Ideały etyczne, aksjologia pielęgniarstwa,

wartości, wartości etyczne w pracy pielęgniarki

Każdym system etyczny wskazuje na pewien ideał postępowania, jakąś wartość, z tych czy innych powodów uważa się za najważniejszą.

Ma ona stanowić cel naszej działalności .Ten kto go najpełniej realizuje, ten najbardziej zbliża się do idealnego wzorca człowieka moralnego.

Historia etyki dostarcza przykładów rozmaitych ideałów etycznych, różnie uzasadnianych i na różne sposoby osiągalnych.

Najogólniej można podzielić koncepcje etyczne na formalne i materialne.

Przedstawiciele koncepcji formalnych są bardzo nieliczni. Najwyższe normy podawane przez nich nie mówią, o jakie wartości powinniśmy zabiegać, nie wskazują konkretnych, „materialnych” celów, lecz jedynie określają formalne warunki , których spełnienie będzie równoznaczne z postępowaniem moralnym w sensie dodatnim. Czołowym przedstawicielem etyki formalnej jest Kant. Swoją naczelną normę etyczną formułuje następująco: „Postępuj tak, aby zasada twego działania mogła stać się regułą powszechną”. Ten słynny nakaz Kanta zwany kategorycznym imperatywem, jest w swej treści zupełnie niezależny od zmiennych warunków historycznych i społecznych. Posiada walor powszechnie obowiązujący. Żadne doświadczenie nie może go obalić, właśnie dla tego, że nie ma materialnego charakteru. Stanowi on aprioryczne prawo moralne. Nie mówi ono, co wybierać, a czego unikać. Pozostawia to już każdemu człowiekowi, domagając się od niego, aby mógł on zgodnie ze swoim sumieniem zalecić innym spełnienie danego czynu, aby każdy mógł tak samo postąpić znalazłszy się w podobnych okolicznościach. Moralnie postępuje się wówczas, gdy działa się bez uwzględnienia dobra osobistego i jakichkolwiek celów. Czyn etycznie pozytywny musi być absolutnie bezinteresowny. Jego jedynym motywem ma być obowiązek, posłuszeństwo prawu moralnemu. Moralność polega na wypełnieniu obowiązku bez względu na naszą sympatię lub antypatię, zysk czy stratę, przyjemność czy nieprzyjemność. Człowieka nie wolno traktować jako środka, służącego do osiągnięcia celu. Zadaniem ludzkości jest budowanie państwa istot rozumnych, wzajemnie się szanujących i nie poniżających.

Formalny charakter posiada również etyka egzystencjalistów, a w szczególności Jean- Paul Sartre'a. Wychodzi on z pewnego opisu egzystencji ludzkiej. Przyjmuje, że człowiek nie ma jakiejś stałej natury, która ujawniałaby się w trakcie życia. Nie istnieją określone determinacje wewnętrzne. W świecie, w który został wrzucony nie znajduje żadnych wskazówek dla postępowania. Nie ma wartości ani Boga, nie ma norm, które byłyby pomocne przy wyborze moralnym. Człowiek jest absolutnie wolny, a mimo to każda konkretna sytuacja domaga się aby dokonał rozstrzygnięcia, mimo „ braku znaków na świecie” musi czynić użytek ze swej tragicznej wolności. Stojąc ustawicznie przed nieuchronnym wyborem , nie mając właściwie pojęcia, jak postąpić, jednak działa w tym czy innym kierunku. Dopiero w działaniu określa samego siebie, staje się kimś. Wyłącznie od niego zależy, czy wybierze taki czyn, który nada sens jego życia, czy też taki, który go zdegraduje i w efekcie doprowadzi do klęski. Jedyny nakaz moralny, jaki stoi przed człowiekiem, daje się sformułować następująco: „Działaj tak, abyś stawał się kimś więcej”. Jest to przepis bardzo ogólnikowy i przy założeniach egzystencjalistów dotyczących człowieka i świata szczególnie trudny do zrealizowania.

Systemy styki materialnej konkretyzują i precyzują cele postępowania człowieka, a także podają wskazówki, jak je osiągnąć.

Sokrates był zadnia, że całe życie ludzkie powinno zmierzać do ukształtowania trwałego zbioru moralnych zalet, czyli jak to określali Grecy - cnoty. Cnota jest najwyższym dobrem, a człowiek cnotliwy - idealnym wzorcem, do którego powinniśmy się upodabniać w najszerszym zakresie. Sława bogactwo, przyjemności są dobrami niższego rzędu. Źle postępuje ten, kto zabiega o nie, a nie troszczy się o nadanie swojej duszy owych przymiotów. Tylko cnota jest trwałym źródłem powszechnego pożytku i wyłącznie ten, kto ją posiada jest naprawdę szczęśliwy. Inne dobra mogą przynieść szkodę, nie zawsze też jesteśmy szczęśliwi z ich posiadania. Cnotliwi staniemy się wówczas, gdy uzyskamy wiedzę o tym, co dobre, i będziemy wiedli rozumne życie. Cnota jest dla Sokratesa wiedzą.

Koncepcję cnoty rozwinął Platon. Nie utożsamiał jej już z wiedzą. Przyjął, że dusza skład się z trzech części: rozumnej, impulsywnej i pożądliwej, przypisywał każdej z nich odrębną cnotę. Cnotą duszy rozumnej jest mądrość, duszy impulsywnej - męstwo, duszy pożądliwej - wstrzemięźliwość (umiarkowanie). Gdy każda część duszy realizuje właściwą sobie cnotę, wówczas dochodzi do głosu czwarta cnota - sprawiedliwość, utrzymująca w duszy ład i harmonię.

W przekonaniu Arystotelesa zadaniem człowieka jest nabywanie zalet moralnych, a tym samym osiąganie dzielności etycznej. Jest ona trwałą dyspozycją do pewnego rodzaju postanowień, polegającą na zachowywaniu się właściwej ze względu na nas średniej miary, którą określa rozum, i to w sposób, w jaki by ją określił człowiek rozsądny. Średnia miara oznacza to , co najwłaściwsze z moralnego punktu widzenia. Odstąpienie od niej prowadzi do „nadmiaru” lub „niedomiaru”, a więc ma negatywny wydźwięk moralny. Dobrze postąpi ten, kto w obliczu niebezpieczeństwa wykaże się odwagą, źle natomiast ten, kto uczyni za mało, bo stchórzy, lub za dużo, bo popisze się brawurą. Należy wybierać „złoty środek”. Arystoteles przestrzega, że nie można szukać go wtedy, gdy coś jest moralnie negatywne nie z powodu nadmiaru czy niedomiaru, ale z uwagi na swój charakter np.; zawiść, radość z czyjegoś niepowodzenia, kradzież, morderstwo.

Uczeń Sokratesa - Arystyp najwyżej cenił przyjemność, choćby krótkotrwałą, przemijającą, każdą, która wywołuje w nas pozytywne odczucia zmysłowe. Nie chodziło mu przy tym o jakieś przyjemności duchowe. Celem życia jest uzyskanie jak największej sumy przyjemności związanych z ciałem. Nie ma żadnych różnic jakościowych pomiędzy przyjemnościami, każda jest równie dobra. Oprócz nich nic więcej nie potrzeba człowiekowi do szczęścia. Poglądy Arystypa są przykładem hedonizmu (z gr. hedone - rozkosz, przyjemność).

Poglądy Arystypa, że szczęście da się sprowadzić do przyjemności podzielał Epikur, ale znacznie go złagodził i wprowadził pewne ograniczenia . Doznajemy przyjemności już wtedy, gdy nie odczuwamy cierpienia. Nie trzeba szukać przyjemności wystarczy unikać przykrości i bólu. Folgowanie wszystkim swoim zachciankom , korzystanie z każdej nadarzającej się okazji powiększa cierpienie, a co najwyżej na krótką chwilę je zagłusza. Im więcej potrzeb tym więcej kłopotów z ich zaspokojeniem. Szczęśliwszy będzie ten, kto dobrowolnie ograniczy zakres swoich potrzeb, likwidując w ten sposób źródło możliwego cierpienia. Pomoże mu w tym zdanie się na rozum, który jest w stanie rozstrzygnąć, z jakiej przyjemności można skorzystać, a jaką lepiej odrzucić oraz jaka da radość intensywniejszą i trwalszą. Rozum zaleca wybór przyjemności duchowych, chociaż nie różnią się one jakościowo od cielesnych. Przyjemność życia zwiększy również słuchanie nakazów etycznych gwarantujących pozostawanie w zgodzie z otoczeniem i w harmonii z samym sobą.

W czasach nowożytnych niektórzy filozofowie łączyli przyjemność z użytecznością. W ten to sposób hedonizm przerodził się w utylitaryzm. Wyraz tej nowej odmianie hedonizmu dał Jeremy Bentham. Twierdził on, że przyjemności jest jedyną wartością , o którą warto się ubiegać, to jednak należy również brać pod uwagę jej konsekwencje. Zawsze trzeba dokonać skrupulatnego, trzeźwego rachunku pozytywnych i negatywnych , pożytecznych i nie przynoszących pożytku następstw. Każdy musi się liczyć z tym, że nie tylko on sam dąży do przyjemności, lecz również inni zbiegają o nią. Dlatego najogólniejsza maksyma etyczna, zwana przez Benthama „ zasadą pożytku” mówi o: „największej przyjemności dla największej ilości ludzi”. Człowiek postępuje dobrze, o ile swoim działaniem pomnaża pożytek powszechny zwiększając tym samym szczęście ogółu.

Wiele szkół filozoficznych stawiało na ideał doskonałości jednostki, to znaczy bogatej, wewnętrznie zharmonizowanej osobowości. W pojęciu stoików człowiek osiągnie szczyt swych możliwości rozwojowych, jeśli zajmie właściwą postawę wobec rzeczy i spraw od niego zależnych oraz niezależnych. Będąc włączony w przyrodę i poddany powszechnej, panującej w niej prawidłowości, powinien zadać sobie sprawę, że zdrowie, rodzina, śmierć, bogactwo, zaszczyty nie zależą od niego , lecz od splotu różnych zewnętrznych okoliczności. Nie jest przecież w stanie w istotny sposób wpłynąć na ich posiadanie, dlatego też usilne zabiegi wokół nich są złe z moralnego punktu widzenia, odciągają jedynie jego uwagę od sfery , nad którą może i powinien pracować. „Nie usiłuj naginać biegu wydarzeń do swojej woli, ale naginaj wolę do biegu wydarzeń, a życie upłynie ci w pomyślności”. Los niekiedy uśmiecha się łaskawie , obdarzając tym czy innym zewnętrznym dobrem , ale znając kruchość i przemijalność dóbr tego rodzaju, należy to przyjąć ze spokojem i być zawsze przygotowanym na ewentualną utratę. Jedyną właściwą postawą etyczną w stosunku do rzeczy i faktów niezależnych od człowieka jest obojętność, zapanowanie nad emocjami. Doskonały stoik nie pożąda tego , czego nie posiada, nie smuci się z powodu utraty , nie jest zatrwożony tym co przyniesie przyszłość. Największe klęski nie są w stanie złamać hartu jego ducha. W każdej sytuacji stać go na godne zmierzenie się z przeciwnościami losu. Stoik wie , że cała dziedzina przeżyć wewnętrznych jest zależna tylko od niego. Jak pokieruje swymi myślami , uczuciami, pożądaniami jest to uzależnione od tego , czy zdobędzie się na jakiś wysiłek i pracę nad sobą. Cała psychika jest przecież sferą , w obrębie której posiada pełną swobodę. Zrobi właściwy użytek z tej wolności, jeśli będzie wiódł życie rozumne, to znaczy zgodne z naturą. Ale dla człowieka rozumnie żyć oznacza, zadaniem stoików, żyć cnotliwie. Dobrze postępuje ten , kto nie wykracza przeciw naturze, nie łamie praw rządzących nią. Dopiero wówczas stanie się szczęśliwy. Mędrzec będący idealnym wzorcem człowieka etycznego prowadzi swoje życie pewnie, nie mąci swojego spokoju wewnętrznego, jest w pełni cnotliwy, szczęście nie oddala się od niego ani na moment i nawet najgorsze koleje życiowe nie są w stanie pozbawić go tego wszystkiego.

Herbert Spencer najwyższą wartość widzi w życiu i jego rozwoju. Dobre jest to wszystko co przyczynia się do sprawniejszego funkcjonowania ciała ludzkiego. Wszelkie czynności związane z zachowaniem życia i walką o byt mają pozytywny charakter moralny. Złe jest to co z biologicznego punktu widzenia wpływa hamująco na rozwój organizmu. Koncepcja Spencera opiera się na ewolucji biologicznej, dlatego też jego koncepcja reprezentuje stanowisko ewolucjonistyczne.

Kult życia uwidacznia się w poglądach Fryderyka Nietzschego. Istotą życia jest wola mocy. Stanowi ona źródło działania, wszelkiej aktywności, nie wyłączając jej form najwyższych. U ludzi słabych życie przedstawia „linię opadającą”, a osłabienie woli mocy oznacza dekadencję. „Wstępująca linia” życia zaznacza się u ludzi silnych. Tylko oni w oczach Nietzschego zasługują na wysoką ocenę. Są bowiem w stanie rozwinąć aktywność, w której spontanicznie pokonują rozmaite trudności, wykazując w twórczych dokonaniach swoją przewagę. Nie tłumią swoich popędów i pragnień, lecz wykorzystują ich energie w działaniu. Nie liczą się też z uznawanymi zasadami moralnymi , o ile przeszkadzają one w urzeczywistnieniu ich planów. Nie ma zdaniem Nietzschego żadnych wartości absolutnych. Nie ma także powszechnie obowiązującej moralności. Należy przewartościować wszelkie wartości i ukazać, że są one wartościami rzekomymi. Taki właśnie mają charakter wg Nietzschego współczucie, litość, pokora, altruizm, bezinteresowność. Jednostkę odznaczająca się szczególnym napięciem woli mocy nazywa Nietzsche „ nadczłowiekiem”. Jest to jednostka wyjątkowa, twórcza, zdolna narzucić innym swój system wartości. W historii nadczłowiek pojawiał się bardzo rzadko i przypadkowo, można go jednak „hodować”.

Koncepcja etyczna głoszona przez Alberta Schweitzera uznaje życie za wartość centralną. Jest ono wartością domagającą się bezwzględnego poszanowania i ochrony. Chodzi nie tylko o człowieka, ale o wszelkie istoty żywe. Także wobec nich zachowanie nasze może być pozytywne lub negatywne pod względem moralnym. Dobro moralne rodzi się wówczas, gdy w sposób właściwy odnosimy się do życia w najróżniejszych jego formach. „Istotą dobra jest życie utrzymać, życiu sprzyjać, życie wznosić na jego najwyższy stopień”. Najwyższą normą jest poszanowanie życia.

Max Scheler wiąże postępowanie moralne z adekwatną wiedzą o świecie wartości. Można wyróżnić w jego obrębie pięć typów wartości , tworzących pewną hierarchię. Najniżej stoją wartości hedoniczne (przyjemnościowe). Wyższą pozycję hierarchiczną zajmują wartości utylitarne (użytecznościowe). Kolejne miejsce w hierarchii przypada wartościom witalnym (życiowym). Jeszcze wyższy szczebel stanowią wartości duchowe (kulturowe), wśród których można wyróżnić wartości estetyczne, wartości poznawcze oraz wartości związane z porządkiem prawnym. Najwyższą rangę mają wartości religijne. Tak zbudowany świat wartości ma charakter obiektywny. Postuluje on określony kierunek działania człowieka. Stajemy się tym lepsi pod względem moralnym , im bardziej w naszym postępowaniu liczymy się z obiektywną hierarchią wartości. Zadaniem człowieka jest rezygnacja z wcielania w życie wartości negatywnych oraz możliwie jak najszersza realizacja wartości wyższych, zwłaszcza najwyższych zakładająca gotowość wyrzeczenia się (w razie konieczności wyboru) wartości pozytywnych niższych.

Etyka marksistowska również posiada charakter materialny. Najwyższe dobro upatruje ona w człowieku. Człowiek jest bowiem najwyższą istotą dla człowieka. Pozytywny wydźwięk moralny ma wszystko, co sprzyja rozwojowi każdej jednostki ludzkiej, negatywny zaś to, co jej rozwój hamuje. Nie chodzi tu o rozwój jednostronny, lecz o rozwój obejmujący wszelkie sfery bytu człowieka, zarówno fizyczny jak i duchowy, intelektualny i emocjonalny, a więc taki rozwój , który prowadzi do ukształtowania się bogatej i harmonijnej osobowości. Konieczne jest zatem urzeczywistnienie wszystkich wartości, bez których nie do pomyślenia byłby wszechstronny rozwój człowieka. Potraktowanie człowieka jako dobra najwyższego znajduje wyraz w działaniach zmierzających do wydobycia uzdolnień jednostki, umożliwiających zaspokajanie jej rozmaitych potrzeb, aktywności. Ważne jest również likwidowanie ograniczeń rozwoju człowieka. Marksiści występują przeciwko jawnym i ukrytym formom degradacji człowieka, pozbawiania go możliwości realizowania siebie, wyobcowania od otoczenia i samego siebie. Dbałość o dobro jednostki nie może naruszać dobra innych ludzi. Rozwój jednostki wiąże się z rozwojem zbiorowości, w której jednostka żyje. Istotne znaczenie z punktu widzenia etycznego mają działania społeczne, dzięki którym powstają właściwe warunki również dla rozwoju człowieka. Działania te zależą zawsze od aktualnej sytuacji, w której znajduje się zbiorowość. Wraz ze zmianą sytuacji nieodzownym staje się podjęcie innych działań , w wyniku których otwierają się nowe możliwości rozwoju człowieka. Stopniowo w coraz większym zakresie może ucieleśniać się ideał wszechstronnie rozwiniętej osobowości ludzkiej.

Aksjologia pielęgniarstwa, jako nauka filozoficzna zajmuje się wartościowaniem wszystkich kwestii związanych z zawodem pielęgniarskim, z ustalaniem wzorców moralnego postępowania, wzorów osobowych, kryteriami ocen zachowań moralnych, a także określeniem dobra najwyższego.

Podstawową kategorią analityczną w aksjologii jest WARTOŚĆ. Wartość należy do terminów niejednoznacznych. Jest terminem stosunkowo młodym , gdyż wcześnie posługiwano się pojęciem „dobro”. Pojęcie to funkcjonuje w mowie potocznej i w języku naukowym. W znaczeniu potocznym przez „wartość”, rozumie się wszystko , co cenne, co przyciąga uwagę człowieka, jest celem jego dążeń i pragnień. Mogą to być ideały, idee, przekonania a także przedmioty materialne.

W Encyklopedii popularnej WARTOŚĆ wyjaśniana jest następująco: „podstawowa kategoria aksjologii, oznaczająca wszystko to, co cenne i godne pożądania, co stanowi cel dążeń ludzkich. Uznawane wartości stanowią podstawę ocen, norm i wzorów kulturowych.

WARTOŚĆ MORALNA - to kategoria oceniająca postępowanie (zachowanie, działanie) ludzkie pod względem jego zgodności (stopnia zgodności lub jej braku) z przyjętą określoną moralnością, społecznymi normami i wzorami postępowania , wyznaczonymi przez wartości uznane za naczelne np. dobro.

WARTOŚĆ - to, do czego się dąży i co się realizuje ze względu na cel. Pojęcie to w filozofii wprowadził R.H. Lotze. Filozoficzna nauka o wartościach (aksjologia) obejmuje badanie istoty („walor” jako główna cecha wszelkiej wartości; wartość jako idea) i rodzajów wartości (wartość biologiczna, estetyczna, naukowa, etyczna, wartość absolutna i względna), jak również warunków poznania wartości oraz ich urzeczywistnienia. Podstawowe wartości stoją na czele społecznej hierarchii wartości. Uzasadnienie z etyki wartości moralnych nazywa się etyką wartości. (A. Anuszkiewicz „Słownik filozoficzny” Świat książki, Warszawa, 2004)

W socjologii „WARTOŚCI” pojmuje się jako, to wszystko co wiąże się z pozytywnymi emocjami, co skupia na sobie pragnienia i dążenia człowieka, co uważa się za ważne i istotne w życiu, godne pożądania, a na zdobyciu czego jednostce najbardziej zależy oraz czego się na co dzień w istocie jako rzeczy cennej poszukuje.

Wartości, jako określone kategorie dóbr cennych dla człowieka, występują zawsze w układzie hierarchicznym, w którym jednym nadaje się wyższą rangę , innym niższą. Ta aksjologiczna jakość wartości stanowi jedno z kryteriów ich klasyfikacji.

W klasycznym podziale wartości wyróżnia się:

• Wartości użyteczne (bonum tiule)

• Wartości przyjemne (bonum delectabile)

• Wartości godziwe (bonum honestum)

Podział wartości wg M. Schelera

• Wartości osobowe (osób)

• Wartości rzeczowe( rzeczy)

• Wartości indywidualne

• Wartości społeczne

• Wartości własne

• Wartości cudze

Kolejny podział wartości wg Schellera:

• Wartości hedoniczne - przyjemnościowe, do których należą cielesne wygody i przyjemności, a także tzw. wartości luksusu.

• Wartości witalne - życie, zdrowie, sprawność cielesna itp.

• Wartości duchowe typu poznawczego, estetycznego i moralnego- realizacja tych wartości zapewnia prowadzenie życia na poziomie ludzkim, sprzyja rozwojowi człowieka na płaszczyźnie intelektualnej, artystycznej i moralnej, w skali indywidualnej, jak i społecznej. Szczególne miejsce zajmują tu wartości moralne, osadzone na fundamencie prawdy, które człowiek odkrywa poprzez rozum. Należą do nich m.in. prawość, dobroć, sprawiedliwość, szlachetność, odpowiedzialność, życzliwość , ofiarność i tolerancja.

• Wartości religijne - wartości tego co święte

W hierarchicznym układzie wartości zachodzą określone relacje i zależności pomiędzy nimi. Wartości najniższe, związane z egzystencją człowieka, są mu bliższe i łatwiejsze w osiąganiu. Natomiast wartości duchowe i religijne jako wartości wyższe są dalsze i wymagają od człowieka większego wysiłku w ich zdobywaniu. Prymat tu wiodą wartości duchowe, które więcej człowieka kosztują , ale też wprowadzają go o wiele gruntowniej w obiektywne dobro. Stanowią o doskonałości człowieka.

Wartości religijne jako najwyższe promieniują na całość życia duchowego człowieka, a przez nie i na świat , który go otacza, a w samym człowieku wysubtelniają odczucie prawdy oraz uwrażliwiają na nią i składają do jej poszukiwania. Zależności wartości mogą mieć charakter wzajemnego wzbogacania lub konfliktu. Wartości witalne mogą być wzbogacane wartościami duchowymi, czyniąc tym samym jego życie bogatszym i lepszym. Bardzo często pojawiają się konflikty wartości, głównie hedonicznych i witalnych z duchowymi, bądź osobistych ze społecznymi.

Konflikty wartości dotyczą również pielęgniarki, zarówno w jej życiu osobistym, zawodowym jak i społecznym. Pielęgniarka jak każdy inny człowiek, musi umieć dostrzegać wartości oraz ich konkurencyjność, a także dokonywać ich wyborów, poświęcając czasem wartości niższe dla wyższych, bądź osobiste dla społecznych. Szczególnie trudne dla pielęgniarek są konflikty wartości osobistych z wartościami społecznymi, związanymi zawodem. Zdarza się , że musi ona stawiać dobro chorego ponad własne. Pielęgniarka podczas wypełniania czynności zawodowych przeżywa też konflikty wewnętrzne, pomiędzy własnymi wartościami, które dotyczą głównie sfery moralnej, zadając sobie przy tym niejednokrotnie pytania czy postąpiła słusznie, uczciwie, sprawiedliwie.

Hierarchia wartości według M. Schellera

W sytuacjach konfliktowych w świecie wartości osobistych zmuszona jest do aksjologicznej weryfikacji wartości i podjęcia takiej decyzji lub działania, które zyskają miano dobrych w sensie moralnym. Konflikty pomiędzy wartościami moralnymi i religijnymi pielęgniarki, będącymi jej dobrami osobistymi, a wartościami społecznymi związanymi z jej pracą zawodową przyjmują charakter DYLEMATÓW MORALNYCH.

„ Człowiek jako naczelna wartość pielęgniarstwa”

1. Człowiek ze względu na swoją godność osobową oraz rozumną naturę jest określoną wartością dla siebie samego, jak i innych osób. Naczelnym dobrem poza Absolutem - Bogiem jest człowiek. Zasada ta odnosi się zarówno do pacjenta jak i pielęgniarki. Skoro pacjent jest wartością, to musi pojawiać się on zawsze jako cel dążeń pielęgniarki bez względu na to jakie czynności zawodowe będzie ona wypełniała. Pacjent nie może być zredukowany do jednostki chorobowej.

2. Jeśli pacjent jest wartością , to ta wartość rodzi określone powinności i obowiązki moralne pielęgniarki wynikające z pełnionych przez nią funkcji zawodowych. Powinności te dotyczą podejmowanych działań, jak i unikania działań szkodliwych dla pacjenta.

3. Pacjent jako wartość , to szeroka sfera zarówno wartości witalnych, związanych z jego ciałem (zdrowiem i życiem), jak i wartości duchowych (poznawczych, estetycznych, moralnych), a także religijnych. To nakazuje pielęgniarce troskę o te wartości i wspieranie jej podopiecznych w osiąganiu przez nich wartości osobistych, których realizacja może być zakłócona różnymi czynnikami np. chorobą.

4. Wartość człowieka (osoby), jako naczelne dobro w aksjologii pielęgniarstwa, odnosi się również do samej pielęgniarki, co rodzi określone powinności wobec niej samej, tak w wymiarze zawodowym jaki i pozazawodowym. Obejmują one wartości witalne, warunkujące pełnię jej możliwości w zakresie własnego działania. Przejawem może być zdrowy styl życia.

5. Drugi aspekt urzeczywistniania wartości osobistych pielęgniarek odnosi się do wartości poznawczych. Dotyczą one wiedzy uzyskanej w drodze kształcenia zawodowego jak i samokształcenia. Całość wiedzy poddawana refleksji kształtuje mądrość życiową pielęgniarki, jako szczególną wartość osobistą.

6. Istotną rolę w pracy pielęgniarki odgrywają także wartości estetyczne, które kształtują głębię pielęgniarki, a więc jej wrażliwość emocjonalną, otwartość na drugiego człowieka, empatię, także „porządek” i „harmonię” w relacjach interpersonalnych.

„Życie jako podstawowa wartość pielęgniarstwa”

Życie jest podstawowym i najcenniejszym dobrem człowieka i jako główna wartość witalna ma charakter fundamentalny wobec wszystkich pozostałych dóbr ziemskich. Życie ludzkie pojmuje się w wymiarze biologicznym i w trosce o nie podejmuje się różne działania związane z jego ochroną. Jest to oczywiste, gdyż dzięki życiu człowiek może realizować swoje cele osobiste, zawodowe i społeczne. Dzięki życiu człowiek może realizować siebie i swoje człowieczeństwo. Życie biologiczne stanowi podstawę fundamentalną dla życia duchowego człowieka. Życie ma również charakter eschatoliczny, co sprawia, że człowiek jest zobowiązany do afirmacji życia na wszystkich jego poziomach i to zarówno w wymiarze indywidualnym, jak i społecznym.

Życie jest podstawowym dobrem człowieka, jego dobrem osobistym, stąd też nikt z „zewnątrz” nie ma prawa i nie może decydować o cudzym życiu i dysponować nim. Posiadaczem prawa do życia jest jego nosiciel tj. osoba ludzka na każdym etapie jego rozwoju. Prawo do życia jest podstawowym i pierwszorzędowym dobrem każdego człowieka. Nie oznacza to jednak wszechmocnej władzy nad swoim życiem , gdyż ma ono wymiar sakralny i jako takie pochodzi od Boga i do niego należy. Sakralna wartość życia nakazuje troskę o nie zarówno jego nosicieli jak i innych osób zwłaszcza pracowników służby zdrowia. Troska o Zycie drugiego człowieka od chwili jego poczęcia do końca jego ziemskiej egzystencji jest naczelną dewizą pielęgniarstwa.

Ochrona życia jako podstawowego dobra człowieka to także respektowanie praw do życia i przeciwstawianie się wszelkim przejawom dyskryminacji. Afirmacja życia dotyczy również życia pielęgniarki jako jej dobra osobistego, co zobowiązuje ją do troski o nie. Ma to ważne znaczenie gdyż jako profesjonalistka , zarazem osoba stojąca na straży życia powinna je traktować jako wartość najwyższą.

7

Wartości Witalne

Wartości Hedoniczne

Wartości Duchowe

Poznawcze Estetyczne Moralne

Wartości religijne

---