Zajęcia 3

23.10.2011

Celowe wprowadzanie osób badanych w błąd:

• Argumenty za:

• Wzmocnienie efektu eksperymentalnego (urealnienie sytuacji badawczej);

• Dostęp do sfer życia inaczej niemożliwych do zbadania;

• Omija problemy związane z badanym:

• Dobry / zły uczestnik badania;

• Chęć dobrego wypadnięcia przed badaczem;

• Odkłamywanie znosi negatywne rezultaty wprowadzenia osoby badanej w błąd;

• Argumenty przeciw:

• Nadużywanie pozycji władzy psychologa

• Zwłaszcza w przypadku osób podległych;

• CWOBwB prowadzi do pogorszenia wizerunku publicznego psychologii;

• Wytworzenie nadmiernie podejrzliwej populacji badanych;

Fritz Strack, 1988:

• Uczestnicy dowiadują się, że mają przetestować procedurę badawczą dla osób, które straciły władzę w rękach i są zmuszone używać ust do trzymania ołówka i pisania;

• Procedura: oglądanie serii animowanych dowcipów z ołówkiem w zębach / ołówkiem w ustach;

• Prawdziwy cel badania: sprawdzenie, czy stany naszego ciała wpływają na procesy poznawcze. Czy aktywizacja mięśni jarzmowych doprowadzi do oceny historii jako bardziej dowcipnych?

• Wyniki: tak!

Eksperyment szpitalny Hoflinga, 1966:

• Nieznany lekarz dzwoni do pielęgniarki i prosi ją, aby zaaplikowała śmiertelną dawkę leku pacjentowi;

• Lek zostaje podrzucony do magazynu, ale:

• Nie ma go na liście leków do wydania;

• Jest podana dawka śmiertelna;

• Wyniki:

• 21/22 pielęgniarek decyduje się podać lek!

• Eksperci:

• 10/12 pielęgniarek mówi, że żadna z badanych nie poda leku;

• 21/21 studentów pielęgniarstwa twierdzi, że nie podałoby leku;

Fałszywy wykrywacz kłamstw (Sigall & Page, 1971):

• Fałszywy wykrywacz kłamstw;

• Badani są poinformowani, że mają wypełnić kwestionariusz dotyczący postaw wobec czarnoskórych Amerykanów;

• Podczas badania zostaną jednak podłączeni do wykrywacza kłamstw;

• Fałszywy elektromiograf;

• Faza uprawdopodobnienia

• Wyniki:

• Postawy wobec Afroamerykanów w warunkach FWK < Postawy w warunkach kontrolnych;

T: Pytania i hipotezy badawcze

Hipotezy, pytania badawcze & metodologia

• Zniekształcenie metodologiczne (McGuire, 1997):

• Uczymy się weryfikować hipotezy

• Operacjonalizacja zmiennych, pomiar, eksperyment, analiza statystyczna, etc

• Nie uczymy się stawiać dobrych hipotez i problemów badawczych

• Dlaczego?

• Tworzenie hipotez, stawianie problemów badawczych jest procesem twórczym i jako takie nie może zostać zoperacjonalizowane (Brzeziński, 1996);

• Anarchizm metodologiczny (Feyerabend, 1974);

• Nauka jest zasadniczo przedsięwzięciem anarchistycznym: anarchizm teoretyczny jest bardziej ludzki i w większym stopniu sprzyja postępowi niż koncepcje doń alternatywne akcentujące prawa i porządek;

Kontekst odkrycia i kontekst uzasadnienia (Reichenbach, 1938/1989)

• Kontekst odkrycia

• Tworzenie nowej wiedzy naukowej

• Pytania badawcze;

• Nowe zmienne;

• Nowe relacje pomiędzy zmiennymi

• kontekst uzasadnienia

• konfrontacja hipotez z faktami empirycznymi

• głównie tutaj wchodzi metodologia.

Skąd się biorą hipotezy? (McGuire, 1997)

• obserwacja świata zewnętrznego;

• analiza pojęć; (liberalizm światopoglądowy/ redystrybucja dochodów; lewica / prawica - taki podział gorzej wychodzi w krajach Europy Wschodniej)

• analiza relacji między pojęciami;

• reinterpretacja wcześniejszych wyników badań;

• reanaliza wcześniej zebranych danych.

• Doświadczenie;

• Obserwacja problemów społecznych / świata społecznego;

• Opinie innych naukowców / teorie;

• Relacja między pojęciami - i ich analiza;

• Reinterpretacja wcześniejszych wyników badań; czyli nasza nowa alternatywna hipoteza do istniejących już badań lepiej je wyjaśnia, niż istniejące już hipotezy; kwestionowanie istniejących teorii;

• Reanaliza wcześniej zebranych danych;

Problem badawczy:

• jakie wartości przyjmują zmienne?

• Jakie zmienne niezależne są istotne dla danej zmiennej zależnej?

• Jaki jest kształt związku łączącego daną zmienną zależną ze zmienną niezależną dla niej istotną?

Rodzaje pytań (Ajdukiewicz, 1965)

• Pytanie rozstrzygnięcia

• Czy + zdanie oznajmujące:

• Czy temperatura podnosi poziom agresji? - jedna alternatywa;

• Czy następujące zmienne demograficzne powiązane są z zachowaniami wyborczymi: wiek, płeć, wykształcenie? - pełna liczba alternatyw;

• Pytanie dopełnienia

• Pozostałe pytania:

• Kto odkrył Amerykę?

• Czym jest wieloryb?

Z czego składa się pytanie?

Odpowiedzi na pytania rozstrzygnięcia są bardziej sztuczne, niż odpowiedzi na pytania dopełnienia;

• Pytanie wyznacza schemat odpowiedzi;

• Kto odkrył Amerykę X odkrył Amerykę

• X to niewiadoma pytania;

• Odpowiedź może być:

• Właściwa - odpowiednie podstawienie za niewiadomą pytania;

• Prawdziwa - trafne podstawienie;

• Pytanie jasno postawione to pytanie, przy którym da się jasno wskazać:

• Schemat odpowiedzi

• Zakres niewiadomej odpowiedzi

• Założenie pytania:

• Pozytywne założenie pytania; istnieje przynajmniej jedna prawidłowa odpowiedź;

• Negatywne założenie pytania; istnieje przynajmniej jedna nieprawdziwa odpowiedź;

Pytanie rozstrzygnięcia zawsze będzie miało spełnione oba założenia, bo prawdziwa jest jedna lub druga alternatywa;

Schemat: TAK / NIE (w pytaniach rozstrzygnięcia)

Zakres niewiadomej: TAK / NIE

Ćwiczenie:

Pytanie dopełnienia: Jak wiek wpływa na aktywność na portalach społecznościowych?

Schemat odpowiedzi: wiek JAKOŚ wpływa na aktywność na portalach społecznościowych (np. w sposób liniowy, odwrotnie proporcjonalnie, kohortowo, w ogóle nie wpływa).

Zakres niewiadomej odpowiedzi: jak wygląda ta zależność?

Założenie negatywne: spełnione, bo może wpływać, a może nie wpływać

Od … do przewidywań

• Teoria

• Wysoka temperatura wyzwala agresję

• Pytanie badawcze

• Czy w cieplejszych miesiącach zdarza się więcej aktów przemocy?

• Hipoteza (próba odpowiedzi na pytanie badawcze, rozstrzygnięcie, bez uprzedniego zbadania)

• Tak, w cieplejszych miesiącach zdarza się więcej aktów przemocy;

• Przewidywanie (przewidujemy istnienie lub nie istnienie konkretnych związkó,w zależności); próba wyjaśnienia, dlaczego tak jest; dlaczego do tego dochodzi;

• Jeżeli przeanalizujemy statystyki policyjne, okaże się, że w cieplejsze miesiące nasila się liczba zachowań agresywnych.

Teoria:

To jest to, co wyróżnia dobrą naukę od innego rodzaju badań.

• Zbiór zdań wyjaśniających o zachowaniu, które mogą zostać poddane empirycznemu sprawdzeniu;

• Rola teorii:

• Uporządkowanie i wyjaśnienie istniejących danych;

• Generują przewidywania, które umożliwiają dalsze testowanie teorii;

• Są potwierdzane, kiedy nowe dane są zgodne z teorią;

• Muszą zostać zrewidowane, kiedy zaistnieją nowe dane wskazujące na słabość teorii;

• Mogą być zastępowane przez nowsze teorie, które dostarczają lepszych wyjaśnień danych;

Pytania badawcze i hipotezy:

• Pytanie badawcze określa zakres tematyczny badania;

• Hipoteza jest przewidywaniem postawionym na gruncie teorii;

• Stwierdzenia, założenie, które służy jako tymczasowe wyjaśnienie dla pewnych faktów;

• Przewidywanie - stwierdzenie o tym, co się stanie w konkretnej sytuacji badawczej;

Hipoteza czy przewidywanie?

• Osoby autorytarne są jednocześnie bardziej uprzedzone wobec obcych;

• Kontakt międzygrupowy prowadzi do redukcji uprzedzeń;

• Osoby, które będą grać w Counter Strike'a będą zachowywać się bardziej agresywnie wobec osób współuczestniczących w badaniu.

Metodologia badań psychologicznych

Mgr Adrian Wójcik

Semestr 3

- 4 -

---