II. PODMIOTY PROCESÓW GLOBALIZACJI

Instytucje globalne. Rola państwa w dobie globalizacji

Architektura globalnego zarządzania (global governance)

• Pierwszy sektor - sektor publiczny

Państwa narodowe

Organizacje międzynarodowe

• Drugi sektor - rynek (sektor prywatny)

Korporacje transnarodowe (koncerny międzynarodowe)

Banki międzynarodowe

Media

• Trzeci sektor - globalne społeczeństwo (obywatelskie)

Organizacje pozarządowe (NGOs)

Nauka (Fundacje)

Grupy lobbingowe

W procesie globalizacji istnieją, współdziałają, konkurują i ścierają się różne typy podmiotów (których jest kilka) oraz różne ośrodki decyzyjne (których jest wiele).

W zależności od podmiotu - różne podejścia i punkty odniesienia: gra polityczna, rynkowa i zachowania obywateli.

▪ Biznes: tendencja do monopolizacji, działanie pod presją konkurencyjną, poszukiwanie przewag komparatywnych, wyzwolenie kapitału spod nadzoru państwa narodowego; fuzje i megafuzje; projekt przyszłości: globalny wolny rynek, światowa makroekonomiczna stabilność; samokontrola biznesu;

▪ Polityka: globalizacja w sferze politycznej w zasadzie nie posuwa się naprzód, nadal silna pozycja państw (jedyny podmiot z mandatem demokratycznym), w sferze ekonomicznej zmieniona rola oddziaływania przez ograniczanie możliwości bezpośredniej regulacji; ustalenia rządów oraz umowy i traktaty międzynarodowe; idea rządu światowego w sferze odległej przyszłości; projekt przyszłości: tzw. demokracja kosmopolityczna na bazie państw narodowych i instytucji ponadnarodowych;

▪ Społeczeństwo: „dotknięci” globalizacją, rozwój procesu społecznego uczenia się, nowe zastosowania teorii zbiorowego działania, zbiorowego oporu, obrony dóbr publicznych przed błędami rynku globalnego (global market failure); projekt przyszłości: „czujna” partycypacja w podejmowaniu decyzji w wymiarze globalnym;

Organizacje międzynarodowe:

Stałe siedziby i rozbudowane struktury organizacyjne, aparat urzędniczy (administracja), regularne działania, formalne spotkania, udział państw członkowskich;

• Organizacja o charakterze powszechnym - uniwersalnym: Organizacja Narodów Zjednoczonych (ONZ); sprawy ekonomiczne - Zgromadzenie Ogólne, Rada Społeczno-Gospodarcza (ECOSOC)→ ekonomiczne komisje regionalne, np. EKG); odniesienie do problemów globalnych w Deklaracji Milenijnej Narodów Zjednoczonych (Cele Milenijne);

• Organizacje wyspecjalizowane o charakterze:

koordynującym: np. Organizacja Współpracy Gospodarczej i Rozwoju (OECD); Europejska Komisja Gospodarcza ONZ (EKG); Konferencja Narodów Zjednoczonych do spraw Handlu i Rozwoju (UNCTAD);

regulującym: np. Światowa Organizacja Handlu (WTO);

kredytującym: np. Międzynarodowy Fundusz Walutowy (IMF); Bank Światowy (WB),Europejski Bank Odbudowy i Rozwoju (EBOR);

Instytucje (fora) o charakterze nieformalnym:

Przykładowo: spotkania państw G-8; Światowe Forum Ekonomiczne w Davos

Grupa G-8 najbardziej uprzemysłowionych państw świata powstała w 1975 r. z udziałem: Niemiec, Francji, Wielkiej Brytanii, Włoch, Japonii, USA, Kanady (1976) i Rosji (1998). Nie posiada stałej siedziby, struktur organizacyjnych, tematykę corocznych spotkań ustala prezydencja państwa w danym roku. Pierwotnie - „szczyt gospodarczy”, a od l.80-tych XX w. także w obrębie polityki i bezpieczeństwa międzynarodowego oraz polityki rozwoju.

G-8 określa się także jako międzynarodowe forum globalnej odpowiedzialności - w ostatnich latach podejmując różne aspekty globalizacji, w tym kształtowanie jej społecznego wymiaru.

Ostatnie spotkanie G-8: Heiligendamm, Niemcy (6-8.06.2007) pod hasłem „Wzrost gospodarczy i odpowiedzialność”.

O odpowiedzialności dyskutowano m.in. w kontekście:

▪ przeciwdziałania zmianom klimatycznym zwłaszcza ze strony państw pozostających poza protokołem z Kioto (redukcja emisji gazów cieplarnianych) tj. USA, Chin i Indii; uzyskano kompromis w sprawie dalszych negocjacji;

▪potrzeby stabilności międzynarodowych rynków finansowych i poprawy mechanizmów funkcjonowania globalnych funduszy inwestycyjnych,

▪ trwałej pomocy dla Afryki.

Państwo narodowe w procesie globalizacji (efekt zwrotny)

- Gobalizacja nie powoduje zaniku roli indywidualnych państw w zakresie wpływania na procesy rozwojowe, lecz tworzy dla nich nowe wyzwania;

- Następuje wzmocnienie systemowej funkcji państwa (długofalowa strategia rozwoju, wybór obszarów priorytetowych) i ograniczanie jego funkcji operacyjnej (przedsiębiorstwa publiczne);

- W obszarze gospodarki pożądane jest współcześnie łączenie sprawdzonej przez historię sprawności alokacyjnej wolnego rynku ze sterującym oddziaływaniem państwa;

- Stała modernizacja kraju, wspieranie procesów innowacyjnych, poprawa struktury gospodarczej poprzez promocję dziedzin tworzących elementy nowoczesnej makrostruktury (GOW);

-Wspieranie rynku poprzez organizowanie warunków funkcjonowania przedsiębiorstw i tworzenie sprzyjającego otoczenia instytucjonalnego (doskonalenie ram prawnych i instytucji), rozwój usług biznesowych;

- Wzmacnianie międzynarodowej pozycji konkurencyjnej państwa (przedsiębiorstw) poprzez inwestycje w infrastrukturę techniczną, wspieranie rozwoju nowoczesnych technologii, stymulowanie B+R, modernizację aparatu wytwórczego;

- Zmiany w obszarze bezpieczeństwa socjalnego (model socjalny): racjonalizacja wydatków socjalnych, programy socjalne i zasiłki społeczne, reformy dostosowawcze systemu zabezpieczeń społecznych, redukcja zaangażowania państwa w świadczenie usług socjalnych;

- Doskonalenie kapitału ludzkiego, tworzenie warunków do kształcenia i zmiany kwalifikacji pracowników dla wzrostu ich zatrudnialności, strategia ustawicznego kształcenia się, zwiększanie stopnia mobilności zawodowej ludzi na rynku pracy;

- Zmiany zwierzchnictwa terytorialnego państwa - osłabienie w wymiarze rynku globalnego jako przestrzeni bez granic (telepraca, zakupy via Internet); wzmocnienie - w sytuacji zagrożenia (terroryzm, handel narkotykami);

- Zmiany polityki bezpieczeństwa państwa - zmniejszenie groźby wojen między państwami na skutek m.in. wzrostu współzależności ich rozwoju i wzrost konfliktów wewnętrznych na skutek braku lub drastycznego pogłębiania się różnic rozwojowych (w latach 90-tych 220 tys. osób zginęło w konfliktach międzypaństwowych, a 3,6 mln w konfliktach wewnętrznych).

Globalne zarządzanie (postulaty):

• Stworzenie przez podmioty globalne trzech sektorów takich reguł i uregulowań, które nadałyby procesowi globalizacji kierunek pożądany przez społeczność międzynarodową;

• Demokratyzacja zasad współżycia międzynarodowego i nakreślenie ram umożliwiających zwiększenie przejrzystości, a zwłaszcza przewidywalności procesu globalizacji;

• Opracowanie katalogu zasad, rozwiązań instytucjonalnych i ustalonych dobrych praktyk, które określałyby granice działania jednostek, organizacji i przedsiębiorstw dla uniknięcia niebezpieczeństw XXI w. np. wojen handlowych, niestabilności finansowej generującej konflikty społeczne, międzynarodowej przestępczości.

---