3.5. Sprawności językowe i komunikacyjne dzieci w wieku przedszkolnym.
I. Słownictwo.
-do 6r.ż. dziecko dziennie opanowuje 9-10 słów(wg. E. Clark)
-tworzy również wiele neologizmów korzystając z zasad gramatyki( gł. 3-5r.ż.)
*Tworzenie nowych słów odbywa się zgodnie z regułą produktywności( formy preferowane w danej wspólnocie językowej), przejrzystości semantycznej(formy jasno wyrażające znaczenie), regularyzacji
( formy regularne, typowe w danym języku).
II. Kompetencja narracyjna.
a.
-w wieku przedszkolnym kształtują się u dziecka sprawności komunikacyjne m.in. umiejętność opowiadania,
- opowiadanie łączy dwa rodzaje wiedzy: wiedzę o zachowaniach ludzi i wiedzę o dyskursie. Umiejętność ta kształtuje się 7-10r.ż.,
-u dzieci miedzy 3-5r.ż odnaleźć można wszystkie elementy struktury opowiadania( wprowadzenie, streszczenie historii, charakterystykę gł. społeczną i przestrzenną ,zakończenie, czasem ocenę zdarzeń i odniesienie do bohatera),
-w 6r.ż.opowiadania posiadają wyraźną kompozycję,
-młodsze dzieci opowiadają o wydarzeniach codziennych, z wiekiem zaczynają występować tematy fikcyjne.
b. Etapy rozwoju pojęć wg. Wygotskiego(2-5r.ż.)
1. Myślenie synkretyczne -całościowe, globalne- nie potrafią wyodrębniać szczegółów, części składowych (tworzenie grup subiektywnych. Słowa odnoszą się do pojedynczych obiektów).
2. Myślenie kompleksowe: kompleks skojarzeniowy- dowolny związek skojarzeniowy z dowolną cechą dostrzeżoną przez dziecko -jądro przyszłego kompleksu. Nazywając przedmiot odpowiednim imieniem, dziecko przyporządkowuje go do konkretnego kompleksu.
3. Myślenie kompleksowe: kompleks kolekcja- obiekty dopełniają wzajemnie zbiór części. Obiekty są dobierane na zasadzie kontrastu.
4. Myślenie kompleksowe: kompleks łańcuchowy-dziecko kieruje się jednym obiektywnym kryterium, zmiennym w zależności od cechy ostatniego wybranego obiektu. Ostatnie ogniwo łańcucha może nie mieć nic wspólnego z pierwszym.
5. Myślenie kompleksowe: kompleks dyfuzyjny- cecha wspólna łącząca obiekty jest niewyraźna. Nadal więc kompleks łączą różne obiekty.
6. Myślenie kompleksowe: kompleks- peudopojęcie -grupa obiektów zewnętrznie przypomina pojęcie, ale wewnętrznie, genetycznie jest kompleksem. Uogólnienie powstaje na podstawie obiektywnej cechy.
c. Stadia rozwoju struktury narracyjnej wg. Applebee(2-5r.ż.)
1. Wczesne formy prenarracyjne- brak związku między zdarzeniami.
2. Sekwencje skojarzeniowe-zdarzenia nie są powiązane chronologicznie ani przyczynowo. Czynnikiem łączącym może być np. czas zdarzenia lub miejsce.
3. Prymitywna narracja- opiera się na jakimś stałym elemencie przejawiającym się przez całą narrację np. bohaterze. Zawiera ocenę postaci lub zdarzenia.
4. Łańcuchy niespoiste- związek zdarzeń jest logiczny lub przyczynowo-skutkowy. Jednak temat opowiadania i/lub bohater zmienia się, dlatego nie ma ciągłości.
5. Łańcuchy spoiste- występuje bohater opowiadania i połączenia logiczne, przyczynowo-skutkowe. Nie ma jednak ukazanego celu działań bohatera ani zakończenia utworu.
6. Prawdziwa narracja- posiada wszystkie elementy łańcuchów spoistych, oraz ukazany jest cel działań bohatera. Występuje zakończenie.
-Umiejętności narracyjne dziecka rozwijają się w kontakcie z osobą dorosłą.
- Narracja stanowi ok. 1/3 wypowiedzi w rozmowach dzieci od 3-5r.ż.
III. Umiejętności konwersacyjne.
- W średnim dzieciństwie dziecko doskonali umiejętność prowadzenia konwersacji( uwzględnia pkt widzenia odbiorcy, słucha i analizuje wypowiedzi partnera, modyfikuje swoje komunikaty
w zależności od potrzeb odbiorcy.
- Interakcje dzieci w wieku 3-5 lat:
a. młodsze dzieci próbują narzucić własny pkt widzenia oraz działanie,
b. w konwersacjach z dorosłymi łatwiej radzą sobie dziewczynki i starsze dzieci,
c. w kontaktach z dorosłymi dzieci mówią mniej niż dorośli.
- Pytania- nawiązują i podtrzymują rozmowę, pomagają osiągnąć cel( zdobyć informacje):
a. 4-5r.ż. -wiek pytań, pytania heurystyczne( wyjaśnienie i uporządkowanie wiedzy o świecie),
b. 3;6r.ż.- pytania synpraktyczne dotyczące organizowania doświadczenia na podstawie własnego działania.
3.6. Rozwój emocjonalny
- Podstawą rozwoju emocjonalnego jest rozwój poznawczy, językowy oraz obraz własnej osoby.
- 2-6r.ż. u dziecka kształtuje się zdolność do regulowania ekspresji własnych emocji; zdolność do mówienia o własnych emocjach i emocjach innych osób
- Procedury zaradcze oraz wzrost świadomości u dzieci sprawiają, że wybuchy złości stają się rzadsze. Dorośli zachęcają dzieci do wyrażania pozytywnych emocji i hamowania negatywnych.
-2-3r.ż. pojawiają się emocje: duma, wstyd, wina, zazdrość, zakłopotanie.
- Emocje rozwijają się w wyniku porównań siebie z innymi; wraz z wiekiem obecność innych ludzi nie jest konieczna do wystąpienie niektórych emocji np. wina pojawia się w odniesieniu do norm moralnych, wstyd w odniesieniu do ideałów osobistych.