Integracja: zaawansowane formy współpracy grupy krajów i ich podmiotów ekonomicznych (A. Marszałek).

Przez integrację należy rozumieć wytworzenie się, w oparciu o wykształconą jednolitą strukturę ekonomiczną, pewnego organizmu gospodarczego obejmującego grupę krajów, organizmu, który ze względu na wysoki stopień wewnętrznych powiązań ekonomicznych i osiągniętą w wyniku tego wewnętrzną spoistość ekonomiczną - wyodrębnia się z całokształtu gospodarki światowej (Z. Kamecki)

Podejście statyczne (integracja jako pewien stan) i dynamiczne (proces)

Kształt (model) integracji: federacja, konfederacja, luźny związek suwerennych państw, inne formy o charakterze funkcjonalistycznym.

Może obejmować poszczególne dziedziny (polityka, gospodarka i inne), lub też wszystkie te dziedziny.

Ekonomiczne warunki zainicjowania integracji: komplementarność gospodarek oraz odpowiedni poziom rozwoju infrastruktury.

Etapy integracji gospodarczej:

• Strefa wolnego handlu

• Unia celna

• Wspólny rynek

• Wspólna polityka gospodarcza w wybranych sektorach (niektórzy autorzy)

• Unia gospodarcza i/lub monetarna

• Pełna integracja gospodarcza

Efekty integracji:

• efekt kreacji handlu

• efekt przesunięcia

Wybrane korzyści z integracji: pozytywny wpływ na produkcję, konsumpcję, terms of trade, efektywność techniczną i ekonomiczną (spadek kosztów), wzrost gospodarczy, korzyści ze skali, intensywność konkurencji i zmiany struktur rynkowych, wymiana wewnątrzgałęziowa.

Wybrane problemy i znaki zapytania: konwergencja czy dywergencja? Optymalny obszar walutowy i obszar integracji, optymalny model integracji, poszerzenie czy pogłębienie.

Etapy procesów integracyjnych w Europie po II wojnie światowej:

• Benelux 1948

• Odbudowa Europy po wojnie: Organizacja Europejskiej Współpracy Gospodarczej (OEEC-1948), Europejska Unia Płatnicza (1950-1958))

• Deklaracja R. Schumana z 9 maja 1950r.

• Europejska Wspólnota Węgla i Stali (1951)

• Traktaty rzymskie (1957/58): EWG i EURATOM

• Jednolity Akt Europejski - 1987 - kompleksowy program utworzenia rynku wewnętrznego

• Traktat o Unii Europejskiej (Traktat z Maastricht) - 1993r.- jest podstawą Unii Europejskiej

• Traktat amsterdamski - wszedł w życie w 1999r.- wzmocnienie unii politycznej, zbliżenie Unii do obywateli, włączenie porozumienia z Schengen, poszerzenie kompetencji w zakr. Wspólnej polityki zagranicznej i bezpieczeństwa

• Traktat nicejski wszedł w życie w 2003r.- przygotowanie instytucji do rozszerzenia UE

• Traktat konstytucyjny z 2004r. (?)

• Traktat lizboński

Od unii celnej do rynku wewnętrznego

Trzy filary Unii Europejskiej

I Filar: Wspólnoty Europejskie (Wspólnota Europejska + EURATOM): na mocy TWE

W tym: unia celna i rynek wewnętrzny, wspólna polityka handlowa, rolna, transportowa, reguły konkurencji, UGW, polityka społeczna oraz spójność społ.-ekon., ochrona środowiska, polityka dot. badań i rozwoju, konkurencyjność przemysłu, sieci transeuropejskie, ochrona konsumenta i zdrowia, edukacja i kultura, obywatelstwo, polityka imigracyjna, wizowa i azylowa, współpraca sądownicza w spr. cywilnych

II Filar: Wspólna polityka zagraniczna i bezpieczeństwa (współpraca międzyrządowa)

w tym: wspólne działania, stanowiska i strategie w sprawach zagr., wspieranie demokracji i praw człowieka, misje pokojowe, wzmocnienie bezpieczeństwa UE, utrzymanie pokoju, współpraca w ramach UZE i NATO, docelowo wspólna polityka bezp. i obrony

III Filar: Współpraca policyjbna i sądowa w sprawach karnych (współpraca międzyrządowa)

w tym: współpraca sądownicza, walka z przestępczością zorganizowaną, współpraca policji (Europol), zwalczanie rasizmu i ksenofobii.

System prawny

Pierwotne źródła prawa

• traktaty założycielskie wraz z załącznikami

• ogólne zasady prawa oraz prawo zwyczajowe - znajdują wyraz w orzecznictwie ETS

• umowy międzynarodowe zawierane przez Wspólnoty Europejskie

• w określonym zakresie: umowy między państwami członkowskimi

Wtórne źródła prawa: prawo stanowione przez instytucje wspólnotowe.

Zasady: pomocniczości (subsydiarności), bezpośredniego skutku i prymatu prawa wspólnotowego nad prawem krajowym.

Kategorie aktów prawnych: wiążące (rozporządzenia, dyrektywy i decyzje) oraz niewiążące (zalecenia i opinie).

System instytucjonalny

• Rada Europejska: głowy państw i szefowie rządów oraz przewodniczący Komisji, wspomagani przez MSZ - wytycza kierunek rozwoju

• Rada Unii Europejskiej: ma prawo podejmować decyzje, reprezentuje interesy krajów członkowskich, główny organ decyzyjny. Skład: przedstawiciele każdego państwa na szczeblu ministerialnym, wspierani przez Komitet Stałych Przedstawicieli. Decyzje: większość zwykła, kwalifikowana i jednomyślność

• Komisja: organ wykonawczy - funkcje kontrolne, inicjatywne i wykonawcze. „Stróż traktatów” i inicjatywa legislacyjna

• Parlament Europejski: uprawnienia: konsultacja, wyrażanie zgody, współpraca i współdecydowanie; uprawnienia budżetowe i kontrolne

• Europejski Trybunał Sprawiedliwości: 25 sędziów i 8 rzeczników generalnych. Funkcje: kontrola stosowania prawa, wykładnia prawa wspólnotowego, rozwój prawa; rola Sądu Pierwszej Instancji (sprawy skarg osób fizycznych i prawnych

• Inne: Trybunał Obrachunkowy, Komitet Ekonomiczno-Społeczny i Komitet Regionów (uprawnienia doradcze).

Globalizacja, państwo narodowe a integracja regionalna

• Ewolucja świata przełomu XX i XXI wieku

• Koncepcja F. Fukuyamy i S. Huntingtona

• K. Ohmae i teoria „Triady”

• Teoria modernizacji oraz rozwoju zależnego

• Koncepcja kapitalizmu globalnego, aliansowego i opartego na wiedzy J. Dunninga

Spór o relację globalizacja - regionalizacja (integracja regionalna) - procesy paralelne i uzupełniające się czy przeciwstawne.

Integracja gospodarcza i polityczna w różnych częściach świata: Europa (UE, EFTA, Rada Nordycka, Inicjatywa Środkowoeuropejska), Ameryka (NAFTA, MERCOSUR), inne części świata.

Integracja krajów wysoko ekonomicznie zaawansowanych a integracja krajów rozwijających się (w okresie komunistycznym - socjalistycznej, np. RWPG)

Integracja w Europie: proces stary i nowy:

• Stary - bo idea jedności europejskiej sięga starożytności i średniowiecza (Grecja, Rzym, chrześcijaństwo, Karol Wielki, cesarstwo i papiestwo, instytucje średniowiecznej Europy - jak Kościół, uniwersytet...)

• Nowy - bo po wojnie, a zwłaszcza po upadku komunizmu idea ta nabrała nowej dynamiki

• Rozwój i kryzys idei europejskiej w świecie nowożytnym: renesans, reformacja, kolonializm... Rewolucja Francuska, inspiracja USA)

• Szczególne próby integrowania Europy: np. Unia Kalmarska, Rzeczpospolita - dynastia Jagiellonów, Napoleon i okres ponapoleoński, zjednoczenie Niemiec i Włoch, Austro-Węgry...

• Koniec XIX wieku trudny ze względu na imperializm i rozwój nacjonalizmów

• Liga Narodów i ruch paneuropejski w okresie międzywojennym - różne inicjatywy, ale niekorzystna atmosfera dla jedności europejskiej (faszyzm, nazizm, komunizm)

• Inicjatywy w trakcie II wojny światowej

• Konsekwencje wojny: odbudowa, zapobieżenie wojnie, powstrzymanie komunizmu, co zrobić z Niemcami? Nowy etap rozwoju.

• Integracja a koncepcja kapitalizmu globalnego i aliansowego (J. H. Dunning)

• Integracja w krajach wysoko ekonomicznie zaawansowanych (łatwiejsza) i rozwijających się (trudniejsza). Przykłady rozwiązań mieszanych.

• Integracja szczególnie ważna dla małych krajów wysoko ekonomicznie zaawansowanych.

• Przykłady bloków integracyjnych: UE, EFTA, Europejski Obszar Gospodarczy, Rada Nordycka, Inicjatywy w Europie Środkowej, NAFTA, MERCOSUR, ASEAN, inne.

• Integracja gospodarcza a polityczna i militarna. Związki integracji gospodarczej ze sferą polityczną czy kulturową.

• Integracja funkcjonalna (neoliberałowie - preferują mechanizm rynkowy) i instytucjonalna (aktywna rola rządów).

• Korzyści z integracji (efekty): efekt kreacji i efekt przesunięcia.

• Długookresowe efekty: wzmocnienie konkurencji i efektywności, korzyści skali, rozwój handlu wewnątrzgałęziowego, uczenie się...

Ewolucja od EWG do UE:

• Wspólnota oryginalnie zaplanowana jako wspólny rynek poprzedzony etapem unii celnej

• Równocześnie (lata 60-te) proces tworzenia Wspólnej Polityki Rolnej oraz zrębów Wspólnej Polityki Handlowej, zaczątki wspólnej polityki transportowej i energetycznej

• Stopniowe (dość powolne) podejmowanie idei „4 wolności” - swobody przepływu dóbr, usług, osób i kapitału

• Integracja walutowa nie była przewidywana w TEWG i pojawiła się później

• Stopniowe wchodzenie w nowe sfery: polityki w różnych dziedzinach (branżowe), unia gospodarcza i walutowa - rynek wewnętrzny (4 wolności), spójność...

• Unia Europejska: 3 filary:

W art. 1, ak. 3 TUE stwierdza: „Unię stanowią Wspólnoty Europejskie, uzupełnione politykami i formami współpracy przewidzianymi traktatem”. Jej zadaniem jest kształtowanie, w sposób spójny i solidarny, stosunków między Państwami Członkowskimi oraz między ich narodami.

Cele Unii (art. 2 TUE):

• Popieranie postępu gospodarczo-społecznego oraz wysokiego zatrudnienia, a także osiąganie trwałego i zrównoważonego rozwoju, w szczególności poprzez stworzenie obszaru pozbawionego wewnętrznych granic, wzmacnianie spójności ekonomicznej i społecznej, ustanowienie Unii Gospodarczej i Walutowej, docelowo ze wspólną walutą, zgodnie z postanowieniami niniejszego traktatu

• Potwierdzanie swojej tożsamości w skali międzynarodowej, w szczególności poprzez realizację Wspólnej Polityki Zagranicznej i Bezpieczeństwa...

• Wzmacnianie ochrony praw i interesów obywateli państw członkowskich, poprzez wprowadzenie obywatelstwa Unii

• Utrzymywanie i rozwijanie Unii jako obszaru wolności, bezpieczeństwa i sprawiedliwości...

• Pełne zachowanie i rozbudowanie tego, co stanowi dorobek (prawny) Wspólnoty (acquis communautaire)...

Grupy przyczyn (przesłanek) integracji:

• Wzrost efektywności gospodarczej

• Przesłanki polityczne

• Przesłanki społeczno-ekonomiczne

• Inne

Uwarunkowania:

• Położenie geograficzne

• Komplementarność struktur gospodarczych

• Odpowiednia infrastruktura

• Prointegracyjna polityka gospodarcza

Modele integracji i formy: modele: międzynarodowa i ponadnarodowa

Formy: strefa wolnego handlu, unia celna, wspólny rynek...

Typy integracji: równych i nierównych, nieograniczająca suwerenności i ograniczająca. „Integracja umowna państw suwerennych”.

Wizje integracji europejskiej: federalizm, konfederalizm, funkcjonalizm.

System instytucjonalny UE

Instytucje:

• Rada Europejska (organ pozatraktatowy)

• Rada Unii Europejskiej

• Komisja Europejska

• Parlament Europejski

• Trybunał Sprawiedliwości

Inne ważne organy: Trybunał Obrachunkowy oraz wspomagające Radę i Komisję: Komitet Ekonomiczno-Społeczny i Komitet Regionów (pełnią funkcje doradcze).

Ważne instytucje odrębne: Europejski Bank Centralny, Europejski Bank Inwestycyjny.

Rada Europejska:

Geneza: regularnie odbywające się spotkania na szczycie szefów państw i rządów państw członkowskich.

Skład: Głowy państw i rządów państw członkowskich oraz Przewodniczący Komisji. Towarzyszyć im mogą ministrowie spraw zagranicznych oraz przedstawiciel Komisji.

Funkcje: Rada Europejska nadaje Unii impuls niezbędny do jej rozwoju i określa ogólne kierunki jej polityki.

• Stanowi płaszczyznę wymiany poglądów, dyskusji oraz osiągania porozumienia pomiędzy państwami członkowskimi na najwyższym szczeblu

• Określa średnią i długoterminową strategię rozwoju i funkcjonowania Unii

• Przyczynia się do koordynacji kierunków działań Unii

• Uczestniczy w procesie decyzyjnym w UE

• Jest instytucją uprawnioną do koordynacji oraz wyznaczania głównych celów działania Unii na forum międzynarodowym w zakresie wszystkich 3 filarów UE.

Częstotliwość spotkań - z reguły 2 razy w roku.

Oświadczenia końcowe przyjmowane są na zasadzie konsensu, kompromisu. Nie mają mocy prawnej, raczej charakter decyzji politycznych. Inne organy przekształcają je w prawo.

Rada UE:

Jest instytucją międzyrządową, ma charakter organu przedstawicielskiego, stojącego na straży interesów państw członkowskich. W jej skład wchodzą przedstawiciele wszystkich państw członkowskich.

Kompetencje: koordynacja ogólnej polityki gospodarczej państw członkowskich, podejmuje decyzje oraz przekazuje Komisji uprawnienia do realizacji przepisów, które sama ustanawia. W pewnych sytuacjach może zastrzec sobie prawo do samodzielnego wykonania ustanowionych przez siebie aktów prawnych.

Funkcje: legislacyjne (we współpracy z innymi organami), koordynacji ogólnej polityki gospodarczej, wykonawcze, zawieranie umów międzynarodowych, uchwalanie budżetu, nominacje.

Rada obraduje na sesjach. Przewodniczy przedstawiciel prezydencji. Organy: Sekretariat Generalny, COREPER (Komitet Stałych Przedstawicieli), Komitety.

Tryb podejmowania decyzji: zwykła większość (sprawy proceduralne), większość kwalifikowana (najczęściej), jednomyślnie (decyzje kluczowe). Większość decyzji zapada na zasadzie konsensusu.

Komisja Europejska:

27 członków, funkcjonariuszy międzynarodowych, działających w ogólnym interesie Unii.

W ramach Komisji wyodrębniono Dyrekcje Generalne (dzielą się na dyrekcje i wydziały) oraz Sekretariat Generalny (kieruje Sekretarz Generalny).

Zadania:

• Czuwa nad stosowaniem postanowień TWE oraz postanowień powziętych przez instytucje na jego podstawie

• Formułuje zalecenia i opinie

• Podejmuje decyzje oraz uczestniczy w formułowaniu aktów stanowionych przez Radę i Parlament

• Realizuje kompetencje przedstawiane jej przez Radę w celu wykonania przepisów przez nią stanowionych.

Funkcje:

• Legislacyjne (inicjatywa ustawodawcza, stanowienie uchwał)

• Funkcje wykonawcze i zarządzanie Wspólnotą i UE

• Funkcje kontrolne

• Funkcje reprezentowania interesów UE na zewnątrz.

Parlament Europejski

• Znaczenie „demokratycznej kontroli” i „deficytu legitymacji demokratycznej” w UE

• Od przedstawicieli parlamentów do koncepcji przedstawicieli narodów państw należących do Wspólnoty (bezpośrednie i powszechne wybory).

• 732 członków, zasada degresywnej proporcjonalności.

• Frakcje: Europejska Partia Ludowa - Europejscy Demokraci, Grupa Socjalistyczna, inni: liberałowie i Demokraci, Zieloni, Niepodległość/Demokracja, Grupa na Rzecz Europy Narodów.

• Rola komisji (20 wyspecjalizowanych komisji) - ich rolą jest opiniowanie propozycji aktów prawnych przedłożonych przez Komisję.

• Struktura wewnętrzna: Przewodniczący i 14 wiceprzewodniczących, Kolegium Kwestorów, Sekretarz Generalny.

• Kompetencje: uprawnienia legislacyjne, kontrolne i budżetowe, wybór ombudsmana.

Współudział Parlamentu w tworzeniu prawa wynika z obowiązku konsultowania go przez Radę UE przed podjęciem decyzji. Udział PE w procesie stanowienia prawa może nastąpić poprzez procedury konsultacji, współpracy, współdecydowania i zgody. W pewnych sytuacjach ma też prawo inicjatywy ustawodawczej.

Trybunał Sprawiedliwości

Władza sądownicza. Wspólna instytucja Wspólnot - do 1989 r. był jedyną instytucją sądowniczą i instancją Wspólnot. Później część jego kompetencji w niektórych kwestiach przejął Sąd Pierwszej Instancji. W tym przypadku Europejski Trybunał Sprawiedliwości pełni funkcję sądu apelacyjnego.

Skład Trybunału: 27 sędziów (po jednym z każdego kraju) i 8 rzeczników generalnych (prezentują sędziom opinie w sprawie). Siedziba: Luksemburg.

Przewodniczący wybierany na 3 lata, sędziowie też co 3 lata podlegają częściowej rotacji. Sędzia i rzecznik generalny powoływany na 3 lata.

Strony: państwa członkowskie, instytucje Wspólnot, w pewnych przypadkach osoby fizyczne i prawne. Strony są reprezentowane przez pełnomocników-adwokatów.

W zależności od wagi i charakteru sprawy Trybunał orzeka:

Na sesjach plenarnych (pełny skład), w składzie Wielkiej Izby (9-11) oraz w izbach (3-5). Liczba sędziów nieparzysta.

Zasada: wyroki stanowią tytuł egzekucyjny i podlegają przymusowemu wykonaniu na terytorium państw członkowskich.

Funkcja Trybunału: zapewnienie poszanowania prawa.

Inne organy: Sąd Pierwszej Instancji, Izby Sądowe, Trybunał Obrachunkowy.

Główne zmiany przewidywane przez Traktat Konstytucyjny:

• Rada Europejska staje się instytucją UE

• Powołanie stałego Przewodniczącego Rady Europejskiej oraz Ministra Spraw Zagranicznych UE

• Rada UE staje się Radą Ministrów. Idea zbiorowej prezydencji Rady (18 miesięcy/3 państwa), podwójna kwalifikowana większość (co najmniej 55% liczby państw, reprezentujących co najmniej 65% ludności). Mniejszość blokująca 4.

• Jeśli decyzja zapada bez propozycji Komisji lub MSZ UE większość kwalifikowaną stanowi 72% krajów/ zamieszkałych przez 65%ludności UE.

• Komisja: członkowie rotujący, 2/3 liczby państw członkowskich.

• Parlament nie więcej niż 750 członków (kraj od 6 do 96).

• Komitet Regionów ma mieć prawo wnoszenia skarg do ETS.

Wybrane wizje i dylematy europejskie:

• Dylematy dotyczące zakresu i głębokości integracji europejskiej oraz zakresu władz instytucji europejskich (wobec deficytu demokracji).

• Federalizm, konfederacja („Europa Ojczyzn”), funkcjonalizm. Koncepcja „Europy o różnych prędkościach” i „Europy a la carte”

• Federalizm - Europa państw narodowych a „Europa regionów”

• Interesy różnych krajów i grup krajów a UE

• programy różnych partii politycznych i orientacji

• Jak dalece powinna rozszerzać się UE? Czy da się pogodzić poszerzanie z pogłębianiem integracji? W jakim kierunku poszerzać?

• Europa a reszta świata: regionalizm a globalizm, strefa wolnego handlu czy „forteca”?

• Podobne, ale i różne modele rozwoju różnych krajów...

• Koncepcja strategii lizbońskiej - konkurencyjność UE

• Wymiar ekonomiczny i pozaekonomiczny (bezpieczeństwo, świat wartości, kwestie społeczne, europejski model społeczny...)

• Miejsce wartości (w tym wartości religijnych i etycznych, spory na ten temat): wkład ojców - założycieli: Adenauera, Schumanna, de Gasperiego. Współcześnie: inicjatywy J. Vignon, J. Delorsa.

• „Federalizm konkurencyjny” a federalizm centralistyczny” (V. Vanberg). Implikacje teorii instytucji i koncepcji konstytucyjnej ekonomii politycznej: europejskie rozwiązania instytucjonalne a Public Choice i Rent - Seeking.

• Chrześcijańskie inspiracje (zasada solidaryzmu, pomocniczości-subsydiarności, zasada dobra wspólnego, personalizmu, społecznej gospodarki rynkowej).

• Duchowy wymiar Europy: technokratyzm a świat wartości, Europa chrześcijańska czy laicka? Otwartość na innych (Islam)?

• Europa w myśli Jana Pawła II (wartości religijne, etyczne, Wschód i Zachód - dwa płuca)

Przykładowe ważne pozycje książkowe w kontekście dyskusji o przyszłości UE:

• F. Vibert, „Europe Simple, Europe Strong - the Future of European Governance”

• G. Majone, „Dilemmas of European Integration” (od wspólnoty do zróżnicowanej unii, integracaja a demokracja, wspólnotowe metody dochodzenia do celu - dylematy ponadnarodowości i międzyrządowości, równowaga a innowacja w zakresie instytucji, dylematy trójkąta: integracja-państwo narodowe - demokracja).

Polityka spójności

Polityka spójności - zmniejszanie różnic w poziomie rozwoju gospodarczego, społecznego i terytorialnego między państwami i regionami poprzez wspieranie rozwoju biedniejszych regionów oraz wzmacnianie ich konkurencyjności.

Polityka spójności - polityka regionalna i strukturalna (obok regionalnego ma wymiar horyzontalny: rozwiązywanie określonych problemów.

Polityka spójności - przejawem zasady solidarności. Wzrost znaczenia.

Ewolucja: początkowo brak uwzględnienia w Traktacie rzymskim - marginalne znaczenie. Wzrost znaczenia od 1975 - Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego

1988 - 1992 - ustanowienie polityki spójności, reforma finansowania polityki spójności i budżetu (I Pakiet Delorsa).

1993-1999 - wzmocnienie polityki spójności - ustanowienie Funduszu Spójności dla państw (oprócz regionów), Finansowy Instrument Sterowania Rybołówstwem (FISR), Inicjatywy Wspólnotowe (problemy ogólnoeuropejskie)

Zasady: koncentracja środków, dodatkowość (współfinansowanie), wieloletnie programowanie, partnerstwo.

Instrumenty: Europejski Fundusz Społeczny (kierowany gł. do osób), Europejski Fundusz Orientacji i Gwarancji Rolnej (od 2007 r. Europejski Fundusz Gwarancji Rolnej i Europejski Fundusz Rolny na rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich), Finansowy Instrument Sterowania Rybołówstwem, Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego (największy - 70%), Fundusz Spójności (Cohesion Fund - wspiera infrastrukturę, transport i ekologię).

Polityka spójności 2000-2007:

• Wsparcie dla biedniejszych regionów

• Inicjatywy wspólnotowe (INTERREG III - współpraca transgraniczna, EQUAL - zwalczanie dyskryminacji, Leader+ - pomoc dla regionów wiejskich, URBAN II - rewitalizacja miast i obszarów miejskich)

• Pomoc przedakcesyjna (m.in. Phare 2, SAPARD, ISPA).

Lata 2007-2013: priorytety: konwergencja, konkurencyjność regionalna i zatrudnienie oraz europejska współpraca terytorialna.

Pozostawiono 3 fundusze: EFRR, EFS, Fundusz Spójności. Rozwój obszarów wiejskich wyłączono z polityki spójności.

Wspólnotowy rynek wewnętrzny

Pierwotny tekst Traktatu ustanawiającego EWG odwoływał się do terminu „wspólny rynek”, choć go nie definiował wyraźnie. Obejmuje przede wszystkim „cztery swobody” (przepływ dóbr, usług, osób, kapitału), jednolitą zewnętrzną taryfę celną, wspólne polityki (zwłaszcza handlową, ale też rolną, transportową, reguły konkurencji, koordynację polityki gosp.).

Rynek wewnętrzny (lata 80- „Biała Księga”- Raport Cockfielda): „obejmuje obszar bez granic wewnętrznych, w którym jest zapewniony swobodny przepływ towarów, osób, usług i kapitału”. Rynek wewnętrzny, ale jeszcze nie w pełni jednolity.

Zasady działania rynku wewnętrznego:

• Zasada zakazu dyskryminacji: zakazane jest traktowanie podmiotu z innego kraju członkowskiego gorzej niż własnych podmiotów - nakaz traktowania narodowego

• Zasada zakazu ograniczeń (bezwzględny lub względny zakaz ograniczeń), zakres i jednolite kryteria dopuszczalności ograniczeń

• Zasada lojalności (solidarności)

• Zasada pomocniczości, proporcjonalności (działania Wspólnoty nie mogą wykraczać poza to, co jest konieczne dla realizacji celów TWE, zasada kompetencji powierzonych.

Zbliżanie prawa krajowego państw członkowskich (harmonizacja prawa); w tym zasada wzajemnego uznawania - państwo przeznaczenia jest zobowiązane dopuścić do obrotu na swoim terytorium towar legalnie wytworzony na terenia kraju pochodzenia.

Swoboda przepływu towarów (unia celna i wspólna taryfa celna), zakaz ograniczeń ilościowych i środków o skutku równoważnym, zakaz opodatkowania dyskryminacyjnego i protekcjonistycznego, nakaz reorganizacji monopoli państwowych.

Zakaz nakładania ceł i opłat o skutku równoważnym. Istnieją jednak wyjątki: dopuszczalne ograniczenia swobody przepływu towarów.

Swoboda przemieszczania się obywateli Unii i zakaz dyskryminacji (ale są wyjątki od swobody - np. zatrudnienie w administracji publ.).

Swoboda przedsiębiorczości (w tym kwestia uznawania kwalifikacji - z wyjątkami).

Swoboda świadczenia usług (tu jest jeszcze sporo ograniczeń) i kapitału.

Swobodny przepływ towarów: unia celna, zakaz stosowania ograniczeń ilościowych, zniesienie barier fizycznych i technicznych, eliminacja barier fiskalnych (niedyskryminacja podatkowa, harmonizacja podatków pośrednich, w tym VAT).

Regulacje obejmują: Taryfowe środki ochrony przed importem, pozataryfowe instrumenty ochrony, dumping i środki antydumpingowe, subsydia i środki antysubsydyjne, ochrona przed nadmiernym importem, przeciwdziałanie barierom handlowym stosowanym przez partnerów, koordynacja polityki eksportowej na forum WTO i OECD.

Unia Gospodarcza i Walutowa

• Unia walutowa oznacza obszar, na którym ma miejsce całkowita liberalizacja transakcji kapitałowych, pełna integracja rynku finansowego oraz pełna wymienialność walut, eliminacja wahań kursowych i usztywnienie parytetów walutowych. Aby funkcjonowała sprawnie, musi jej towarzyszyć jednolita polityka pieniężna i kursowa.

• Jeden ze sposobów realizacji - wprowadzenie wspólnej waluty.

• Idea unii walutowej powinna być rozpatrywana łącznie z koncepcją unii gospodarczej. W ramach UE nie wprowadzono de facto jeszcze pełnej unii gospodarczej, raczej mamy do czynienia z koordynacją polityki gospodarczej państw.

• Korzyści z unii walutowej: eliminacja kosztów transakcyjnych, eliminacja ryzyka kursowego, spadek krajowych stóp procentowych (eliminacja premii za ryzyko), długofalowo: zwiększenie akumulacji kapitału (dostępności), większa stabilność makroekonomiczna, rozwój wymiany, trwała dynamizacja wzrostu gospodarczego poprzez poprawę warunków prowadzenia działalności gosp.

• Koszty: utrata przez państwo kompetencji w zakresie prowadzenia niezależnej polityki pieniężnej, brak możliwości korzystania z kursu walutowego jako narzęzia polityki gospodarczej, obserwowany wzrost cen, koszty „przejścia” (np. przystosowania), wypełnianie warunków konwergencji, utrata dochodów z emisji pieniądza czy też wymiany.

Pogłębienie integracji przyspieszyło budowę UGiW, wspólna waluta była naturalną konsekwencją procesu tworzenia wspólnotowego rynku wewnętrznego.

• Europejski System Walutowy (1979- do końca lat 90-tych): określenie dopuszczalnych wahań kursowych, ECU jako wspólna waluta na bazie koszyka walut. Od Planu Wernera (ECU), do Planu Delorsa (idea UGiW)

• 1 stycznia 1999 - powstanie UGiW z jedną walutą Euro.

• Zasady niezbędne do prawidłowego funkcjonowania UGiW: stabilność cen, zdrowe finanse publiczne (unikanie nadmiernego deficytu), stabilność bilansu płatniczego.

Polityka pieniężna i kursowa:

• Europejski System Banków Centralnych i Europejski Bank Centralny. W ESBC wchodzą EBC i narodowe banki centralne krajów członkowskich UE, natomiast EBC oraz narodowe banki centralne państw członkowskich UGiW tworzą tzw. Eurosystem.

• Cel ESBC - główny cel to utrzymanie stabilności cen.

• EBC przysługuje wyłączne prawo upoważnienia do emisji banknotów euro we Wspólnocie.

• ESBC kierowany jest przez organy EBC. Organy decyzyjne EBC to Rada Zarządzająca, Zarząd i Rada Ogólna.

1

---