Gramatyka historyczna - fonetyka w dużym skrócie
jeśli w odmianie wyrazu spotkamy oboczność e:Ø, to znaczy że w miejscu e kiedyś był jer
jeśli po cz, dż, ż, sz, c, dz, l (funkcjonalnie miękkie) i po miękkich występował jer, to był to zawsze jer miękki ь
liczenie pozycji jerów: w wygłosie, przed sylabą z jerem mocnym i przed sylabą z pełną samogłoską był zawsze jer słaby. Jer mocny występował tylko w pozycji przed sylabą z jerem słabym
jeśli w rodzinie wyrazów jest oboczność e:o, to w miejscu o i w miejscu e było e (przegłos polski)
jeśli w rodzinie wyrazów jest oboczność e:a, to w miejscu e i w miejscu a było ĕ (jać) (przegłos lechicki)
MUSI się pojawić oboczność e:o / e:a kiedy o lub a występują po miękkiej lub po funkcjonalnie miękkiej a przed t, d, s, z, n, r, ł
grupy T_ _T świadczą o sonancie:
ar - r
ir, irz, er, erz - r'
jeśli grupa TarT wystąpi po miękkiej / funkcjonalnie miękkiej, to znaczy, że pochodzi z sonantu miękkiego!!!!!!!
TłuT i TełT - wystarczy wiedzieć, że pochodzą z sonantu l
TołT- z sonantu l
TilT - z sonantu l'
przestawka: grupa TărT (koniecznie z a krótkim!!) dała ro / ró; grupa TălT - ło / łó, grupa TĕrT - rze / rzo / rzu; grupa TĕlT - le / lo / lu [czyli: jeśli się odnajdzie między spółgłoskami grupę ro, ró, ło, łó, rze, rzo, rzu, le, lo, lu - to ta grupa pochodzi z przestawki
przestawka grup nagłosowych - jeśli w nagłosie wyrazu współczesnego jest raT - to wynik przestawki grupy ărT z intonacją akutową (rosnącą). A jeśli jest roT - to wynik przestawki tej samej grupy, ale z intonacją opadającą - cyrkumfleksową. Dla ălT analogicznie - rosnąca daje łaT, opadająca - łoT
jeśli po spółgłosce dźwięcznej zaniknął jer, to samogłoska przed tą spółgłoską dźwięczną ulegała wzdłużeniu zastępczemu (tak np. ó powstawało). Wzdłużenie zastępcze nie zachodzi przed spółgłoskami bezdźwięcznymi,
samogłoski wzdłużone (np. ó) mogą się też pojawiać przed spółotwartymi
nosówki: ę współczesne pochodzi z krótkiej, ą z długiej. W psł było ę jeśli współcześnie nosówka znajduje się po miękkiej / funkcjonalnie miękkiej. Jeśli współcześnie nosówka znajduje się po głosce twardej - pochodzi z psł ą
cz powstało tylko w I palatalizacji z k + przednia!!!!!!!!!!!!!!!!!!,
ż powstało w I palatalizacji jeśli jest oboczność do g; sz - jeśli jest oboczność do ch
II palatalizacja - głównie w końcówkach odmiany (ręka - ręce). Powstają c', dz' i sz
III palatalizacja, postępowa, zawsze w formancie -ec (starzec), czasem oboczności: e: Ø i dodatkowo c:cz
sz powstało z s + j jeśli jest szereg oboczności sz:ś:s!
z + j => ż jeśli jest szereg oboczności ż:ź:z
t + j => c (świeca - światło)
d + j => dz
n + j => ń
wargowa + j - pojawia się l epentetyczne, w polskim rzadko - np.. w wyrazach kropla, grobla, niemowlę, budowla, pluć
s + E (E - przednia samogłoska) => ś
z + E => ź
t + E => ć
d + E => dź
w odmianie czasowników często palatalizacja przez j: mazać: mażę (mażę<*mazją), trzeba szukać oboczności: mrużę (:mrugać) <*mrugją
n + j => ń
n + E => ń
l + O => ł
l + E, j => l'
st +j =>szcz
st + E => ść
zd + j => żdż
sk + j, E => szcz
zg + j, E => żdż
gt / kt + E => c
IV palatalizacja spółgłosek k, g (polskie zjawisko) - gdy po k / g jest teraz e / `e to znaczy, że zaszła IV palatalizacja - kiedyś po k / g był jer twardy (bo miękki by spalatalizował) w pozycji mocnej. Ge i ke przechodziło w gie / kie. Dodatkowo palatalizacji tej uległy grupy ky i gy, dając ki i gi. To znaczy, że jeśli teraz mamy w wyrazie połączenie gi / ki, to pochodzi ono z grupy gy / ky.
dyspalatalizacja - w jej wyniku znikły połączenia szi, czi, dżi itp., zamieniając się w szy, czy, dży (jeśli współcześnie w języku mamy połączenia szy, czy, ży, dży, cy, zy, sy, to pochodzą one z psł szi, czi...)
uproszczenia grup spółgłoskowych
kiedyś był 1 sufiks: -ьstvo (np. w bogactwo), -ьskъjь i -ьnъjь (w przymiotnikach)
uproszczenia:
ćs =>c
szs = > s
ść + s => j + s
ść => ś => s
Oprac:i211