Grupa rówieśnicza.

Grupy rówieśnicze odnoszą się głównie do grup dziecięcych i młodzieżowych.

Grupa rówieśnicza to organizm społeczny wyróżniony spośród innych nie ze względu na cechę demograficzną - wieku, lecz ze względu na typ więzi, bliskie, nacechowane wzajemną aprobatą uczestnictwo.

Charles H. Cooley tak definiuje pojęcie grupy:

„ Przez grupy pierwotne rozumiem grupy charakteryzujące się współpracą i bezpośrednim kontaktem twarzą w twarz. Są one pierwotne pod wieloma względami [..] w najprostszy sposób można określić tę całość za pomocą zaimka `my'; zakłada on stopień sympatii oraz wzajemnej identyfikacji, którego naturalnym wyrazem staje się wyrażenie `my'. Człowiek żyje w poczuciu łączności z całością i to uczucie wyznacza główne jego dążenia”.

W miarę rozwoju psychicznego, w życiu dziecka rówieśnicy zaczynają odgrywać coraz większą rolę. Powoli zaczyna kształtować się świadomość uczestnictwa w życiu grupy. W wyniku interakcji wytwarza się poczucie przynależności do własnej grupy, które przejawia się w używaniu takich pojęć jak „my”, „nasza grupa”, wytwarza się poczucie odrębności własnej grupy.

Grupa ma ogromny wpływ na rozwój psychiczny jej członków. Obok grup akceptujących normy społeczne istnieją i takie, które pozostawione spontanicznemu rozwojowi przybierają niekiedy formy niepożądane z punktu widzenia wychowawczego. Należą do nich różnego rodzaju paczki, gangi, i bandy, których normy i zasady odbiegają od tych , społecznie akceptowanych.

Biorąc pod uwagę ten fakt, dokonano podziału grup rówieśniczych ze względu na ich formalność i stopień kontroli społecznej.

Rodzaje grup rówieśniczych wg J . Kosińskiego i J. Suprowicza:

„ a) Nieformalne;

• dziecięce grupy zabawowe,

• paczki,

• bandy i gangi,

b) Półformalne;

• grupy podwórkowe,

• zespoły samorządowe,

• grupy związane z placami gier,

c) Formalne;

-związki młodzieżowe,

-organizacje dziecięce,

-zespoły wychowawcze.”

Wspólna cechą tych grup pozostaje jednak to , że ich członkowie zobowiązani są do przestrzegania przepisów i norm.

W przypadku grup formalnych są one narzucone odgórnie np. przez szkołę lub opiekuna, natomiast w grupach nieformalnych są one ustawione przez jej członków, a szczególnie przywódców.

„ Normy to te wspólnie podzielone poglądy członków danej grupy, odnośnie tego, co jest pożądane w ich zachowaniu rozumianym bardzo szeroko i obejmującym także związane z nim procesy psychiczne, jak myślenie, odczuwanie. Są one przepisami określającymi, w jaki sposób powinien postępować lub nie powinien członek należący do danej grupy.”

Obowiązujące normy wpływają na kształtowanie się społecznej struktury grupy, zajmowanie przez jej członków pozycji.

W literaturze często odrębnie mówi się o grupach rówieśniczych, a odrębnie o klasie szkolnej, przyjmując jako kryterium różnicowania spontaniczny w przypadku grupy rówieśniczej sposób powstawania. Obecnie coraz częściej spontaniczne grupy rówieśnicze składają się z uczniów tej samej klasy. Sprzyjają temu bliskość miejsca zamieszkania uczniów, zbliżony wiek i zainteresowania.

Klasa szkolna w pierwszych dniach nauki funkcjonuje na zasadzie luźnego zbioru dzieci. Zaczynają wyodrębniać się jednostki, które szczególnie dobrze radzą sobie z nauką , uczniowie śmiali o cechach przywódczych zaczynają grupować wokół siebie kolegów.

Podobnie jak w każdej innej grupie, tak i w klasie szkolnej obowiązują uczniów określone normy i przepisy postępowania, narzucone przez regulamin lub ustanowione przez samych uczniów w sposób nieformalny, czyli poza kontrolą nauczyciela, wychowawcy.

Tak ustalone „ przepisy regulujące zachowania uczniów niezależnie od stawianych im wymagań nazywane są normami grupowymi klasy szkolnej”

To one mówią jak postępować, aby nie pozostawać w konflikcie z innymi i zyskać powszechną aprobatę. Jednak nie zawsze normy te pozostają w zgodzie z uznawanymi normami szkolnymi. Najbardziej cenione są te, które gwarantują zaspokajanie indywidualnych potrzeb ( bezpieczeństwa, aprobaty, szacunku), ale i takie, które dają korzyści w sensie np. wyższych ocen uzyskanych dzięki podpowiadaniu, spisywaniu prac domowych czy ściąganiu.

W klasie może istnieć kilka grup, które będą miały własny system wartości i odmienny charakter norm. Taki układ często zakłóca normalne funkcjonowanie klasy.

Stąd wypływa ważne zadanie dla nauczycieli, wychowawców. Mają oni być nie tylko pedagogiem, ale i umiejętnym wychowawcą, który potrafi kierować i wpływać na zachowanie uczniów.

Analizując działalność grup rówieśniczych można w przybliżeniu określić funkcje wychowawcze i są to:
- wpływanie na przebieg procesów interpersonalnych, kształtowanie postaw aktywności, zaspokajanie potrzeb więzi z otoczeniem
- zaspakajanie aspiracji w zakresie społecznej aprobaty i uznania przez członków grupy
- współzawodnictwo rozwijające tendencje do rywalizacji
- rozbudzenie zainteresowań oraz potrzeb kontaktów towarzyskich
- zaspokojenie potrzeb emocjonalnych
- wypełnienie wolnego czasu

T.Pilch, I. Leparczyk, Pedagogika społeczna, Żak, Warszawa 1995s. 174-183

S. Kosiński, J. Suprowicz, Wprowadzenie do socjologii wychowania, Lublin 1978, s.127

M,. Łobocki, Wychowanie w klasie szkolnej, W-wa 1985, WSiP, s.36

tamże, s.36

1

---