Grupa rówieśnicza

jako środowisko

wychowawcze

dziecka

Aspekt historyczny

Grupa jako zjawisko społeczne jest

obecna w refleksji człowieka od
czasów Arystotelesa. Jest nią więź
przyjaźni łącząca członków
jakiejkolwiek zbiorowości, która
kwalifikuje się do miana
zorganizowanej społeczności.

Socjologia przełomu XIX i XX wieku

stworzyła pełną i zróżnicowaną
teorię grup społecznych.

Szczególną postacią grupy w

rozumieniu pedagogicznym są
grupy rówieśnicze. Nazwa
grupy rówieśniczej odnosi się
w pierwszym rzędzie do grup
dziecięcych i młodzieżowych.
Każdy człowiek tkwi niemal
przez całe życie w kręgu
jednej lub wielu grup
rówieśniczych.

Definicja grupy wg Charlesa

H. Cooleya

Zbiorowość, w której mamy do czynienia

ze współpracą, a zachodzące kontakty
odbywają się twarzą w twarz. Charakter
takiej grupy oddaje zaimek "my", który
zakłada wzajemną sympatię oraz
identyfikację poszczególnych członków
grupy. Jednostka ma świadomość
pewnej łączności z grupą i to poczucie
wyznacza niektóre z jej dążeń.

Wspólnota, a

Stowarzyszenie



Wspólnota to rodzaj grupy pierwotnej, która
powstała bez ingerencji człowieka, w wyniku
określonych ludzkich potrzeb i dążeń.



Stowarzyszenie to taka grupa, która w sposób
celowy i intencjonalny została utworzona
przez człowieka, aby realizować określone
zadania.



Rodzina to grupa, która występuje w każdym
środowisku społecznym, bez względu na
określony krąg kulturowy. Jest obecna na
każdym etapie rozwoju gatunkowego.

Pierwotność i wtórność

grup rówieśniczych



Grupa rówieśnicza jest przede wszystkim grupą
pierwotną. Jednakże pedagogika społeczna nie
może ograniczyć swojej uwagi do grup
rówieśniczych pierwotnych, jako że w procesie
socjalizacji stowarzyszenia i organizacje
młodzieżowe, spełniając formalny warunek
rówieśnictwa wiekowego, odgrywają rolę
wybitną.



Zjawisko wtórnego kształtowania się więzi
rówieśniczych często obserwuje się w
stowarzyszeniach, które powstają na
płaszczyźnie związków ideowych lub religijnych.

Grupa pierwotna:



jednostka uczestniczy w niej w sposób spontaniczny,



każdy członek takiej grupy ma poczucie aprobaty innych
członków,



przeważają więzi osobowe,



występuje wzajemna identyfikacja,



grupa pierwotna jest grupą niewielką,



członkowie grupy odczuwają przynależność w obrębie grupy
i odczuwają poczucie odrębności w stosunku do otoczenia,



grupa wskazuje wzorce i określa wartości oraz normy,



istnieje kontrola i określony system sankcji,



grupa charakteryzuje się zmiennością celów oraz
zmiennością wewnętrznej struktury i hierarchii,



przywództwo w grupie jest uwarunkowane cechami
charakteru i musi być zaakceptowane przez grupę.

Grupa celowa :



nabór do grupy ma charakter formalny,



grupa opiera się na więzach rzeczowych,



grupa może być rozbudowana, może mieć
odgałęzienia terenowe,



struktura wewnętrzna opiera się na sformalizowanym
układzie hierarchicznym,



najważniejsze są cele grupy, cele indywidualne mają
zdecydowanie mniejsze znaczenie,



grupa posiada formalne wzory zachowań,



sankcje są egzekwowane w sposób formalny,



decyzje grupy są zcentralizowane,



występuje koordynacja działań,



występuje jednolitość organizacyjna,



wyalienowanie przywódców grupy.

Mechanizmy oddziaływania grupy

rówieśniczej

Zdaniem Floriana Znanieckiego



grupa rówieśnicza powstaje w sposób spontaniczny,
bez ingerencji dorosłych,



kształtuje mechanizmy, które regulują wewnętrzną
organizację grupy oraz wzajemne zachowania
poszczególnych członków,



pełni istotne funkcje w procesie wychowania jej
uczestników,



jest pozbawiona określonych celów i wzorców, a jej
głównym przesłaniem jest zabawa.

Mechanizmy oddziaływania grupy

rówieśniczej c.d.



Cechą charakterystyczną grupy rówieśniczej jest
zmienność celów oraz form życia zbiorowego i
zabawy.



Do najczęstszych nastawień należą:
przodownictwo, podporządkowanie, rywalizacja i
współdziałanie.



Dziecięce zachowania charakteryzują się
spontanicznością i różnorodnością.



Na tym tle mogą powstawać konflikty pomiędzy
wzorami wyniesionymi z domu a chęcią żywiołowej
zabawy. W tym konflikcie najczęściej wygrywa
potrzeba zabawy z kolegami, a rygory narzucone
przez rodzinę lub środowisko schodzą na dalszy
plan.

Organizacja, struktura i

funkcje grupy rówieśniczej

Można wyróżnić trzy typy grup

rówieśniczych:



grupy dziecięce, oparte na zabawie



grupy młodzieżowe, paczki



grupy dewiacyjne (np. gangi, bandy
przestępcze)

Organizacja, struktura i

funkcje grupy rówieśniczej

Elementy, które tworzą stosunki

społeczne w grupie to:



wewnętrzna hierarchia grupy



system decyzyjny



układ kanałów komunikacyjnych



charakter więzi pomiędzy
poszczególnymi członkami grupy

UKŁAD SZPRYCHOWY

UKŁAD BEZPOŚREDNI

A

B

C

D

E

A

B

C

D

E

UKŁAD ŁAŃCUCHOWY

A

B

C

D

E

F

G

Organizacja, struktura i

funkcje grupy rówieśniczej c.d.

Niemal każda grupa rówieśnicza posiada przywódcę lub

liderów. W związku z tym można wyróżnić:



przodownictwo - jest charakterystyczne dla osób
posiadających charyzmatyczne cechy osobowościowe,
takie osoby charakteryzują się pozytywnym
nastawieniem emocjonalnym i chęcią współdziałania
oraz cieszą się niewymuszonym zaufaniem pozostałych
członków grupy



przywództwo - może być osiągnięte poprzez
wyróżniające właściwości lub kwalifikacje osobowe, jest
akceptowane przez grupę



panowanie - władza zdobywana przy użyciu siły, nie
opiera się na akceptacji, zaufaniu i poczuciu bliskości,
główny cel panowania odnosi się do sensu zadaniowego
i organizacyjnego

Funkcje wychowawcze grup rówieśniczych



kształtowanie aktywności jednostek,



kształtowanie więzi z innymi ludźmi,



ułatwianie kontaktów interpersonalnych,



zaspokajanie potrzeby aprobaty i uznania,



konstruktywne współzawodnictwo,



pobudzanie do rozwijania zainteresowań,



umożliwianie kontaktów towarzyskich,



zaspokajanie określonych potrzeb
emocjonalnych,



zapełnianie wolnego czasu.

Bibliografia:



Pedagogika społeczna: człowiek w
zmieniającym się świecie, pod red.
Tadeusza Pilcha, Ireny Lepalczyk, Żak,
Warszawa 1995



Socjologia wychowania: wychowujące
społeczeństwo, Tom I, Florian Znaniecki,
PWN Warszawa 1973



Ola Czerwińska, Natalia Niepla, Justyna

Napiórkowska