„Zaburzenia świadomości”
Definicja zaburzeń świadomości
Świadomość jest to stan fizjologiczny ośrodkowego układu nerwowego uwarunkowany;
prawidłową czynnością kory mózgowej,
układu siatkowatego.
Świadomość może być zaburzona na czas krótszy lub dłuższy w niewielkim lub w znacznym stopniu.
Krótkotrwałe stany utraty przytomności pojawiają się podczas;
omdleń,
po napadzie padaczkowym utrata przytomności może trwać dłużej,
wstrząśnieniu mózgu do 24 h.
Przedłużające się stany nieprzytomności zwykle wynikają;
z chorób powodujących uszkodzenia wewnątrzczaszkowe,
zaburzeń metabolicznych.
Do zaburzeń świadomości dochodzi zatem przy:
- uszkodzeniu struktur tylnego dołu czaszki w obrębie pnia mózgu spowodowane przez: krwawienie samoistne lub pourazowe, udar niedokrwienny, guzy, neuroinfekcje, ropnie,
- ucisku pnia mózgu i często z wtórnym wodogłowiem obturacyjnym,
- uszkodzeniach nadnamiotowych wystarczająco rozległych, by doprowadzić do wklinowania z uciskiem pnia mózgu: obustronnym rozległym uszkodzeniu całego mózgowia: uszkodzenia związane z niedokrwieniem i niedotlenieniem, encefalopatie metaboliczne, choroby zakaźne, zatrucia lekowe, toksyny.
Uszkodzenia struktur tylnego dołu czaszki:
- w obrębie pnia mózgu:
• krwawienie samoistne lub pourazowe,
• udar niedokrwienny,
• guz,
• neuroinfekcje, ropnie,
z uciskiem pnia mózgu i często z wtórnym wodogłowiem obturacyjnym:
• guz móżdżku,
• krwotok,
• ognisko niedokrwienne,
• ropień,
• guzy kąta mostowo-móżdżkowego.
Cechy zajęcia pnia mózgu i nieprawidłowe odruchy pniowe pojawiają się w wyżej wymienionych schorzeniach dosyć wcześnie.
Dotyczy:
nieprawidłowych ruchów gałek ocznych
zaburzeń reaktywności źrenic.
Objawy ze strony kończyn dołączają się nieco później, bywają - obustronne (symetryczne lub asymetryczne) i zazwyczaj dyskretne (częściej obustronny objaw Babińskiego czy nieprawidłowe odruchy okostnowo-ścięgnowe niż np. głęboki niedowład lub porażenie połowicze).
Przyczyny zaburzeń świadomości - krwotok podpajęczynówkowy
KRWOTOK PODPAJĘCZYNÓWKOWY oznacza wynaczynienie krwi do przestrzeni podpajęczynówkowej, przede wszystkim do zbiorników podstawy i dróg krążenia płynu mózgowo-rdzeniowego;
- pourazowy; występuje częściej, jest skutkiem urazu głowy,
samoistny; rzadszy, w 60-75% spowodowany pęknięciem śródczaszkowega tętniaka.
Większości krwotoków podpajęczynówkowych spowodowanych pęknięciem tętniaka dochodzi w 4-7 dekadzie życia;
krwawienia z tętniczo-żylnych malformacji naczyniowych występują częściej w 2-4 dekadzie.
OBJAWY PODMIOTOWE I PRZEDMIOTOWE:
• nagły ból głowy z usztywnieniem karku i fotofobią (nadwrażliwością na światło),
• niekiedy utrata przytomności,
• mogą wystąpić objawy ogniskowego uszkodzenia: np. niedowład połowiczy lub rozszerzenie źrenicy (porażenie n. III),
• krwawienie do ciała szklistego częstsze w przypadku tętniaka w obrębie tętnicy łączącej przedniej.
PRZYCZYNY / ETIOLOGIA:
• uraz głowy,
• tętniak śródczaszkowy,
• śródczaszkowa malformacja tętniczo-żylna,
• nadciśnienie tętnicze,
• rzadko guzy mózgu i zaburzenia układu krzepnięcia.
DIAGNOSTYKA OBRAZOWA:
TK- głowy
w przeszło 95% przypadków umożliwia rozpoznanie krwotoku podpajęczynówkowego; wykazuje obecność krwi w zbiornikach podstawy i umożliwia określenie w przybliżeniu źródła krwawienia,
umożliwia wykluczenie efektu masy, co (wobec ujemnego wyniku TK) pozwala bezpiecznie wykonać nakłucie lędźwiowe,
w niewielkim odsetku przypadków badanie TK nie wykrywa krwotoku podpajęczynówkowego.
Angiografia naczyń mózgowych:
pozwala ustalić źródło krwawienia podpajęczynówkowego (tętniaka lub malformacji tętniczo-żylnej), niezbędne w razie powyższego rozpoznania,
Inne:
sporadycznie źródłem krwawienia podpajęczynówkowego może być:
malformacja tętniczo-żylna w obrębie rdzenia kręgowego,
naczyniak w rdzeniowej przestrzeni podpajęczynówkowej.
Po wykluczeniu śródczaszkowego źródła krwawienia należy rozważyć wykonanie MR rdzenia kręgowego lub mielografii.
LECZENIE OGÓLNE:
celem leczenia jest zapobieganie powikłaniom krwotoku podpajęczy-nówkowego, do których należą: wtórne krwawienie, wodogłowie, skurcz naczyń,
po operacyjnym zamknięciu tętniaka należy zapobiegać skurczowi naczyń przez zwiększanie podaży płynów i podwyższanie ciśnienia tętniczego, co poprawia perfuzję mózgu; metoda ta jest przeciwwskazana przed zabiegiem!
po ustąpieniu objawów i stabilizacji stanu chorego wskazana intensywna rehabilitacja.
POSTĘPOWANIE CHIRURGICZNE:
• w razie ustalenia źródła krwawienia (np. tętniaka) wskazane jest operacyjne zamknięcie: zabieg zmniejsza ryzyko powtórnego krwa-wienia i umożliwia intensywne zapobieganie skurczowi naczyń (przez zwiększanie podaży płynów i podwyższanie ciśnienia tętniczego),
• malformacje tętniczo-żylne mogą być poddane embolizacji i usunięte,
• wodogłowie wymaga na ogół drenażu płynu mózgowo-rdzeniowego lub założenia zastawki, umożliwiającej jego stały odpływ.
LEKI Z WYBORU:
Imodypina (Nimotop)
• stosowana w zapobieganiu skurczowi naczyń mózgowych w dawce 60-90 mg co 4 h,
• leczenie należy rozpocząć możliwie najszybciej,
• w razie zaburzeń połykania lek można podać przez sondę żołądkową.
Przeciwwskazania:
niedociśnienie tętnicze u chorego ze skurczem naczyń mózgowych.
Środki ostrożności:
• zapewnienie choremu ciszy i spokoju,
• kontrola ciśnienia tętniczego do chwili usunięcia źródła krwawienia,
ułatwianie wypróżnienia).
UDAR MÓZGU
Nagłe wystąpienie objawów ogniskowego uszkodzenia o. u. n. w wyniku niedokrwienia mózgu lub krwotoku śródmózgowego.
OBJAWY PODMIOTOWE I PRZEDMIOTOWE:
• zakres unaczynienia tętnic szyjnych (półkule mózgu):
-niedowład lub porażenie połowicze, niedoczulica połowicza, zespół lekceważenia, afazja,
-ubytki pola widzenia, ból głowy, napad drgawkowy, amnezja, zmącenie świadomości,
OBJAWY PODMIOTOWE I PRZEDMIOTOWE cd:
• zakres unaczynienia tętnic kręgowych i podstawnej (pień mózgu, móżdżek): podwójne widzenie, zawroty głowy, ataksja, niedowład n. VII, zespół Homera, dysfagia, dyzartria, zaburzenia świadomości, ból głowy, nudności i wymioty, Ataksja.
PRZYCZYNY / ETIOLOGIA:
udar niedokrwienny:
• zator tętniczo-tętniczy w przebiegu miażdżycy naczyń dogłowowych,
• zator sercowopochodny w przebiegu wad zastawkowych (zwłaszcza mitralnej),
zaburzeń rytmu (migotanie przedsionków),
• nadkrzepliwość spowodowana obecnością przeciwciał antyfosfolipidowych
stosowanie doustnych środków antykoncepcyjnych,
• inne przyczyny: samoistne lub pourazowe np. po manipulacjach kręgarskich, rozwarstwienie ściany naczynia, dysplazja włóknisto-mięśniowa, stany zapalne naczyń, działanie leków (kokainy, amfetaminy).
udar krwotoczny:
• nadciśnienie tętnicze;
samoistne krwawienie,
w obrębie skorupy,
torebki wewnętrznej,
wieńca promienistego,
pnia mózgu,
móżdżku,
• angiopatia amyloidowa: krwawienie w obrębie kory mózgowej, głównie w podeszłym wieku,
• malformacje naczyniowe:
naczyniaki tętniczo-żylne,
żylne,
jamiste,
włośniczkowe.
DIAGNOSTYKA RÓŻNICOWA:
• migrena,
• ogniskowy napad drgawkowy, .
• guz mózgu,
• krwiak podtwardówkowy,
• hipoglikemia.
LECZENIE OGÓLNE:
• tlenoterapia,
• monitorowanie akcji serca przez 48 h,
• kontrola glikemii,
• zapobieganie hipertermii,
• wczesna rehabilitacja i uruchamianie,
• heparyna w dawce 5000 j. podskórnie co 12 h.
LEKI Z WYBORU:
• 1 kwas acetylosalicylowy - tab. dojelitowe entefic coated (Bestpirin) 325 mg/d.,
• tyklopidyna 250 mg/d. w 2 dawkach.
URAZOWE USZKODZENIE MÓZGU są główną przyczyną śmierci i inwalidztwa u młodych ludzi.
• najczęstsze, zamknięte urazy głowy są związane z nagłym zahamowaniem ruchu głowy.
Przebiegają ze wstrząśnieniem mózgu lub bez wstrząśnienia i powstałymi wskutek tego zmianami patologicznymi w tkance mózgowej,
OBJAWY PODMIOTOWE I PRZEDMIOTOWE:
• utrata przytomności,
• zewnętrzne ślady urazu głowy,
• zaburzenia oddechu,
• ogniskowe objawy neurologiczne,
• sztywność w następstwie odkorowania lub odmóżdżenia,
• krwawy płyn mózgowo-rdzeniowy,
• anizokoria (nierówność źrenic),
• wzrost ciśnienia tętniczego w miarę wzrostu ciśnienia śródczaszko-wego,
• pourazowa niepamięć.
PRZYCZYNY / ETIOLOGIA:
• wypadki komunikacyjne (50%),
• inne wypadki,
• napaści.
DIAGNOSTYKA RÓŻNICOWA:
inne przyczyny śpiączki (przedawkowanie leków, infekcje, przyczyny metaboliczne i naczyniowe, itp.).
DIAGNOSTYKA OBRAZOWA:
• badanie TK w trybie nagłym u wszystkich pacjentów w stanie śpiączki, ze złamaniem czaszki, lateralizacyjnymi objawami neurologicznymi (ogniskowymi) lub z pogorszeniem w kolejnych badaniach z użyciem skali śpiączki Glasgow (GCS),
• badanie radiologiczne szyi (w 5% ciężkim przypadkom u. u. m. towarzyszą złamania kręgosłupa szyjnego),
• badanie MR może być przydatne w okresie podostrym i w obserwacji późnej.
LECZENIE OGÓLNE:
Leczenie szpitalne; w przypadku pacjentów nieprzytomnych - na oddziale intensywnej terapii.
Postępowanie w okresie ostrym:
• natychmiastowa resuscytacja krążeniowo-oddechowa zapobiegająca hipotensji czy hipoksji, ponieważ mózg po przebytym urazie jest wyjątkowo czuły na niedotlenienie / niedokrwienie,
• intubacja pacjentów głęboko nieprzytomnych, podanie leków uspokajających i / lub zwiotczających, jeśli to konieczne,
• częste monitorowanie stanu pacjenta,
• rozważenie ewakuacji krwiaka śródczaszkowego w ciągu pierwszych 4 h po urazie,
• kłaść nacisk na konieczność zespołowej opieki nad pacjentem,
• leczenie zaburzeń metabolicznych; nie stosować nadmiernie glukozy, ponieważ hiperglikemia jest szkodliwa w ostrym u.u.m.
POSTĘPOWANIE CHIRURGICZNE:
Zależne od urazu i ryzyka powikłań.
LEKI Z WYBORU:
leczenie w okresie ostrym:
• morfina: 2-12 mg co 2-4 h celem sedacji (jeśli konieczna),
• zwiotczenie: bromek pankuronium 4 mg co 2-4 h (jeśli konieczne),
• mannitol: 1 mg/kg m.c/8 h celem obniżenia ciśnienia śródczaszko-wego,
• śpiączka barbituranowa w przypadku utrzymującego się podniesio-nego ciśnienia śródczaszkowego,
• fenytoina: w profilaktyce napadów padaczkowych przez 2 tyg. po ciężkim urazie głowy (GCS < 8, stłuczenia lub krwiak w TK),
• jeśli wystąpią napady padaczkowe, to karbamazepina w dawce umożliwiającej osiągnięcie poziomu terapeutycznego leku we krwi,
NEUROINFEKCJE
Odczyn zapalny w obrębie opony miękkiej i podpajęczej oraz przestrzeni płynowych w odpowiedzi na zakażenie bakteryjne; choroba zawsze dotyczy opon mózgu i rdzenia.
OBJAWY PODMIOTOWE I PRZEDMIOTOWE:
• poprzedzające zakażenie górnych dróg oddechowych,
• gorączka,
• ból głowy,
• usztywnienie karku,
• zaburzenia czynności mózgu,
• wymioty,
• światłowstręt,
• napady drgawkowe,
• nudności,
• dreszcze,
• obfite poty,
• osłabienie,
• zaburzenia świadomości,
• objawy ogniskowego uszkodzenia układu nerwowego,
• u osób starszych objawy kliniczne często są bardzo słabo wyrażone, nie wyłączając zaburzeń świadomości,
• w posocznicy meningokokowej występuje wysypka - początkowo rumieniowo-plamkowa, a następnie o charakterze wybroczyn lub plamicy.
PRZYCZYNY / ETIOLOGIA:
• noworodki: paciorkowce grupy B lub D, Escherichia coli, Listeria monocytogenes i paciorkowce grupy nie-B,
• niemowlęta / dzieci: H. influenzae (48%), Streptococcus pneumoniae (13%) i Neisseria meningitidls,
• dorośli: Streptococcus pneumoniae (30-50%), Haemophilus influenzae (1-3%), Neisseria meningitidis (10-35%), pałeczki Gram-ujemne (1-10%), Staphylococci(5-15%),Streptococci(5%), Listeria species (5%).
DIAGNOSTYKA RÓŻNICOWA:
• bakteriemia,
• posocznica,
• ropień mózgu,
• padaczka,
• inne, niebakteryjne zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych.
DIAGNOSTYKA OBRAZOWA:
• TK głowy w razie objawów wzmożonego ciśnienia śródczaszkowego,
• RTG klatki piersiowej może ujawnić nieme klinicznie zmiany zapalne lub nawet ropień w płucach,
• zdjęcie czaszki i zatok może wykazać zmiany zapalne szpiku, zapalenie zatok obocznych nosa lub złamanie kości czaszki,
• kontrolne badanie TK głowy w dalszym przebiegu choroby celem wykluczenia powikłań takich, jak wodogłowie, ropień mózgu, wysięk lub ropniak podtwardówkowy.
LECZENIE OGÓLNE:
• stosowna antybiotykoterapia,
• intensywne leczenie objawowe i stały nadzór ze względu na możliwość m.in. napadów drgawkowych i zaburzeń oddechowych,
• leczenie wszelkich zaburzeń towarzyszących,
• monitorowanie podstawowych funkcji życiowych, zapobieganie hipotermii i odwodnieniu.
LEKI Z WYBORU:
do uzyskania wyników posiewu:
0-4 tydz. życia: ampicylina (300-400 mg/kg m.c. /dz.) plus cefalosporyna trzeciej generacji (cefotaksym - Claforan [200 mg/kg m.c. /d. co 4-6 h]
lub ceflriakson - Biotrakson [100 mg/kg m.c. /d. co 12-24 h]);
lub ampicylina plus aminoglikozyd (tobramycyna 7,5 mg/kg m.c. 16. co 6-8 h;
wcześniaki lub noworodki poniżej 1 tyg. - 2,5 mg/kg m.c. co 12 h);
leczenie przez 14-21 dni,
4-12 tydz. życia: ampicylina plus cefalosporyna trzeciej generacji; leczenie przez 10 dni (dawki jak wyżej),
3 miesiąc - 18 r.ż.: cefalosporyna trzeciej generacji; albo ampicylina plus chloramfenikol (75-100 mg/kg m.c. /d.) przez 10 dni,
18-50 r.ż.: penicylina G (18-24 min j. co 4-6 h) lub ampicylina (12-18 g/d. w dawkach podzielonych) plus cefotaksym lub ceftriakson przez 10 dni,
powyżej 50 r.ż.: ampicylina plus cefalosporyna trzeciej generacji (cefotaksym 2 g co 4 h lub ceftriakson 2 g/d) przez 14-21 dni,
w każdym wieku > 1 miesiąca i < 50 r.ż.: stosowanie steroidów kory nadnerczy wpływa korzystnie na przebieg choroby i obniża śmiertelność.
ROPIEŃ MÓZGU
Pojedyncze i mnogie ropnie zwykle powstają wtórnie w stosunku do pierwotnego ogniska zapalnego znajdującego się poza ośrodkowym układem nerwowym.
Objawy kliniczne mogą przypominać;
-guz mózgu, ale rozwijają się szybciej (w ciągu dni do kilku tygodni).
OBJAWY PODMIOTOWE I PRZEDMIOTOWE:
• na początku bóle głowy narastające do silnych,
• nudności, wymioty,
• zmiany psychiczne narastające do stuporu i śpiączki,
• brak gorączki lub nieznacznie podwyższona ciepłota ciała,
• sztywność karku,
• napady padaczkowe,
• obrzęk twarzy nerwu wzrokowego,
• ogniskowe objawy neurologiczne zależne od umiejscowienia ropnia.
PRZYCZYNY / ETIOLOGIA:
• szerzenie się zakażenia przez ciągłość;
ze zmienionego zapalnie ucha,
wyrostka sutkowatego,
zatok,
ogniska zębopochodnego,
• zapalenie kości czaszki,
• otwarty uraz czaszki,
• przebyta kraniotomia,
• bakteriemia w przebiegu ropnia płuc, zapalenia płuc,
• bakteryjne zapalenie wsierdzia,
• zakażenie grzybicze jamy nosowo-gardłowej,
• toksoplazmoza (u pacjentów z AIDS),
• wrodzona wada sinicza serca,
• leczenie dożylne,
w 20% przypadków nie znajduje się ogniska pierwotnego,
• najczęstsze drobnoustroje będące przyczyną ropnia:
-paciorkowce,
-gronkowce,
-gram-ujemne pałeczki jelitowe
-beztlenowe (zwykle te same co w ognisku pierwotnym).
DIAGNOSTYKA RÓŻNICOWA:
• guz mózgu,
• udar mózgu,
• krwawienie śródczaszkowe,
• ropniak podtwardówkowy,
• ropień zewnątrztwardówkowy,
• zapalenie mózgu.
DIAGNOSTYKA OBRAZOWA:
• TK i MR są metodami diagnostycznymi z wyboru - obraz zależny od stadium ropnia,
LECZENIE OGÓLNE:
• postępowanie paliatywne i podtrzymujące,
• leczenie zachowawcze: ropnie mnogie, które nie mogą być leczone chirurgicznie,
POSTĘPOWANIE CHIRURGICZNE:
• konieczne, jeżeli objawy neurologiczne są ciężkie lub postępujące:
• stosowane przy ropniu tylnym jamy,
• drenaż ropnia,
• wykonanie kraniotomii, jeśli ropień jest duży lub wielokomorowy,
• ropień powstały w następstwie urazu.
LEKI Z WYBORU:
• antybiotyki celowane, jeżeli znany jest czynnik infekcyjny,
• jeżeli drobnoustrój jest nieznany, to leczenie rozpoczyna się od penicyliny G i metronidazolu (lub chloramfenikolu, jeżeli metronidazol nie może być użyty),
• dodaje się oksacylinę lub nafcylinę - u osób, które przebyły uraz, lub u nadużywających środków stosowanych dożylnie (wankomycyny używa się u pacjentów uczulonych na penicylinę),
• jeżeli podejrzewanym patogenem są bakterie gram-ujemne, to dodaje się cefalosporyny trzeciej generacji,
• ropień współistniejący z zakażeniem HIV, powodowany przez Toxoplasma gondir. dzienne dawki sulfadiazyny i pirymetaminy (u pacjentów z AIDS leczenie do końca życia),
• leki przeciwdrgawkowe: fenytoina, dopóki ropień się nie zresorbuje lub dłużej; obowiązuje badanie stężenia leku we krwi,
• po leczeniu chirurgicznym kortykosteroidy celem zmniejszenia obrzęku; deksametazon; odstawić szybko; stosowanie zwykle ograniczone do 1 tyg.; kontynuować antybiotyk przez 6-8 tyg.
NAPADY PADACZKOWE
Nagła zmiana zachowania polegająca na zaburzeniach percepcji zmysłowej lub aktywności ruchowej, z zaburzeniami świadomości lub bez nich, spowodowana nieprawidłową czynnością bioelektryczną kory mózgowej;
klasyfikacja napadów:
• I. napady częściowe (rozpoczynają się zaburzeniami ogniskowymi) (A) bez zaburzeń świadomości; (B) złożone - z zaburzeniami świadomości,
• II. napady uogólnione - czynność napadowa występuje obustronnie, symetrycznie, bez cech ogniskowego początku,
• III. napady nie sklasyfikowane.
OBJAWY PODMIOTOWE I PRZEDMIOTOWE:
ogólne:
• gorączka (wskazuje na podłoże zapalne),
• objawy ogniskowego uszkodzenia o.u.n. (mogą świadczyć o obecności guza lub urazie mózgu),
• obrzęk tarczy n. II (wskazuje na wzrost ciśnienia śródczaszkowego),
• krwotoczki w obrębie gałek ocznych (mogą świadczyć o nadciśnieniu tętniczym),
• objawy oponowe (mogą być objawem zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych),
• ból głowy (niekiedy związany z procesem zapalnym lub krwotokiem);
napady uogólnione:
• nieświadomości (absence) - utrata kontaktu z otoczeniem lub upadek,
• miokloniczne - powtarzające się skurcze mięśni,
• toniczno-kloniczne - utrata przytomności, przedłużony skurcz toniczny, a następnie rytmiczne skurcze mięśni kończyn,
napady częściowe:
• proste - napady ogniskowe bez zaburzeń świadomości,
• złożone - napady ogniskowe z zaburzeniami świadomości,
drgawki gorączkowe
PRZYCZYNY / ETIOLOGIA:
• guz mózgu,
• niedotlenienie mózgu (zatrzymanie oddechu, zatrucie CO, znieczule-nie ogólne),
• zaburzenia krążenia mózgowego (udar niedokrwienny lub krwotok),
• środki o działaniu toksycznym lub obniżające próg pobudliwości drgawkowej (ołów, alkohol, pikrotoksyna, strychnina), także odstawie-nie lub wrodzona nietolerancja alkoholu,
• rzucawka,
• zewnętrzne czynniki prowokujące napad (światło, dźwięk, bodźce dotykowe),
• gorączka
• uraz głowy,
• udar cieplny,
• zakażenie,
• zaburzenia metaboliczne.
DIAGNOSTYKA OBRAZOWA:
• MR - bardziej czułe w ocenie płatów skroniowych,
• TK - rutynowe badanie w diagnozowaniu napadów toniczno-klonicznych.
LEKI Z WYBORU:
W celu uniknięcia określonych efektów niepożądanych wskazany dobór jednego z wymienionych poniżej leków;
uogólnione napady toniczno-kloniczne:
• kwas walproinowy lub jego sól dwusodowa (Depakine, Convulex): zakres terapeutyczny-50-150 ng/ml,
• fenytoina: zakres terapeutyczny -10-20 (ig/ml,
• fenobarbital: zakres terapeutyczny -10-30 ug/I
• katbamazepina (Tegretol, Amizepin, Neurotop): zakres terapeutyczny - 4-12 u.g/ml.;
uogólnione napady nieświadomości:
etosuksymid (Zarontin, Ronton): 40-100 (ig/ml,
kwas walproinowy (Depakine, Convulex):
• 50-100 ug/ml,
• klonazepam (Riwtril): 20-80 u.g/ml (63-254 nmol/l);
napady częściowe:
• karbamazepina, fenytoina, fenobarbital.
Aby dokładnie określić stan chorego z zaburzeniami świadomości konieczne jest wprowadzenie obiektywnej skali punktowej służącej jako standard. Powszechnie stosowana jest skala śpiączki Glasgow (GCS Glasgaw Coma Score) co ilustruje poniższa tabela:
Oceniana powinna być zawsze „najlepsza" odpowiedź możliwa do uzyskania u danego chorego (to jest np. przy porażeniu połowiczym ocena kończyn zdrowych, a nie objętych niedowładem).
Należy pamiętać, że trudności w odpowiedzi słownej mogą wynikać z urazu twarzoczaszki, intubacji, zaburzeń mowy (afazja), a nie zawsze z zaburzeń świadomości.
Zniesienie czucia w obrębie kończyn i tułowia (np. na skutek urazu odcinka szyjnego rdzenia) może fałszywie zmienić reakcje otwarcia oczu na bodziec bólowy czy dotykowy.
Otwarcie oczu może być utrudnione obrzękiem powiek lub porażeniem nerwów okoruchowych.
Ruchy kończyn górnych może utrudnić lub uniemożliwić miejscowy uraz kończyny lub uszkodzenie odcinka szyjnego rdzenia.
1