Prawo pracy i ubezpieczeń społecznych - dr Wiesław Perdeus 19.09.2010r.
Kodeks pracy - będzie potrzeby egzamin pisemny opisowy 3 pytania 2 z prawa pracy i 1 z ubezpieczeń społecznych.
Prawo pracy
Prawo pracy jest to gałąź prawna obejmująca ogól norm prawnych regulujących stosunki pracy oraz stosunki społeczne prawnie związane ze stosunkami pracy. Podstawowym przedmiotem regulacji prawa pracy sa stosunki pracy tj. stosunki społeczne w których jeden podmiot zwany pracownikiem wskutek zawarcia umowy o prace albo dokonania za jego zgodą aktu prawnie równorzędnego /powołania, mianowania i wyboru/ jest obowiązany /i ma prawo/ świadczyć osobiście pracę na rzecz drugiego podmiotu zwanego pracodawcą pod jego kierownictwem w zamian za wynagrodzenie /art. 22 par.1 KP/.
Szczególne właściwości prawa pracy
1/ występowanie specyficznych norm /tylko w prawie pracy występuje ta grupa norm jednostronnych zwanych normami bezwzględnie obowiązującymi - te normy dopuszczają odstępstwa od swojej treści tylko na korzyść pracownika/
Postanowienia umów o prace nie mogą być mniej korzystne niż przepisy prawa pracy, mogą być bardziej korzystne. Jak są mniej korzystne wchodzą przepisy ustawowe.
W okresie wypowiedzenia można rozwiązać umowę o pracę bez wypowiedzenia. Taka osoba nie ma prawa do domagania się przywrócenia do pracy, może się starać jedynie o odszkodowanie. W umowie o prace najważniejsze jest określenie rodzaju pracy.
2/ złożoność metod regulacji
- metoda cywilnoprawna
- metoda administracyjna
3/ występowanie tzw. specyficznych źródeł prawa w postaci układów zbiorowych pracy i innych porozumień zbiorowych zawieranych przez partnerów społecznych /pracodawców bądź organizacji pracodawców ze związkami zawodowymi/
Regulaminy pracy i regulaminy wynagradzania nie maja umocowania konstytucyjnego, mogą być źródłem prawa tylko jeżeli jest stworzony w porozumieniu ze związkami zawodowymi, inaczej jest tylko załącznikiem do umowy o pracę.
4/ udział związków zawodowych i organizacji pracodawców w procesie tworzenia prawa przez organy państwa
5/ bardziej niż w innych gałęziach prawa nasilona dyferencjacja, która polega ona na równoczesnym uregulowaniu tej samej sprawy /np. długości czasu pracy, wymiaru urlopu normami prawnymi różnej treści
Kryteriami dyferencjacji są:
a/ kryteria podmiotowe, np. płeć, wiek
b/ kryteria przedmiotowe np. szkodliwość i uciążliwość pracy
Prawo pracy dzieli się na:
- indywidualne /reguluje regulacje między pracownikiem a pracodawcą/
- zbiorowe
W większości krajów UE nie ma kodeksów pracy, funkcjonują układy zbiorowe.
Funkcje prawa pracy:
1/ funkcja ochronna
2/ funkcja organizatorska /organizacyjna/, min. system kar i nagród
3/ funkcja wychowawcza
4/ funkcja rozdzielcza czyli dystrybutywna
Zasady prawa pracy to główne idee systemu prawa pracy mające charakter norm prawnych.
W akcie prawnym są przepisy a w umowie są postanowienia nie ma zapisów
Przepisy - jednostka redakcyjna aktu prawnego
Podstawowe zasady prawa pracy wymienia KP w art.. 10-18, zasady te uzupełnić należy o zasadę ochrony trwałości stosunku pracy, zasadę ochrony wynagrodzenia za pracę, zasadę ograniczonej odpowiedzialności pracownika.
1/ zasada prawa do pracy - art. 10 KP każdy ma prawo do swobodnie wybranej pracy,
nikomu z wyjątkiem przypadków określonych w ustawie nie można zabronić wykonywania zawodu, państwo prowadzi politykę zmierzającą do pełnego produktywnego zatrudnienia
2/ zasada wolności pracy /swoboda nawiązywania stosunku pracy/ w znaczeniu szerokim oznacza wolność wyboru zawodu miejsca pracy i swobodę pozostawania w stosunku pracy - art.11, nawiązanie stosunku pracy oraz ustalenie warunków pracy i płacy bez względu na podstawę tego stosunku wymaga zgodnego oświadczenia woli pracownika i pracodawcy.
Zasady te /1 i 2/ podlegają ograniczeniom, np. umowa o zakazie konkurencji, korporacjonizm to ograniczenie wolności pracy
3/ zasada prawa do godziwego wynagrodzenia za prace - art.13
Godziwe wynagrodzenie za pracę jest określone w Europejskiej Karcie Społecznej, Polska ratyfikowała te kartę, ale bez tego artykułu. Przepis tej zasady nie jest wiec podstawą do domagania się prawa do godziwego wynagrodzenia.
4/ zasada równego traktowania pracowników, zgodnie z ta zasadą pracownicy maja równe prawa z tytułu wypełniania takich samych obowiązków. Dotyczy to w szczególności równego traktowania mężczyzn i kobiet w zatrudnieniu.
5/ zasada niedyskryminacji w zatrudnieniu
Kryteria antydyskryminacyjne zostały uzupełnione o dodatkowe: pełny etat i niepełny, czas określony i nieokreślony oraz orientacja seksualna.
6/ zasada poszanowania godności i innych dóbr osobistych pracownika.
Instrumenty prawne ochrony są zawarte w kodeksie cywilnym.
7/ zasada prawa do wypoczynku /czasie pracy, w dniach wolnych od pracy i w czasie urlopu wypoczynkowego/
8/ zasada zaspokajania potrzeb pracowników. W myśl tej zasady pracodawca stosownie do możliwości i warunków zaspokaja bytowe, socjalne i kulturalne potrzeby pracowników, min. ustawa o zakładowym funduszu świadczeń socjalnych
9/ zasada, w myśl której pracodawca jest zobowiązany ułatwiać pracownikom podnoszenie kwalifikacji zawodowych
10/ zasada uprzywilejowania pracownika czyli korzyści - art.18
11/ zasada prawa koalicji /prawa do zrzeszania się w związkach zawodowych/