Gospodarka odpadami w Polsce a modele w innych krajach (temat 6)

Polska

Stan Prawny

Głównym aktem prawnym regulującym problem gospodarki odpadami jest ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. o odpadach.(dodatkowo inne ustawy + rozporządzenia +uchwały +obwieszczenia + umowy i konwencje międzynarodowe + prawo UE) Ustawa określa zasady postępowania z odpadami w sposób zapewniający ochronę życia i zdrowia ludzi oraz ochronę środowiska zgodnie z zasadą zrównoważonego rozwoju.

Do podstawowych zasad gospodarki odpadami należy :

1) zapobieganie powstawaniu odpadów oraz ograniczanie ich ilości oraz negatywnego oddziaływania odpadów na środowisko przy wytwarzaniu i użytkowaniu produktów i po zakończeniu ich użytkowania ;

2) zapewnienie zgodnego z zasadami ochrony środowiska odzysku ;

3) zapewnienie zgodnego z zasadami ochrony środowiska unieszkodliwiania odpadów.

Zarządzanie gospodarką odpadami

Właściwa gospodarka odpadami na obszarze gminy czy powiatu jest jednym z ważniejszych elementów ochrony środowiska. Powinna zapewniać odpowiedni poziom czystości, a stosowane technologie unieszkodliwiania odpadów nie mogą stwarzać zagrożenia dla środowiska.

Podjęte działania muszą więc dążyć do tworzenia systemu zapewniającego kompleksowe zagospodarowanie odpadów. System powinien być przede wszystkim oparty na procesie minimalizacji powstawania odpadów z jednej strony, a z drugiej na maksymalnym ich wykorzystaniu.

Każdy region, a także każda gmina powinna posiadać własną strategię gospodarki odpadami dostosowaną do możliwości technicznych i technologicznych oraz ekonomicznych oraz spełniających wymagania wynikające z przyjętych konwencji międzynarodowych, a także prawa krajowego.

Elementami tej strategii są:

• technologie unieszkodliwiania odpadów,

• regulacje prawne (krajowe i lokalne),

• administracja, zarządzanie odpadami, kontrola,

• infrastruktura obejmująca usługi techniczne, transportowe, laboratoria analityczne, usługi z zakresu konsultingu i projektowania, szkolenie, banki informacji, itp.

Plany Gospodarowania Odpadami

Gospodarka odpadami należy do spraw publicznych o znaczeniu lokalnym, których organizacja i rozwiązanie należy do zadań własnych gminy. Właściwe postępowanie z odpadami obwarowane jest przepisami prawnymi, w tym prawa miejscowego stanowionego przez Radę Gminy.

Dla osiągnięcia celów założonych w Polityce Ekologicznej Państwa oraz realizacji podstawowych zasad racjonalnej gospodarki odpadami a także stworzenia w kraju zintegrowanej
i wystarczającej sieci instalacji i urządzeń do odzysku i unieszkodliwiania odpadów, na szczeblu krajowym, wojewódzkim, powiatowym i gminnym opracowywane są plany gospodarki odpadami.  

 Plany te określają:

1) aktualny stan gospodarki odpadami,

2) prognozowane zmiany w zakresie gospodarki odpadami,

3) działania zmierzające do poprawy sytuacji w zakresie gospodarowania odpadami,

4) instrumenty finansowe służące realizacji zamierzonych celów,

5) system monitoringu i oceny realizacji zamierzonych celów.

Opłaty

Środki finansowo-prawne ochrony środowiska reguluje ustawa - Prawo ochrony środowiska, która przewiduje dwa rodzaje opłat:

• opłatę za korzystanie ze środowiska na podstawie wymaganego pozwolenia lub innej decyzji,

• opłatę podwyższoną za korzystanie ze środowiska bez takiego pozwolenia lub innej decyzji.

Wysokość opłat na dany rok ustala Minister Środowiska.

Kary

Polskie prawo ochrony środowiska określa szczegółowo warunki i stawki kar oraz sposób ich wymierzania, odraczania i umarzania. Kary pełnią funkcje: prewencyjną, represyjną, kompensacyjną
i egzekucyjną.

Administracyjne kary pieniężne wymierza wojewódzki inspektor ochrony środowiska. Wymierzoną karę pieniężną wnosi się na rachunek wojewódzkiego inspektora ochrony środowiska.

Monitoring

Systematyczny monitoring gospodarki odpadami to istotny element w zintegrowanym systemie planowania i gospodarki odpadami. Najważniejszymi zadaniami monitoringu odpadów są przede wszystkim:

• ocena ilościowa i jakościowa odpadów od ich wytworzenia do składowania lub unieszkodliwienia,

• ocena składowisk odpadów i ich oddziaływania na środowisko,

• informowanie o zagrożeniach stwarzanych przez odpady,

• dostarczenie informacji do weryfikacji skuteczności zarządzania gospodarką odpadami.

Struktura monitoringu odpadów, podobnie jak cały system państwowego monitoringu środowiska, posiada trzy poziomy (krajowy, regionalny, lokalny). Nadzór merytoryczny nad organizacją
i funkcjonowaniem monitoringu odpadów sprawuje Centrum Gospodarki Odpadami.

Ocena gospodarki odpadami w Polsce: zbyt dużo odpadów trafia na składowiska odpadów, mało odpadów jest powtórnie wykorzystywane, na rynku odzysku i recyklingu odpadów występuje wiele patologii, stworzone zostały podstawy prawne do prowadzenia racjonalnej gospodarki odpadami ale brak skutecznej egzekucji prawa, występują błędy w sprawozdaniach oraz duże tempo zmian przepisów prawnych.

Świat

Niemcy : Gospodarka Odpadowa na terenie Niemiec osiągnęła wysoki poziom, szczególnie pod względem organizacji, logistyki, technologii, rozwoju odpowiedzialności producenta za recykling, zagospodarowanie produktów i odpadów. Bezwzględnie przestrzegana zasada „zanieczyszczający płaci” Odpady domowe (komunalne), jak również z różnych instytucji zbiera się selektywnie. W chwili obecnej 95% Niemców deklaruje, że rozdziela i segreguje odpady przed wrzuceniem do pojemników. Ekologiczna świadomość społeczna.

Austria: Jedynie w stosunku do odpadów niebezpiecznych obowiązują przepisy Republiki w całym kraju, natomiast w odniesieniu do pozostałych odpadów obowiązują zarządzenia Landów. Wszyscy obywatele zobowiązani są do oddzielnego zbierania wykorzystanych opakowań, natomiast przedsiębiorstwa wprowadzające opakowania na rynek są zobowiązane do przyjęcia tych opakowań z powrotem. W niektórych regionach mieszkańcy nie płacą zaś za odpady poselekcjonowane.

Dania: Dania jest dziś krajem, w którym selekcja i recykling odpadów należą do zwyczajnych obowiązków mieszkańców, wypracowano wiele systemów gospodarki odpadami. (głównie opierają się na powszechnej segregacji odpadów - daje to dużą skuteczność i mniejsze koszty niż klasyczne metody gospodarki odpadami).

Czechy: W Czechach gospodarka odpadami komunalnymi jest zadaniem gmin. Do gmin należy obowiązek zorganizowania sieci punktów, do których mieszkańcy mogą dostarczać bytowe oraz odpady niebezpieczne wchodzące w skład odpadów komunalnych. Mieszkańcy i właściciele nieruchomości nie maja możliwości wyboru firmy zajmującej się wywozem odpadów.

Podsumowanie

• W większości krajów Europy Zachodniej podstawowym ogniwem gospodarki odpadami są gminy.

• Praktycznie we wszystkich krajach Europy Zachodniej sektor prywatny bierze udział w usuwaniu i unieszkodliwianiu odpadów. W większości krajów przedsiębiorcy prywatni wywożą około 10-20% odpadów z gospodarstw domowych. W Wielkiej Brytanii wskaźnik ten osiąga 20%, a we Francji aż 60%.

• W przypadku poszczególnych krajów europejskich stosowane szczegółowe rozwiązania są wynikiem rozwoju historycznego.

• W strukturach organizacyjnych gospodarki odpadami komunalnymi zaznacza się istotne podobieństwo rozwiązań polskich do rozwiązań krajów Europy Zachodniej

• W przypadku rozwiązań finansowych w gospodarce odpadami istnieją znaczne różnice między Polską a Europą Zachodnią. (w Polsce gospodarka odpadami komunalnymi opiera się na opłatach pobieranych za wykonaną usługę odbioru odpadów lub na środkach z budżetu gminy, w stosunku do odpadów innych niż komunalne pobierane są opłaty za składowanie zasilające FOŚ; w innych krajach np opłata manipulacyjna, podatki odpadowe...)

• W krajach wysoko rozwiniętych  zmierza się do deponowania na składowiskach jedynie pozostałości po procesach odzysku i przerobu. Szeroko stosuje się kompostowanie, fermentację czy metody termicznego przerobu. W Polsce głównym sposobem unieszkodliwiania odpadów nadal pozostaje ich składowanie.

3

---