Zajęcia 4

04.11.2011

Temat: Indukcja i dedukcja

Jak działa nauka?

Nauka to proces poznania naukowego; jest kolisty, wchodzi na coraz to wyższe procesy poznania.

Indukcjonizm:

Indukcjonizm stał w opozycji do dużych teorii nie testowanych w rzeczywistości. Obserwujemy to, co się dzieje w rzeczywistości.

Biegam po parku, widzę wiewiórkę, która jest ruda, widzę kolejną, która też jest ruda i jeszcze kolejną rudą, więc wysuwam wniosek, że wszystkie wiewiórki są rude - co jest nieprawdą. To jest też problem indukcjonizmu. Z naszej obserwacji budujemy teorie, a z tej teorii wysuwamy przewidywania (że kolejna wiewiórka, jaką zobaczę, też będzie ruda).

Falsyfikacjonizm (Karl Popper)

Jeśli już wyciągam jakiś wniosek, to staram się ją sfalsyfikować - udowodnić, że to nieprawda.

Co mówi Sherlock?

Podstawowym błędem jest podawanie teorii, zanim uzyska się dane. Niepostrzeżenie zaczyna się dostosowywać fakty, by zgadzały się z teoriami, zamiast próbować stworzyć teorię, która byłaby zgodna z faktami.

To jest zagrożenie, o którym mówili indukcjoniści.

Sherlock Holmes „Skandal w Bohemii”

Indukcja - „z dołu do góry”

Obserwacja Wzorzec Hipoteza Teoria.

Metoda indukcyjna - założenia:

1. obserwacja przed teorią

• teoria wypacza obserwację rzeczywistości

• nie istnieją sądy syntetyczne a priori

• zdania protokolarne - niepodważalne i denotujące przedmioty obserwowalne, weryfikowalne

- psychologistyczne

- fizykalistyczne

• nauka jest osadzona w obserwacji i doświadczeniu

• suma zdań protokolarnych Prawdy syntetyczne (zdane sensowne nieanalitycznie)

• zdania syntetyczne powinny dać się sprowadzić do zdań protokolarnych.

Problemy indukcji:

1. na czym opiera się prawdziwość zdania protokolarnego?

• Dogmatyzm

• Zdania protokolarne niższego rządu - coraz bardziej szczegółowe.

• Stany wewnętrzne (Psychologizm)

1. zawodność indukcji

• 
  

• 
  

1. czy rzeczywiście zdania protokolarne są pierwotne wobec teorii?

• Teoria poprzedza informacje

„pojęcie empirycznej treści indywidualnego zdania jest złudne” (Quinn, 1951)

Indukcjoniści uznają zdania protokolarne (np. wiewiórka jest ruda) za zgodne z prawdą. Ale na jakiej podstawie możemy to stwierdzić? Przecież to może być przemalowany albinos.

Na podstawie uogólnionych obserwacji nie mogę zbudować 100% prawdziwej teorii, bo wystarczy 1 przypadek burzący naszą hipotezę, aby nasza teoria legła w gruzach.

Zdanie protokolarne to zdanie bazowe; zawsze odnosi się do jednej obserwacji i opisuje to, co widzimy, czujemy itd…

Hipoteza indukcyjna - ćwiczenie

1. dziecko A w wieku 3 lat płacze rozstając się z matką

2. dziecko B w wieku 3 lat płacze rozstając się z matką

3. dziecko C w wieku 3 lat płacze rozstając się z matką

Wniosek: dzieci w wieku 3 lat płaczą rozstając się z matką.

Na podstawie jakich obserwacji została sformułowana ta hipoteza? Na podstawie obserwacji poszczególnych dzieci w wieku lat 3.

Zdanie protokolarne: widzę 3-letnią Anię, która płacze po wyjściu mamy.

Dedukcja - „z góry do dołu”

Teoria Hipoteza obserwacja weryfikacja

Na podstawie dedukcji tworzymy hipotezy, następnie prowadzimy obserwację i weryfikujemy, czy jest to prawda.

Co mówi Sherlock?

Kiedy pojawia się fakt, który przeciwstawia się rozumowaniu dedukcyjnemu, niechybnie prowadzi on nas do nowej interpretacji zebranych danych.

Sherlock Holmes „Studium w Szkarłacie”

Falsyfikacjonizm

Odrzucanie starych teorii i tworzenie nowych, lepszych

1. poprawnie sformułowana teoria naukowa powinna:

• powinna dawać możliwość falsyfikacji (odrzucenia)

• powinna generować wiele możliwości testowania / sprawdzenia

• powinna generować przewidywania i być możliwa do zastosowania w praktyce

2. należy starać się falsyfikować (odrzucać) teorie:

3. żadna teoria nie może być potwierdzona w 100%

• prawdziwy badacz nigdy nie mówi, że coś wie

• wymóg tworzenia eksperymentów, które mogą sfalsyfikować teorię

• tak dokonuje się postępu naukowego

Kroki badania falsyfikacjonistycznego:

• identyfikacja faktów wymagających wyjaśnienia

- dotychczasowa teoria nie wystarcza do wytłumaczenia nowych faktów.

• postawienie hipotezy wyjaśniającej

• dedukcja: wyprowadzenie z hipotezy konsekwencji empirycznych (przewidywań).

• Test eksperymentalny

• Wniosek: uznanie hipotezy lub jej odrzucenie.

Problemy falsyfikacjonizmu:

1. asymetria konfirmacji i falsyfikacji

• jedna obserwacja nie może potwierdzić teorii, ale może ją obalić

• ale czy naprawdę?

- prawa w psychologii mają charakter probabilistyczny.

2. falsyfikacja jako ideał, a nie rzeczywiste postępowanie badaczy

Modus tollendo tollens - sposób zaprzeczający przy pomocy zaprzeczenia:




Modus tollendo tollens - przykład:




Modus Ponendo ponens - sposób potwierdzający przez potwierdzenie




Modus Ponendo ponens - przykład:




Co oznacza negatywny wynik badania?

• Wyjściowa hipoteza była nieprawdziwa.

• Zastosowano złe narzędzia.

• Wynik przypadkowy.

Hipoteza, dedukcja, falsyfikacjonizm - ćwiczenie:

Prawo: poziom testosteronu ma wpływ na zwiększony popęd seksualny u mężczyzn;

Hipoteza: mężczyźni zdradzają częściej niż kobiety;

Falsyfikacja: mam kolegę o wysokim poziomie testosteronu, a od 20 lat nie zdradził swojej partnerki.

Nie ma nic bardziej praktycznego niż dobra teoria - Kurt Lewin.

Teoria Opanowywania Trwogi (Terror Management Theory) - lęk przed śmiercią

Rola teorii

• Polacy, którzy chodzą koło zakładów pogrzebowych bardziej nie lubią Żydów niż ci, którzy chodzą koło supermarketów

• Gdy zachorujemy na AIDS lub raka nasze opinie i poglądy stają się zdaniem naszych znajomych mniej trafne i mniej podobne do ich poglądów, niż wtedy, gdy zachorujemy na grypę

• Pochwała z ust psychologa sprawia, że łatwiej nam przychodzi oglądanie dzieci w hospicjum

1. główny mechanizm regulujący ludzkie zachowanie według TOT

2. czym różni się zwykły lęk od lęku przed śmiercią?

• Ludzie są samoświadomi

• Mają zdolność przewidywania

• Widzą tylko śmierć innych (a nie swoją)

• Wiemy, że kiedyś umrzemy

3. główne mechanizmy obronne - co chroni przed lękiem przed śmiercią?

• Symboliczna nieśmiertelność; przerzucenie naszego trwania na grupę (światopogląd)

• Pozytywna samoocena postępowania (wzorzec życia godziwego gwarantujący nieśmiertelność)

1. jak testowano te hipotezy?

Światopogląd chroni przed lękiem.

Myśli o śmierci nasilają:

• akceptację światopoglądu własnego i pozytywne reakcje na innych jego współwyznawców;

• odrzucanie alternatywnych poglądów i negatywnych reakcji na wyznawców tych światopoglądów.




Pozytywna samoocena chroni przed lękiem.

Teoria opanowywania trwogi (Greenberg, Solomon, Pyszczyński):

• wszystkie kultury wytwarzają wzorzec życia godziwego, którego spełnienie gwarantuje nieśmiertelność i pozytywną samoocenę;

• pozytywna samoocena jest zapowiedzią nieśmiertelności, a więc chroni przed lękiem.

Hipotezy i dowody:

• wzmocnienie samooceny osłabia lęk przed śmiercią;

• natężenie lęku po oglądaniu video ze scenami śmierci lub neutralnymi jako funkcja sprzężenia zwrotnego na własny temat (Greenberg et al.)




GSR - galwaniczna reakcja skórna (jak bardzo się pocimy)

Teoria

= precyzyjne twierdzenie wyrażające nasze przekonanie o naturze świata:

• nauka to testowanie teorii (badania naukowe a badania stosowane np. marketingowe)

• nauki ścisłe a społeczne i humanistyczne

• teorie w wersji formalnej i werbalnej

• niektóre teorie mają cechy, które przyczyniają się do rozwoju nauki.

Teoria jest zawsze bardziej ogólna od hipotezy.

Kilka kryteriów

(Dennis, Kintsch, 2007)

• pasuje do danych

• jest precyzyjna i możliwa do zrozumienia (zasoby poznawcze, centralny wykonawca…) - jak jasno wyjaśnione są konstrukty i związki między nimi

• falsyfikowalność - pozwala na sformułowanie przewidywań, które można testować

• oszczędność - teoria powinna być tak prosta jak to możliwe, ale nie bardziej

• szerokość - zakres wyjaśnianych zjawisk

• umiejętność wyjaśnienia (bardzo trudno o precyzyjne prognozy - tzw. efekt motyla)

Kilka kryteriów

• oszczędność - kilka pojęć (lęk przed śmiercią, światopogląd samoocena)

• szczerość - wyjaśnia szerokie spectrum zachowań (religijność, przekonania, fanatyzm w sytuacji zagrożenia, ryzykowne zachowania)

• falsyfikowalność - można zweryfikować specyficzny wpływ lęku przed śmiercią i działanie mechanizmów obronnych

Projekty

(hipotezy, metoda)

• czy kierowcy zaczną szaleć czy jeździć bezpieczniej pod wpływem myśli o własnej śmiertelności?

• Kto złagodnieje, a kto pod wpływem myśli o własnej śmiertelności zażąda surowszych kar dla osób przekraczających normy moralne? Młodzi czy starsi?

Badania

• Ci, dla których bycie dobrym kierowcą jest ważne dla samooceny zaczynają jeździć szybciej (symulatory) (Ben-Ari, Florian, Mikulincer, 1999)

• Chyba, że dostarczy im się pozytywnej informacji zwrotnej o ich umiejętnościach

• Starsi inaczej reagują na aktywizację lęku przed śmiercią - nie stają się bardziej surowi, a czasem nawet łagodnieją (Maxfield i in., 2007).

• Dlaczego? Więcej „naturalnych” sytuacji aktywizujących myśli o własnej śmiertelności, większe przyzwyczajenie do myśli o własnej śmierci (ale nie mniejszy lęk), mechanizmy obronne nie działają już tak silnie (źródła samooceny)

Co mówi Sherlock?

Znacie moje metody, używajcie ich.

Sherlock Holmes „Znak Czworga”.

Metodologia badań psychologicznych

Mgr Adrian Wójcik

Semestr 3

- 6 -

---