Zajęcia 2

21.10.2011

T: Psychologia jako nauka empiryczna

• Psychologia jest nauką empiryczną - za prawdziwe uznaje takie prawidłowości, których istnienie potwierdzają wyniki badań empirycznych (zazwyczaj zreplikowanych przy pomocy różnych metod).

• Prawidłowości psychologiczne mają charakter probabilistyczny - nie ma pewności ich wystąpienia (szansa).

„Nigdy nie uda Ci się przewidzieć, co może zrobić pojedynczy człowiek. Za to możesz dokładnie przewidzieć, za czym będzie większość. Jednostki się różnią, ale rozkład procentów jest niezmienny.”

Sherlock Holmes (Sir Artur Conan Doyle).

Badania Lazarsfelda (1949)

(“American Soldier”) - badania na żółnierzach stacjonujących na oceanie spokojnym, trwające od 1945 r.

• Lepiej wykształceni żołnierze przeżywają więcej problemów adaptacyjnych niż gorzej wykształceni (intelektualiści gorzej sobie radzą ze stresem towarzyszącym wojnie niż ci, których cechuje życiowa zaradność);

• Biali szeregowcy częściej awansują do stopni podoficerskich niż czarni (lata niewolnictwa pozbawiły Afroamerykanów motywacji osiągnięć);

• Czarni z Południa wolą Białych oficerów także pochodzących z Południa od oficerów z Północy (Biali pochodzący z Czarnego Południa mieli więcej umiejętności i doświadczenia we wzajemnych kontaktach);

• W czasie walk żołnierze wyrażają większą chęć powrotu do domu niż po ich zakończeniu (śmiertelne zagrożenie);

„Wiedziałem to wcześniej” (Hindsight bias):

• Rzeczy wydają się o wiele bardziej logiczne i oczywiste po usłyszeniu czyjejś interpretacji obserwowanych zależności niż przed zapoznaniem się z nimi;

• Jeśli przedstawimy ludziom wnioski płynące z badań, to będą je oceniać jako znacznie mniej zaskakujące niż wówczas, gdy poinformuje się ich tylko o procedurze badawczej i oczekiwanych wynikach (Slovic, Fischhoff, 1977);

• Studenci oceniają odkrycia nauk społecznych jako możliwe do przewidzenia bez względu na to, czy prezentowane zależności są zgodne z rzeczywistością czy sa odwróceniem rzeczywistej zależności (Baratz, 1983);

Lazarsfeld opublikował dokładnie przeciwstawne wyniki niż te, które uzyskał.

Temat: Etyka a prowadzenie badań

• Metaanaliza - sposób reanalizy danych z wielu różnych badań; łączna analiza efektów wszystkich badań w danej dziedzinie i uśrednia te wyniki; zwykle stusuje się ją w badaniach medycznych, ale również w psychologii;

• „podwójnie ślepa próba”

Rzeczywisty lek / placebo

- sam pacjent nie wie, do której grupy należy;

- nie wie tego również badacz;

Etyka w badaniach:

• Kwestia dot. osób badanych (zapewnienie anonimowości, nie narażanie na stres);

• Kwestie wykorzystania wyników badań - kto jest ich autorem; ale również to, że wyniki naszych badań dostają się w miejsca niezgodne z naszym zapatrywaniem (np. marketingowy);

• Badanie słabe metodologicznie jest badaniem nieetycznym (środki finansowe, czas, wykorzystanie osób badanych); nie przyczynia się do rozwoju nauki;

Metodologia jest etyczna!

• „Jeżeli w tych samych warunkach przeprowadza się dwa różne badania, to najprawdopodobniej badanie lepsze pod względem naukowym będzie równocześnie miało większą wartość etyczną” (Rosenthal, 1994);

• Oszczędność czasu osób badanych;

• Oszczędność pieniędzy instytucji sponsorujących;

• Oszczędność szpalt czasopism naukowych'

• Badanie to inwestycja społeczna!

Metodologia - zagrożenia etyczne:

1. projektowanie badania

6. nieadekwatny plan badawczy;

7. obiecywanie zbyt wielu korzyści płynących z badania;

8. założenie nieistniejącej przyczynowości;

1. analiza danych a etyka

• samopotwierdzanie hipotez;

• usuwanie przypadków skrajnych;

• selekcja osób badanych;

• eksploatacja danych;

• kiedy powinniśmy porzucić analizę danych?

• Odrzucanie danych jest nieetyczne, marnotrawstwo zasobów;

• metaanaliza

1. prezentacja wyników

• zamierzone zniekształcenie wyników;

• wątpliwa generalizowalność;

1. zniekształcanie zasług badawczych

• problem zasług autorskich;

• problem pierwszeństwa autorstwa;

1. nie przedstawianie danych

• autocenzura;

• dane niezgodne z teorią;

• wyniki nie dość spektakularne

• cenzura zewnętrzna;

• metodologia;

• dane „niemożliwe”

Zagrożenia etyczne w projektowaniu badania:

Zagrożenia etyczne w analizie danych: naginanie tych analiz, pomijanie pewnych wyników, modyfikowanie ich na własne potrzeby, usuwanie skrajności, raportowanie części badanych;

Imperatyw moralny - jeśli mamy dużo danych, wykonujemy metaanalizę.

Analiza kosztów:

1. koszty;

• zagrożenie dobrostanu psychicznego lub fizycznego osób badanych, dyskomfort psychiczny;

• stres, zagrożenie poczucia własnej wartości, lęk, ból, nuda, strata czasu;

• zagrożenie wpływem informacji poufnych;

• koszty nie związane z osobami badanymi (zasoby, które można lepiej zainwestować;

2. zyski;

• bezpośrednio dla osób badanych;

• dla nauki;

• dla społeczeństwa;

Każde badanie powinno być przeanalizowane pod względem kosztów i zysków:

• Koszty - nakłady finansowe i nakłady mentalne;

• Zyski - dla nauki, dla społeczeństwa, samowiedza, zyski najłatwiej pokazać na poziomie medycznym (np. darmowa opieka medyczna)

• Koszty nie realizowania badania są mniejsze, iż koszty przeprowadzenia błędnego badania.

Spojrzeć z drugiej strony?

• Co, jeśli badanie nie zostanie zrealizowane?

• Jakie są koszty dla:

• Badanych?

• Społeczeństwa?

• Nauki?

Co mówi kodeks etyki PTP?

• Rozwaga nad podejmowanymi tematami;

• Rzetelne raportowanie wyników;

• Udział w badaniu:

• Dobrowolny;

• Możliwość opuszczenia badania w każdej chwili;

• Badanie nie może narażać uczestników na cierpienie lub utratę ważnych wartości;

• Nie zadajemy niepotrzebnych cierpień zwierzętom biorącym udział w eksperymentach;

• Brak możliwości identyfikacji uczestników badania;

• Informowanie o celu i przebiegu badania;

Podstawowe zasady etyczne:

• Zgoda na udział na bazie prawdziwych informacji.

Kiedy można robić badania bez pytania o zgodę?

• Wyłącznie wtedy, gdy badanie wiąże się z minimalnym ryzykiem dla osó© badanych oraz wówczas, gdyby przeprowadzenie badania nie byłoby możliwe, gdyby była potrzebna pełna zgoda;

• Nie wolno zmuszać do udziału:

• Badacz musi respektować indywidualną zgodę na badania;

• Nie można polegać na zgodzie przełożonych czy nauczycieli, osoba musi mieć możliwość wycofania się w trakcie badań;

Minimalizowanie stresu:

• Badacz chroni osobę przed stresem fizycznym i psychicznym;

• Jeżeli jest ryzyko wystąpienia stresu - informuje o tym osobę badaną;

• Nie przeprowadza się badań, które mogą przynieść długotrwałe szkody osobom badanym (np. długotrwałe pogorszenie samooceny);

Poufność:

• Wszelkie informacje uzyskane w badaniach są poufne;

• Nikt poza badaczem nie ma prawa poznać wyników w sposób umożliwiający identyfikację osób;

• Badania anonimowe;

• Całkowitą odpowiedzialność za zachowanie poufności wyników ponosi badacz;

Odkłamywanie:

• Konieczne zawsze wtedy, gdy istniało oszukiwanie podczas badania lub wówczas, gdy nie podano pełnej informacji;

• Nie zastępuje w pełni informacji przed badaniem, nie niweluje całkiem negatywnych skutków oszukiwania;

• Należy nie tylko informować, ale również usunąć stres i negatywne emocje;

• Informacja:

• Prawdziwe cele badania;

• Dlaczego niezbędne było oszustwo;

Artur Żmijewski - „Powtórzenie”:

http://www.youtube.com/results?search_query=artur+%C5%BCmijewski+powt%C3%B3rzenie&aq=f

Metodologia badań psychologicznych

Mgr Adrian Wójcik

Semestr 3

- 4 -

---