Oddziaływanie wychowawcze w klasie szkolnej

Klasa szkolna - stanowi formalnie zorganizowaną grupę społeczną złożoną z uczniów reprezentujących podobny poziom umysłowy i stopień rozwoju fizycznego, jak również przejawiający podobne potrzeby i zainteresowania.

Początkowo gdy uczniowie się bliżej nie znają, klasa szkolna stanowi po prostu zbiorowisko obcych sobie jednostek. Dopiero po pewnym czasie nabiera ona znaczenia grupy społecznej, dzieje się tak wskutek form organizacyjnych i warunków szkolnych, jak wspólne przebywanie w tym samym pomieszczeniu, uczestniczenie we wspólnych zajęciach, działalności nadzoru pedagogicznego, a także wskutek czynników tkwiących w psychice samych uczniów.

Określając klasę szkolną w kategoriach psychologii społecznej można powiedzieć, że jest zespołem składającym się z uczniów wzajemnie na siebie oddziaływujących, którzy różnią się zajmowanymi w nim pozycjami i rolami oraz mają wspólny system wartości i norm regulujących zachowanie w istotnych dla klasy sprawach.

Każda klasa szkolna po pewnym czasie od chwili jej powstania charakteryzuje się dynamicznym układem procesów grupowych. I tak formalnie ustalonemu systemowi pozycji i ról oraz normom towarzyszy stale narastający nurt życia wewnętrznego (nieformalnego) klasy, który powstaje przede wszystkim w wyniku wzajemnych i spontanicznych oddziaływań uczniów. Od jego ukształtowania się zależy w dużej mierze funkcjonowanie klasy w jej nurcie formalnym.

Klasa jest z reguły grupą roboczą formalnie zorganizowaną dla ściśle określonych celów dydaktycznych i wychowawczych. Są to cele, które maja zapewnić uczniom stały rozwój pod względem ich dojrzałości społecznej, intelektualnej, politycznej ideowej, kulturalnej itp.

Struktura grupowa a stosunki interpersonalne w klasie szkolnej

Uczniowie zajmują określone pozycje w klasie, znajdują się w stanie ciągłego wywierania wpływu na innych i podlegają takim wpływom ze strony klasy. Oddziaływają na siebie poprze nawiązywanie bezpośrednich kontaktów, wykonywanie zadań, współdziałanie i współpracę, a także przez prowadzenie sporów, konfliktów, wzajemnej realizacji itp; czyli pełnią tzw. role społeczne.

Struktura stosunków w klasie może przybrać różną postać. Stosunki oparte na uczuciach sympatii pobudzają uczniów do pracy i wysiłku, zaś stosunki oparte na wrogości obniżają efektywność ich działalności. Im większy stopień koleżeństwa i przyjaźni, tym grupa stanowi podatniejszy grunt dla oddziaływań typu wychowawczego.

Można wyróżnić stosunki takie jak: stosunki dominacji, uległości, partnerstwa.

Charakterystyczną cechą tych stosunków jest fakt, iż powstają one spontanicznie, nie są narzucane przez nikogo. O ich powstaniu decydują różne czynniki, np. bliskość zamieszkania uczniów, podobieństwo ich postaw, uznawanych poglądów, przekonań, wartości, a także odczuwane wzajemnie potrzeby.

Lubiani prze nauczyciela uczniowie potrafią odwzajemnić się należytym wykonywaniem swych obowiązków szkolnych.

Struktura stosunków społecznych, pożądana wychowawczo, nie powstaje nigdy od razu ani też w sposób żywiołowy. Wymaga ona dobrze przemyślanych działań, zarówno ze strony nauczyciela jak i uczniów.

Czynnikiem korzystnie wpływającym na ukształtowanie się odpowiednie struktury społecznej w klasie jest również właściwy podział zadań i funkcji, czyli troska nauczyciela o pełnienie przez uczniów takich ról społecznych, które wzmagałyby w nich poczucie własnej wartości i nie dzieliły klasy na uczniów gorszych i lepszych.

Dobrze funkcjonujący samorząd uczniowski to teren wzmożonego współdziałania i współpracy wszystkich uczniów w klasie.

Normy klasy szkolnej

W klasie - obowiązują uczniów określone normy grupowe. Są to normy „wypracowane” przez samych uczniów, które stanowią dla nich ważny układ odniesienia, regulujący ich zachowanie w różnych sytuacjach. Są one wyraźnie uświadomione i na ogół nie spisane; Stanowią wspólnie podzielany pogląd uczniów danej klasy na temat pożądanego sposobu ich postępowania, zwłaszcza w trakcie lekcji. Wzorcowym uogólnieniem dotyczącym przewidywań takiego postępowania lub wyobrażeniem tego, jak należy zachować się w klasie, aby uzyskać jej uznanie i jak nie należy postępować, by uniknąć jej dezaprobaty.

Jak pisze A. Janowski ( 2002);

Na ogół normy wyłaniające się w grupie to normy:

- dotyczące zadania, regulujące metody i sposoby postępowania niezbędne do realizacji celu grupowego

- regulujące interakcje w grupie

- dotyczące postaw i przekonań, określające, jakie postawy są w grupie pożądane, jakie zaś są godne potępienia

- dotyczące zewnętrznych zachowań, np. regulujące sposób ubierania się, uczesania czy postępowania”.

Wśród norm grupowych w klasie istnieją nierzadko normy, które skłaniają uczniów do szkodliwych wychowawczo sposobów postępowania, jak np. normy zalecające odpisywanie zadań przed lekcją, spóźnianie się na lekcję, przeszkadzanie nauczycielowi w prowadzeniu zajęć.

Istniejącym w klasie normom grupowym przysługują różne cechy. Jedną z nich jest przejawiana przez nauczycieli siła (presja) oddziaływania na zachowania uczniów. Jeśli np. odpisywanie zadań okazuje się łatwym sposobem wprowadzenia nauczyciela w błąd i jednocześnie zapewnia realne korzyści uczniom , to z czasem nabiera ono charakteru ugruntowanej normy. Im wyżej cenione są w klasie normy grupowe, tym chętniej bywają przestrzegane przez uczniów.

Inną cechą norm klasy szkolnej jest zróżnicowany charakter ich przestrzegania przez uczniów. Znaczy to, że nie zawsze obwiązują one wszystkich uczniów w jednakowym stopniu. Niektórym z nich nieprzestrzeganie norm grupowych może uchodzić nawet całkiem bezkarnie. Okazuje się, że większa tolerancja w ich egzekwowaniu przysługuje na ogół uczniom lubianym, niż nie lubianym. Uczeń jednak najbardziej lubiany i ceniony także nie może liczyć na wyrozumiałość swych kolegów (koleżanek), jeśli np. sprzeniewierzy się normie lojalności wobec własnej klasy lub zdradzi jakąś jej tajemnicę.

Cechą norm grupowych klasy jest również to, że stanowią one ważny „układ odniesienia” w ocenie różnych zachowań i zdarzeń na terenie klasy i poniekąd także szkoły. Są bowiem dla nich wzorem postępowania, co wynika z uznawania ich jako nieomylnych reguł zachowania się w różnych sytuacjach życia szkolnego. Określają zarówno sposób postępowania, jak i czas i miejsce, w jakim jest ono oczekiwane.

Spoistość klasy szkolnej

Spoistość jako właściwość grupy społecznej nie doczekała się dotąd jednoznacznego określenia. Jest to pojęcie rozumiane często wieloznacznie. I tak dla jednych oznacza ono silne poczucie przynależności do grupy, dla innych przejawia się we wzajemnej życzliwości i serdeczności wszystkich jej członków. Może oznaczać również wspólne dążenie jej członków do osiągnięcia tego samego celu i ponoszenia współodpowiedzialności za to, co dzieje się w grupie. Dla jeszcze innych spoistość grupy jest równoznaczna ze znaczeniem przykrości i wyrzeczeń, związanych z realizacją wspólnych zadań. Wreszcie spoistość grupy może być rozumiana jako gotowość jej członków do obrony przed zagrożeniami lub atakiem z zewnątrz.

W wyniku licznych badań nad spoistością grupy wyodrębniono trzy sposoby jej rozumienia:

1) atrakcyjność grupy dla jej członków,

2) gotowość dążeń członków grupy do osiągnięcia wspólnych celów

3) koordynację podjętego wspólnie przez członków problemu.

Określenie spoistości jako atrakcyjności grupy dla jej członków, jedni upatrują w zaspokajaniu w grupie swych potrzeb, inni w pełnieniu w niej określonej roli czy funkcji, jeszcze inni w odporności grupy na destrukcyjne wpływy wewnętrzne i zewnętrzne lub też w odwzajemnionych pozytywnych postawach jej członków. Ważną rzeczą jest uświadomienie sobie kryteriów(wskaźników) bliżej określających spoistość klasy. Mogą być nimi m.in.: okazywanie serdeczności i życzliwości kolegom z klasy, stawanie w obronie klasy, gdy znajdzie się ona w sytuacji zagrożenia, wspólne naradzanie się nad planami przyszłych swych działań i wspólna ich realizacja, opowiadanie się za tymi samymi normami obowiązującymi w klasie, wykazywanie wewnętrznej odporności na sytuacje konfliktowe w klasie, systematyczne i punktualne uczęszczanie na lekcje.

Jednym z istotnych czynników zwiększających spoistość klasy szkolnej może być to, w jakim stopniu klasa przyczynia się do zaspokajania takich potrzeb uczniów, jak np. potrzeba afiliacji czyli przynależność do grupy, akceptacji, uznania i bezpieczeństwa. Im bardziej potrzeby te bywają zaspokojone, tym bardziej klasa szkolna staje się dla nich atrakcyjna i pociągająca. Atrakcyjność swej klasy uczniowie odczuwają szczególnie wówczas, gdy spotykają się z powszechnym uznaniem - zarówno ze strony swych kolegów klasowych, jak i nauczycieli. Jednostka odczuwająca akceptację ze strony grupy bardziej przywiązuje się do niej niż jednostka, która pozbawiona jest takiego poczucia. Współpraca w dążeniu do tego samego celu zwiększa przyjaźń wśród członków grupy rozładowuje panujące w niej konflikty, a tym samym spoistości grupy. Odczuwane przez uczniów zagrożenie ze strony nauczyciela wpływa na zwiększenie spoistości klasy. Jedni wykazują obojętność i apatię, czemu towarzyszy często brak entuzjazmu i zainteresowania pracą szkolną, inni okazują uległość i odczuwają swą zależność od niego, niektórzy zaś przeżywają wyraźny negatywizm i postawę wrogości wobec nauczyciela.

Spoistość klasy szkolnej zmniejsza się szczególnie wówczas, gdy uczniowie nie znajdują w niej możliwości zaspokajania swych potrzeb zwłaszcza w tym stopniu, jak to miało miejsce dawniej, przede wszystkim potrzeby uznania i bezpieczeństwa. Spoistość jej zmniejsza się także wskutek przykrych w niej doświadczeń i przeżyć, a zwłaszcza rozczarowań uczniów. Innym czynnikiem, wpływającym na zmniejszenie spoistości klasy szkolnej, może być przeświadczenie uczniów o zbytniej dominacji niektórych z nich lub o innych nie właściwych przejawach ich zachowania się. Nie lubiani przeważnie są ci, którzy usiłują dominować w klasie i wyróżnić się w sposób zasłużony.

Czynniki dezintegrujące spoistość klasy szkolnej:

- niezgodność celów do jakich zmierzają uczniowie klasy

- brak wśród uczniów kontaktów towarzyskich

- niewłaściwa organizacja życia i pracy uczniów, nie licząca się dostatecznie z ich indywidualnymi potrzebami

- tłumienie inicjatywy uczniów

Potrzebę taką dyktuje fakt pełnej jego odpowiedzialności za istniejącą spoistość w klasie szkolnej. Należy zdać sobie także sprawę z tego, że zbyt wysoka spoistość kryje w sobie pewne niebezpieczeństwa, bywa źródłem megalomanii grupowej, separatyzmu i niechęci do osób z poza grupy. Klasa zaczyna odgrywać role destruktywną, zwłaszcza wskutek lekceważenia innych klas i wszelkich zbiorowych akcji szkoły. Trzeba osłabiać zbytnią spoistość klasy i poszczególnych jej podgrup, wykazujących skłonności do zachowań nie pożądanych ze społecznego i wychowawczego punktu widzenia.

Przywództwo w klasie szkolnej

Mówiąc o przywództwie w klasie szkolnej należy wymienić jego dwa rodzaje a mianowicie przywództwo formalne (tzn. zwierzchnictwo) oraz przywództwo nieformalne. Oba rodzaje przywództwa na ogół funkcjonują w każdej klasie szkolnej a różnice między nimi są wyraźnie zaznaczone. Przez przywództwo formalne należy rozumieć „kierowanie” daną grupą uczniów.

Osoba, która stanowi przywódcę formalnego określana jest również mianem „zwierzchnika klasowego”- tzw. przewodniczącego klasy, starosty czy też wójta. Na stanowisko przywódcy zostaje ona wybrana przez klasę jednak zdarza się, również i tak, iż wyboru dokonuje nauczyciel.

Korzystniej jest wówczas kiedy to klasa wybiera zwierzchnika gdyż wybór nauczyciela nie zawsze może spełniać oczekiwania uczniów. Nauczyciel dokonując wyboru ma przede wszystkim na uwadze intelekt ucznia, jego zasługi wobec szkoły a niekiedy nawet jego samego.

Potocznie można powiedzieć, że wybiera on „prymusa” szkolnego, który w jego oczach spełnia wszystkie warunki idealnego przywódcy. Osoba ta wówczas rolę przywódcy formalnego spełnia przy tzw. „cichym” poparciu nauczyciela. Często jednak zdarza się tak, że uczeń taki nie wiele ma wspólnego z tym co wiąże się z zagadnieniem przywództwa, a jego niezaspokojona i fałszywa ambicja każe mu sięgać nie tylko po laury i pierwszeństwo w nauce lecz również w dziedzinie kierowania klasą. Przywódca taki staję się po prostu zwierzchnikiem usiłujący za wszelką cenę narzucić klasie własny punkt widzenia, nie uwzględniając przy tym zupełnie opinii i interesów klasy.

Nierzadko zdarza się również i tak, że rolę przywódcy formalnego pełni osoba, która już wcześniej nie koniecznie w danej klasie pełniła podobną funkcję uzyskując przy tym dobry rezultat. Mimo wszystko jednak nie podlega wątpliwości, że najbardziej wskazanym jest dokonanie wyboru przez samą klasę bez udziału osób trzecich.

Zwierzchnikowi klasowemu, jako kierującemu grupą uczniów przysługuje „prawo do rozkazywania i działania”, wynika ono jednak z władzy pojętej czysto formalnie, uwzględniając nie tyle interesy grupy, jej potrzeby i zainteresowania, ile interesy poza grupowe w tym również nierzadko własne interesy zwierzchnika. Kierujący grupom zazwyczaj pozbawiony jest spontanicznego uznania ze strony poszczególnych członków grupy, może on jedynie liczyć na czysto zewnętrzne posłuszeństwo niż na ogólne poszanowanie i prestiż ze strony uczniów. W formalnym nurcie życia klasy nie ma mowy o głębszej więzi emocjonalnej pomiędzy przywódcą a jego podwładnymi, dąży on bowiem do utrzymania możliwie dużego dystansu z grupą, widząc w tym skuteczny środek jej bezwzględnego podporządkowania sobie. Uczestnicy grupy pozbawieni są pozytywnej motywacji w wykonywaniu działań służących realizacji czysto formalnych celów, które są niejako dyktowane i narzucone przez samego zwierzchnika, zgodnie z jego osobistymi interesami a sami członkowie grupy są pozbawieni współudziału w ustalaniu tych celów.

Natomiast zupełnym przeciwieństwem formalnego sprawowania władzy jest przywództwo nieformalne. Należy wspomnieć, iż przywódców sprawujących władzę w sposób nieformalny w klasie może być kilku a nie jak to było w formalnym tylko jeden. Ich liczba zmienia się od czasu do czasu.

Są to osoby, które wywierają duży wpływ na pozostałych członków grupy. Osobom tym niekoniecznie musi przysługiwać jakaś wysoka pozycja w formalnej strukturze klasy. Najczęściej są nimi uczniowie, cieszący się w klasie najwyższym uznaniem, na których- zgodnie z poświadczeniem ich kolegów- można polegać w nieformalnym nurcie życia klasy. Toteż im bardziej przywódcy klasowi związani są z tym nurtem, tj. z tym większym uznaniem spotykają się ze strony klasowych kolegów (pomimo częstego niedocenienia ze strony nauczyciela).

Przywódca klasowy przewodzi grupą- kieruje grupą według norm grupowych w jej nieformalnym nurcie. Wywiera on duży wpływ na członków grupy w kierunku przez nich podzielanym, tj. zgodnie z ich wewnętrznymi oczekiwaniami, pragnieniami i dążeniami. W ten sposób zdobywa powszechną akceptację, uznanie, poważanie i szacunek ze strony klasy.

Zdarza się często tak, iż nie wszyscy członkowie danej grupy orientują się jakie osoby pełnią w klasie rolę przywódców nieformalnych, czasem nawet oni sami nie widzą, że są przywódcami.

Utrata pełnienia tej funkcji następuje z chwilą, gdy przywódca sprzeniewierzy się oczekiwaniom i potrzebom grupy- staje się wtedy „zwierzchnikiem” a grupa upatruje sobie przywódcę w kimś innym.

Przywódcom może zostać każdy uczeń. O tym kto nim zostanie decydują nie tyle cechy przywódcze jakie spełnia dany uczeń, lecz bardziej umiejętność szybkiego i skutecznego odnalezienia się w zaistniałej sytuacji problemowej. Bywa jednak też tak, że przywódca przestaje pełnić swą rolę, gdy następuje w grupie sytuacja do której on nie dorasta. W takim przypadku zostaje on zastąpiony przez innego z uczniów, który wie w jaki sposób rozwiązać zaistniały problem.

Przywódca nieformalny jest ściśle związany ze swoją klasą. To właśnie klasie a nie sobie samemu zawdzięcza on swoją pozycje jaką w niej zajmuje. Na ogół w klasie istnieje kilku przywódców jednocześnie. Każdy z nich zajmuje inną pozycję i inną spełnia w niej rolę.

To klasa ustala, który z przywódców jest najodpowiedniejszy do pełnienia danej roli. Wyróżnia się przywódców, których zadaniem jest:

• utrzymywanie kontaktu i negocjacja z władzami szkolnymi,

• rozstrzyganie spornych kwestii klasy,

• planowanie wspólnych wysiłków, dokonywanie podziału zadań,

• kierowanie pewnym konkretnym wycinkowym działaniem klasy (np. organizacja wycieczek, redagowanie gazetki szkolnej itp.)

Bardzo rzadko zdarza się tak, że funkcja przywódcy klasowego przypada tylko jednemu uczniowi.

W przypadku tym traktowany jest przez grupę jako przywódca formalny, który niewiele tylko różni się od zwierzchnika.

Ogólnie rzecz ujmując, można stwierdzić, że przywództwo formalne należy rozumieć jako kierowanie daną grupą osób, dyktowanie i narzucanie im celów grupowych, całkowite podporządkowanie się zwierzchnikowi grupy. Natomiast przywództwo nieformalne to przede wszystkim wywieranie wpływu na członków grupy mając na uwadze ich potrzeby i zainteresowania. To przewodzenie klasą w sposób wewnętrznie akceptowany przez wszystkich jej członków, a przy tym pozyskiwanie szacunku i uznania ze strony grupy.

Istnieją dwie postacie przywództwa w klasie

Przywództwo albo stanowi wyraźne zagrożenie dla pracy dydaktyczno-wychowawczej albo sprzyja jej w mniejszym lub większym stopniu. Pierwszym przypadku przywódcy klasowi stają się groźnymi rywalami nauczycieli. Niejednokrotnie mają destruktywny wpływ na klasę i poszczególnych uczniów. Dzieje się tak, dlatego ponieważ uczniowie podporządkowują się swym przywódcom niemal bezwzględnie. Są im posłuszni w sprawach, które są w sprzeczności z wymogami nauczyciela. Wpływ taki na klasę mają przywódczy nieujawnieni w formalnym życiu klasy. To też oni sprawiają więcej kłopotu.

Istnieją także tacy przywódcy, którzy są prawdziwą „podporą” i pomocą w pracy pedagogicznej. Należą do nich uczniowie, którzy spełniając formalne funkcje klasowe, pełnią jednocześnie rolę przywódców. Zbieżność funkcji klasowych i ról przywódczych nie jest rzadka. Zwłaszcza uczniowie pełniący funkcje klasowe przez dłuższy czas, są jednocześnie przywódcami swej klasy.

Z tego co przedstawiłam nie wynika, że przywódcy klasowi są zawsze powszechnie lubiani przez klasę i zawsze działają w imię interesów klasy. Najmniej o interesy klasy dbają przywódcy o liberalnym stylu kierowania. Pozostawiają oni klasie całkowitą swobodę. Nigdy dobrowolnie nie angażują się w sprawy klasy. Reagują dopiero pod naciskiem doraźnych i pilnych problemów, których rozwiązania domaga się klasa.

Nie spełniają żadnych oczekiwań klasy.

Najmniej lubianym przywódcą jest uczeń o autokratycznym stylu przewodzenia (realizuje albo własne cele albo cele nauczyciela w małym stopniu cele klasy).

Autokratyczny przywódca klasowy przypomina nauczyciela. Uczeń taki:

- podejmuje sam decyzje w ważnych spraw klasy, nie pyta­jąc o zdanie np. decyduje wycieczkach, temacie godzin wychowawczych itp

- działa bez porozumienia klasą, np zaprasza na lekcję gościa bez uzgodnienia z klasą tylko z nauczycielem

- stosuje środki przymusu wobec klasy, jak donoszenie nauczy­cielowi o kolegach klasowych

- jest bezkompromisowy w przydzielaniu uczniom zadań i określaniu sposobu ich wykonywania

Przywódcą na ogół lubianym przez klasę jest przywódca demokratyczny. Spotykamy go z reguły wśród uczniów szkoły średniej. Uczeń o demokratycznym stylu kierowania:

- nie podejmuje decyzji w sprawach ważnych dla klasy bez skonsultowania się z nią i wysłuchaniu opinii na dany temat

- działa z reguły w porozumieniu z klasą, stara się uzyskać jej aprobatę dla własnego postępowania związanego ze sprawami klasy; unika środków przymusu, stara się wytłumaczyć i przekonać uczniów o słuszności pewnych wspólnych poczynań

-pobudza klasę do aktywności i samodzielności.

Uczeń demokrata na stanowisku przywódcy nie dba o przewodzenie w klasie za wszelką cenę, nie czuje się wcale w jakiś sposób wyróżniony w klasie lub lepszy lub bardziej doświadczony od innych uczniów. Po prostu włącza się czynnie w rozwiązywanie aktualnych problemów klasy i czuje się współodpowiedzialny za wykonanie zadania. Najogólniej mówiąc można stwierdzić, że przywódca demokratyczny spełnia wszelkie wymagania, jakich oczekuje się, z wychowawczego punktu widzenia od ucznia pełniącego funkcję przywódcy.

Przywódca klasowy o cechach demokratycznych licząc się ze zdaniem innych dopuszcza do głosu nie tylko uczniów, ale także z uwagą wysłuchuje opinii swych nauczycieli. W ten sposób stwarza w klasie dogodne warunki dla świadomej ingerencji czynnika wychowawczego. Niestety ingerowanie nauczyciela w wewnętrzne sprawy klasy nie zawsze przebiega w sposób prawidłowy. Dzieje się tak wówczas, gdy popełnionej przez ucznia roli przywódcy w nieformalnym nurcie klasy nauczyciel nadaje rangę formalnego przywódcy. Dając mu w ten sposób pewne przywileje często formalnej władzy. Co w rezultacie może doprowadzić do zwiększenia dystansu przywódcy wobec klasy a co za tym idzie do osłabienia funkcji przywódczych na terenie klasy. Dlatego aby uniknąć takich sytuacji należałoby:

- unikać mianowania tzw. przywódców „papierowych”, których rola kończy się na tytule i do niczego ich nie zobowiązuje

- nie powoływać na odnośnie stanowiska ucznia, który i tak pełni ważną funkcję, jako przywódca nieformalny zwłaszcza pełni ją z większym pożytkiem dla klasy niż na stanowisku wyznaczonym przez nauczyciela

- mianować przywódców formalnych tylko z pośród uczniów, który cieszy się prestiżem i zaufaniem klasy

- wybierać na przywódców uczniów przestrzegających z jednej strony normy grupowe klasy, z drugiej będących w stanie dokonać w nich zmian

- otoczyć mianowanych przywódców opieką dążąc do tego, aby spełniali nie tylko polecenia nauczycieli, ale mieli odwagę upominać się o prawa uczniów.

Jak widać z przedstawionych typów przywódców pierwszeństwo przypada uczniom o demokratycznym stylu kierowania. O nich właśnie zabiegać powinni nauczyciele, przy czym ważną rzeczą jest to by nie czynili z nich zawodowych przywódców piastujących swą władzę w nieskończonym czasie.

Zmiany winny następować nie przez nominację, lecz przez pewnego rodzaju „umowę społeczną” klasy. Wtedy wszyscy są zadowoleni ze swego przywódcy. A zadowolenie jest tym większe im skuteczniej on spełnia swe funkcje kierownicze-gdy wykazuje dbałość o:

- planowanie (obejmuje ono precyzowanie celów ogólnych i zadań szczegółowych)

- organizowanie (przydział zadań cząstkowych poszczególnym uczniom lub zespołom uczniowskim; tworzenie nowych zespołów, wyznaczanie czasu rozpoczęcia działań itp.)

- kontrolowanie(badanie zgodności toku realizacji zadań z planem i podejmowanie kroków, aby usunąć zaistniałe nieprawidłowości)

Najogólniej można powiedzieć, że przywódcy klasowi są tym bardziej wychowawczo przydatni na terenie klasy im w wyższym stopniu reprezentują cechy ucznia demokraty.

Zagadnienie przywództwa w klasie szkolnej nie dotyczy tylko uczniów. Przywódcami klasy mogą być także nauczyciele. W początkowych kontaktach z klasą mogą być tylko przywódcami formalnymi-pełnią rolę przysłowiowych zwierzchników. Nie są przywódcami w psychologicznym i socjologicznym znaczeniu tego słowa, gdyż:

- stali się nauczycielami na mocy formalnego aktu nominacji niemającego nic wspólnego z układem panujących w niej norm grupowych

- mają do zaoferowania przede wszystkim program nauczania i nie są w stanie uwzględnić ich potrzeb indywidualnych ani zbiorowych

- nauczyciel otrzymując klasę na niskim poziomie uspołeczniania staje przed koniecznością okazywania uczniom postawy autokratycznej.

Postawę taką zmagają oczekiwania administracji szkolnej i rodziców odnośnie natychmiastowych niemal osiągnięć zwłaszcza w dziedzinie wychowania. Dlatego istnieją poważne zastrzeżenia, co do możliwości pełnienia przez nauczyciela funkcji faktycznych przywódca ów odnosząc się w pierwszym rzędzie do nauczycieli wykazujących autokratyczny styl kierowania.

Nie radząc się w niczym uczniów i odmawiając im prawa do wyrażania opinii w mniej lub bardziej. Węzłowych problemach klasa, usiłuje podporządkować ich sobie tak, aby bez sprzeciwu wykonywali wydawane im polecenia.

Dlatego dochodzi do pogłębiania dystansu między autokratycznymi nauczycielami a klasą w sposób bardziej skuteczny.

Nauczyciel zyskuje w pewnym stopniu rangę nieformalnego przywódcy klasy, gdy przechodzi na demokratyczny styl kierowania klasą. Chodzi o to, aby kierując klasą zechciał uwzględnić nie tylko interesy szkoły, lecz także potrzeby i życzenia uczniów.

Można z całą pewnością powiedzieć, że w warunkach obecnej struktury organizacyjnej naszych szkół nauczyciel jest w stanie tylko częściowo pełnić rolę nieformalnego przywódcy. Zobowiązany jest do pełnienia jej w granicach, na jakie pozwala mu jego przygotowanie pedagogiczne oraz sytuacja wychowawcza i grupowa klasy. Faktycznym przywódcą klasy jest ten nauczyciel, który spełnia 3 podstawowe funkcje( wspomniane już wcześniej, gdy mówiłam o wymaganiach stawianych uczniom, jako przywódcą klasowym)

1. planowanie 2) organizowanie 3) kontrolowanie działalności klasy.

Reasumując można powiedzieć, że przywództwo w klasie szkolnej jest istotnym elementem jej dynamiki grupowej. Należycie rozumiane i odpowiednio wykorzystane przez nauczycieli stanowi niebagatelny czynnik wychowawczy.

Co dają dzieciom gry integracyjne?

- działają motywując tzn. budzą w dzieciach ciekawość i radość z uczenia się,

- pobudzają mniej aktywne dzieci do działania,

- ułatwiają wprowadzenie nowych norm komunikacji i zachowania,

- pomagają dziecku widzieć siebie i innych w sposób całościowy,

- są okazją do ćwiczenia zdolności psychosocjalnych (krytycznie postrzegać, podejmować decyzje, pomagać innym, stawiać opór, rozwijać odpowiedzialność),

- mogą zmienić nastawienie dzieci do nauki,

- redukują, szczególnie w fazie początkowej, lęki dzieci i ułatwiają tworzenie spójnej grupy.

Przygotowanie:

Katarzyna Zahradnik, Anna Leśków, Ewa Małyś, Agnieszka Szpyra, Sylwia Kolonko, Magdalena Jachnicka

Rok II Grupa II

Nauczanie początkowe i wychowanie przedszkolne

Bibliografia:

---