Oświata i wychowanie w epoce średniowiecza

Klasztory i szkoły średnie

- Oświata w epoce średniowiecza należy do kościoła, który kształtuje chrześcijańską kulturę umysłową, szerzą i pielęgnują ją klasztory i szkoły średnie;

- Kościół propagował życie ascetyczne dla celów polityki kościelnej, w ten sposób kościół zmierzał do zapanowania nad całym światem;

-„ życie ascetyczne” - etyka chrześcijańska, która ma na celu odwrócenie się i pogardę w stosunku do świata doczesnego, oraz wyrzeczenie się dóbr materialnych w imię wiecznego zbawienia;

- zaostrzenie się ascezy pomnażało bogactwa kościelne, zwiększało siłę i wpływy polityczny kościoła;

- za pierwszy klasztor katolicki uważa się zgromadzenie mężczyzn założone ok. 529 r. na Monte Casino przez św. Benedykta z Nursji;

- na czele zgromadzenia stał opat, który był ojcem wspólnoty klasztornej i stróżem reguły;

- życie mnichów wypełniała modlitwa i praca;

- zakonnicy prowadzili nie tylko działalność religijną, ale szerzyli kulturę rolną, uprawili rzemiosła, budowali drogi, zakładali szpitale, a z czasem coraz bardziej rozwijali oświatę ( przepisywanie ksiąg stało się przysłowiową „benedyktyńską pracą”)

- do Polski pierwsi benedyktyni dotarli w X w klasztor w Trzemesznie;

- z czasem powstały nowe zgromadzenia: zakon kluniacki, cystersów, kartuzów, augustiański

- wysokim poziomem nauczania szczyciły się klasztory w Irlandii i Szkocji, św. Patryk bohater narodowy nazwany apostołem Irlandii;

-szkoły klasztorne dbały o przysposobienie chłopców do stanu duchowego

- szkoły trywialne przy kościołach parafialnych- realizowały niższy stopień kształcenia: gramatykę łacińską, retorykę ( objaśnianie ewangelii i czynności kancelaryjne, redagowanie pism i dokumentów) dialektykę

- szkoły katedralne-realizowały wyższy stopień kształcenia; arytmetykę i astronomię, geometrię, muzykę

- obok Origines, encyklopedycznym podręcznikiem szkolnym było dzieło Flawiusza Aureliusza Kasjodora „Kształcenie w naukach boskich i świeckich”

- polityka oświatowa Karola Wielkiego przyczyniła się do podnoszenia poziomu szkół,

-jego panowanie nazywa się „renesansem karolińskim”

- nakazał on kształcić nie tylko wszystkich najbliższych, ale polecił duchowieństwu zakładanie szkół w miastach i na wsiach i zobowiązał każdego ojca do posyłania swojego syna do szkoły

- działalność oświatową Karola Wielkiego szerzyli jego następcy

- Pod wpływem odnawiających się studiów nad Arystotelesem rozwinęła się scholastyka- filozofia i metoda argumentacji , takim przedstawicielem scholastyki był św. Tomasz z Akwinu

Powstawanie uniwersytetów

- Do powstawania uniwersytetów przyczyniło się ożywienie umysłowe oraz rozwój badań i dociekań naukowych niezależnych od kościoła ;

- niektórzy filozofowie skupiają wokół siebie słuchaczy i prowadzą wykłady

- takim wykładowcą był m.in. Piotr Abelard, który był przedstawicielem nominalizmu - myślenie filozoficzne, które odrzucało istnienie przedmiotów abstrakcyjnych

- zaczynają się badania przyrodnicze i medyczne, ożywia się zainteresowanie naukami prawniczymi i spory o przewagę władzy kościelnej nad świecka

- wszystko to daje początek uniwersytetom średniowiecznym

- od początku XII w do 1300 roku istnieją już 23 uniwersytety m.in. Oxford, Cambridge, zdecydowana większość w Italii i Półwyspie Iberyjskim

- pierwsze uniwersytety powstawały albo jako cechy studentów- migrujący studenci doprowadzali do powstawania uczelni w innych miastach, albo jako cechy profesorów

- w uniwersytetach średniowiecznych istniały trzy fakultety: prawny, medyczny, teologiczny

Wychowanie w „domu obcym”

- oprócz wychowania kościelnego odbiegało wychowanie rycerskie i mieszczańskie

Wychowanie rycerskie

- wych. Rycerskie miało na celu wyrabianie odwagi, siły fizycznej i umiejętności wojskowych

- wych. to dotyczyło synów szlachetnie urodzonych, odbywało się na dworach książęcych i przebiegało w trzech etapach: pazia, giermka, aż do pasowania na rycerza

- ideałem rycerza było postępowanie wg. Dewizy: Bogu-duszę, życie-królowi, serce- damom, sobie-sławę ziemską

-

Wychowanie mieszczańskie

- wychowanie do konkretnej pracy produkcyjnej odnalazło realizcje w wychowaniu cechowym

- odbywało się w domu mistrza cechowego, pod okiem którego młodzież mieszczańska uczyła się kunsztów i rzemiosł

- przez stopnie terminatora i czeladnika dochodziło się do mistrza

- miasta organizowały szkółki miejskie, w których uczono się minimum umiejętności przydatnych do różnorodnej działalności gospodarczej. Szkoły nadzorował proboszcz miejscowej parafii.

Oświata w Polsce średniowiecznej

- pierwsze szkoły powstają od XI w przy katedrach biskupich ( Kraków, Gniezno ), później przy kolegiatach,

- w okresie kolonizacji miast na prawie niemieckim z inicjatywą oświatową występowało przybywające do Polski mieszczaństwo niemieckie, co groziło zgermanizowaniu urzędów miejskich i życia kościelnego

- wyższy kler polski przeciwdziałał temu np. arcybiskup gnieźnieński Pełka wydał zarządzenie o nie zatrudnianiu w szkolnictwie Niemców, którzy nie znają j. polskiego

- szkoły parafialne uczyły podstaw czytania i pisania w j. łacińskim oraz elementarnych rachunków

- pierwszych studentów na uniwersytetach zachodnioeuropejskich spotykamy w XIII w , studiują medycynę, filozofię i prawo

- Król Kazimierz Wielki otwiera Uniwersytet Krakowski o wydziałach: filozoficznym, prawnym i medycznym, a wydział teologiczny został otwarty dopiero kiedy rządy przejął Władysław Jagiełło

- W szkole krakowskiej w latach 1491-1495 kształcił się Mikołaj Kopernik

---