UNIERUCHOMIENIE- wyłączenie z ruchu
HISTORYCZNE METODY UNIERUCHOMIEŃ:
-drewniane łupki
-szyny
-glina
-wosk
-bandaże nasączone miodem, krochmalem, mąką pszenną, białkami jaj, wapnem
Gips- pierwsze wzmianki w medycynie arabskiej (zakładany był jako masa gipsowa), opatrunek gipsowy (bandaż z gipsem) pojawił się w 1852r. Szeroko rozpowszechniony został przez Mikołaja Pirogowa w 1854r.
RODZAJE UNIERUCHOMIEŃ STOSOWANYCH WSPÓŁCZEŚNIE:
-wykorzystanie odzieży do unieruchomienia kończyny
-przywiązanie jednej kończyny dolnej do drugiej
-szyny z materiałów nieprofesjonalnych
-szyny transportowe
-bandaż dziany
-bandaż elastyczny
-opaski gipsowe
-opaski polimerowe (miękkie, elastyczne i sztywne)
-tworzywa termoplastyczne
-plastry
ZASADY UNIERUCHAMIANIA KOŃCZYN PO URAZACH- REGUŁA POTTA:
-w przypadku urazu kości długiej unieruchomić należy daną kość i dwa sąsiednie stawy
-w przypadku stawu należy unieruchomić dany staw i kości które go tworzą
DIAGNOSTYKA OBRAZOWA W URAZACH I CHOROBACH NARZĄDÓW RUCHU
1.USG- diagnostyka urazów tkanek miękkich (ścięgna, mięśnie, więzadła, stwierdzenie obecności krwiaka w tkankach miękkich, ocena jego rozległości), diagnostyka złamań rzadko
2. RTG- w dwóch projekcjach, ocena głównie kości, ograniczone zastosowanie w diagnostyce tkanek miękkich
-rtg spoczynkowe
-rtg tzw. stresowe z obciążeniem
3. CT -możliwa ocena zarówno tkanek miękkich jak i kości
4. MRI- ocenia głównie tkanki miękkie, możliwa ocena struktur wewnątrzstawowych (więzadła, łąkotki, krążki międzystawowe)
5. Endoskopia- badania artroskopowe do oceny struktur wewnątrzstawowych
6. Scyntygrafia- diagnostyka gł. zmian zapalnych i nowotworowych
7. Badania kontrastowe: angiografia, angio-CT
URAZ- działanie czynnika zewnętrznego, które wywołuje w organizmie zmiany anatomiczne i czynnościowe. Może być spowodowany czynnikami:
-fizycznymi (mechanicznymi, energią promienistą, termiczną)
-chemicznymi (kwasami, zasadami)
-mieszanymi
Niekiedy uszkodzenie organizmu może nastąpić w wyniku sumowania się mikrourazów.
Uraz może być bezpośredni- uszkodzenie powstaje w miejscu działania czynnika
lub pośredni- siła urazu przenoszona jest przez kości, stawy, ścięgna, mięśnie.
USZKODZENIE- wynik działania urazu na organizm. Uszkodzenia mechaniczne narządu ruchu można podzielić na:
1 Zamknięte uszkodzenia tkanek miękkich
-stłuczenie
-uszkodzenie jednostki mięśniowo-ścięgnistej: naciągnięcie, naderwanie, zerwanie
-uszkodzenia kaletek maziowych
2 Rany
3 Skręcenia
4 Zwichnięcia
5 Złamania
STŁUCZENIE- uszkodzenie powstające w wyniku urazu zadanego tępym przedmiotem lub w wyniku upadku na twarde podłoże. Objawy: obrzęk, ból samoistny, uciskowy i podczas ruchu, uszkodzenie naczyń i wylewy krwawe (sińce), zaczerwienienie i wzmożone ucieplenie skóry, RTG bez zmian
USZKODZENIE JEDNOSTKI MIĘSNIOWO-SCIĘGNISTEJ- częściowe lub całkowite uszkodzenie mięśnia i jego powięzi, ścięgna lub oderwanie przyczepu ścięgna (niekiedy z fragmentem kostnym) na skutek nadmiernego działania sił wzdłuż włókien tych struktur. Mogą powstać w wyniku sumowania się mikrourazów zawodowych lub sportowych. W następstwie uszkodzenia mięśnia i jego powięzi może powstać tzw. przepuklina mięśniowa. Objawy: silny ból w momencie urazu w obrębie mięśnia lub przyczepu (stopniowo zanika), obrzęk, trudności lub niemożność wykonywania określonych ruchów, miejscowy wzrost ciepłoty skóry, niekiedy palpacyjnie można wyczuć miejsce uszkodzenia
RANA- naruszenie ciągłości skóry i tkanek leżących pod nią
Cechy morfologiczne rany: brzegi, ściany, dno oraz rozwarcie
Każdej ranie towarzyszą cechy zapalenia: zaczerwienienie, ból, wzmożone ucieplenie, obrzęk, upośledzenie czynności zranionego narządu lub tkanki
Podział ran:
1 Ze względu na głębokość:
-powierzchowne
-głębokie
*powikłane (z uszkodzeniem naczyń i nerwów)
*drążące do naturalnych jam ciała
*przenikające narządy lub tkanki
*ślepe (kończące się w narządzie lub tkance)
2 Ze względu na czas który upłynął od urazu:
-świeże do 8 godzin od powstania
-zakażone po 8 godzinach od powstania
3 Ze względu na morfologię
-otarcie-odwarstwienie lub zdrapanie naskórka
-rana cięta
-rana rąbana
-rana tłuczona
-rana szarpana
-rana kłuta
-rana darta
-rana postrzałowa
-rana kąsana
Sposoby gojenia się ran
1 Przez rychłozrost
2 Przez ziarninowanie
3 Pod strupem
KRWOTOK (KRWAWIENIE)- wydostanie się krwi poza światło naczynia krwionośnego
-zewnętrzne
-wewnętrzne
Tętnicze- pulsujący wypływ jasnoczerwonej krwi, zgodny z akcją serca
Żylne- powolny wypływ ciemnoczerwonej krwi
Włośniczkowe
SKRĘCENIE- obrażenie stawu powstające, gdy ruch w nim przekracza zakres fizjologiczny. Uszkodzeniu ulega torebka stawowa, więzadła i chrząstka stawowa, wewnątrz stawu gromadzi się krwiak. Objawy: ból wokół szpary stawowej oraz w okolicy przyczepów więzadeł i torebki stawowej, nasila się przy wykonywaniu ruchów, krwiak śród i okołostawowy, obrzęk, zniekształcenie obrysów stawu, wzmożone ucieplenie skóry, przymusowe ustawienie kończyny w stawie, patologiczne zwiększenie zakresu ruchów w stawie po podaniu znieczulenia.
ZWICHNIĘCIE- uszkodzenie stawu z całkowitą oraz trwałą lub chwilową utratą kontaktu powierzchni stawowych. Może powstać z mechanizmu bez pośredniego lub pośredniego.
Podział:
-proste/powikłane
-wrodzone/urazowe
-zamknięte/otwarte
Objawy: ból, obrzęk, wzmożone ucieplenie skóry, zniekształcenie obrysów stawu, krwiak w stawie, zniesienie ruchów czynnych i biernych, przymusowe ustawienie kończyny, sprężysty opór przy próbie pokonywania zwichnięcia
ZŁAMANIE- przerwanie ciągłości tkanki kostnej
-z mechanizmu bezpośredniego
-z mechanizmu pośredniego
z pociągania
z wygięcia
ze skręcenia
ze zgniecenia
Podział ze względu na przebieg szczeliny złamania:
podłużne
poprzeczne
skośne
spiralne
wielofragmentowe
bez przemieszczenia
z przemieszczeniem
do boku, na długość (z wydłużeniem, ze skróceniem), kątowo, rotacyjnie
Przemieszczenia mogą być pierwotne (powstałe w momencie działania urazu) i wtórne
Podział ze względu na umiejscowienie:
-trzonu
-przynasady
-nasady
-powierzchni stawowych
Podział ze względu na kontakt złamanej kości z otoczeniem:
-zamknięte
-otwarte
Podział ze względu na obecność powikłań
-niepowikłane
-powikłane
Powikłania mogą być pierwotne i wtórne. Wtórne dzielą się na wczesne i późne.
Objawy złamania:
Ogólne: przyspieszenie tętna, oddechu, spadek ciśnienia tętniczego, utrata świadomości, wstrząs,
Miejscowe: zaczerwienienie skóry, ból, obrzęk, upośledzenie funkcji, patologiczne ułożenie, krwiak, zniekształcenie, tarcie odłamów, ruchomość patologiczna
Główne badanie dodatkowe obrazowe: zdjęcie RTG w dwóch projekcjach.
AMPUTACJE URAZOWE
Utrata części kończyny na skutek urazu
-całkowite
-prawie całkowite -utrzymanie ciągłości w postaci pasma skóry, pojedynczych nerwów, ścięgien lub części jednego z układów naczyniowych z przerwaniem wszystkich pozostałych tkanek
-częściowe-zachowany częściowo układ tętniczy
Mechanizm amputacji:
1 gilotynowe
2 z wyrwania
3 wyrwania ze skręceniem
4 zmiażdżenia
5 odgryzienia
Postępowanie z odciętym fragmentem ciała:
zabezpieczenie, pozbawienie odzieży i ozdób, oczyszczenie (umycie w roztworze soli fizjologicznej), zabezpieczenie w folii (bez powietrza) i obłożenie lodem, jak najszybszy transport do ośrodka w którym można dokonać replantacji.
W przypadku amputacji całkowitej lub prawie całkowitej kikut należy zabezpieczyć w szynie Kramera na czas transportu, na ranę opatrunek jałowy, w przypadku dużego krwotoku założyć opaskę zaciskającą żeby zabezpieczyć przed wykrwawieniem. Nie można zakładać drogi dożylnej na zdrowym przedramieniu przy amputacji kończyny górnej ze względu na częstą konieczność pobrania przeszczepu żylnego
USZKODZENIA NERWÓW OBWODOWYCH
Mogą towarzyszyć stłuczeniom, ranom, skręceniom, zwichnięciom, złamaniom
Najczęstsze uszkodzenia:
n. promieniowy- złamania trzonu kości ramiennej, zwichnięcia łokcia i głowy kości promieniowej
n. łokciowy- zwichnięcia łokcia, złamania dalszej nasady kości ramiennej
n. pośrodkowy- obrażenia łokcia, złamania dalszej nasady kości promieniowej
n. strzałkowy- złamania i zwichnięcia głowy strzałki, ucisk przez opatrunek gipsowy
Rzadziej:
n. udowy- zwichnięcia przednie stawu biodrowego
n. kulszowy- zwichnięcia tylne stawu biodrowego, złamania tylnego brzegu panewki stawu biodrowego
n. piszczelowy- złamania goleni
n. pachowy- zwichnięcia stawu ramiennego
Podział:
neuropraxis - w wyniku ucisku na pień nerwowy dochodzi do zaburzeń przewodnictwa włókien nerwowych przy zachowanej ich ciągłości- zaburzenia czucia i funkcji mięśni zaopatrywanych przez dany nerw, które ustępują po kilku dniach lub tygodniach nie pozostawiając wtórnych następstw
axonotmesis- całkowite przerwanie aksonów przy zachowaniu ciągłości osłonki nerwu, stopniowo regeneracja następuje od obwodowego odcinka włókna. Klinicznie- wypadnięcie funkcji nerwu. Powrót czynności jest spontaniczny ale powolny, może trwać wiele miesięcy lub nawet kilka lat. Może pozostać trwałe upośledzenie funkcji kończyny
neurotmesis- uszkodzenie wszystkich składowych nerwu, konieczne jest leczenie chirurgiczne (zeszycie lub przeszczep nerwu). Rokowanie jest niepewne
Objawy uszkodzenia głównych pni nerwowych:
N. promieniowy
Brak czynnego wyprostu przedramienia, nadgarstka i palców- ręka opadająca, zaburzenia czucia powierzchni promieniowo-grzbietowej ręki
N. łokciowy
Brak możliwości zgięcia palców IV i V w stawach DIP, upośledzenie przywodzenia kciuka- ręka szponiasta, brak czucia V i łokciowej połowy IV palca
N. pośrodkowy
Brak odwodzenia, przeciwstawiania i zginania kciuka, osłabienie zginania palców II i III- ręka położnika, zaburzenia czucia po stronie dłoniowej 3,5 palca od strony promieniowej
N. udowy
Osłabienie zginania uda i wyprostu kolana, brak napięcia mięśnia czworogłowego uda, osłabienie czucia przedniej powierzchni uda i wewnętrznej strony goleni i stopy
N. kulszowy
Opadanie stopy i palców, zaburzenie czucia wewnętrznej strony kończyny i stopy
N. strzałkowy wspólny
Opadanie stopy, brak możliwości stania na pięcie, zaburzenie czucia przednio-bocznej powierzchni goleni
N. piszczelowy
Brak zgięcia stopy brak możliwości wspinania się na palce, zaburzenia czucia tylnej i dolnej powierzchni goleni oraz podeszwy stopy
URAZOWE USZKODZENIA RDZENIA KRĘGOWEGO
Mechanizmy uszkodzenia:
-rotacyjne
-zgięciowo-rotacyjne
-kompresyjne
-wyprostne
Po urazie kręgosłupa może dojść do:
1 wstrząśnienia rdzenia
2 stłuczenia rdzenia
3 ucisku rdzenia
4 ucisku oraz uszkodzenia naczyń krwionośnych rdzenia
Początkowo po urazie nie można ostatecznie stwierdzić czy uszkodzenie rdzenia jest całkowite czy częściowe. Z czasem wiele objawów klinicznych zmienia swój charakter. Pełne rozpoznanie stawiane jest po ok. 24h od urazu.
WSTRZĄŚNIENIE RDZENIA
Chwilowe, odwracalne porażenie rdzenia, charakteryzuje się całkowitym zniesieniem czynności dowolnej oraz wszystkich odruchów poniżej miejsca uszkodzenia. Może trwać nawet do kilku tygodni.
STŁUCZENIE RDZENIA
Trwałe uszkodzenie rdzenia. Okres powrotu funkcji jest długi. Na poziomie nie uszkodzonych segmentów pojawia się czynność odruchowa. Poniżej miejsca uszkodzenia zniesienie wszystkich odruchów rdzeniowych także z układu współczulnego.
UCISK RDZENIA
Spowodowany jest przemieszczeniem do wnętrza kanału kręgowego fragmentów kręgów, jądra miażdżystego lub więzadeł kręgosłupa.
USZKODZENIA NACZYNIOWE
Wskutek urazu dochodzi do obkurczenia, zaciśnięcia lub zniszczenia naczyń krwionośnych. Zaburzenia krążenia prowadzą do niedotlenienia i martwicy komórek nerwowych
Badanie kliniczne osoby z urazem kręgosłupa:
-badanie bolesności wyrostków kolczystych
-badanie tzw. próby szczytowej
-badanie zaburzeń neurologicznych- zaburzenia czucia kończyn, odruchy ścięgniste i okostnowe
ZŁAMANIA ŻEBER
Mechanizm urazu:
-bezpośredni
-pośredni
Objawy: bolesność palpacyjna, ból podczas oddychania, w niektórych wypadkach może dojść do przebicia opłucnej i powstania odmy opłucnowej- duszność, przy złamaniach wielu żeber może dojść do powstania wiotkiej klatki piersiowej (oddech paradoksalny)
Rozpoznanie: głownie na podstawie objawów klinicznych, bezwzględnie należy osłuchać klatkę piersiową, aby wykluczyć odmę, badanie dodatkowe- zdjęcie RTG (poszukiwanie szczeliny złamania, płaszcza odmowego)
Postępowanie- przy niepowikłanych złamaniach pojedynczych żeber założenie opatrunku elastycznego typu cingulum na łuki żebrowe na szczycie wdechu. Przeciwbólowo można wykonać blokadę n. międzyżebrowego.
1