są bardzo wrażliwe na zakażenia dlatego też umieszcza się je w inkub, lub cieplarkach
Okres niemowlęcy
Niemolę nazywamy dziecko od uk 4tyg ż do końca 1 r.ż. dziecko rośnie bardzo szybko, w ciągu 5 msc pierwszych dziecko podwaja swoją masę ciałą a pod koniec potraja, dz w 1 rż raczej grubieje niż rośnie, rosną tułów i kończyny mniej głowa, w połowie roku wyrzynają się 1 ząbki tzw mleczaki, potem co dwa msc wyżynają się kolejne 2, w pierwszym okresie życia konieczne jest karmienie naturalne ponieważ pokarm jest czysty i niezainfekowany, pokarm ma stałą ciepłotę, nigdy nie jest popsute, jest bliższy kontakt dziecka z matką poprzez dotknięcie, dz w 1 rż ma rozwój psychoruchowy: pionizacja postawy ciała, wytworzenie dłogni, dziecko w 1 rż uczy się mowy, uczy się rozumieć intecje mówionego, samodzielnie poruszanie się, chodzenie, zdolność chwytna, opanowywanie zwieracy, rozwój emocjonalny: dziecko uczy się rozp matkę, uczy się jej zapachu, głosu, dotyku
Okres poniemowlęcy
Okres p to 2,3 rż, jest mniejsze zapotrzebowanie na pokarm, dz staje się szczuplejsze ale za to sprawniejsze, zaczyna być widać zarysy muskulatury, dz doskonali swoją mowę i motorykę przez co staje się samodzielniejsze i niezależne, b. Dużo się uczy, poznaje otoczenie, ma zapotrzebowanie na ruch większe, źle znosi monotonię, zapadają na choroby zakaźne
Okres przedszkolny
Wiek przedszkolny od 3 do 6 rż, głowa powiększa się b nieznacznie, wzrasta tułów i kończyny, dziecko przedszkolne jest szczuplejsze, kość i mięsnie szybko rosną, nast rozwój i usprawnienie narządów wew: serca, płuc, ukł pokarmowego, zmniejsza się liczba oddechów, normalizuje się tętno i ciśnienie krwi, poziom krwinek białych i czerwonych zbliża się do poziomu czł dorosł, pod koniec okr przed zmienia się uzębienie mleczne na stałe, dziecko ma większe zapotrzebowanie na ruch: bieganie, skakanie, wspinanie, potrafi zapiąc, rozpiąć, ubrać się włożyć spodnie, wytrzeć ręde, ustara się czy dziecko jest prawo czy leworęczne, okres przedszk cechuje dalszy rozwój ukł nerwowego, b dynamiczny jest rozwój fukncji psychicznych takich jak: mowa, wyobraźnia, spostrzeżenie, myślenie, dziecko 5-6 lat potrafi używać słów bliskoznacznych, podobnych, jest większe zainteresowanie dziecka: zadaje pytania, bardzo dużą rolę odgrywa zabawa, poprzez gry i zabawy uczy się myślenia, w grupach uczy się współdziałania z grupą, w okresie przedszk występuje niechęc niekiedy do jedzenia (np warzyw), b ważną rolą jest hartowanie dziecka
Okres szkolny
Okres szkl to od 6 do 14 r.z, mona podzielic na 2 okresy od 6 do 10 r.z i 2gi od 11 do 14 r.z 1. Jednoznaczne tempo wzrastania, przyrost masy ciala i dl sa stosunkowo male. 2. Rozwoj uzebienia stalego i zanikanie tkanki limfatycznej, dziewczeta rosna szybciej niz chlopcy, zmienia sie sylwetka rysy twarzy, sposob poruszania sie i zachowania, trwa to do 13-14 r.z pozniej chl zaczynaja doganiac dziewczeta w wzroscie i wkrotce przerastaja dziewczynki, cechuje sie znaczna koordynacja ruchowa, zrercznosc, dokladnosc, sprawnosc ruchowa 11-13 r.z jest doskonalsza ruchy sa harmonijne i plynne, dziecko ma wiekszy zasob slow buduje zdania zlozobe poprawnie uzywa czasow udoskonala sie pamiec dziek czemu dziecko uczy sie i przyswaja wiadomosci wczesniej nieznane dla niego, dziecko zdobywa umiejetnosc koncentracji uwagi a takze siedzenia przez dluzszy czas wspolzyje z rowiesnikami podporzadkuje sie rygorom szkoly