Grupa rówieśnicza jako źródło nieprzystosowania społecznego

Grupa nazywamy dwie lub więcej jednostek , między którymi istnieje jakaś wieź, np. rodzina zakład pracy , związek wyznaniowy , partia polityczna , grupa przyjaciół o wspólnych zainteresowaniach .

Grupy rówieśnicze : piją piwo , bo wszyscy to robią , jeżeli chcą mieć przyjaciół muszą , dzięki grupie nastolatek może odpowiedzieć sobie na pytanie " Kim jestem , jakiego rodzaju osobą "

"Co mogą robić dzieci w moim wieku , na co mnie stać " , grupa rówieśniczą stanowi dla nastolatka oparcie , daje mu przekonanie , że jest w porządku , pomaga czuć się rozumianym , obdarza poczuciem przynależności , świadomość , ze nie jest sam , ukierunkowuje , pomaga zweryfikować widzenie świata , w grupie może być sobą , może spróbować nowych sposobów ubierania się , czesania , wewnątrz grupy może wypróbować nową rolę , grupy rówieśnicze pomagają nastolatkowi w trudnym przejściu do świata dorosłych ,nastolatek musi przestrzegać norm grupy "Nie wolno się różnić od innych ". zdrowe grupy pozwalają dziecku rozwinąć poczucie społecznej tożsamości poza granicami rodziny . Niezdrowe grupy mogą być destruktywne mają problemy z przystosowaniem się i dlatego nadużywają alkoholu i narkotyków .

1) Grupa rówieśniczą w procesie socjalizacji

Grupy formalne

klub sportowy , drużyna harcerska , stowarzyszenia młodzieży akademickiej , za grupę formalna uważamy , grupę w której zasady organizacji wiadome są członkom z góry tzn . nie dopiero na podstawie interakcji w aktualnej jej działalności , lecz dzięki zapoznaniu się z werbalnie ( pisemnie lub ustnie ) sformułowanymi normami czy zasadami dotyczącymi działalności grupy , sposobów postępowania , praw i obowiązków członków , ról , funkcji , stanowisk , pozycji społecznych .

Grupa rówieśnicza wprowadza młode generacje w kulturę społeczeństwa globalnego i właściwe mu role społeczne , wg. Aleksandra Kamińskiego stowarzyszenia "ułatwiają umysłowe i uczuciowe przekraczanie bariery oddzielającej <<mały świat >> człowieka od <<wielkiego świata >> jego narodu i ludzkości .” Następną funkcja jest funkcja ogniwa pośredniego między nieformalnymi grupami rówieśników a kulturą reprezentowana przez pokolenie dorosłych .Grupy formalne pełniące funkcję między grupami nieformalnymi a kultura reprezentowaną przez dorosłych grupy formalne uczestniczą w podnoszeniu poziomu uspołecznienia w jego dwóch zasięgach!) z fazy niższej do wyższej , @) od niższej ku wyższej warstwie wartości w obrębie tej samej fazy .Wychowawcza kanalizacja potrzeb i aktywności grup nieformalnych poprzez grupy formalne ; funkcja ta polega na zinstytucjonalizowanym zaspakajaniu potrzeb i zainteresowań stanowiących podłoże tworzenia się rówieśniczych grup nieformalnych . W procesie wychowania uwzględniamy formalne odpowiedniki nieformalnych grup dziecięcych zabawowych, band dzieci starszych i młodzieży w fazach dojrzewania , paczek młodzieży wyższych klas szkoły podstawowej , szkoły średniej jak i wyższej . Tutaj musimy rozpatrzyć kolejno cztery piony 1) podstawowe sprzężenia między grupami nieformalnymi a grupami formalnymi , 2) facylitacja (stwarzanie warunków sprzyjających kanalizacji ) zaspokajania potrzeb rówieśników w ramach zinstytucjonalizowanego systemu wychowania , 3) organizowanie zespołów wychowawczych w ramach tego systemu , 4) wychowawcze nadawanie kierunku grupom nieformalnym .

Podstawowe sprzężenia :dziecięca grupa zabawowa może mieć swoich przedstawicieli w różnych klasach szkolnych , a nawet w różnych szkołach .Paczka rekrutując się z jednej klasy z jednego rocznika studiów zajmuje poważne miejsce w strukturze nieformalnej tej klasy albo rocznika . Grupa zabawowa , paczka banda wkracza też w życie rodzin . Sprzężenia te mogą być w oczach dorosłych czymś niepożądanym albo pożądanym , mogą pociągać za sobą skutki pozytywne lub negatywne. Niepożądany i destrukcyjny wpływ na styl życia rodziny ma przenoszenie do niej przez dzieci lub ich kolegów negatywnych elementów subkultury młodzieżowej reprezentowanych przez paczkę , do której dzieci te nalezą .Pożądane przez szkołę i asymilowane w jej pracy bywają walory sportowe , artystyczne , itp. Zdobyte przez uczniów w grupach nieformalnych i przenoszone na jej teren .Sprzężenia o których jest tu mowa , aktualizują się na ogół na zasadzie naturalnego przenikania członków grup rówieśniczych do rozmaitych instytucji wychowawczych w zwykłych ich rolach : dziecka rodziny , ucznia szkoły , uczestnika świetlicy , klubu itd. , nie mają charakteru zamierzonego .

Facylitacja zaspokajania potrzeb :formę pożądanej z wychowawczego punktu widzenia kanalizację niezaspokojonych lub zaspokojonych w grupach nieformalnych potrzeb rówieśnictwa umożliwia uczestnictwo w grupach półformalnych czy formalnych funkcjonujących na zasadzie samorządności pod dyskretna kontrola dorosłych . organizuje się w środowisku rozmaite instytucje ( ogniska , świetlice , kluby , domy i parki kultury , kolonie , obozy ) , dla dzieci i młodzieży jako ,oczekiwanych uczestników , a nie uwzględnia się tego , że częstokroć są one członkami już funkcjonujących , spontanicznie powstałych ugrupowań rówieśniczych . Organizuje się np. świetlice czy kluby na zaniedbanych osiedlach , organizatorzy uważają , że będą one ośrodkami przyciągania dla młodocianych szukających zaspokojenia swych potrzeb i zainteresowań . Ich organizatorzy nie rozpoczynają natomiast od rozpoznania zastanej sytuacji i zapoznania się z funkcjonującą już w danym środowisku siecią spontanicznych grup rówieśniczych . Ci ludzie przyciągają znaczna liczbę młodzieży do siebie , a mogliby przecież pokierować zastanymi grupami . Przy takiej formie działalności ograniczającej się tylko do stworzenia warunków dla tzw. Facylitacji ( ułatwiania ) , przepływu do nich członków rówieśniczych grup nieformalnych , nigdy nie wiadomo jaki jest ich zasięg wychowawczego wpływu na środowisko rówieśnicze .

Organizowanie zespołów wychowawczych : obozy , kolonie itd.

- Grupy nieformalne

Grupy rówieśnicze występują we wszystkich podstawowych fazach uspołecznienia dzieci i młodzieży , poczynając od wieku przedszkolnego poprzez wiek szkoły podstawowej i średniej aż do fazy starszej adolescencji u młodzieży studiującej . wszystkie te grupy podobnie jak grupy nieformalne dorosłych , powstają w wyniku niezaspokojenia w warunkach życia sformalizowanego pewnych potrzeb czy zainteresowań . W odróżnieniu od nieformalnych grup osób dorosłych ( tworzących się w zakładach pracy ) nieformalne grupy rówieśników kształtują się na swoistym podłożu niezaspokojenia potrzeb młodych pokoleń przechodzących proces uspołecznienia w warunkach ograniczeń i kontroli ze strony środowiska wychowawczego , w szczególności podstawowych instytucji wychowawczych ( rodziny , szkoły ) .Powstanie grupy rówieśniczej pod wpływem dążenia do uniknięcia kontroli wychowawczej lub przeciwstawienia się jej celem zaspokojenia potrzeb nie uwzględnianych lub nie uznawanych w środowisku wychowawczym .Aktualizując się w tych warunkach i z tych pobudek grupa rówieśnicza jest efektem dążenia dzieci lub młodzieży w zbliżonym wieku i o podobnych potrzebach do stworzenia własnej społeczności mającej służyć zaspokajaniu tych potrzeb , poza nadzorem dorosłych lub przy akceptacji z ich strony . Nieformalna grupa rówieśnicza jest wytworem szczególnej selekcji , dokonywanej samorzutnie przez młodocianych , bez wpływu dorosłych .Może to się odbywać w reakcji negatywnej w stosunku do dorosłych jak i wobec nich pozytywnie - nawet w kierunku obcowania z dorosłymi o podobnych zainteresowaniach .

- są to grupy małe liczą zwykle po kilku ( rzadko ponad 10 i tylko w przypadku luźnych band do kilkudziesięciu ) członków

- mają charakter spontaniczny , to przesadza o ich krótkotrwałości

- odznaczają się one niskim stopniem organizacji

- niewielkie jest w nich zróżnicowanie ról i pozycji społecznych

- dochodzi w nich do identyfikacji jej członka z grupa

- Jan Szczepański pisze " kręgi grupy rówieśników stają się pierwszą konkurencja dla rodziny i mogą stać się dla dziecka ważniejszą grupą , której wzory i wartości może przeciwstawić rodzinie "

- Grupy te przeciwstawiają się pokoleniu dorosłych jednak dążąc do samodzielności materiał dla swoich doświadczeń czerpie z kultury dorosłych m, z życia rodziny , sąsiedztwa , społeczności lokalnej - tyle tylko , że selekcjonuje go i organizuje odpowiednio do swoich potrzeb .

Rozróżnia się trzy kategorie nieformalnych grup rówieśniczych :1)dziecięce grupy zabawy 2)młodzieżowe tzw. Paczki 3)grupy dewiacyjne Np. gangi albo bandy

Grupy zabawy : umożliwiają zaspokojenie potrzeby zabawy w zespole , pojawiającej się w 3-4 roku życia

- grupy zabawy dzieci najmłodszych charakteryzuje się jako najbardziej przelotne i nieformalne

- najbardziej charakterystyczną cechą tych grup jest dokonywanie w zabawie podziału ról według zainteresowań i kompetencji , z uwzględnieniem specyfiki ról chłopców i dziewcząt . Są to , więc typowe grupy uczenia się ról społecznych przez naśladownictwo i wyobraźnię

- w najwcześniejszym okresie zabaw zespołowych grupy zabawowe odzwierciedlają w szczególnie silnym stopniu formy współżycia dorosłych , grupa zabawowa umożliwia przejmowanie i uczenie się ról dorosłych

- chętnie poddają się te grupy inspiracjom dorosłych - pod warunkiem , ze nie hamuje się ich spontaniczności

- w warunkach niedostępnych kontroli , a więc w wielkomiejskich dzielnicach charakteryzujących się zagrożeniem moralnym , grupy te przechodzą łatwo od zabaw społecznie aprobowanych do doświadczeń należących już do zachowań dewiacyjnych .Anna Pawełczyńska na przykładzie grup chuligańskich , które często mając początkowo charakter zabawowy , popełniają przypadkowe wykroczenia ( zbicie szyb , zniszczenie sprzętu ) i stopniowo przechodzą do zabawy społecznie zdegenerowanej , dopuszczając się coraz bardziej agresywnych wyczynów . Dlatego te grupy chuligańskie bywają ujmowane jako zalążki band .

Paczki: zwane są również klikami , ich liczba to grupy 4-5 osobowe bywa również , że są liczniejsze ( 10 osobowe )

- rekrutują się spośród młodzieży szkolnej w wieku odpowiadającym starszym klasom szkoły podstawowej , szkole średniej , wyższej

- podstawą rekrutacji bywa wyrównany poziom dojrzałości , podobieństwo postaw moralnych , poglądów ideologicznych

- mogą być to również zainteresowanie określonymi przedmiotami nauczania , wybitne uzdolnienia artystyczne , zaangażowanie w pracy społecznej

- grupy te cechuje względna trwałość

- można wśród nich zauważyć , wspólne zajęcia takie jak wspólne wycieczki , uczęszczanie na imprezy , do kawiarni i restauracji , na dansingi , gra w karty, spotkania towarzyskie w domach rodzinnych , rozmowy o sprawach grupy i jej członków , w szczególności o sprawach płci , zwierzania się sobie wzajemne plotki , krytykowanie rodziców i nauczycieli

- więź między członkami i wysoki stopień ich solidarności , przeważnie oparta jest na zasadzie równorzędności członków , rzadziej na skupieniu się ich wokół dominującej jednostki

- te grupy mogą przyczyniać się do rozszerzania i doskonalenia doświadczeń nabywanych we współżyciu z dorosłymi , w szczególności w rodzinie i w szkole , pogłębiania zainteresowań , budzenia motywacji do pracy nad sobą i aspiracji życiowych , dokształcania się w zakresie wybranej specjalności , rozwijania talentów , może być również tylko tracenie czasu i sił w banalnym wyżywaniu się na płaszczy nie towarzyskiej , może dojść do dominacji dążeń i w konsekwencji do załamania się pożądanej społecznie linii życiowej i do zaburzeń procesu socjalizacji

- lojalność wobec paczki jest większa niż lojalność względem rodziny , jest również tym większa im bardziej paczka w doświadczeniach swoich wchodzi w konflikt z normami ogólnospołecznymi , reprezentowanymi przez instytucje wychowawcze , rodzinę , szkołę

- kiedy taka paczka prowadzi do konfliktów i wymyka się spod kontroli społecznej , skutecznym może okazać się nie rozbijanie takiej paczki ale interwencja wychowawcza , która polegać będzie na dyskretnym kierowaniu procesem jej kształtowania się , poczynają od sugerowaniu poszczególnym jednostkom właściwego doboru przyjaciół i bliższych kolegów , jako potencjalnych członków grupy

Gang : czyli banda , jest grupa ludzi w wieku dojrzewania lub w wieku młodzieńczym

- występują tutaj w przeciwieństwie do poprzedniej występowanie określonych ról z dominująca rolą autokratycznego przywódcy

- rozwija i przechowuje własną subkulturę , tradycję i morale

- więź grupowa podkreślana tu bywa za pomocą emblematów odznak , charakterystycznego ubioru , przydomków

- występuje tutaj aktywność opozycyjna w stosunku do dorosłych , nawet aktywność społecznie nie akceptowana , aż do przestępczej

- banda jest więc grupą o charakterze konfliktowym , 1) kształtuje się ona w konfliktach rówieśniczych np. z innymi bandami 2)jest grupą konfliktową w swej relacji w stosunku do dorosłych , banda neguje w swojej subkulturze obowiązujące ogólnie wartości kulturowe i normy społeczne

Przekształcenie się grupy zabawowej czy " paczki " w gang jest zjawiskiem o charakterze degeneracyjnym i zachodzi tylko w wypadku młodzieży , u której proces uspołecznienia uległ zaburzeniu - najczęściej między wiekiem grupy zabawowej ( od 3-4 do 11-12 r. Życia ) a okresem paczek ( zwykle od 12 r. Życia poprzez wiek szkoły średniej i wyższej ) . Okresem życia , na który przypada najwięcej faktów przystąpienia do gangu czy grupy przestępczej lub ich utworzenia jest 8-9 r. Życia , przynależność do nich trwa przez następne lata tj. przez okres , w którym młodzież normalna tworzy paczki czy kliki .

Główne źródła wpływu 1) z samej grupy 2) z sytuacji życiowej i osobowości jej członków

Wpływ grupy rówieśniczej na uspołecznienie jej członków : jest on dwojakiego wpływu 1) rozwoju osobowości autonomicznej w pełnieniu ról społecznych w grupie 2) rozszerzania doświadczeń na podłożu zaspokajania potrzeb i zainteresowań jednostki nie zrealizowanych w stosunkach z dorosłymi.
 
Grupa rówieśnicza odgrywa więc w procesie uspołecznienia niezastąpiona rolę . Za kryterium społecznej efektywności tej roli uważać należy przede wszystkim to , w jakiej swojej części i na jakich etapach wychowania pokolenia młode osiągają dojrzałość społeczna , a w jakiej części i do jakiego stopnia ulegają wykolejeniu i staczają się w płaszczyznę patologii społecznej . Są to zyski i straty , których proporcje stanowią wskaźnik wychowawczej efektywności międzypokoleniowego oddziaływania sił sprzężonych w dynamice masowego procesu uspołeczniania młodzieży.