PEDAGOGIKA SPOŁECZNA

1. Kształtowanie się pedagogiki społecznej jako dyscypliny akademickiej (fazy rozwoju, progi zerwań i nieciągłości, główne problemy rozwoju, kontekst społeczny, przedstawiciele, ośrodki, prekursorzy, kontynuatorzy)

Pedagogika społeczna powstała na początku XX w., ale jej korzenie pochodzą z wieku XIX.

W Polsce kontekst społeczny to kontekst narodowowyzwoleńczy. Ponieważ, gdy pedagogika społeczna się kształtowała, Polska nie istniała jako państwo. Dlatego pojęcie „społeczny” przeznaczone było na pojęcie „naród”, który oznaczał jakąś zbiorowość, wartości, które tworzyły społeczność.

Rozwój pedagogiki społecznej można podzielić na wiele etapów. Pierwszym z nich jest okres praktyki społeczno-wychowawczej, powstawania placówek jako odpowiedzi na problemy (kwestie) społeczne II połowy XIX w. Początek XX w. to okres wielkich zmian rewolucyjnych, techniczno-przemysłowych. Pociągały one za sobą zmiany życia społecznego. Nastąpiło wtedy rozbicie podstawowej komórki społecznej, jaka jest rodzina. Nastąpił szybki rozwój przemysłu, ludzie zaczęli migrować do miast, zostawiając rodziny → młodemu pokoleniu brakowało opieki rodzicielskiej. Z drugiej strony ci pracujący w mieście narażeni byli na różne niebezpieczeństwa, brak czasu wolnego. Problemy te spowodowały powstanie pierwszych placówek (instytucjonalizowanie się problemów) → sierocińce, domy starców.

Kolejny etap to okres pierwszych artykulacji i analiz praktyki. To wtedy, w 1908 r. po raz pierwszy w swoim wykładzie H. Radlińska użyła pojęcia „Pedagogika Społeczna”.

Następnie zaczęły powstawać pierwsze instytucje. M.in. Wolna Wszechnica Polska, która skupiła naukowców, badaczy i profesorów. W roku 1925 powstało Studium Pracy Społeczno-Oświatowej Wolnej Wszechnicy Polskiej. Były to pierwsze studia wyższe w zakresie pracy socjalnej.

Powstanie placówek pociągnęło za sobą prowadzenie badań. Były to badania, które dziś maja wartość już tylko historyczną, ale za to posiadają dużą wartość metodologiczną → powstały podstawowe pojęcia metodologiczne, tj. wzór, wzorzec, norma.

Okres II RP (do czasów wojny) to Złoty Wiek dla pedagogiki społecznej, jej pozycja została mocno zarysowana. Niestety nastąpiło zerwanie wojenne (nauka w tajnych kompletach).

Kolejny etap to tzw. Czas Łódzki (1945 - do ok. 1949 r.). to wtedy przyjechała do Łodzi H. Radlińska. powstał Instytut Służby Społecznej, który był ośrodkiem prowadzenia badań.

Następny okres to tzw. Czas Warszawski. Na Uniwersytecie Warszawskim w 1958 r. powstała katedra Pedagogiki Społecznej, który objął R. Wroczyński (naszą katedrą 1962, od 1972 kierował A. Kamiński).

Kolejny etap - lata 60,70 - to szybka i skuteczna instytucjonalizacja, powstało wiele prac (m.in. podręczniki A. Kamińskiego, R. Wroczyńskiego).

Pedagogika społeczna narodziła się czerpiąc z pedagogiki, psychologii społecznej, polityki społecznej, teorii wychowania, socjologii.

Charakterystyczną cechą rozwoju pedagogiki społecznej w wymiarze procesu instytucjonalizacji było zerwanie i nieciągłość. Symboliczny wymiar zerwania: straty po II W. Ś.

• 1946 X - powołanie studiów mgr z pedagogiki społecznej na UŁ

• 1950 - przerwanie kształcenia

• od 1962 - reaktywacja katedry

• 1999/98 Katedra pedagogiki Społecznej powraca do magisterium

cecha ciągu zerwań i nieciągłości okazała się wzbogacająca i uchroniła od nadmiernego praktycyzmu studiów na kierunku pedagogicznych

Paradoks zerwania - ciąg zerwań i nieciągłości instytucjonalnej pedagogiki społecznej, stymulowała ją do rozwoju, powrotu do tradycji, myślenia o przeszłości z perspektywy teraźniejszości.

Progi rozwoju pedagogiki społecznej:

Próg narodzin

• tworzenie zrębów dyscypliny

• badanie - działanie - kształcenie

• tworzenie społeczności wokół pedagogiki społecznej i umiejscowienie jej w środowisku

• popularyzacja punktu widzenia pedagogiki społecznej

Próg zerwania

• zerwanie wojenne

• kontynuacja kształcenia, tajne komplety studium PS-O

• progresywne przygotowanie programu na czas zmian

Próg odbudowy

odnowa i adaptacja do nowego kontekstu społecznego w czasie łódzkim pedagogicznym społecznym (1945-50)

dramat zerwania instytucjalnego

trwałość wartości i sposobów ich przekazywania

Próg zaniku

niebyt instytucjonalny, likwidacja Katedry P.S. na U.Ł. - 1950

przechowywanie idei oraz wyobrażeń, gotowości podjętych zadań rozwoju

Próg współdziałania

wzajemność wsparcia /Wroczyński, Kamiński/ w czasie warszawskim (1957-62)

powrót do początków, kształtowanie nowego wymiaru instytucjonalnego

Próg epistemologiczny

zwątpienie w pewność rozstrzygnięć - nowe wpływy /perspektywa postmodernistyczna

badanie jakościowe

krytyka paradygmatu pozytywistycznego

Próg ontologiczny i aksjologiczny

• nowe poszukiwania i związki

• otwartość teoretyczna i praktyczna

• mniej ważne: podtrzymywanie instytucjonalizacji, dyscypliny, bardziej: rozwiązywanie problemów

• mniej istotna ideologia a ważniejsze konstruowanie narzędzi analizy rzeczywistości społecznej

PREKURSORZY (osoby, które dały myśl do KONTYNUATORZY

powstania nauki)

→ J. Pestalozzi → A. Kamiński

→ R. Owen → R. Wroczyński

→ L. Krzywicki → T. Katarbiński

→ E. Abramowski → B. Nawroczyński

→ H. Radlińska → J. Korczak

→ St. Szecki

→ M. Riczmond

→ K. Korniłowicz

2. Punkt widzenia na wychowanie usytuowane w kontekście społecznym

Punkt widzenia - elementy występujące w jakieś koncepcji, w jakimś stanowisku, które wyznaczają podstawę dla interpretacji obserwowanej rzeczywistości, jak też odniesienia dla jej analizy. To co może stanowić takie odniesienie najczęściej jest systemem przekonań.

W przypadku pedagogiki społecznej jest to punkt widzenia na znaczenie (miejsce) podmiotu (jednostki) w środowisku życia, ma możliwość kształtowania owego środowiska, na siły sprawcze działania oraz na specyficzne cechy pedagogiki społecznej jako dyscypliny naukowej i jako orientacji działania.

Predyspozycje punktu widzenia pedagogiki społecznej

• Stanowisko dominujące: SPOŁECZNE TWORZNIE RZECZYWISTOSCI

Rzeczywistość nie jest raz na zawsze dana, ale tworzona i współtworzona oraz podlegająca zmianom wzajemnie (relacyjnie) sprzężonym.

Koncepcja konstruktywizmu - podstawowymi elementami w postrzeganiu podmiotu działającego są: niezależność poznającego podmiotu, jego autonomia i kreatywność.

Szczególne znacznie nadaje się aspektom aksjologicznym - perspektywa pojmowania działania społecznego jako tworzenia instytucji symbolicznej. Aby działać trzeba znać podmiot oraz kontekst. W perspektywie konstruktywizmu poznawczego wiedza o świecie jest:

• Konstruowana przez poznający podmiot

• Niepewna, zmienna, dynamiczna

Dochodzenie do wiedzy jest procesem adaptacyjnym, w którym następuje wewnętrzna organizacja doświadczanego świata.

Strukturą konstruująca działanie pedagoga są cechy pedagoga społecznego, które je określają jako orientację działań.

Ten nurt rozwoju pedagogiki społecznej jest odpowiedzią na pytanie punkt widzenia na wychowanie i na znaczenie kontekstu kulturalnego dla rozwoju jednostki (indywidualnego) i grupy, społeczności (zbiorowego), są to pytania:

• Praktyczne

• O miejsce, znaczenie i o warunki zapewniające jakość kształcenia tej rzeczywistości, która będzie podkreślać społeczno pedagogiczny wymiar

Założenia konstruktywizmu poznawczego:

• Status wiedzy - wiedza własna przyswojona podmiotu/ indywidualna konstrukcja świata. Wiedza o rzeczywistości jest tworzona przez człowieka, jej posiadanie ma znaczenie dla procesu uczenia się a zwłaszcza dla określania jego granic

• Atrybut rzeczywistości , którą poznajemy - tworzenie rzeczywistości zastanej ze pomocą narzędzi kulturowych

Poznający podmiot: aktywnie poszukuje, przekształca, organizuje, interpretuje

Strukturę, którą możemy określić punkt widzenia pedagogiki społecznej wyrażają 4 cechy:

Integralność, dynamika, profilaktyka, kompensacja oraz wartościowanie.

Punkt widzenia na wychowanie pedagogika społeczna charakteryzuje:

• Postawa aktywna

• Profilaktyka

• Przekształcanie środowiska życia jego siłami

Wzrost, wrastanie, wprowadzenie w wartości.

Kamiński wyodrębnił 3 sfery życia człowieka: biologiczną, społeczną i kulturową - jest istotą bio-socjo-kulturową. Każda z tych sfer spełnia określone zadania: biologiczna - pielęgnacja, wyrównywanie braków organizmu, pobudzanie rozwoju przez rekreację, aktywność fizyczną, kulturowa - budzenie aspiracji i zainteresowań, wprowadzenie do uczestnictwa w kulturze, przekazywanie norm i zasad moralnych; społeczna - umożliwienie wychowankowi podejmowanie ról społecznych, nauka zachowywania się w sytuacjach interpersonalnych i grupowych, zdobywanie umiejętności oceny grupy, dostosowanie się do jej wymagań.

Kategorie wzrost, wrastanie i wprowadzenie w wartości kultury stanowią ważne punkty orientacyjne i równocześnie pozwalają i pozwalają na podkreślenie, iż społeczno-pedagogiczny punkt widzenia oznacza przyjęcie całościowej i dynamicznej perspektywy analizy jednostki. Te aspekty są widoczne w kolejnych dwóch kategoriach teoretycznych: wiek społeczny i pokolenie historyczne.

Wzrost - odnosi się do aspektów biologicznych i fizjologicznych organizmu. Jest to istotna sfera pomocy w rozwoju mająca również znaczenie dla procesów wrastania i wprowadzenia w kulturę i wartości.

Wrastanie społeczne - odnosi się do aspektów społ-kult procesu wych i pomocy w rozwoju. Charakteryzowane z perspektywy interakcyjnej, można wiązać z procesem włączania społecznego jednostki w intersubiektywną podzieloną wspólnotę znaczeń, który zachodzi w budowaniu relacji z innymi, w których jednostka uczy się drogą wymiany, stawianych jej oczekiwań i negocjacji. W procesie tym buduje swoją tożsamość społeczną i osobową.

Wprowadzenie w kulturę i wartości - proces transmisji międzygeneracyjnej, przebiegający w przestrzeni kształtowanej przez pokolenie historyczne.

3. Pedagogika społeczna w związku z innymi naukami społecznymi i humanistycznymi.

Wskazując na początki tradycji pedagogicznej wywiedzionej z filozofii, przez związki pedagogiki z psychologią, socjologią, także z językoznawstwem, naukami o komunikowaniu, historią, teologią, naukami przyrodniczymi i ekonomicznymi oraz medycznymi wynika, że sama pedagogika zatoczyła koło i powróciła do filozofii, z której się wyłoniła.

W poszukiwaniu atrybutów nauki w pedagogice społecznej można wyodrębnić przynajmniej dwie perspektywy:

• Rzeczową - ta perspektywa zakłada podział rzeczywistości i jej rozdział pomiędzy kompetencje poszczególnych dyscyplin, jak np: socjologii, psychologii, antropologii, etnologii, pedagogiki.

• Funkcjonalną - uznającą, że tą samą rzeczywistość społeczną można badać z różnych punktów widzenia

Od początku swego istnienia pedagogika społeczna znajdowała się na skrzyżowaniu różnych dyscyplin społecznych i humanistycznych. Przed wszystkim zaś silne były je związki z socjologią, zwłaszcza z socjologią wychowania, polityką społeczną a także historią, filozofią i psychologią

Miernikiem znaczenia związków dyscyplin społecznych i humanistycznych dla pedagogiki społecznej jest m.in. to jakie miejsce zajmuje ona w naukach pedagogicznych

4. Relacyjna koncepcja człowieka

- szczególna jej przydatność wyraża się w tym, że tak ważny dla pedagogiki społecznej element, jakim jest kontekst społeczny, środowisko jest wtopiony relacyjnie w osobę i jej system psychiczny /osobowość

Taki punkt widzenia ustawia pod innym kątem relację osobowość - kultura, niż ma to miejsce w szeregu rozważań socjologów i antropologów traktujących osobowość i kulturę jako dwa odmienne układy pozostające w określonym związku. Istnienie relacji między tymi elementami oznacza, że nie ma mowy o układzie dwuczłonowym.

Obecność społeczeństwa, kultury stwierdza się tu w samej strukturze osobowości i nie z racji, że wywierają one określony wpływ tylko dlatego, iż stanowią one treść przebiegów (procesów) psychicznych ukierunkowanych intencjonalnie na zewnętrzny świat.

Relacyjność związków (dwustronność tworząca jedność)

Działalność jednostki stanowi z jednej strony wyraz jej interpretacji rzeczywistości zewnętrznej oraz obrazu własnego myślenia w tej rzeczywistości, a z drugiej strony jest określana przez indywidualny wewnętrzny dynamizm jednostki, powodujący, iż pewne stany wewnętrzne ewokują określone działania oraz, że pewne stany wewnętrzne wytwarzają inne stany. Elementy składowe wyobrażeń podmiotu działającego wzajemnie na siebie oddziałują / sprzężenie zwrotne

Koncepcja ta umożliwia rozpatrywanie konkretnych czynności o różnorodnej jakości. Są nimi:

Podmiotowa interpretacja rzeczywistości, dokonywana przez pryzmat systemu pojęć i zasad selekcji

Emocjonalna podświadoma reakcja jednostki na poszczególne sytuacje

Indywidualne zasady dynamiki, zawierające w sobie napęd ewokujący czynności.

Aktywność/działanie - jest rezultatem kombinacji trzech elementów, 3 wymiary, które je określają:

• Ciągłość procesów psychicznych

• Interpretację przez podmiot aktualnej sytuacji

• Ciągłość świadomych, długofalowych dążeń jednostki

Znaczenie aplikacyjne tej koncepcji, na które autorka zwraca uwagę jest wyraźna i może być dobrze spożytkowana w analizie tego, co określa się jako pojmowalność działania. Możliwe jest łączne potraktowanie procesów umysłowych i emocjonalnych

Ta koncepcja osobowości pojmowana jest jako system uwarunkowań wobec świata. Pozwala na wzbogacenie perspektywy analizy człowieka dynamicznego, pozostającego relacji z samym sobą i z innymi. Może także być propozycją postrzegania człowieka jako podmiotu działającego, podejmującego swe profesjonalne działania, aktywnego zrozumienia człowieka, z którym pracujemy.

5. Badania w pedagogice społecznej; procesualność i temporalność - cechy badania i działania

Złożoność pola działania implikuje różnorodność podejść do jego analizowania. Stanowiska metodologiczne: obiektywistyczne, konstruktywistyczne, funkcjonistyczne, humanistyczne.

Perspektywy badań w/nad/dla pola działania:

• Obiektywistyczne - odnoszące się do badań nad polem działania - badania ilościowe

• Percepcyjno-interpretatywne - orientuje badania w polu działania - podejście interpretatywne

• Transwersalno-precesualna - są to badania dla pola działania - połączenie dwóch powyższych

Zróżnicowanie ukierunkowania badania na:

• Podejścia dyrektywne - zorientowane na konkretną jednostkę, grupę społeczna lub społeczność i odnoszą się bezpośrednio do nich

Przedmiot: wzajemne relacje społeczne pomiędzy jednostkami a grupami, ich poznanie, opis oraz ocena potrzeby i możliwości zmian. Kategoria badań - „w”, funkcja sprawcza

• podejście niedyrektywne - zorientowane na kontekst społeczny, analizę zjawisk społecznych, wyjaśnień mechanizmów życia społecznego. Jeśli zaś są zorientowane, bo na ogół tak, aby umożliwić poznanie i ocenę jej warunków rozwoju oraz ocenić możliwość zmian oraz poszukiwania celów

specyfika badań „w” polu działania, cechy charakterystyczne

• formułowanie celu badań

• niespecyficzność ról badacza i osoby działającej

• tworzenie nowych wyobrażeń w odniesieniu do przekształcania rzeczywistości

jedną z charakterystycznych cech badań społeczno-pedagogicznych jest orientowanie ich na poszukiwanie wyników pobudzających człowieka do aktywności w kierunku pożądany, rozpoznania oddziaływań czynników traktujących ja jako bodźce postępowania.

1. istotną cechą badań realizowanych przez pedagogów społecznych jest ich usytuowanie w środowisku życia jednostki, z równoczesnym dążeniem jednostkowego poznawania warunków, oczekiwań, losów, cech jednostek, urządzeń, placówek

2. dynamiczność badań oraz dążenie do rozpoznania analizowanych zjawisk z uwzględnieniem warunków społeczno-ekonomicznych, w jakich przebiegają

Cechy te wymagają silnego zaakcentowania ich znaczenie w podejściu społeczno-pedagogicznym.

Obserwacja i partycypacja - wżynanie się w środowisku, poznawania związków spraw i przebiegu zjawisk.

Procesualność i temporalność

Orientacje badawcze, które wyznaczają cechy specyficzne badań w/nad/dal pola działania:

• prezentystyczna - analiza i ocena natychmiastowa, pozwala na zdefiniowanie jedynie przedmiotu działania

• historyczna - spokojne spoglądanie w przeszłość, pozwala na zdefiniowanie przedmiotu działania oraz na uzasadnienie dla orientacji postępowania

• antycypacyjna - ukierunkowująca badania na przyszłość pozwala na

określenie przedmiotu działania

uzasadnienie dla samej aktywności

projektowanie zmian i przekształceń środowiska życia jednostki

Dwa atrybuty działania społecznego: procesualność i temporalność implikują te same cechy badania w/dal/nad polem działania społecznego

Przestrzeń - to, co wypełnia dany obszar, jest to kategoria jakościowa, niewymuszalna, niepozwalająca na zrozumienie czy określenie stosunków między elementami. Obejmuje niewidzialne sił środowiska społecznego danego mechanizmu, placówki. Są to takie elementy symboliczne, które wypełniają przestrzeń, tworzą strukturę trójwymiarową organizmu, niejednokrotnie nadając mu specyfikę tożsamość

W pedagogice społecznej pojecie przestrzeni znajduje bliskie związki z pojęciem środowiska niewidzialnego.

Przestrzeń może być fizyczna, społeczna, temporalna, historyczna, moralna, informatyczna, transcendentalna

funkcje badań: poznawcza, sprawcza (diagnostyczna), kształtująca (edukacyjna)

6. Praktyczność pedagogiki społecznej: zakres i przekraczanie

Wzajemność dwóch pól: działania i społeczno pedagogicznej refleksji nad nim, dla niego i z nim.

Analiza możliwych związków nauk społecznych z praktyką z punktu widzenia przyjętego podejścia badawczego pozwala wyodrębnić ich typy;

• dla praktyki - rozpoznanie dializy, ekspertyzy; cechą charakterystyczną jest tu zewnętrzne usytuowanie pedagoga społecznego

• w praktyce - bezpośrednie uczestnictwo badacza w polu praktyki i badanie działalność w celu zrozumienia sensu i znaczenia do tego zjawiska; wieloprzesłankowość; wymiar partycypacji

• przez praktykę - umożliwia dyskurs praktyki, uogólniona praktyka refleksyjno praktyczna

• nad praktyka - podejścia zintegrowane - ogląd praktyki z oddaleniem metateoretycznego (socjologia pracy socjalnej), wymiar transwersalny pedagogiki społecznej, predyspozycja paradygmatu pracy socjalnej jako działania

Praktyczność pedagogiki społecznej - mieści się owa praktyczność w pedagogice społecznej postrzeganej jako orientacja działania. Jej jakość zapewnia równoległe przygotowanie do aktywności badacza w znaczeniu klasycznym i aktywności celowościowej, zorientowanej na realizację zadań praktycznych.

Za Radlińską - kryterium praktycznego podejścia badawczego do procesu wychowania.

Formułuje więc funkcje paradygmatu społecznego tworzenia rzeczywistości, perspektyw metodologicznych, interpretatywnych w istocie znosi problem demokracyjnego podziału między teoria (nauką) a praktyką (czynem, działaniem)

Pedagogika społeczna zatoczyła koło w swym rozwoju a zwłaszcza w stosunku do praktyki i swego miejsca w polu praktyki, przeszła ewolucję także pod wpływam nowych podejść teoretyczno - metodologicznych, akonstrukcjonizmu i socjologii interpretatywne. Procedury badań jakościowych.

Prakseologiczna perspektywa zaciążyła bardzo na interpretacji pedagogiki społecznej, niekiedy sytuując ja w sprawczej socjotechnice.

7. Wymiar aksjologiczny pedagogiki społecznej

Ideologia i jej znaczenie

Synonimem tego pojęcia jest zbiór wartości bądź system wartości, który definiuje się jako:

„zgeneralizowane i zorganizowane, wpływające na zachowania wyobrażenie natury, miejsca człowieka w niej, stosunków międzyludzkich oraz tego co powinno być i co nie jest pożądane a co odnosi się do otocznia człowieka i jego związków z innymi ludźmi

Ideologia:

umiejscowienie analizy: kontrastowe (związane z określonym kontekstem, który wyznacza dany czas i miejsce)

cel: motywowanie do działania przez dostarczanie argumentów je uzasadniających

metoda: perswazją, w której używa się zarówno elementów racjonalnych, jak emocjonalnych i jej celem jest nakłonienie do działania i przekonanie do danego pomysłu, odwoływanie się do poczucia

środki: retoryka, styl publicystyczny

klasyczna pedagogika społeczna prezentowana przez Radlińską, Wroczyńskiego i Kamińskiego przyjmowała i respektowała główne idee. Były to:

• idee podmiotowości - twórcą świata społecznego są siły ludzkie.

• Idee sprawiedliwości społecznej - ład społeczny oparty na demokracji

• Idea pomocniczości - obowiązek niesienia pomocy

• Idea edukacji społecznej - wychowanie jest jednym z elementów życia społeczno-kulturowego

Wartości i ich obecność w refleksji społeczno-pedagogicznej. Wartości jako wyobrażenie.

Świat człowieka w szczególny sposób przeplata się ze światem wartości, wzajemne przeplatanie się tych światów

Wartość, to wyobrażenie powstające w relacji z sobą samym i z innymi, jest czymś niezbywalnym w bycie człowieka a on sam jest jedynym bytem, który ma możliwość ich doświadczania

Refleksja pedagogiczna jest zwykle refleksja humanistyczną (bo dotyczy czegoś, co jest dla człowieka swoiste i istotne a co w różnych postaciach i formach ujawnia właściwy sens bycia człowiekiem)

Subiektywizm aksjologiczny - w sensie ścisłym - to pogląd, który głosi, że istnienie wartości rzeczy lub kogoś sprowadza się do tego, że ludzie tę wartość rzeczom lub komuś nadają.

Zdaniem D. von Hildebranda subiektywizm może przybrać różne formy redukowania wartości do uczuć cielesnych, do przeżyć psychicznych, do społecznych zwyczajów i konwencji. Zbliżony do tego poglądu, ale nieutożsamiający się z nim, jest tzw. relatywizm etyczny, który podkreśla , że wartości są zmienne, zależne od czasu, miejsca, okoliczności oraz od tego, kto się do nich odnosi i w nich uczestniczy, coś, co jest wartością dla jednego człowieka, nie jest wartością dla innego człowieka, nie jest wartością dla innego. "Głównym argumentem subiektywistów i relatywistów jest rozbieżność a także zmienność sądów wartościujących. [..] Nie tylko różne czasy, różne środowiska, różne jednostki rozmaicie oceniają wartości, ale nawet robi to tak tan sam człowiek przy różnych okazjach."

Wg M. Schelera wartości subiektywnych w ogóle nie ma.

Aksjologiczny absolutyzm i obiektywizm przyjmuje, że wartości istnieją w sposób obiektywny tzn., że niezależnie od ludzkiego poznania, różnych zachowań ludzi, ich potrzeb i dążeń, od emocjonalnej wrażliwości na nie oraz od urzeczywistnienia lub nieurzeczywistniania ich. Dlatego są suwerenne wobec ludzi i są bezwzględne, a to znaczy, że mają kategoryczny charakter - one same zobowiązują ludzi do ich realizowania i do uczestniczenia w nich.

Wg. Dietricha von Hildebranda absolutność wartości wyraża się także w tym, że wartości są niemożliwe do wydedukowania, są fundamentalnym datum - racją, przyczyną - która jest zawsze zakładana.

Wg Maxa Schelera istnieje tylko idealne uniwersum wartości- tylko jeden świat absolutnie obiektywnych wartości, który jednak jest poznawany i przeżywany, i preferowany w różny sposób w rzeczywistości empirycznej i historycznej przez:

konkretnych ludzi

poszczególne epoki

kręgi kulturowe

religie

dyscypliny naukowe itp.

Wartości jako fundament ale i jako dach wychowania.

Wartości jako cenność - wymiar aksjologiczny pracy społecznej

W refleksji społeczno-pedagogicznej wartości istnieją obiektywnie i obowiązują bezwzględnie , stanowiąc zarazem formę hessenowskiej zasady regulatywnej i konstytuowanej w wypowiadaniu się i wychowaniu a także w różnych płaszczyznach go urzeczywistniających.

Taki rodzaj wartości, które mogą i powinny przysługiwać człowiekowi w sposób trwały i które wiążą się twórczo z jego ludzką naturą, szanują ja i troszczą się o nią

To one stanowią podstawę do uzasadniania różnych wypowiedzi o sensie wychowania, jak również o tym, jakie ono może/powinno być.

Są to wartości osadzone w rzeczywistości ludzkiej, niezależnych w swym istnieniu od poszczególnych jednostek, w tym sensie mające wymiar absolutny i obiektywny - mają doniosłość uniwersalną

8. Pojęcia kluczowe - język dyscypliny

Środowisko-(Radlińska) zespół warunków wśród których bytuje jednostka i czynników kształtujących jej osobowość, oddziaływujących stale lub przez czas dłuższy. (Znaniecki) ś. to ogół grup i jednostek, z którymi w ciągu życia osobnik styka się prywatnie lub publicznie, bezpośrednio lub pośrednio, przelotnie lub trwale, osobiście lub rzeczowo.

(Kamiński) ś. to te elementy otaczającej struktury przyrodniczej, społ. i kulturalnej, które działają na jednostkę stale lub przez czas dłuższy, albo krótko, lecz ze znaczną siłą, jako samorzutny lub zorganizowany system kształtujących się podniet.

Środowisko lokalne - teren przestrzennie wydzielony, w skład którego wchodzą prócz mieszkań, wszelkie urządzenia usługowe, socjalne, kulturowe, uzależnione od potrzeb i struktury społeczno-demograficznej mieszkańców; to gromada ludzi zamieszkująca ograniczone i względnie izolowane terytorium, posiadających i ceniących wspólne wartości, tradycję, symbole, instytucje usługowe i kulturowe, świadomych jedności i odrębności i gotowych do wspólnotowego działania, żyjących w poczuciu przynależności i wewnętrznego bezpieczeństwa.

Otoczenie - obejmująca nas struktura szersza; zarówno stała, jak i zmienna, oddziałująca i nie działająca na jednostkę. Środowisko jest tą częścią otoczenia, która oddziałuje na jednostkę.

3 punkty widzenia na rolę środowiska w życiu jednostki:

• Determinizm H. Spencera-wedle którego istoty ludzkie w całej swej osobowości, jak wszystko co żyje, kształtowane są przez środowisko przyrodnicze

• Idealizm pedagogiczny F. Foerstera- jednostka sama kształtuje swój charakter, jest w stanie przezwyciężyć wpływ środowiska.

• Dialektyzm-punkt widzenia przyjęty przez pedagogikę społeczną, zakładający wzajemne oddziaływanie na siebie jednostki o środowiska.

Typologie środowisk (Radlińska)

• bezpośrednie i szersze

• obiektywne (to, po co jednostka może sięgnąć, instytucje pomocy z których dotąd nie korzystała) i subiektywne (to, którego wpływ odczuwamy)

• materialne i niematerialne

Zasada stosunku wychowawczego Radlińskiej: „aby skutecznie dawać, trzeba umieć czerpać siły z otoczenia. Jeśli chcemy przetwarzać stosunki, musimy sięgnąć po pomoc jakiś żywych sił, które tkwią w tym właśnie środowisku. Nie możemy zmieniać życia ludzi inaczej, niż w imię ideału, ale siłami człowieka.”

Na siły społeczne składają się”

• siły jednostkowe - przywódcy opinii społecznej w środowisku, realizatorzy pragnień zbiorowych, przodownicy w aktywności zbiorowej, promotorzy nowo powstających potrzeb, chętniej od innych asymilujący wartości kultury, aktywizujący otoczenie.

• siły zbiorowe- dynamiczne grupy społeczne, wzorcowe urządzenia i placówki, instytucje i ruchy społeczne.

Podczas aktywności społeczno-wychowawczej zwraca się uwagę na

- wachlarz potrzeb indywidualnych i społecznych (warunkujących harmonijny rozwój jednostki), szukanie i wzmacnianie pozytywnych cech środowiska, (nie tylko naprawianie negatywnych) co jest podstawową zasadą pracy socjalnej

PRZETWARZANIE ŚRODOWISKA JEGO SIŁAMI

• Radlińska, Kamiński - przetwarzać środowisko społ. by stało się środowiskiem wychowawczym

• zespołem bodźców ukierunkowanych celowo na wartości społ.-moralne ich członków

• rozpocząć przekształcanie na podstawie wiedzy i umiej. wychowawców

• trzeba pozyskać siły społ. ludzi dla swoich poczynań i aktywizować szerokie kręgi społ.

• brak akceptacji środowiska = brak efektów

• przebudowa to wprowadzenie nowych wartości lub eliminowanie starych negatywnych składników środowiska

• gdy eliminacja niemożliwa Radlińska proponuje kompensację, dostosowaną do stopnia nasilenia braku i cech osoby której kompensacja dotyczy

• pozytyw. umotywowanie jest warunkiem powodzenia wszelkich prac społ. - Radlińska, gdy zabraknie tego elementu to środowisko nie będzie nastawione na współpracę, powinien to rozbudzać wychowawca

• trzeba budzić aspiracje, pragnienie przemian, ukazywać nowe, lepsze wzorce zachowań, instytucji, przełamywać bierność, mobilizować siły społ., eliminować „przerosty” (przesądy, złe nawyki, schemat. sposób myślenia)

II SIŁY SPOŁ. ICH POSZUKIWANIE I WSPOMAGANIE (WSPARCIE SPOŁ.) POMOC W ROZWOJU CZY WYCHOWANIE?

Siły społ. (Radlińska) -czynniki działające w środowisku w postaci uzdolnień jednostkowych i zbiorowych wyrażających się w działaniu. Wychowawca pożytkuje siły społeczne środowisku i opiera na nich swoją działalność - rośnie efektywność wychowawcza.

• siły jednostkowe - przywódcy opinii społecznej w środowisku, realizatorzy pragnień zbiorowych, przodownicy w aktywności zbiorowej, promotorzy nowo powstających potrzeb, chętniej od innych asymilujący wartości kultury, aktywizujący otoczenie.

• siły zbiorowe- dynamiczne grupy społeczne, wzorcowe urządzenia i placówki, instytucje i ruchy społeczne.

Dyrektywy p.s. zalecają:

wspomagać siły istniejące, uruchamiać narastające, budzić utajone

Def. PRACA OOPIEKUŃCZA (Swithun, Bowers)

- sztuka w której wiedza życiowa i nauka o człowieku i środowisku, a także umiej. obcowania z ludźmi są użyteczne w celu zmobilizowania sił w jednostce i odpowiedniej pomocy w społ. dla ulepszenia wzajemnego przystosowania się jednostki i jej środowiska. Należy mobilizować siły jednostki, aby w miarę możliwości zapragnęła wziąć sprawy w swoje ręce, motywować ją do wychodzenia z trudnej sytuacji. Nie ma jednostek bez „sił”. Są tylko trudności w ich rozpoznaniu i doborze motywacji uruchamiającej je. Zadaniem lustracji społ. jest wykrycie zinstytucjonalizowanych oraz przejawiających się w dynamizmie jednostek sił i czynników naprawy (są to zarówno siły czynne i utajone). Wg p.s. jest to podstawowe zadanie które polega na realistycznym planowaniu przeobrażeń tego co jest i wprowadzaniu nowych placówek i urządzeń. naturalnymi skupiskami sił społ. są zwykle szkoły (szczególnie w typie szkól osiedlowych, ogniskujących społeczność lokalną, dzielnicowe domy kultury, większe zakłady pracy w ich funkcji socjalnej i kulturalno-oświatowej.

Wg. Radlińskiej siły społeczne to:

-istnienie jawnych bądź ukrytych wartości jednostek, grup, instytucji, które mogą być przydatne pedagogowi społ. w procesie aktywizacji wychowawczej środowiska

Próbowała powiązać siły społ. z:

• funkcją kompensacyjną wychowania - wykrywanie potencjalnych możliwości, niwelowanie braków środowiska, życia wychowanków, wspomaganie ich rozwoju, gdy są w niekorzystnej sytuacji społ.-wych.

• f. animacyjną -spełniania jest przez jednostki i grupy szczególnie aktywne i zaangażowane w realizację prospołecznych idei

• f. integracyjną - w grupie społ.

Siły społ. w środowisku są realne współkształtują ludzkie postawy i zachowania, które usytuowane są w tzw. komponentach wychowawczych środowiska. Są to naturalne lub formalne systemy społeczno-kulturalne których istnienie i funkcje związane jest z zaspokajaniem potrzeb jednostek i grup w kolejnych fazach ich rozwoju. Komponenty:

• - instytucje wychowania naturalnego (rodzina, grupa rówieśnicza)

• - instytucje wychowania bezpośredniego (szkoła, klub, świetlica)

• - instytucje wychowania pośredniego (zakład pracy, kino, TV, książki)

Proces wychowawczy eg p.s. to pomoc w rozwoju. Wychowanie to pielęgnowanie rozwoju, uczenie sztuki poszukiwania i wyboru wartości istniejących, wzbogacanie wiedzy, wyrabianie sprawności w kierowaniu sobą i wykonywaniu pracy. Rozwój zaś to ukierunkowany proces zmian zmierzających przez określone fazy do osiągnięcia wyższych form strukturalnych i funkcjonalnych. Przez pomoc w rozwoju rozumieć można takie postępowanie wychowawcze, które wyraża się w organizowaniu sytuacji wychowawczych wspomagających wychowanie w optymalnym rozwoju biosocjokult.

III Pomoc w rozwoju:

H. Radlińska podkreśla, że „wychowanie polega na pielęgnowaniu rozwoju, na uczeniu sztuki poszukiwania i wyboru wartości istniejących, na wzbogacaniu wiedzy, na wyrabianiu sprawności w kierowaniu sobą i wykonywaniu pracy”. Tak rozumiane wychowanie odbywa się w trzech aktach wychowawczych: wzrostu jednostki, jej wrastaniu w środowisko społeczne i wprowadzaniu w wartości.

H. Radlińska wprowadziła też do pedagogiki społecznej pojęcie pomocy w rozwoju. Jest to nie tylko wprowadzenie w wartości, dopomaganie do wzrostu i wrastania w środowisko, wspomaganie, ochranianie rozwoju przed zaburzeniami, ale także pewien typ stosunku wychowawczego, w którym wychowawca jest przewodnikiem, doradcą, łącznikiem ze „światem zewnętrznym”. Wychowanek postr4zegany jest jako jednostka pracująca nad sobą, dążąca do doskonalenia siebie i środowiska.

A. Kamiński nawiązując do H. Radlińskiej wyodrębnił 3 sfery życia człowieka: biologiczną, społeczną, kulturową. (…).

Jeśli wychowanie traktuje się jako pomoc w rozwoju wychowanka (aktywne przystosowanie się do zadań wynikających z pełnionych ról społecznych i normy wieku), to wszelkie działania wychowawcy zmierzające do organizacji sytuacji umożliwiających ten rozwój określa się w pedagogice społecznej jako poradnictwo lub doradztwo socjalno-wychowawcze. Pomoc to działania podejmowane przez instytucje, stowarzyszenia, jednostkowe siły społeczne. Natomiast rozwój odnosi się do osoby korzystającej z pomocy i dotyczy 3 sfer jej życia.

!!! Pomoc w rozwoju wychowawczym to pobudzanie do działania, zachęcanie do uszlachetnienia.

J. Lepalczyk → Pedagogika społeczna jest dyscypliną żywotną i ekspansywną, a jej dziedziny zainteresowań rozszerzają się w miarę występowania zjawisk i procesów cywilizacyjnych.

IV Relacja społeczna: transfer - wymiana - wzajemność dzielenia:

Relacje społeczne to interakcje między osobami A i osobami. Mamy 3 rodzaje tych relacji: transfer, wymiana i wzajemność.

TRANSFER charakteryzuje się tym, że interakcja pomiędzy podmiotami staje się asymetryczna (np. ja robię dla pani wszystko, a pani się tylko uśmiecha). Dlatego też pedagog społeczny odrzuca transfer. Wychowawca nie jest osobą, która wszystko wie, co jest najlepsze dla wychowanka.

Jest on tym, który ma pomóc wychowankom w odnalezieniu sił społecznych; ma mu towarzyszyć, wspomagać.

WYMIANA - w tym przypadku interakcja między podmiotami polega na wymianie „coś za coś”, (np. ciastko za cukierka). Tutaj ta symetryczność może być mniej asymetryczna. Wymiana pozwala na zrównoważenie relacji, dlatego też jest ona akceptowana w pedagogice społecznej.

Natomiast idealną sytuacją z punktu widzenia pedagogiki społecznej jest WZAJEMNOŚĆ (A. Wagner), ponieważ występuje w niej partnerstwo, brak asymetryczności - równowaga.

Wszystkie te kategorie wyznaczają też działanie i tworzenie instytucji symbolicznej. I tak np. działanie strategiczne polega na transferze; nie ma w nim wzajemności dzielenia, choć czasem mogą wystąpić pewne elementy wymiany. Natomiast cechą charakterystyczną działania niestrategicznego jest nastawienie na współpracę, współdziałanie, na wzajemność dzielenia.

V. WIEK SPOŁECZNY, PRÓG ZAGROŻENIA ROZWOJU

Koncepcja progu założenia rozwoju(P.H.Chaumbart de Lauwe).Próg założenia rozwoju-stopień zagrożenia kumulujący negatywne elementy środowiska życia jednostki. Wskazuje na poziom poniżej którego nie można zejść, gdyż rozwiną się wtedy bardziej negatywne objawy zagrożenia rozwoju.

Trzy progi rozwoju dziecka w rodzinie, biorąc pod uwagę natężenie cech zaburzających rozwój dziecka:

1)próg ostrzegawczy-pod względem rozwoju biologicznego charakteryzuje się tym, że warunki materialne rodziny nie wystarczają w opinii rodziców na zaspokojenie większości podstawowych potrzeb i w niewielkim stopniu potrzeb rozwoju aspekcie zagrożenia rozwoju społecznego -zaburzone nabywanie ról społecznych poprzez np. charakter i ilość pracy rodziców, atmosferę wychowania w rodzinie (brak zainteresowania rodziców, nadopiekuńczość). zaburzenia w rozwoju kulturowym - rzadziej dostrzegane przez rodziców i wychowawców (np. rodzice nie rozwijają aspiracji, zainteresowań intelektualnych i estetycznych dziecka, aktywność kult. jest inspirowana siłami spoza rodziny o ile ma miejsce np. TV), dzieci nie uczestniczą w zajęciach pozalekcyjnych i pozaszkolnych

2) zaawansowany próg zagrożenia- biologicznego - nasilenie negatywnych cech środowiska rodzinnego (2-3,5 os. na izbę) rodzice nie znają zasad higieny, żywienie dzieci nieregularne, ubranie zaniedbane, mała troska o stan zdrowia i rekreację

społ.-w rodzinach pełnych i niepełnych, dzieci 4-5 szt., skłócenie lub sytuacja przedrozwodowa, konflikty i zachowania dewiacyjne, czasem brak pracy, dzieci nie mają stałych obowiązków domowych poza nauką, brak miejsca do nauki, rodzice interesują się nią tylko gdy są niepowodzenia, rodzice słabo wykształceni, nie kontaktują się ze szkołą, dzieci czują się osamotnione, nie uczestniczą w rozmowach dot. spraw rodzinnych. Styl wychowania to chaotyczny despotyzm, niekonsekwencja.

kult.-problemy wychowawcze dzieci., niepowodzenia szkolne, zaburzona realność obowiązku szkolnego, rodziny wielodzietne, niepełne, ubóstwo kulturowe ,nie budzą aspiracji, nie ma książek, raczej prasa, rodzice nie wprowadzają norm i zasad moralnych, niskie wykształcenie i aktywność wychowawcza(kultura to TV, radio)

3)krytyczny próg zagrożenia- biologiczne - mały dochód, krytyczna sytuacja mieszkaniowa, prymitywne wyposażenie (bez windy i WC), dzieci nie mają własnego posłania, często chorują, deficyty rozwojowe, brak zainteresowania rodziców.

społ.-w rodzinach gdzie praca jest traktowana jako przymus zewn., rodzice nie pracują, dzieci przeciążone obowiązkami domowymi, przejmują obowiązki rodziców (opieka nad rodzeństwem), brak miejsca do nauki, rodzice słabo wykształceni, nie kontaktują się ze szkołą, dzieci czują się osamotnione, nie uczestniczą w rozmowach dot. spraw rodzinnych, atmosfera rodzinna napięta i konfliktowa i słaba więź dzieci z rodzicami lub silna więź z matką, styl. wych: liberalizm-brak rozumienia, dzieci wychowuje ulica

kult.-rodzina nie budzi zainteresowań intelektualnych i estetycznych dziecka, brak książek, prasy, zainteresowaniem, czasem wolnym dzieci, rodzice bez wykształcenia, ubogi język, prymitywne zachowania, zabawy prowadzą do wykolejenia społ.

Gdy rodzina nie spełnia warunków do prawidłowego rozwoju bio-socjo-kultutowym dziecka pojawiają się zaburzenia w zachowaniu występują stopniowo 3 fazy w zależności od wieku i natężenia negatywne zachowania: wstępna, zaawansowana, patologiczna(działania resocjalizacyjne). Pierwszy objaw nieprawidłowości rozwoju to trudności wychowawcze w przedszkolu, potem w nauce.

WIEK SPOŁECZNY - istnieje rozbieżność między wiekiem kalendarzowym, a syt. życiową człowieka. Radlińska zwróciła na to uwagę i sformułowała kategorie:

1.Przyspieszony wiek społeczny.-sytuacja życiowa wyprzedza wiek kalendarzowy

2.Opóźniony wiek społeczny -sytuacja życiowa poniżej wieku kalendarzowego

VI. pokolenie historyczne

Kategoria ta odwołuje się do wymiaru czasu i przestrzeni, stanowiących ramy aktywności indywiduum. Obejmuje wszystkich, którzy niezależnie od wieku, w danym czasie historycznym uczestniczą, są obecni i przebywają w określonej przestrzeni.

VII. społeczno pedagogiczny wymiar działania

działanie - jednostkowa organizacja działalność, cechująca się jednością sensu i/lub znaczenia jakie nadaje jej podmiot indywidualny lub zbiorowy

cel działania - pewien rodzaj wyobrażenia stanu finalnego sytuacji, która spowodowała działanie

działanie społeczne - strukturyzowanie teraźniejszości przez przyszłość nadanie jej sensu antycypacji; Obejmuje : zdefiniowanie sytuacji, określenie racji uzasadniających podjęcie aktywności i ukierunkowujących ją oraz samo podejmowanie aktywności

sens działania - akty myślowe podmiotu odnoszące się do danej sytuacji, powstające w wyniku zbliżenia tej sytuacji do wcześniejszych doświadczeń.

Społeczno pedagogiczny wymiar działania wyraża się w tworzeniu instytucji symbolicznej

znacznie działania - intencja podmiotu do posługiwania się określonymi znakami w celu wywołania u adresata komunikatu określonego sensu

Odniesieniem dla podejmowania przez pedagoga społecznego problematyki działania jest stale żywotna orientacja zmianotwórcza, formułująca cele działania w kategoriach dynamiki i rozwoju.

Praca wychowawcza jako każda dziedzina planowego działania, usiłuje realizować określone cele za pomocą planowo dobranych metod działania. Rozwój wiedzy o człowieku i społeczeństwie stwarza dla celowej działalności wychowawczej duże możliwości. Przedmiotem działalności wychowawczej jest osobowość człowieka poddana różnym wpływom, często poza kręgiem bezpośredniego oddziaływania wychowawcy. Nie posiada on, bowiem środków umożliwiających osiągnięcie takiej efektywności pracy, jaką można osiągnąć w innych dziedzinach planowego działania. Obecnie liczba bodźców rozwojowych, działających na osobnika jest dużo większa niż w społ. tradycyjnym, dlatego działalność wychowawcza korzysta z osiągnięć współczesnej wiedzy o człowieku stosunkach społ. Mimo to wychowanie jest procesem złożonym i skomplikowanym niż w społ. tradycyjnym, w którym żyło się w oderwaniu od bodźców rozwojowych. Te cechy działalności, wychow. Wyróżniają ją spośród innych dziedzin planowego działania.

XIII .INSTYTUCJA SYMBOLICZNA I JEJ TWORZENIE W WYMIARZE AKSJOLOG.

Instytucja to przestrzeń społeczna, którą można analizować bądź w niej działać lub działając w niej analizować. Pojęcie instytucji odnosi się do kategorii reguł i zasad konstytuujących życie społ. w danej placówce lub instytucjonalnym systemie.

- inst. wew. i zewn. (ze względu na założenie zmienności czy też sytuacyjności reguł i zasad)

- inst. utworzone lub a trakcie tworzenia (ze względu na możliwość wpływania na kształt i przemianę instytucji)

Instytucja może istnieć nie tylko w sensie realnym, może też być stanem wyobrażonym i symbolicznym.

Instytucja wg Castoriadisa to sieć symboliczna wzajemnie usankcjonowana w której krzyżują się w zróżnicowanych relacjach i proporcjach elementy realne i wyobrażalne. W instytucje wpisany jest konflikt między tym co realne, co istnieje i ulega zmianie, a tym co wyobrażone. Inst. to żywy organizm o własnej dynamice dążący do zrównoważenia elementów z rzeczywistymi, choć nie zawsze w stos. proporcjonalnym.

Instytucja jako „dusza” organizacji nigdy nie jest bezpośrednio uchwytna, Stanowi wynik skrzyżowania wyobraźni z realnością, określana jest jako ruch dzięki któremu siły społeczne materializują się w formie społ. co oznacza, że znajduje się nieustannie w trakcie tworzenia i zmiany.

„Żywa” inst. charakteryzuje się stałą opozycją między tym, co utworzone a tym co jest w trakcie tworzenia, w pojęcie instytucji na stałe wpisana jest permanentna zmiana. Jej atrybutem jest aktywność jej członków w wyniku której tworzy się, kształtuje, ustanawia reguły i normy składające się na instytucje.

Tworząc „nową” instytucję w „starej” zawsze odnosimy się do wyobrażonych kategorii norm i oczekiwań, które stymulują nas do zmiany i negacji istniejącego porządku. Tworzenie nowej instytucji wymaga odwołania się do rzeczywistego obrazu życia społ. uwarunkowań i możliwości i do realnych zewnętrznych norm i wartości. Tworzenie inst. wymaga uznania znaczenia jakie mogą mieć w tym procesie 2 jej rodzaje: wew. i zew. a także uznania ciągłej reinterpretacji

IX. CZAS I PRZESTRZEŃ - ZNACZENIE W REFLEKSJI SPOŁECZNO -PEDAGOGICZNEJ

Przestrzeń życia człowieka rozciąga się między dwoma perspektywami mikro i makro. termin jest używany w socjologii i oznacza coś otwartego, tworzywem, z którego powstaje środowiska życia.

Los człowieka jest kształtowany na przecięciu różnych wymiarów przestrzeni:

- fizycznej - poszerza się dzięki możliwościom technicznym, przeobrażeniom społ., rozwojowi komunikacji i osiągnięciom nauki. Przedłużeniem przestrzeni fizycznej jest przestrzeń informatyczna - jest ukształtowana przez Internet i komputery. Zrodziło się określenie „cyberprzestrzeń” definiujące świat, który otwiera się przed człowiekiem dzięki powiązaniu na zasadzie dotyku z myślą. Powstanie cyberkultury wymaga rozszerzenia przestrzeni psychologicznej człowieka ponieważ komp. jest środkiem indywidualnego przekazu.

- terytorialnej- nie została oswojona przez człowieka, nie została wypełniona ani odniesieniami wynikającym z relacji międzyludzkich ani znaczeniami symbolicznymi

- społecznej -

- temporalnej - tworzona przez 3 kategorie czasu: teraźniejszość (przeciągające się chwilowe dziś), przeszłość (traktowana wybiórczo opiera się na stereotypach), przyszłość (czynnik motywujący do działania właściwie nie istnieje)

- historycznej - w której żyje współczesny Polak, wąska i nie pogłębiona nie wykorzystana do interpretacji teraźniejszości

-symbolicznej

- moralnej - zderzenie 2 sprzeczności: anomii, kryzysu, tradycyjnych zasad, 2. pojawienie się autorytetów takich jak J.P.II i Matka Teresa

- transcendentalnej - samoistne i osobiste poszukiwanie tożsamości, niezależnej od instytucjonalnie i oficjalnie wyznaczonych zasad i reguł. Poszukiwanie wspólnych elementów łączących różne religie. Są to dowody na to, że społ. czuje potrzebę wyjścia poza granice instytucjonalne.

Pojęcie przestrzeni w pedagogice jest używane zamiennie z pojęciem środowiska. Można w przestrzeni określić, zmierzyć dystans między rzeczami i osobami. W odniesieniu do środowiska wychowawczego jest to pojęcie najbliższe środowisku niewidzialnemu Radlińskiej. Kształt przestrzeni społ. w placówkach ma wpływ na przebieg procesu socjalizacji i wychowania w nich. Należy więc zanalizować przestrzeń społ. w placówce. Tak więc: instytucja znajduje się w ciągłej zmianie (inst. to rezultat związków zachodzących między jej elementami - gł. normy i wartości - które się tworzą lub są w trakcie oraz tymi elementami odnoszącymi się do norm i wartości, które już zostały uznane, przyjęte przez społeczność, utworzone. Instytucja społ. stabilizuje i tworzy zmiany, podkreśla kontekst społeczny i jego zależność od obrazu instytucji.

W pedagogice instytucjonalne ważna jest analiza stosunku wychowawczych - jego płaszczyzną jest przestrzeń społ. a instrumentem komunikacja wzajemna między wychowawcą a wychowankiem. Wymiana odbywa się w przestrzeni społ. i w określonym czasie. Ważna jest każda forma wymiany (werbalna, mimiczna, emocjonalna). Kształtowanie przestrzeni społ w palcówce wymaga ułatwiających wymianę umiejętności (rozmowa, słuchanie, rozumienie), ważne jest profesjonalne przygotowanie wychowawcy. Wymiana odbywa się w środowisku przez głównego wychowawcę (rola emocjonalna). Przenosi się akcenty wychowawcze z nauczyciela, wychowawcy ,a środowisko, grupę, klasę.

X. PROFILAKTYKA, KOMPENSACJA, RATOWNICTWO, OPIEKA, POMOC

profilaktyka - oddziaływanie zapobiegające niepożądanym zjawiskom. Niezależnie od zakresu (opiekuńcza, szkolna) p. jest systemem działań mających na celu niedopuszczenie do pojawienia się takich stanów rzeczy, które byłyby oceniane jako negatywne, a które mogą już występować w formach zalążkowych. P. opiekuńcza ma zapobiegać tym wszystkim sytuacjom, które powodują wyłanianie się potrzeb z zakresu opieki społ. i kompensacji społ. P. o. powinna redukować przypadki niedostosowania społ., wykolejeń, patologii,, odchylenia od normy. Zakres: kompetencja wielu dyscyplin naukowych: medycyna, zapobieganie chorobom społ.; urbanistyka: likwidowanie w miastach ekologicznych gniazd zagrożenia moralnego; polityki społ.: mieszkalnictwo itp.

kompensacja-oznacza wyrównywanie braków środowiskowych utrudniających pomyślny przebieg życia jednostki lub grupy. Z psychologii indywidualnej wg Adlera wynika, że kompensacja to dążenie do zaznaczenia przez jednostkę swej wartości w pewnej dziedzinie (np. upośledzony fizycznie rozwija się w sporcie, ale ma porażki towarzyskie). W pracy społ. k. jest zaplanowana świadomie po przeprowadzonej diagnozie społ. i odniesieniu danej osoby czy inst. do określonego wzorca zachowań. Jest realizowana przez planowe zabiegi środowiskowe, wprowadzające urządzenia, instytucje, wzorce zachować, które mogą wpływać na przekształcanie środowiska życia, zastępować sytuacje spaczone, nienormalne, deficytowe - sytuacjami zdrowymi, normalnymi, zaspokajającymi potrzeby ludzkie. przykłady: rodziny zastępcze, kluby młodzieżowe, domy rencistów. Kompensacja reorganizuje i udrażnia środowisko. pomagać skutecznie można tym, którzy sobie też chcą pomóc.

ratownictwo- zjawia się w chwilach klęski, powodzi, pożaru, nagłej utraty środków czy wytrącenia przez środowisko. Należy udzielać pomocy powszechnie i szybko. Ratunek przychodzi z zewnątrz, nie liczy się z niczym innym, niże konieczność przez los narzucona. Organizacja społ. musi przewidywać tego typu działania. R. nazywa się też pomocą doraźną . Wypadki losowe, zmuszają do objęcia ofiar katastrofy opieką społ. R. dostarcza środków najniezbędniejszych w związku z czym „klient” tej formy pomocy nie ma możliwości wyboru spośród różnego rodzaju dóbr. R. wymaga rozpoznania warunków natychmiastowego działania. Stwierdza istnienie potrzeby i możliwości ratunku, który niesie zagrożonemu niebezpieczeństwem bez względu na jego uprawienia i przynależność do grupy społ. R. jest uzależnione od istnienia urządzeń pomocy i opieki społ.

opieka społ.-(Radlińska) jedna z form współdziałań społ. i wszelkie rozważanie nad jej rolą trzeba zacząć od analizy pokrewnych jej pojęć: ratownictwa i pomocy. Opieka nie powinna się kojarzyć ze zjawiskiem nędzy. Opiekun bierze odpowiedzialność za „podopiecznego”. Opieka ubezwłasnowolnia. Nakłada to dużą odpowiedzialność ma jej wykonawców i pociąga za sobą niebezpieczeństwo: przemocy opiekuna lub zabijania odpowiedzialności podlegającego opiece. Opieka dobiera środki pomocy jakie są wymagane często jednak wbrew przyzwyczajeniom podlegającego opiece. Opieka szuka dokładnej diagnozy, szuka przyczyny zła, aby zorganizować środki zaradcze, stosuje wywiad opiekuńczy, stwarza instytucje zamknięte. Opieka gdy jest przejściowa dąży do usamodzielnienia klienta, wprowadza go w zwykłe życie. Opieka przeciwnie do pomocy sprawdza prawdomówność klienta, domaga się wyjaśnienia tajemnic osobistych. Wywiad społeczny jest raczej niedyskretny, sprawdzanie zeznań prowadzi do zapobiegania nadużyciom i wyzyskiwaniu instytucji opieki. Opieka w przeciwieństwie do innych nie może być powszechna, broni się przed dużą ilością proszących o pomoc.

pomoc-zapewnia możność utrzymania i podnoszenia kultury, spożytkowania wszystkich sił ludzkich. Dopomaga rozwojowi jednostek i wzrostowi wszystkiego, co uznane zostało za dobro. Pomoc ma zapobiegać skrzywieniom rozwoju i wytwarzanie warunków, które ów rozwój ułatwiają. Metody pomocy są różne: od organizowania wielkich instytucji, pomyślności powszechnej do porady w przyjacielskiej rozmowie, do podniety w rozszerzaniu istniejących poczynań, ułatwiania zdobycia narzędzi czy materiałów. Pomoc liczy się ze świadomym uczestnictwem, ze współpracą pomagających i korzystających z pomocy, w pełni za siebie odpowiedzialnych. Korzystanie z pomocy jest dowolne i umożliwia wybór formy pomocy. Jest powszechna i nie potrzebuje zaświadczeń i przydziałów. Pomoc mimo swej dostępności jest podobna do opieki ponieważ indywidualizuje, konieczne jest to w każdym poradnictwie. Poradnictwo typu instruktorskiego nie żąda wyjaśnień tajemnic osobistych i nie sprawdza prawdomówności.

XI. WZÓR, WZORZEC, NORMA, PRZECIĘTNA, WSKAŻNIK OGÓLNY ŚRODOWISKA

Wzór - struktura wyabstrahowana, stanowiąca ogół wyobrażeń tego, co istnieje i wpisuje się w proces tworzenia nowych wyobrażeń filtrujących; Składnikami wzoru mogą być cechy aprobowane przez opinię publiczną ale i też te potępiane przez nią. Wzory w biegu czasu ulegają zmianom.

Wzorzec - struktura wyabstrahowana, stanowiąca ogól wyobrażeń tego, co pożądane i wpisuje się w proces tworzenia nowych wyobrażeń filtrujących; Twórcami wzorców są zainteresowane społeczności postulujące lepszy, korzystniejszy bieg zachowania osób i funkcjonowania instytucji, jednostki lub grupy odpowiedzialne za daną dziedzinę życia i pragnące zmienić istniejące wzory zachowań i instytucji.

Inspiracja wzorca może wyjść z :

- „czystej wyobraźni”

- nowo inaugurowanej instytucji

- jako struktura zbudowana dzięki optymalnym rzeczywistym osiągnięciom danej grupy społ. lub inst. na danym terenie i w określonym czasie

Wzory pokazują jaka jest rzeczywistość, a wzorce jaka mogłaby być przy świadomym korygowaniu istniejących wzorów życia. Do konstrukcji wzorów i wzorców potrzebne są składniki dające się w miarę możliwości określić liczbowo. We wzorcach tymi składnikami są przeciętne, we wzorcach - normy

norma-jest składnikiem wzorca. Pojęcie wywiedzione z ekonomicznego pojęcia standardu czyli ustalonej miary rozciągłości, ilości, jakości, wartości danego wyrobu.

(Radlińska)- norma to wielkość będąca wynikiem pomyślnego przebiegu danego zjawiska, opartą w miarę możliwości na wiedzy nauk biolog. i społ. Norma nigdy nie może opaść do poziomu przeciętnego. Dobór norm do konstrukcji modelu zachowań lub inst. wymaga umiejętnego wybrania przez badającego spośród opinii ankietowanych osób i analizowanych dok. tego co wydaje mu się najistotniejsze, a dla ustalenia składników wzoru odwołuje się do zestawień statystycznych, skoro od właściwego doboru przeciętnych zależy powodzenie badań empirycznych, ich pracochłonność i diagnostyczność.

przeciętna- to średnia arytmetyczna danego zbioru faktów. Jest teoretyczną wielkością wyprowadzaną z wielkości rzeczywistych. Dla badań społecznych szczególnie użyteczne są odmiany przeciętnej mediana (punkt, powyżej którego znajduje się dokładnie połowa obserwacji, a poniżej niego druga połowa), średnia modalna (punkt o największej liczebności w rozkładzie przypadków czyli najczęściej występujący przypadek)

wskaźnik ogólny - wskaźnikiem zjawiska Z nazywamy takie zjawisko W, którego zaobserwowanie pozwoli (w sposób bezwyjątkowy lub z określonym czy choćby z wyższym od przeciętnego prawdopodobieństwem) określić, że zaszło zjawisko Z. Liczbowy wyraz wskaźnika jest zwykle przyporządkowany skali pomiarowej pozwalającej określić natężenie danego zjawiska.

1a. Działanie społeczne jako tworzenie instytucji (symbolicznej) - koncepcja i zastosowanie.

Celem działania społecznego, rozumianego jako pewne wyobrażenie stanu finalnego

Kategoria instytucji symbolicznej i jej tworzenie - zastosowanie w praktyce wychowawczej.

Wg Radlińskiej instytucja to: "organizacja trwałą, oparta na prawie pisanym lub zwyczajnym"

Placówka - punkt planowanego wykonywania danego rodzaju pracy zaopatrzony w odpowiednie dla niej narzędzia - może mieć osobowość prawną.

Urządzenia:

• Zorganizowane zbiory np. biblioteki, muzea

• Budowle przystosowane do działalności, która się w nich odbywa np. domy oświatowe, teatry, boiska

• Zespoły ośrodków technicznych służące zmiennej treści

Koncepcja działania społecznego pojmowanego jako tworzenie instytucji, pozwala na zbudowanie narzędzi analizy umożliwiające wyodrębnienie 3 kategorii instytucji: realnej (danej), wyobrażonej i symbolicznej, skrzyżowanych w jednym organizmie bądź jednostkowym akcie działania.

„Żywa” instytucja to taka, która charakteryzuje się dynamiką, wynikającą ze stałej opozycji (z napięcia) między tym, co utworzone (institue), a tym co jest w trakcie tworzenia (instituant). To napięcie jest charakterystyczne dla tworzenia instytucji i oscyluje między dążeniem do ładu, a dążeniem do nieporządku.

Instytucja ta rozumiana jest jako przestrzeń, podlegająca ciągłym zmianom, będąca w trakcie permanentnego tworzenia (rozwijania).

Tworzenie instytucji oznacza permanentny ruch, proces w wyniku którego powstaje nowa jakość instytucjonalna, odnosząca się do kategorii „nam” i wartości wyobrażonych oraz nadanych z zewnątrz.

Procesualności w tworzeniu instytucji towarzyszy napięcie wywołujące konflikty i problemy, których źródłem jest negacja istniejącego porządku.

Tak pojmowana kategoria działania społecznego obejmuje ustalone elementy”

- zdefiniowanie sytuacji (co to jest i dlaczego takie jest?)

2a. Koncepcja działania (działanie strategiczne, działania niestrategiczne, sens, znaczenie)

Działanie - jednostkowa organizacja działalności, cechująca się jednością sensu i/lub znaczenia, jakie nadaje jej podmiot indywidualny lub zespołowy

Sens 3działania - akty myślowe podmiotu odnoszące się do danej sytuacji, powstające w wyniku zbliżenia tej sytuacji do wcześniejszych doświadczeń

Znaczenie działania - intencja podmiotu do posługiwania się określonymi znakami w celu wywołania u adresata komunikatu określonego sensu.

W pedagogice społecznej można wyróżnić dwa typy działania:

działanie strategiczne:

orientacja podmiotu na sukces, powodzenie, zróżnicowanie, rywalizację

perspektywa podmiotu - tylko podmiot, indywidualizm

racjonalizm, celowość

urzeczywistnianie planu działania

ład instrumentalny i społeczny

działanie niestrategiczne

• orientacja podmiotu na porozumienie, równoważenie tego co niezrównoważone, na wspólne interpretowanie sytuacji, na wymianę, kooperacje

• kooperacja

• rachuba chwil, aranżowanie

• interpretowanie sytuacji i osiąganie porozumień

• wielkość rozwiązań, jedność w różnorodności, działanie usytuowane w kontekście

3a. SPOŁECZNO-WYCHOWAWCZY WYMIAR DZIAŁANIA SPOŁ.

działanie - jednostkowa organizacja działalność, cechująca się jednością sensu i/lub znaczenia jakie nadaje jej podmiot indywidualny lub zbiorowy

cel działania - pewien rodzaj wyobrażenia stanu finalnego sytuacji, która spowodowała działanie

działanie społeczne - strukturyzowanie teraźniejszości przez przyszłość nadanie jej sensu antycypacji; Obejmuje : zdefiniowanie sytuacji, określenie racji uzasadniających podjęcie aktywności i ukierunkowujących ją oraz samo podejmowanie aktywności

sens działania - akty myślowe podmiotu odnoszące się do danej sytuacji, powstające w wyniku zbliżenia tej sytuacji do wcześniejszych doświadczeń.

Społeczno pedagogiczny wymiar działania wyraża się w tworzeniu instytucji symbolicznej

znacznie działania - intencja podmiotu do posługiwania się określonymi znakami w celu wywołania u adresata komunikatu określonego sensu

Odniesieniem dla podejmowania przez pedagoga społecznego problematyki działania jest stale żywotna orientacja zmianotwórcza, formułująca cele działania w kategoriach dynamiki i rozwoju.

Działanie społeczne można pojmować jako:

strukturyzowanie teraźniejszości przez przyszłość

orientowanie co do kulturowych wzorców wartości i norm społecznych oraz motywacji w poszczególnych rolach społecznych

samorealizujący się system, dążący do równowagi

opanowywanie sytuacji w sensie urzeczywistniania planu działania

Praca wychowawcza jako każda dziedzina planowego działania, usiłuje realizować określone cele za pomocą planowo dobranych metod działania. Rozwój wiedzy o człowieku i społeczeństwie stwarza dla celowej działalności wychowawczej duże możliwości. Przedmiotem działalności wychowawczej jest osobowość człowieka poddana różnym wpływom, często poza kręgiem bezpośredniego oddziaływania wychowawcy. Nie posiada on, bowiem środków umożliwiających osiągnięcie takiej efektywności pracy, jaką można osiągnąć w innych dziedzinach planowego działania. Obecnie liczba bodźców rozwojowych, działających na osobnika jest dużo większa niż w społ. tradycyjnym, dlatego działalność wychowawcza korzysta z osiągnięć współczesnej wiedzy o człowieku stosunkach społ. Mimo to wychowanie jest procesem złożonym i skomplikowanym niż w społ. tradycyjnym, w którym żyło się w oderwaniu od bodźców rozwojowych. Te cechy działalności, wychow. Wyróżniają ją spośród innych dziedzin planowego działania.

4a. Ramy działania pedagoga społecznego

Pedagog społeczny nie pokazuje wszystkich elementów, ale tworzy pewne ramy działania, tworzy bazę do wymiany informacji. W tych ramach ma zaistnieć klasyczna pedagogiczna sytuacja, - czyli wydobywanie właściwości z pedagogiki i grup.

Elementy, które określają pole działania:

teoretyczno - metodologiczne

emocjonalne

wartościowo - aksjologiczne

Odnoszą się do 3 sfer aktywności człowieka \: poznawczej, afektywnej, sprawczej.

W tym wydobywaniu pomaga właśnie pedagog, towarzyszy w rozwoju, ale nie jest jedynym atrybutem działania.

W procesie tworzenia instytucji symbolicznych dużą funkcję spełnia kategoria wyobrażeń.

W tworzeniu ram instytucji znaczące są także:

1. nasze odniesienia metodologiczno-teoretyczne, świadomościowe, ideologiczne, które pozwalają na znalezienie wagi podejmowanego działania.

2. nasze emocje, efekty, elementy wolicjonalne.

3. nasze wartości, odniesienia aksjologiczne (czy wartości są podstawą naszego działania czy też towarzyszą naszemu zaangażowaniu).

M.Barbre uważał, że zadowolenie z efektów działania wynika z dążenia do zgodności 3 elementów, wzajemnie oddziałujących w działaniach. Są to:

- zaangażowanie (wartość realizowana)

- wyobrażenie celu działania, kierunku zmian

- wyobrażenie tego, co podmiot działający uznaje za pożądane dla niego samego, dla jego aktywności i środowiska.

Etapy tworzenia ram działania:

• wybór przedmiotu

• wybór metody a w tym:

• zbadanie istniejącego stanu rzeczy

• kontynuowanie edukacyjnych zamierzeń instytucji, ukazanie kierunku zmian

• zorganizowanie np. seminarium dla pracowników instytucji

W przestrzeni społecznej tworzy się wiele relacji społecznych, kształtują się normy i wartości, które dopiero czynią dany organizm instytucją symboliczną.

Bariery w konstruowaniu projektów:

• stosowanie pojęcia towarzyszenia w rozwoju

• przełamanie przyzwyczajenia do obserwowania zachowań

• traktowanie literatury przedmiotu jako punktu odniesienia

• odejście od języka życzeniowego, opisów codzienności

• brak profesjonalnej wiedzy

• brak bezpośrednich relacji badacza z uczestnikiem procesu

5a. Ruchy instytucjonalne - (pedagogie instytucji) i ich przydatność dla pedagogiki społecznej:

Zwolennicy podejścia instytucjonalnego traktują instytucję jako przestrzeń społeczną, którą można analizować, ale, w której można działać.

Ruch instytucjonalny (1968 r.) wyrósł z negacji, z zaprzeczenia ustalonego porządku. (Każdy członek instytucji ma własną koncepcję instytucji, która tworzy się w placówce). Ruch ten wyraża się w licznych działaniach, zmieniających do przekształcenia placówek oświatowych. Najczęściej ruch ten skupia się na próbach przekształcenia przestrzeni społecznej w placówkach, gdzie najważniejszymi elementami są relacje między członkami społeczności.

Interwencja instytucjonalna to ważny element pedagogii instytucjonalnych, może zmieniać jedynie wyobrażenia o sytuacji, a nie ją samą, bo główne jej determinanty znajdują się poza nią.

Pedagogie instytucjonalne są rezultatem namysłu nad porządkiem życia społecznego, prowadzącym do jego odrzucenia, zanegowania, niezgody - w konsekwencji wymuszającym aktywność podmiotu.

Poddane rekonstrukcji podejścia instytucjonalne przyjmują różne perspektywy:

→ psychologiczną - koncentrują się na jednostkach, osobach, ich związkach z instytucją.

→ psychospołeczną - odnosi się do grupy, a zwłaszcza interakcji w niej zachodzących

→ socjologiczną - obejmuje swym zasięgiem ogólny ogląd problemów dotyczących organizacji i instytucji społecznych.

Ruchy instytucjonalne (pedagogie) określa się często jako przykład procedury „badanie-działanie”, imając, że spożytkowały tę procedurę do opracowania postępowania metodycznego. W placówce, doskonaląc techniki jej badania analizowania wpływania na zmiany, na wprowadzenie modyfikacji w jej funkcji.

Istotę podejścia instytucjonalnego jest badanie tego, co niewidoczne i co dzieje się w procesie wychowania.

Instytucja nigdy nie jest bezpośrednia uchwytna, stanowi wynik skrzyżowania wyobraźni społecznej z realnością i określana jest jako ruch, dzięki któremu „siły społeczne” materializują się w formie społecznej - co oznacza, że znajdują się w trakcie tworzenia.

Instytucja istnieje w sensie: realnym, wyobrażanym, symbolicznym.

6a. APLIKACYJNE NURTY ANALIZY INSTYTUCJONALNEJ I ICH

ZASTOSOWANIE W DZIAŁANIU SPOŁ NP. W PRACY SOCJALNEJ (NP. SOCJOANALIZA, PED. INSTYT)

Ruch instytucjonalny wyrażający się w licznych działaniach zmierzających do przekształcenia placówek oświatowych stanowi reakcję na objawy zaburzeń w funkcjonowaniu tych placówek. jest to ruch umysłowy i społeczny, powstały w 1968 r. Wiodące propozycje dot. prób przekształcenia przestrzeni społ. w placówkach, gdzie najważniejszymi elementami są relacje między członkami społeczności. W pedagogice instytucjonalnej najważniejsze orientacje to te związane z pedagogiką Freinet'a, nurt psychosocjologii i orientacja psychoanalityczna.

1.nurt reprezentowany przez (…) i Vasqueza odnosi się do zmian w postrzeganiu szkoły zwłaszcza wiedzy szkolnej. Ich hasło to „twórzcie klasę nie zajmujcie się dziećmi”. W rozważaniach praktycznych stosowano różne techniki wzmacniające wymowę i aktywność ucznia w klasie szkolnej, spożytkowując ideę Freineta. Ważne jest uwrażliwienie nauczyciela na niepowodzenia szkolne, które mogą powodować izolację ucznia. Za niezbędne uznano stosowanie technik ograniczających stygmatyzację społ. dzieci z trudnościami w nauce i nawiązywaniu stosunków społ. oraz sprzyjają profilaktyce wykolejeń społ.

2.nurt psychosocjologiczny wywodzi się od R. Hess. Krytykuje on szkołę. Wszystkie wydarzenia w placówce mogą być uznane za potencjalny analizator wskazujący na zaburzenia w jej funkcjonowaniu Rezultatem wspólnej refleksji jest przygotowanie projektu pedagogicznej placówki, który określi propozycje realizacji celów i zadań.

3.źródło: psychoterapia instytucjonalna-główny cel to analiza zróżnicowania między tym co rzeczywiste, a tym co wyobrażone. Ważnym elementem jest analiza stosunku wychowawczego, wymowa odbywa się w przestrzeni społ. w określonym czasie. Asymetryczność relacji jest szczególnie widoczna w placówkach opiekuńczych i socjalnych. Należy prowadzić rozmowę, słuchać, wspólnie decydować, ważne są emocje między wychowankiem a nauczycielem.

Podstawowymi wskaźnikami dla p.s. dotyczącymi zachęty do modyfikowania stosunków społ w przestrzeni społ. placówki są:

- niezbędne jest dostrzeganie walorów osobowych wychowanka i uczynienie z tego podstawowego założenia aktu wychowawczego

- stosowanie technik niwelujących stygmatyzację społ. wychowanków

-rada wychowanków jest miejscem wymiany werbalnej, myśli, opracowanych praw i reguł społ.

-wychowawca strażnikiem prawa opracowanego przez grupę

Termin pedagogika instytucjonalna zaproponował w 1958 r. psychiatra Oury. Jej prekursorami byli JJ. Rousseau, A. Adler, P. Błoński, A. Makarenko, S. Neile. Przedmiotem pedagogiki instytucjonalnej jest przestrzeń wychowawcza, a ściślej te zjawiska i procesy, które w niej zachodzą.

A zatem zajmuje się ona analizą placówek oświatowych (zarówno instytucji wewnętrznych jak i zewnętrznych). Ważnym pojęciem jest tutaj kategoria wymiany oraz idea samorządności.

7a. Etyczne aspekty działania pedagoga społecznego. Inny i jego postrzeganie. Dylematy. Granice pomocy.

W polu działania pedagoga społecznego mamy do czynienia z wyraźna asymetrią relacji. Wszelkie sytuacje pomocnicze nasycone są władzą (nieformalną, niewidzialną). W tych sytuacjach pedagog społeczny często podejmuje decyzje za innych lub przy ich współudziale. Zadaje sobie wtedy pytanie czy wybrane działania są odpowiednie, czy podjął dobrą decyzję i czy w tej decyzji nie ma za dużo władzy. I wtedy właśnie problem etyczny staje się bardzo ważny. Stąd wg. Ricouer'a istotne staje się rozdzielenie etyki od moralności.

Moralność - coś odległego, określonego uniwersalnymi normami, aplikowane jest w naszym działaniu.

Etyka - to odczucie siebie, odczuwanie jako dobre przez podmiot.

Wymiary etyczne działania pedagoga:

• odróżnienie etyki od moralności

• kategoria asymetryczności relacji pomocy

• ambiwalencja roli społecznej

• waga postawy decyzyjnej podmiotu działającego

• władza symboliczna jaką podmiot dysponuje

• kształtowanie/kształcenie podmiotu działającego

• koncepcja aksjologicznego kryterium orientowania

• perspektywa dwoistości

• dylematy etyczne, paradoksy w polu działania

• mądrość praktyczna i sytuacyjna

Inny i jego postrzeganie

koncepcja rozumienia Innego w kategorii spotkania

• inny jako symbol pewnych relacji, odsłania nie tylko jedno z jego znaczeń a zespół znaczeń

• spotkanie z drugim w czasoprzestrzeni, która każdy człowiek dzieli z innym człowiekiem, spotkanie rodzi się z wyboru

Trzy odsłony relacji interpersonalnych, wynikające z trzech różnych rodzajów rozumienia innego

inny jako drugi - zwyczajny - wynika ze spotkania w wymiarze receptywnym, naszego doświadczanie innego zatrzymuje się na odczuciu dystansu

inny jako nieznany - rozumienie innego jako obcy obiekt do oswojenia

inny jako wartość poza sferą własności

dylematy w tworzeniu ram działania, granice pomocy i ich usytuowanie

granice pomocy wynikające z czynników obiektywnych: formalnoprawne i, rozporządzenia ustawy, przepisy

granice pomocy wynikające z czynników subiektywnych

po stronie osoby wspieranej:

• niechęć nawiązania dialogu, nie dopuszczenie pracownika socjalnego

• skrywanie się pod maską

• brak samowiedzy

• porozumiewanie się innym kodem językowym

• nie widzi potrzeby pomocy sobie, albo uważa swoją sytuacje za niemożliwa do poprawienia

• ma własne wizje pomocy

• uważa ich związek z niesymetryczny

• poczucie godności własnej

po stronie osoby pomagającej

• przyjęcie za jedynie słuszną i możliwą relację pochyłą

• dostrzeganie w pacjencie/kliencie czegoś innego niż w samym sobie, postępowanie z nim jak z jakimś przyrodniczym obiektem, który nic go nie obchodzi przedmiotowe traktowanie

• różne rodzaje przedrozumień i nadinterpretacja

• nie patrzy na wspieranego holistycznie

• jako osoba skrywa się pod płaszczem różnych metod i technik, nie odsłania się

• patrzenie na wspieranego z góry

• uznanie, że istnieją prawdy absolutne i ostateczne

• poprzestanie na scharakteryzowaniu drugiego człowieka

• nie wierzy w sensowność pomagania, wówczas zakłada maskę

8a. aksjologiczne kryterium działania społecznego - miejsce wartości w polu działania społecznego

w sensie praktycznym tworzenie instytucji symbolicznej polega na porozumieniu się, na wzajemności dzielenia norm i wartości, które ja kontrastują.

Perspektywa aktywności teorii wartości wartości w polu działania

Usytuowanie wartości na zewnątrz pola działania:

• dane zewnętrzne

• postawa podmiotu jest racjonalna i pewna

• znaczenie afektów w intencji działania jest niewielkie

• funkcja inicjująca, działanie

Usytuowanie wartości wewnątrz pola działania

• Tworzone, współtworzone w relacji z innym

• Postawa podmiotu jest wątpliwa i niepewna

• Znaczenie afektów jest istotne

• Funkcja towarzysząca

Analizując miejsce wartości w działaniu można powiedzieć, że nie muszą one „fundować” działania, mogą jedynie w nim być.

Aksjologiczne kryterium orientowania działania:

1. stanowiska fundamentalne i pryncypalne wartości stanowią funkcję sprawczą działania i sytuują się u podstaw działania społecznego; wystarczy nauczyć dobrego letycznego postępowania aby być dobrym, optymizm w sprawcze działanie

2. wartości nie stanowią bazy naszego działania a jedynie mu towarzyszą, będąc bardzo istotnym odniesieniem dla orientowania celów finalnych i dokonywania konkretnych wyborów /racjonalna koncepcja wartości/

Nie ma obowiązującego kryterium aksjologicznego orientującego działanie społeczne, chyba, że przyjmiemy tezę o pojmowaniu działania jako tworzenie instytucji symbolicznej

9a. Wybrane kwestie społeczne a praktyka działania społecznego w obszarze socjalnej /wykluczenie, marginalizacja, wyłączenie, sposoby włączania społecznego/

Kwestia społeczna - w znaczeniu węższym oznacza konkretny problem o szczególnie niekorzystnym wpływie na życie, współdziałanie członków danej społeczności, zaspokajanie jakich i czyich potrzeb jest zablokowane.

Kwestią społeczną - w znaczeniu szerszym określa się przyczynę główną wszelkich kwestii szczegółowych

Wyłączenie społeczne - proces o charakterze psychospołecznym, polegający na stopniowym wycofywaniu się jednostki z różnorodnych sfer życia społecznego, powodowany indywidualną niekompetencją, okolicznościami zewnętrznymi lub własnym wyborem.

Wyłączeni to ci, którzy choć formalnie przynależą do społeczności to jednak w rzeczywistości nie korzystają z przysługujących im praw.

Przyczyny:

• przyczyn szuka się w systemie społecznym, którego reguły jednostka poznaje na grodze socjalizacji. Jednostka która nie spełnia wymagań, nieprawidłowo funkcjonuje w rolach społecznych

wyłącznie symboliczne - społeczeństwo odrzuca inne niż własne wartości i nie dopuszcza, aby wartości osób uznanych za wyłączenie zaistniały w jego świecie symbolicznym.

Wyłączenie częściowe - wyłączenie z pewnej sfery aktywności społecznej

Instytucjonalna możliwość włączenia społecznego

• projekt „bezdomność” 2000 / Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej

• profilaktyka

• działania o charakterze osłonowym

• aktywizacja osób bezdomnych

Społeczeństwo skłonne jest obarczać jednostki wina za ich wyłączenie i dlatego konieczne jest podjęcie działaa, które zmieniłyby negatywne wyobrażenie społeczeństwa o osobach wyłączonych

Praca pracowników placówek socjalno-wychowawczych powinna polegać na:

• budowaniu wzajemne relacji z podopiecznymi, po to, aby aktywizować jego siły jednostkowe i mobilizować do tworzenia własnych projektów umożliwiających rozwiązanie trudności życiowych

• reprezentowaniu ich interesowności na zewnątrz, informowaniu ich o sytuacji.

Ubóstwo - brak dostatecznych środków materialnych do życia, stan poniżej progu dochodowego lub progu realizacji potrzeb w odniesieniu do jednej rodziny lub grupy społ.

Przyczyny ubóstwa:

- cechy zachowania osób, które uniemożliwiają im osiągnięcie sukcesu

- niechęć do ciężkiej pracy, niedostateczne wykształcenie, brak kwalifikacji zawodowych, patologia życia rodzinnego, alkoholizm, narkomania, ułomności fizycznej lub psych.

-bezduszny system społeczno-gospodarczy

W Polsce (Jarosz):

- pochodzenie robotnicze i chłopskie, niski poziom dochodów, niskie wykształcenie i kwalifikacje zaw. rodziców, dużo dzieci w domu, złe warunki mieszk. państwowy mechanizm alokacji dochodów, indywidualne sytuacje życiowe (alkoholizm. wiek, wielodzietność,)

W p.s. ubóstwo jest utożsamiane z nędzą, biedą, niedostatkiem w sensie ekonomicznym i społ.

Ubóstwo często prowadzi do zachowań dewiacyjnych i aspołecznych. Aby temu przeciwdziałać trzeba dobrze poznać środowisko i poddać je głębokiej diagnozie, aby zaprojektować działania społ. Zmieniając środowisko trzeba działać systematycznie i umiejętnie, wydobywać cechy dobra i wskazywać drogi samodzielności. Pracownik powinien wskazywać dzieciom i młodzieży różne wartości, wzbudzać w nich potrzeby zastępować negatywne formy aktywności formami konstruktywnymi.

Sposoby pracy z osobami ubogimi.:

- walka z u. powinna przebiegać w oparciu o kształcenie zawodowe i oświatę, korzystną komunikację społeczną, gwarancje przez państwo najniższe dochody

- praca środowiskowa

- przeniesienie zainteresowania z klienta na środowisko

Prewencja I - wpływ na główne przyczyny problemów socjalnych, tworzenie pozytywnego programu, plan społecznego

Prewencja II - gdy zawiedzie I, zapobieganie wzrostowi problemów, określenie obszarów depresji społecznej i ustalenie programu zajęć z grupami największego ryzyka

Prewencja III - gdy zawiodą I II, nie dopuścić do utrwalenia stanu chronicznego

Przy mobilizowaniu środowiska lokalnego stosuje się zasadę pomocniczości (subsydiarności) w życie małych str. ingerują większe, gdy te pierwsze wyczerpały już wszelkie swoje możliwości rozwiązania problemu

Org. samopomocy społ:

układy makrospołeczne -podatki

układy mezospołeczne -organizacje pozaspołeczne

układy makrospołeczne -jednostki pomagają sobie nawzajem

PRZEMOC WOBEC DZIECI

W XX w. zwrócono na to uwagę było to spowodowane

- termin „zespół dziecka maltretowanego”

- ruchy społ.-kult., które podważyły tradycyjne wartości, normy i stereotypy (pozycja dziecka)

- ruchy feministyczne

- rozwój opieki społ.

- stw. Dek. Praw. Dziecka

przemoc to nieprzypadkowe, zamierzone i niezamierzone zachowania dorosłych, które wykraczają poza funkcjonujące społ. standardy i normy postępowania z dziećmi, w wyniku których doznaje ono krzywd w postaci bezp. czynów lub zaniedbań.

P.s. zainteresowała się przemocą, bo jej konsekwencją są zachowania antyspoł., przestępczość i zab. zachow. i funkcj. w społ. i w rodzinie. jest to problem społ.

P.s. ma projektować i organizować działania zmierzające do ochrony dziecka przed przemocą. Mają to być działania profil. i kompensacyjne. Jednym z rozwiązań jest wprowadzenie do rodziny opiekuna-doradcy. Ważne jest działanie pedagogów szkolnych, pracowników socjalnych i poradni rodzinnych.

10a. PEDAGOGIKA SPOŁECZNA I PRACA SOCJALNA

Praca socjalna to teoria i praktyka. To interdyscyplinarna nauka jak i rozległa płaszczyzna działań profesjonalnych, paraprofesjonalnych, pozasystemowych i samopomocowych. Stymuluje ład i sprawiedliwość społeczną ,stoi na straż praw człowieka do życia i godności. Jest nieustannie wzbogacana środkami, metodami i siłami profesjonalnych kadr lecz nadal jest zbyt słaba i niedoskonała by sprostać stawianym jej zadaniom.

Tempo polskich przemian, dynamika zjawisk społ.(bezrobocie, ubóstwo, przemoc)nadal wyprzedzają skuteczne rozwiązania systemu. Gospodarka rynkowa zawsze sprzyjała polaryzacji społeczeństwa, lecz w Polsce wprowadzona ją w b. krótkim czasie.

Praca socjalna od 1990 stanowi w Polsce ważną instytucją życia społecznego i instrument polityki społ.. Zadania: diagnozowanie, wspieranie, kompensowanie nierówności dysfunkcji w codziennej egzystencji jedn. grup i całego społeczeństwa

Cel: zapewnienie społ. ładu i wdrażanie elementarnych zasad sprawiedliwości dbałość p przestrzeganie prawa każdego człowieka do godnego życia.

Rozwój, instytucjonalizacja i profesjonalizm pracy socjalnej wyznaczane są potrzebami społ. prawami ekonomii i gosp. rynkowymi. Wzory należy czerpać z krajów które sprawnie połączyły kapitalizm z pomocą socjalną (USA, GB)

Def. pracy socjalnej z Ustawy o Pomocy Społecznej (29XI90)

pomoc społ. jest instytucją polityki społ. państwa, która ma umożliwić osobom i rodzinom przezwyciężanie trudności życiowych, których nie są w stanie pokonać sami. to działalność zawodowa skierowana na pomoc we wzmocnieniu lub odzyskaniu możliwości funkcjonowania społ.

Praca socjalna czerpie środki z budżetu i rozprowadza je wśród potrzebujących pomocy. Kształtuje więzi społ. integruje środowiska Praca socjalna jest zawodem trudnym, wymagającym kwalifikacji, umiejętności i predyspozycji, odpowiednich cech osobowych Niesie ze sobą odpowiedzialność za los najsłabszych jednostek i za środowiska lokalne.

Praca socjalna zwraca uwagę na problemy jednostkowe, grupowe, środowiskowe. Musi umieć rozstrzygać je w szerokim kontekście środowiskowym. Pracownik socjaln. poza zdiagnozowaniem pojedynczego przypadku musi dokonać analizy tego zjawiska na tle szerokich uwarunkowań społecznych i ekonomicznych Metody pracy środowiskowej służą badaniu środków możliwości, zasobów ludzkich i potencjalnych obszarów ich wykorzystywania.

Cel: zainspirowanie pełnego usamodzielnienia się jednostki. Praca socjal. to przede wszystkim zespół racjonalnych, przemyślanych działań, które doprowadzają jednostkę do normalnego, samodzielnego funkcjonowania społecznego Praca socjalna likwiduje problemy i bariery, niezbędna jest wiedza o potencjalnych zasobach człowieka, które należy wykorzystywać przy kompensacji, reedukacja, resocjalizacja, rewalidencja Należy wykorzystać więzy rodzinne i kontakty z osobami znaczącymi (autorytety). Cel: aktywność i samodzielność podopiecznego i jego rodziny i upodmiotowienie świadczeniobiorcy.

Pedagogika społeczna i praca socjalna to odrębne dyscypliny nauk. Teoretycznie tożsame. Praca socjalna jest dziedziną pedagogiki społecznej

Pierwsi pedagogowie społ. chcieli za pomocą ruchów społecznych niepodległościowych, politycznych ,pobudzić biernych do odmieniania swojego losu i narodu. Pracownicy socjalni są nastawieni na pomoc osobom słabym, niezaradnym i doprowadzić ich do samodzielności. P.s. wypracował teorię skutecznego ujawniania pobudzania i utrwalania sił ludzkich w środowiskach niedorozwoju i zaniedbań. P.s. podkreśla związek pomiędzy aktywizowanymi jednostkami i grupami społ. a ich środowisku życia: uruchomione siły ludzkie polepszają sytuację i warunki życia swego środowiska, z kolei owo ulepszone środowisko oddziałuje korzystniej i pobudzająco na te same jednostki. Proces ten rozwija się pod okiem kompetentnego pedagoga społ. Fundamentalną teorią p.s. jest ulepszanie środowiska siłami ludzi tegoż środowiska dla zapoczątkowania i rozwijania spirali melioracyjnej na coraz wyższym stopniu wzajemne oddz. ludzi i ich środowiska. Praca socjalna opiera się na 3 metodach skutecznego postępowania opiek. w „stawianiu na nogi” swoich pacjentów oraz w zaszczepianiu im zaradności. Każda z metod związała się z odmienną doktryną naukową i w niej poszukiwała motywacji poprawnego działania. Metoda prowadzenia indywidualnych przypadków rozpatrywała jednostkę w kontekście rodziny, szkoły, pracy - oparta na psychologii głębi Freuda).

Metoda socjalnej pracy grupowej (dot. małych grup: rodzina, krąg koleżeński-rozszczepiła się na: nurt zw. z psychologią społ. i 2 zw. z psychoterapią grupową)

metoda socjalnego org. wspólnoty sąsiedzkiej (praca z grupą sąsiedzką zw. z socjologią)

11a. Praca socjalna jako pomoc w rozwoju i we włączaniu w relacje społeczne:

Pracę socjalno-wychowawczą pojmujemy jako działalność o charakterze pomocy w rozwoju jednostce, grupie, społeczności, które ulepszając, przekształcając środowisko powoduje, iż wychowanek, podopieczny rozwija się korzystniej, zgodnie z normami rozwoju.

Wychowanie realizowane jest w 3 aktach wychowawczych: wzrost, wzrastanie i wprowadzanie, które składają się na pomoc w odniesieniu do 3 sfer aktywności jednostki: biologicznej, społecznej, kulturowej.

Rozwój biologiczny → pielęgnacja, wyrównywanie braków organizacyjnych, oraz pobudzanie rozwoju dzięki rekreacji, aktywności fizycznej, itp.

Rozwój kulturalny → organizowanie sytuacji wychowawczych w kierunku budzenia aspiracji i zainteresowań, przekazywania norm i zasad, wprowadzanie do uczestnictwa w kulturze.

Rozwój społeczny → podejmowanie przez wychowawcę działań ułatwiających wychowankowi przyswajanie ról społecznych, internalizację norm i zasad grupowych, uczenie się zachowań, nabywanie umiejętności oceny grupy, itp.

Wychowanka, podopiecznego postrzegamy jako jednostkę w czasie całego życia. Przekształcić środowisko można na 3 sposoby (metody): indywidualnego przypadku, pracy z grupą, organizacji społeczności lokalnej.

A zatem praca socjalno-wychowawcza, to złożona działalność nakierowana na pomoc w rozwoju biologicznym, społecznym i kulturowym, organizowana w stosunku do wychowanków, podopiecznych, zróżnicowanych pod względem wieku i sytuacji społecznych, w jakie są uwikłani. Jej podstawowym walorem powinna być skuteczność i sprawność.

Wg koncepcji Szatur-Jaworskiej praca socjalna odnosi się do pracy opiekuńczej, pośrednio ma powiązanie z psychoterapią, wychowaniem i organizacją uczestnictwa w kulturze. Praca socjalna może przyjmować różne formy od pomocy doraźnej do długofalowych działań wspierających rozwój jednostek, grup.

Rola pracy socjalnej to leczenie „choroby społ.”, nacisk na powrót do normalności a nie na dynamikę i rozwój. To profesjonalne działanie polegające na pomocy jednostkom i grupom, to zdefiniowana instytucjonalnie, profesjonalna i wyspecjalizowana aktywność uzasadniająca ingerencję w procesy społ. i indywidualne ludzkie losy. To działanie społ. ułatwiające jednostkom włączenie się w życie społ.

Wg M. Richmond i jej teorii pracy socjalnej ma ona na celu: zrozumienie jednostki, zabiegi psychoterapeutyczne, rozładowujące jej lęk, gniew, niepewność, wprowadza nadzieję i wiarę we własne możliwości.

Zadania pracy socjalnej: diagnozowanie, wspieranie, kompensowanie nierówności dysfunkcji w codziennej egzystencji jedn. grup i całego społeczeństwa

Cel: zapewnienie społ. ładu i wdrażanie elementarnych zasad sprawiedliwości , dbałość p przestrzeganie prawa każdego człowieka do godnego życia.

Praca socjalna zwraca uwagę na problemy jednostkowe, grupowe, środowiskowe. Musi umieć rozstrzygać je w szerokim kontekście środowiskowym. Pracownik socjalny poza zdiagnozowaniem pojedynczego przypadku musi dokonać analizy tego zjawiska na tle szerokich uwarunkowań społecznych i ekonomicznych Metody pracy środowiskowej służą badaniu środków możliwości, zasobów ludzkich i potencjalnych obszarów ich wykorzystywania.

Cel: zainspirowanie pełnego usamodzielnienia się jednostki. Praca socjalna to przede wszystkim zespół racjonalnych, przemyślanych działań, które doprowadzają jednostkę do normalnego, samodzielnego funkcjonowania społeczeństwa Praca socjalna likwiduje problemy i bariery, niezbędna jest wiedza o potencjalnych zasobach człowieka, które należy wykorzystywać przy kompensacji, reedukacja, resocjalizacja, rewalidencja Należy wykorzystać więzy rodzinne i kontakty z osobami znaczącymi (autorytety). Cel: aktywność i samodzielność podopiecznego i jego rodziny i upodmiotowienie świadczeniobiorcy.

12a. Modele pracy socjalnej

Relacyjny

Model relacyjny pracy socjalnej - praca socjalna jako pomoc w rozwoju i we włączeniu relacje społeczne.

To podejście do pracy społecznej można traktować jako aplikację podstawowych przesłanek koncepcji pracy społecznej do obszaru pracy socjalnej

to podejście pozwala na realizacje funkcji mediacyjne pracy socjalnej

jest nastawiony na promocyjnie i rozwojowo

polega na pomocy osobnikom zagrożonym wyłączeniem, wyłączających się i już wyłączonych

Z metodycznego punktu widzenia ważna Ti jest rola pracownika socjalnego, zmienna w zależności od przyjętego wzoru postępowania.

Walorem pracownika socjalnego podejmującego działanie zorientowane relacyjnie wobec indywiduum jest „zdystansowanie uczestnictwa, które pozwala na zrównoważenie relacji i dzięki temu pozostawienie pola do:

• podjęcia inicjatywy

• doświadczania nowych zadań

• podejmowania prób

• wycofywania się

• dojrzewania

walorem pracownika socjalnego orientującego swe działania w obszarze pracy socjalnej na grupę, społeczność jest aktywność, „wyraźna obecność inspirująca innych do czynu i sprawstwa.

Realizacja działania w pracy społecznej zorientowanej relacyjnie odnosi się do sfery prywatnej (braków odczuwanych indywidualnie, które nagromadzone mogą stać się dopiero kwestią społeczną; relacji, które z natury swej należą do sfery prywatnej), która z jakiś powodów została ujawniona, odkryta i staje się przestrzenna dla działań publicznych (instytucji, pracowników)

Model radykalny pracy socjalnej - Oparty na przesłankach ideologii radykalnych i reformatorskich odniesienia pedagogiki społecznej dotyczą orientacji zbiorowej, wyrażającej się w określonym stosunku do społeczeństwa charakteryzuje się stymulowanie procesów transformacji i przekształcania. Pozwala na realizowanie kontentującej funkcji pracy socjalnej;

Radykalna praca socjalna wyraża się w eliminowaniu jakiejkolwiek formy czy treści praktyki, która służy utwierdzeniu klasy średniej i stąd stanowi system opozycyjny, który opiera się na dokumentacji kapitalistycznej formacji społecznej.

Radykalna praca socjalna - akcent na strukturę.

Źródła problemów społecznych;

Struktura społeczno-ekonomiczna np. nierówność społeczna, dominujące praktyki, dominujące przekonania społeczne, proces stygmatyzacji.

Diagnoza:

Struktura społeczno-ekonomiczna jest nieadekwatna dla potrzeb jednostek np brak władzy, ideologii, ograniczenia społeczeństwa, konflikty między grupami, niemożność zamiany sytuacji; efekty naznaczenia; agresyjne struktury społeczno-ekonomiczne.

Cel:

Pomoc jednostkom w zamianie i uzyskaniu kontroli nad strukturami wpływającymi na ich życie np. zwiększenie władzy, pomniejszenie ideologicznych ograniczeń społecznych, zabezpieczenie środków materialnych przez zmianę opresyjnych struktur społecznych

Wskazania metodyczne;

Umożliwienie zmiany jednostkowej i odzyskanie kontroli np. edukacja społeczna, aktywne wykorzystywanie środków, empatia społeczna, wsparcie społeczne, krytyczna świadomość, wzmocnienie, rzecznictwo, obrona.

Orientacje działania społecznego, reprezentatywnego dla tego modelu najogólniej określa raczej poszukiwanie dróg budowania nowego porządku społecznego, który zmieniłby równowagę między mniejszością a większością, nie zaś poszukiwanie sposobów włączenia społecznego jednostki do uprzywilejowanej większości.

Praca socjalna zorientowana radykalnie odwołuje się do przesłanek bliższych sferze publicznej. Tym, co konstytuuje przestrzeń polityczną, jest to, co mamy wspólnego. Praca socjalna w tym sensie może być traktowana jako praca polityczna, która tworzy przestrzeń polityczną, tego, co jest wspólne, tworzące wspólnotę.

13a. PRACA SPOŁECZNA I PRACOWNIK SPOŁECZNY W KONCEPCJI H.RADLIŃSKIEJ - WSPÓŁCZESNE UJĘCIE PROFESJI SPOŁ. (KRYTYKA, DYSKUSJA, PRZYKŁADY)

Istota pracy społecznej „Praca społ. przetwarza środowisko siłami człowieka w imię ideału”. Na każdego człowieka oddziałuje środowisko społ. jego życia, czyli warunki, okoliczności, ludzie, rzeczy, widzialne urządzenia i nieuchwytne myśli i czucia które je stwarzają. człowiek nie musi poddawać się biernie wpływom środowiska poznając rzeczywistość może wybierać z niej to z czego uczyni narzędzie przebudowy środowiska. Postawa człowieka może być twórcza. Od wyboru narzędzi przebudowy zależy byt pojęć i uczuć, które żyją w ludziach. Zmiana ludzi, ich wzajemnych stosunków odbywa się równolegle i współzależnie. Przemiana dokonuje się w imię ideału, którego chcą urzeczywistniać ludzie. Praca społ. to wydobywanie i pomnażanie sił ludzkich ich usprawnianie i organizacja dla dobra ludzi.

Pracownicy społeczni inaczej inżynier społ. planują przemiany, org. urządzenia społ., i sposoby działania. Pracownik powinien liczyć się z ludźmi, od tego zależy wydajność pracy. Tworzywo społ. jest żywe i twórcze. Jest aktywnym czynnikiem. Pracownik jako działacz opiera się na trwałych podstawach jakie daje mu rozpoznanie warunków działania i umiejętność używania narzędzi. Dzięki temu staje się skutecznym budowniczym niezbędnym pomocnikiem. Pracownik społ. rozpoznaje potrzeby, widzi, uświadamia sobie cele i środki przemian, przewiduje skutki pracy. Powinien rozumieć człowieka i istotę więzi społ., znać różne formy życia społ. i gospodarki społecznej. Musi znać wartość kultury sposoby jej upowszechniania, wprowadzania nowych sił w twórczość kult. Powinien znać podstawy wiedzy o człowieku ,społeczeństwie i kulturze, radzić sobie z nowymi okolicznościami. Musi umieć postrzegać, wiązać spostrzeżenia, rozumować na podstawie krytycznie ocenionych faktów.

Do podstaw wykształcenia pracownika społ. należą nauki o człowieku. Biologia pomaga zrozumieć przebieg życia, potrzeby ludzkie zmieniające się w różnych fazach rozwoju i warunkach i podstawy higieny społ. Psychologia pozwala poznać istotę, która spostrzega i rozumie, odczuwa emocje. Pedagogika daje wiedzę jak człowiek może opanować i wzbogacić siebie, oddziaływać na innych, wprowadzając ich w świat wartości i rozwijając ich uzdolnienia. Socjologia jest ważna jako nauka o grupach ludzkich i formach więzi społecznej. Historia pozwala zrozumieć przeszłość żyjącą w dniu dzisiejszym, trwałość dążeń, zmienność warunków bytu ustroju. Polityka społeczna udostępnia wiedzę o zjawiskach społ. i gosp., wskazuje zadania i drogi przebudowy środowiska Pracownik społ. musi poprawnie rozumować, koniecznie przemyśleć zasady, które kierują poglądami na świat oraz źródła etyki(filozofia)

Pracownik społ. musi dostrzegać jednostki, być empatą gotowym zawsze do pomocy, strzec się wścibstwa, narzucania swojego autorytetu. Powinien posiadać umiejętności uogólniania ,musi wyrabiać w sobie pewne cechy uwagi i wyobraźni, dostrzegać oddzielne fakty i wiązać je w całość. W pracach społ. potrzebna jest wytrwałość, cierpliwość i wytrzymałość nerw. Pracownik społ. powinien czuć się odpowiedzialny za swoje słowa i poczynania.

Zasady etyki pracownika społ.(Radlińska)

*człowiek to najwyższa wartość o nienaruszalnym prawie do samostanowienia

*wszyscy są równi w dostępie do usług socjalnych

*praca socjalna to działalność bezinteresowna

*podopieczny ma prawo do pełnej inf. o swojej sytuacji

*tajemnica zawodowa

*działanie socjalne nie może naruszać dóbr osobistych

*postawa tolerancji

*bezstronność

Wychowanie społ. wymaga życzliwego stos. do wszystkich wartości współżycia ludzkiego, poszanowania jednostki.

pracownik społ. powinien być wyrozumiały najskromniejszych pobudzać, rozbudzać zainteresowania, obiektywnie i precyzyjnie formułować cele, znać dusze ludzkie, harmonizować czynniki różne, orientować się w dynamice życia, służyć swą fachowością ogólnemu dobru, mieć wyobraźnię, podążać w grupie lecz jej nie wyprzedzać, zjednoczyć się z nią, być odważnym, gotowym do ryzyka osobistego

Funkcje pracownika socjalnego:

-diagnostyczna, planistyczna, terapeutyczna, edukacyjna, administracyjna, organizacyjna koordynatorska, usługowo-operacyjna .decyzyjna, kontrolna, doradczo-informacyjna.

14a. Kultura profesjonalnego działania społecznego

Kształcenie pedagogów społecznych jest w istocie przygotowaniem do 3 rodzajów aktywności: badania, działania, kształcenia.

Teza ta nawiązuje do pierwszych idei kształcenia pracowników społecznych realizowanych od 1925 r. SPS-O przy WWP.

Miernikiem dobrze przebiegającego procesu kształcenia przygotowującego do działań w obszarze praktyki społecznej wydaje się być to, że podmiot działający pojmuje sens i znaczenie aktywności innych oraz sens i znaczenie podejmowanego przez siebie działania wobec innych.

Profesjonalizacja pracy socjalnej wyraża się w uwzględnieniu reguł postępowania naukowego w kształceniu a następnie w działaniu, dyplomowanych pracowników socjalnych.

Dążenie do precyzyjnego przygotowania do konkretnego zawodu charakteryzuje tendencję do profesjonalności pracy socjalnej. Od tego typu przygotowania wymaga się, aby spełniało porównywalne w danym kraju, bądź kontynentu wysokie standardy kształcenia.

Pedagog społeczny to ktoś wykształcony poliwalentnie , przygotowany do zawodowej pracy społecznej i badań społecznych, podejmujący działania i zadania w wielu polach praktyki społecznej. Szczególnie podkreśla się równoległość przygotowania do badania - działania - kształcenia. Współcześnie coraz częściej używa się sformułowania profesja społeczna, której jest on przedstawicielem. Podejmujący działania z wolontariuszami, ochotnikami, działaczami społecznymi, dążącymi do profesjonalności. Powinien być świadomy zasad pracy społecznej, powinien posiadać predyspozycje charakterologiczne, ustawicznie się doskonalić, kształcić poprzez kursy i szkolenia, znać metody (studium indywidualnego przypadku, praca z grupą, praca ze społecznością), techniki i procedury.

Walory profesjonalności: dbałość o proporcjonalność relacji, posługiwanie się językiem naukowym, kompetencje wyjaśnienia i interpretacji, kompetencje aksjologicznego działania, techniczne, operacyjne, umożliwiające ocenę związków i mechanizmów.

Profesje społeczne - korporacje zawodów społecznych, grupujące przedstawicieli środowiska asystentów społecznych, wychowawców, animatorów, przygotowanych do podejmowania działania społecznego, z 3 kategoriami osób: zagrożony wyłączeniem, wyłączający się i już wyłączony. Przedstawiciele profesji społecznych ukierunkowują swe działania na opiekę i pomoc, na wychowanie (edukacje) i animację.

Aktywność ich łączy wspólny cel, to jest ułatwienie w nawiązywaniu relacji społecznych, wyzwalające mechanizm włączenia do życia społecznego. Realizują swoje zadania w trzech wymiarach: „z”, „wobec”, „poprzez” osoby, z którymi współpracują.

Elementem integrującym różnorodne zawody społeczne są podobne zadania szczegółowe, podobny system wartości w którym podkreśla się wspólną misję, swego rodzaju powołanie wszystkich tych, którzy działają na rzecz innych i z innymi.

Kultura profesjonalnego działania

Rozumie się jako formę aktywności, w której w sposób świadomy w działaniu, zwłaszcza zaś w podejmowaniu decyzji, spożytkowuje się swoja wiedzę o jednostce i o środowisku oraz relacjach między nimi i czyni się to w sposób zrównoważony i harmonijny, uwzględniający wrażliwość emocjonalną. Ważnym atrybutem działania profesjonalnego jest również przygotowanie do wyrażenia poglądów, opisu i oceny zjawisk, sytuacji, projektowanie itp. elementów procesu, w sposób ustrukturyzowany i posługując się językiem naukowym, właściwym dla przyjętej orientacji teoretycznej.

15a. Prekursorka idea kształcenia w Studium pracy -- społeczno oświatowej WWP

Studium Pracy zostało założone przez Radlińską w 1925 r przy Wydziale Pedagogiki Wolnej Wszechnicy Polskiej miało kształcić nauczycieli młodzieży pracującej, dorosłych organizatorów życia, bibliotekarzy, pracowników społecznych dla instytucji i resortów kulturowo-oświatowych i opiekuńczych. Kurs był roczny ,uzupełniony rokiem samodzielnej pracy na placówkach, w tym czasie odbywały się konferencje oświatowe W 1930 przyjęty schemat organizacyjny WWP- studia objęły kurs 2-letni wprowadzający do uzyskanie świadectwa i 4-letni do dyplomu. Wolne 2 lata były zaliczane z innych wydziałów(zazwyczaj z poprzednich studiów)W 1937 wprowadzony własny program 4-letni,zachował wolność wyboru ściślejszej specjalizacji i w związku z nią przedmiotu dodatkowego. Na czele stała Rada Naukowa(dziekan wydz. pedagogiki ,Kierownik Studium, przedstawiciele instytucji założycielskich i wykładowcy: M. Grotowski, M B Godecki, K. Krzeszowski, J. Korczak).

Gdy WWP uzyskała status szkoły akademickiej .SPS-O stało się sekcją wydziału pedagogicznego na równi z innymi kierunkami studiów. Absolwenci mogli uzyskać stopnie naukowe. Równocześnie zanikł czynnik społeczny w kierownictwie.

Słuchacze Studium byli starsi od innych studentów, różnili się wykształceniem i doświadczeniem. Żądanie uprzedniego wykształcenia wyższego nie dało się utrzymać: ponad 60% kobiet i 50% mężczyzn zgłaszało się o zaliczenie studiów rozpoczętych ,nawet prawie skończonych na innych wydziałach/uczelniach.

Wszyscy zdawali wstępne kolokwium(rozmowa o spostrzeżeniach, dotychczasowych poczynaniach w pracy społecznej , zamierzeniach na przyszłość

Wymaganie roku uprzedniej pracy społecznej rozstrzygnęło o doborze słuchaczy, wstępowali tylko ci którzy mieli już doświadczenie i pojęcie o takiej pracy. Najwięcej osób legitymowało się pracą na placówkach oświatowych i samorządowych, stowarzyszeniach młodzieży i harcerstwie, organizacjach spółdzielczych, rodzinnych i zawodowych Radlińska starała się dawać dostęp do wielkich dzieł i wartości, zbliżyć studentów do tego co znane i przeczuwane. Uczyła odnajdowania oceny i wyboru np. przez wycieczki po kraju i zagranicy. Radlińska usiłowała pogłębić zainteresowania każdego sobą jako twórcą i towarzyszem, zwracała uwagę na konieczność zdobycia postawy badacza, rozbudzała zainteresowania filozoficzne i badawcze. Praktyka miała zbliżyć studentów do instytucji badawczych. W nauczaniu liczyła się z trudnymi warunkami pracy społecznej, z koniecznością opanowania niespodziewanej sytuacji Byłą surowa i niedogotowana.

16a. Elementy porównawcze pedagogiki społecznej w Europie

Tradycje pedagogiki społecznej w Europie

• Pedagogika społeczna rozwijała się w Europie od połowy XIX w. (K. Mager, F. Diestterweg, P. Natorp, H. Nohl - prekursorzy)

• Nohl wprowadził pedagogikę społeczną na uniwersytet i wykreował ją jako profesję

• W wielu krajach europejskich można odnaleźć wspólne tradycje tej dziedziny jako profesji np chrześcijański nakaz pomocy biednym, zaspokojenie zarówno duchowych jak i materialnych potrzeb

• Wg Thagener'a - współczesnego pedagoga społecznego prototypami pedagogów społecznych byli: zgromadzenie misjonarzy św. Wincentego a' Paula 1625, salezjanie, świeckie opiekunki dzieci - 1740-27 zakład wychowawczy Pestalozziego - 1746-1827

Współczesne umiejscowienie pedagogiki społecznej na gruncie europejskim

• Pierwsza próba uogólnień dorobku pedagogiki społecznej została przedsięwzięta pod aspiracjami międzynarodowej federacji wspólnot wychowawczych FICE, powstałej z poparciem UNESCO w 1948 r

• W większości państw należących do FICE, pedagogika społeczna traktowana jest głównie jako praca w pobytowych placówkach opiekuńczo-wychowawczych, ale przypisywana jej bywa także praca w środowisku lokalnym

• Jones najsilniejszą pozycję pedagogiki społecznej odnajduje się w Niemczech; we Francji pedagogika społeczna utożsamiana jest z naszą pedagogiką specjalną; w Holandii pedagogika społeczna ukształtowała się jako profesja w latach 90'; Danii na początku lat 90' zintegrowano kształcenie pedagogów opiekuńczo-wychowawczych, specjalnych, przedszkolnych, czasu wolnego

• W Europie występują złożone i wielorakie podejścia do pedagogiki społecznej

• We wszystkich wymienionych krajach rozwija się w relacjach z pracą socjalną

• Koncepcja pedagogika społeczna, wzbudziła zainteresowanie w Rosji oraz w krajach byłego ZSRR; w Rosji tworzenie zawodowego pedagoga społecznego rozpoczęło we wczesnych latach 90' / również z pracą socjalną

• Pedagogia społeczna nie ma także długich tradycji w Wielkiej Brytanii

• Poszukiwanie międzynarodowej koncepcji pedagogiki społecznej

• Globalizacja, rozszerzenie UE - międzynarodowe zbliżenia wartości społecznych i upodobnienie problemów społecznych stanowiących relacje pedagogiki społecznej

• Walter Lorenz i Juha Hamalainen - obaj badacze zestawiają pedagogikę społeczną i pracę socjalną, widza tą pierwszą jako zintegrowaną teorię wspomagania społecznego funkcjonowania ludzi, w odróżnieniu od tej drugiej teorii, w której rozwijane są modele interwencji pomocowych w zależności od ich kontekstu instytucjonalnego

Rozwój pedagogiki społecznej przebiegał inaczej w różnych krajach europ wiązało się to z warunkami historycznymi dyscyplina ta wiąże się z aktualnymi warunkami społecznymi

Niemcy-samodzielna teoria pedagogiki społecznej rozwinęła się po I wojnie światowej jako wyraz krytyki kultury, pedagogicznych reform i ruchu młodzieżowego. PS była obok rodziny i szkoły trzecim obszarem wychowawczym i kształceniowym ,zadań adresowanych do wszystkich, a szczególnie kompensacyjną pomocą wych. w sytuacji kryzysowych. Była teorią na użytek praktyki. jej przedmiotem była społeczno-pedagogiczna praktyka w obrębie opieki i pomocy młodzieży i pomocy socjalnej a nie całość wychowania. Zasadniczą rolę odgrywały potrzeby wypływające z praktyki a nie uzasadnienia teoretyczne Chodziło o przeciwdziałanie ograniczeniom zakładowego wychowania wyznaniowego i biurokratycznym formom opieki temu miało służyć teoretyczne wyodrębnienie obszaru praktyki, ubiegającego się o społeczne uznanie. Stawiała w centrum zainteresowanie działaniem pedagogicznym i pedagog. stosunek do człowieka dojrzałego, do „stającego się”.

Polska Natorp miał wpływ na tworzenie się myśli pedagogiki społecznej w Polsce , z jego teorii korzystała Radlińska. U nas pedagogika społeczna koncentrowała się jednak na analizie warunków życia. Kamiński podkreśla, że pedagogika społeczna była specyficznie polska. Początkowo nosiła piętno historyczno-polityczne (walka o niepodległość) sytuacji kraju, co widać w koncepcji oświatowej Radlińskiej(np. książka kształtuje byt narodowy)Pedagogika społeczna odpowiadała na potrzeby i problemy polskiego społeczeństwa, które były bardzo szerokie na początku XX w

Radlińska widziała PS jako całość obejmującą działalność opiekuńczo-wychowawcza, kulturowa, socjalna czyli to co stanowi element tworzenia środowiska wychowawczego człowieka Dziedziny te są współzależne i komplementarne. Radlińska miała doświadczenie pracownika społecznego, oświatowego, była związana z ruchami niepodległościowymi, uczyniła ,zdaniem Kamińskiego, z polskiej PS swoistą dyscyplinę w międzynarodowym środowisku pedagogiki społecznej. Pedagogika społeczna w jej ujęci miała charakter normalizujący -wyrównywała braki, ale również postulowała podejmowanie aktywności urzeczywistniającej możliwości społ. wyzwalającej nowatorstwo, twórczość i pozytywną zmianę społ.

Europejska PS mimo różnic ma także punkty styczne ,cel niemieckie i polskiej pedagogice społecznej jest zbieżny, chodzi o poprawę funkcjonowania społeczeństw.

1. Aleksander Kamiński i jego twórczość pedagogiczna. Dyskusja o przeszłości wobec teraźniejszości i przyszłości”- pod red. E. Murynowicz-Hetka,, H. Kubicka, M. Granosik, Łódź, 2004

Teza: Pedagogiczna twórczość A. Kamińskiego źródłem dyskusji i polemiki

Książka ta ukazała się z okazji100 rocznicy urodzin Kamińskiego. Wszechstronnie ukazywano jego osobę oraz poglądy pedagogiczne, refleksją objęto różnorodne obszary jego naukowej i społecznej działalności. W refleksji tej wzięło udział bardzo wiele osób, reprezentujących różne dziedziny, różne podejścia do pedagogiki, różne pokolenia.

Założenie ksiązki jest takie, iż warunkiem rozwoju nauki jest kontynuacja, kumulowanie wiedzy, która powinna być analizą, czasem sporem, wyciąganiem nowych wniosków z istniejących przesłanek, ale przede wszystkim stawianiem nowych pytań , na które będzie się szukać odpowiedzi. Praca stwarza możliwość refleksji nad koncepcjami pedagogicznymi Kamińskiego. Ksiązka stanowi ocenę twórczości i dorobku Kamińskiego. Można w niej odnaleźć 3 grupy tekstów:

• Zbiór tych prezentacji, w których bezkrytycznie podkreślone jest znaczenie i doniosłość dorobku Kamińskiego, została tam pominięta krytyka, wątki kontrowersyjne nie zostają podejmowane, podkreśla się zgodność teorii i praktyki

• Zbiór tekstów pokazujących wartość jego spuścizny, nie unikające krytycznej ocenie jej przydatności współczesnej. Koncepcje Kamińskiego są rekonstruowane. Ukazano negatywne oceny w odniesieniu do jego twórczości. Stosowane są zabiegi taktownościowe - ukazanie wielkości osoby mistrza, jego twórczości, autorzy starają się nie urazić kontynuatorów Kamińskiego. Widać też zabiegi usprawiedliwiające wobec krytyków np. poprzez ukazywanie na kontekst polityczno-społeczny.

• Opracowanie pokazujące wyłącznie słabość i nieaktualność wybranych wątków koncepcji Kamińskiego. Odnoszą się one do wyraźnie sprecyzowanego fragmentu twórczości. Odniesienie to ma charakter porównawczy ze swoim poglądem, wskazuje na słabość omawianych koncepcji.

Silna grupa pierwszych tekstów świadczy o tym, że Kamiński widziany jako wzór do naśladowania. Zwrócono uwagę na dzielność, która w koncepcjach wychowawczych zajmuje ważne miejsce rozumiane jako cecha charakteru, zadanie, służba. Dzielność człowieka wpływa na siłę kraju. Wątkiem, który jest istotny także współcześnie to czas wolny, który spełnia funkcję odpoczynku, zabawy i pracy nad sobą. Aktualizację rozumianego przez Kamińskiego czasu wolnego można znaleźć pod warunkiem wprowadzenia w polityce zmian. Takie samo zagadnienie pedagogiki społecznej jest niezwykle interesujące i aktualne.

Książka zawiera wiele poglądów, które świadczą o jego wybitnej twórczości. Wątki są nadal aktualne, ciągle do nich powracamy, odkrywamy na nowo i zastanawiamy się, czy coś zmienić. Jest to niewątpliwie kontynuacja stanowiąca o rozwoju nauki.

2. „Geneza i rozwój pedagogiki społecznej” pod red. I. Lepalczyk, J. Badura

Teza: Helena Radlińska miała duży wkład w rozwiązanie problemów oświaty ludzi

Helena Radlińska, twórczyni pedagogiki społecznej, zainteresowała się problemem wsi polskiej. Jej teoria pedagogiczna miała służyć wyrównywaniu krzywd i upośledzeń ludzkich poprzez przekształcanie środowiska własnymi siłami w imię ideału. Radlińska była świadoma opóźnienia materialnego wsi polskiej oraz opóźnienia kulturowego, dlatego chciała ją unowocześnić. Miała bardzo duży wkład w rozwiązywanie problemów oświatowych ludzi. W 1918 r. opublikowała artykuł „Pilna sprawa szkolna”, w którym poddała ostrej krytyce dotychczasowe formy kształcenia młodzieży w Królestwie. Podkreślała potrzebę wprowadzenia 7-klasowej,obowiązkowej szkoły jednolitej dla miasta i wsi, dostosowania systemu oświaty do potrzeb kraju, a nie rosyjskich wzorów, podkreślała również uwzględnienie w nauce bieżących spraw oraz podejmowanie przez szkołę współpracy z lokalnymi instytucjami kultury. Odrzucała zdecydowanie szkolnictwo trójpoziomowe, bo ono uniemożliwiało dzieciom uczestnictwo w szkolnictwie średnim. Za szczególnie ważne uważała kształcenie dzieci w wieku 14-18 lat oraz dokształcanie. Za właściwe szkoły pracy społecznej Radlińska uważała uniwersytety ludowe, była również entuzjastką ludowych szkół rolnych. Rozważając przygotowanie młodzieży do pracy zawodowej na wsi trzeba wyjść poza szkołę, brać pod uwagę potrzeby i możliwości danego terenu. Trzeba udoskonalić hodowlę, zagospodarowanie pastwisk, tak dojdzie do przebudowy wsi.

Radlińska podkreślała, że oprócz szkoły ogromne znaczenie mają pozaszkolne placówki kulturalno-oświatowe np. biblioteki i czytelnie. Współpartnerem szkoły w przetwarzaniu środowiska i współorganizatorem oświaty pozaszkolnej jest spółdzielczość. Radlińska zaliczała: kółka rolne i koła gospodyń wiejskich. Kółka rolne powstawały w latach 1880-90, uczyły nowych, lepszych sposobów ulepszania roli i racjonalnego gospodarowania. Pierwsze koło gospodyń wiejskich zostało założone w 1905 r. przez J. Doszewską, skupiały one liczne kobiety, miały podnieść poziom gospodarstw domowych.

Główny ciężar realizacji zadań społeczno-wychowawczych spoczywał na instruktorach, wychowawcach i przodownikach.

Helena Radlińska miała niewątpliwy wkład w unowocześnienie wsi polskiej i rozwiązanie problemów z oświatą ludzi.

3. „Funkcje pedagogiki społecznej. Praca socjalna i kulturalna” A. Kamiński

Teza: czas wolny jako forma aktywności człowieka realizowana w różnych kręgach środowiskowych

A. Kamiński jest jednym z głównych przedstawicieli pedagogiki społecznej. W książce „Funkcje pedagogiki społecznej” zawarł wątek czasu wolnego, który jest niezwykle ważny we współczesnym świecie. Kamiński poświęca problematyce czasu wolnego wiele miejsca i uwagi.

Czas wolny w ujęciu Kamińskiego to ta cześć czasu, która nie jest zajęta poprzez pracę, naukę, zaspokojenie potrzeb fizjologicznych, czy stałe obowiązki domowe. Człowiek posiadający czas wolny może go dobrowolnie wykorzystać i wypełnić odpoczynkiem, zabawą lub pracą nad sobą dla własnego rozwoju.

Każdą z tych funkcji jednostka powinna równocześnie powinna wdrażać do swojego życia. Dzięki odpoczynkowi człowiek może odreagować zmęczenie, w spokoju, ciszy czy kontemplacji, więc podejmuje pewną aktywność. Zabawa także jest formą aktywności - wyraża potrzebę ruchu, ekspresji, doznań i przygody. Praca nad sobą kształtuje u człowieka osobowość intelektualną, fizyczną i moralną, dzięki udziałowi w wielu placówkach kulturowo-oświatowych.

Człowiek spędza czas wolny w różnych kręgach środowiskowych - w rodzinie, szkole, grupach rówieśniczych oraz w różnych placówkach kulturowych. To właśnie tam podejmuje aktywność. Doniosłą rolę spełnia na pewno rodzina, bo kształtuje dzieci fundamenty odpoczywania, zabawy i pracy nad sobą. To rodzina jako najbliższe środowisko człowieka powinna wskazywać dziecku, gdzie może aktywnie spędzać wolny czas. Także szkoła musi rozumieć, że jej zadaniem jest nie tylko wychowywanie do pracy i zawodu, lecz także do wczasowania. Nauczyciele realizują tą doniosłość nauczają, ale także zaszczepiając w młodych zainteresowania książką, filmem, sztuką teatralną. Szkoła stwarza młodym także inne możliwości spędzania czasu wolnego tworząc pozalekcyjne formy aktywności - koła zainteresowań, stowarzyszenia uczniowskie, drużyny sportowe.

Wolny czas człowiek może spędzać również w wielu placówkach do tego powołanych - w domach kultury, gdzie można brać udział w różnych zajęciach, w klubach, świetlicach czy ogrodach jordanowskich. Te placówki są możliwością rekreacji oraz rozwijają osobowość, intelekt oraz zainteresowania młodych ludzi. Praktykuje się także sport jako formę aktywności oraz turystykę, gdyż mają one pozytywny wpływ na zdrowie każdego człowieka.

Myślę, że czas wolny stanowi ważny element życia każdego człowieka i jest istotną formą jego aktywności.

4. „Socjalizacja, uczestnictwo społeczne. Studium socjopedagogiczne. J. Modrzewski

Teza: Biologiczny aspekt uczestnictwa społecznego i formy reakcji społecznych na zagrożenie pomyślnej adaptacji człowieka

Role społeczne, które społeczeństwo oferuje człowiekowi układają się w kolejno następujące po sobie fazy. Są to wzory uczestnictwa w życiu, które tworzą pewną sekwencję biograficzną. Fazy te dotyczą:

• Okresu dziecięcego, kiedy dziecko adaptuje się do roli społecznych

• Okresu młodzieńczego, jest to specjalizujący wzór uczestnictwa

• Okresu dorosłości, wzór uczestnictwa jest ustabilizowany

• Okresu starości, gdzie uwidacznia się marginalizacja

Każdy z tych wzorów uczestnictwa społecznego posiada pewne specyficzne cechy. Jeśli jednostka ujawnia je w określonej fazie biologicznego życia, wówczas oczekiwania wobec jednostki zostają spełnione.

Kulturowe wzory uczestnictwa społecznego następują po sobie w biografii społecznej jednostki, tworząc typowe scenariusze ich cyklu życiowego. Jeśli jednostka wykazuje niedyspozycję podjęcia kontynuacji wzoru, wówczas pojawia się zagrożenie dla jej adaptacji społecznej. Sytuacja ta może być spowodowana przez czynniki przedmiotowe np. brak identyfikacji rodzinnej z powodu sieroctwa, bezrobocia, braku materialnego zabezpieczenia, może też być spowodowana czynnikami podmiotowymi np. choroba, zaburzania psychiczne, trwałe kalectwo, uzależnienia.

Relacje społeczne na problem niedostosowania się jednostki mogą przybierać różną postać. Pojawiają się różne placówki opiekuńczo-wychowawcze, mające na celu stymulację jednostki do podjęcia przez nią oczekiwanego wzoru uczestnictwa. Może to być pomoc edukacyjna dla dzieci i młodzieży upośledzonej umysłowo. Także rodzinne domy dziecka lub rodziny zastępcze umożliwiające im podejmowanie i pełnienie społecznej roli dziecka w rodzinie.

System społeczny może także uznać sytuację jednostki jako cechę jej przynależną np. gdy dziecko jest upośledzone umysłowo, fizycznie i nie można stymulować jej do podjęcia wzoru uczestnictwa. Wtedy pojawia się potrzeba stałej opieki np. nad osobami starszymi.

Społeczeństwo może również poddawać jednostkę działaniom retrogresywnym, gdy uzna jej zachowanie jako zagrażające systemowi. Wtedy pojawia się konieczność leczenia, resocjalizacji np. w przypadku uzależnionych czy karanych.

5. „Pedagogika społeczna jako dyscyplina akademicka. Stan i perspektywy” pod red. E. Marynowicz-Hetka, J. Piekarski, E. Cyrańska.

Teza: Pedagogika społeczna interesuje się aktualnymi kwestiami społecznymi oraz perspektywą ich rozwiązań.

Pedagogika społeczna wykazuje zainteresowania aktualnym zjawiskiem społeczno-wychowawczym, socjalnym i kulturalnym różnych grup społecznych. Skupia się na problematyce środowiskowych uwarunkowań procesów społecznych, na analizie warunków umożliwiających zaspokojenie potrzeb rozwojowych człowieka w różnych okresach jego życia i różnych sytuacjach życiowych.

W środowisku pojawiają się liczne zjawiska patologiczne, które zakłócają prawidłowe funkcjonowanie jednostki lub grupy. Pedagogika społeczna interesuje się wszelkimi kwestiami społecznymi i ma na celu przeciwdziałanie tym sytuacjom. Aby skutecznie przeciwdziałać, należy rozpoznać przyczyny ich powstawania, mechanizm i formy.

Trzeba rozpoznać istniejący stan rzeczy, aby móc zastosować źródło zaradcze. Pedagogika nie tylko analizuje problemy, ale także stwarza perspektywę ich rozwiązań. Wprowadza działania wspierające rozwój, kompensację, profilaktykę, terapię, ciągle też szuka nowych perspektyw, metod, i pomysłów na rozwiązanie trudnych sytuacji. Pedagogika społeczna diagnozuje stan i poziom zagrożeń rozwojowych, poszukuje źródeł, wyjaśnia, wskazuje skutki. Podejmuje naprawcze oraz demonstruje nieprawidłowości. W książce poświęcono wiele uwagi aktualnym problemom - ubóstwu, przemocy czy bezrobociu. Ja szczególnie zwróciłam uwagę na kwestie przemocy wobec dzieci. Złe traktowanie dziecka jako zjawisko społeczne występuje od wieków, ale wciąż jest problemem aktualnym, analizowanym przez pedagogikę społeczną. Przemoc może przybierać różne formy - może to być znęcanie się fizyczne, psychiczne lub seksualne. Jest to poważny problem, który ma olbrzymie konsekwencje - zaburzenia zachowania i funkcjonowania w społeczeństwie, zachowania antyspołeczne, przestępczość. Myślę, że przemoc w naszym kraju jest kwestią społeczną, jednak świadomość opinii publicznej jest nadal mała.

Pedagogika społeczna ma za zadanie projektować i organizować działania zmierzające do ochrony dziecka przed przemocą. Są to działania profilaktyczne i kompensacyjne. Jednym z rozwiązań jest też wprowadzenie do rodziny, w której istnieje przemoc opiekuna - doradcy. Ważna rolę odegrają też pedagodzy szkolni, pracownicy socjalni i poradnie rodzinne.

Pedagogika społeczna zajmuje się aktualnymi problemami społecznymi, ukazuje ich stan oraz pokazuje możliwe perspektywy.

6. „Pedagogika społeczna - pytania o XXI” pod red. A. Przecławska, W. Theiss

Teza: Przestrzeń życia człowieka miedzy perspektywą mikro i makro

Książka została poświęcona pamięci prof. R. Wroczyńskiego. Pierwsza część dotyczy jego życia i twórczości.

W części drugiej Przecławska stawia tezę, że przestrzeń życia człowieka znajduje się pomiędzy dwoma perspektywami: mikro i makro. Przestrzeń rozumiana jest przez autorkę jako coś otwartego, tworzywo, z którego powstaje środowisko wychowawcze. Los człowieka kształtuje się na przecięciu różnych wymiarów przestrzeni. Są to przestrzenie: fizyczna, społeczna, temporalna, psychologiczna, symboliczna, informatyczna, moralna, transcendentalna.

• Przestrzeń fizyczna człowieka poszerza się dzięki możliwościom technicznym, przeobrażeniom społecznym, rozwojowi, osiągnięciom nauki. Przedłużeniem przestrzeni fizycznej jest informatyczna, kształtowanie przez Internet i komputery. Zrodziła się również cyberprzestrzeń.

• Przestrzeń temporalna człowieka tworzona jest przez trzy kategorie czasu: przeszłość, teraźniejszość i przyszłość. Teraźniejszość widziana jest w formie chwilowości, przyszłość, jaki czynnik motywujący działanie, a przeszłość traktowana jest wybiórczo - opiera się na stereotypach.

• Przestrzeń klasyczna, w której żyje współczesny Polak jest wąska i niepogłębiona.

W przestrzeni transcendentalnej i moralnej zaszły zmiany. Coraz częściej transcendentalne odniesienie mają charakter indywidualny. Są one samotnym poszukiwaniem tożsamości, niezależnie od oficjalnie wyznaczonych zasad i reguł. Ludzie poszukują wspólnych elementów łączących różne religie, narody. To dowód na to, że społeczeństwo czuje potrzebę wyjścia poza granice indywidualności.

Przestrzeń moralna to także zderzenie dwóch sprzeczności - z jednej strony anomia i kryzys tradycyjnych zasad a z drugiej pojawienie się autorytetów moralnych, przekształcających granice religii, państw i narodów takich jak matka Teresa czy Jan Paweł II - papież.

Autorka zadaje pytanie, co stoi przed pedagogiką społeczną jako subdyscypliną pedagogiki. Sądzi ona, że obszar, który jej dotyczy obejmuje problematykę i kierunki badań oraz działań społecznych.

Pedagogika społeczna ma stworzyć takie środowisko, które uwzględnia sytuację rozwojową współczesności oraz potrzeby człowieka. Musi tworzyć społeczne płaszczyzny odniesienia dla jego życia.

7. „Pedagogika społeczna w Polsce - między stagnacją a zaangażowaniem” pod red. E. Gumikowska-Zwolak, A. Radziewicz-Winnicki, A. Czerkawski.

Teza: Istnieją różne formy pomocy dla kobiet, które są ofiarami przemocy domowej.

Mianem przemocy domowej określa się wszelkie nieprzypadkowe, mające miejsce w domu akty godzące w wolność osobistą jednostki. To fizyczne, psychiczne i seksualne znęcanie się nad członkiem rodziny, prowadzące do ogromniej szkody jednostki. Kobiety znacznie częściej ulegają przemocy domowej niż mężczyźni, a przyczyn nadużyć jest bardzo wiele.

Wstępnym krokiem do pomocy dla osób pokrzywdzonych są liczne działania podejmowane w sytuacjach kryzysowych. Są to: kontakt z telefonem zaufania, interwencja policji oraz świadczenia medyczne. Bezpośrednimi skutkami przemocy zajmuje się interwencja kryzysowa, która nastawiona jest na zapewnienie bezpieczeństwa, przywrócenie kobiecie władzy i kontroli nad własnymi odczuciami oraz pomoc w ułożenie planu działania zmierzającego do zmiany.

Placówki świadczące taką pomoc to: schroniska, noclegownie, ośrodki interwencji kryzysowej, poradnie odwykowe, hotele, ośrodki terapii, punkty konsultacyjno-interwencyjne, domy doraźnej pomocy.

Pomoc, jaką może uzyskać pokrzywdzony to: pomoc praktyczna (np. mieszkanie, opieka nad dziećmi, dostępno usług publicznych), wsparcie psychiczne (poradnictwo, grupy wsparcie) ochronę prawną. Często proponowaną formą pomocy ofiarowaną kobietom to grupy wsparcia. Dzięki niej kobiety mogą wyjść z izolacji, podzielić się problemami z innymi, wymienić doświadczenia. Istotną formą jest również psychoterapia kryzysowa, która leczy odległe skutki urazów, często sięgając do okresu dzieciństwa.

Przemoc w rodzinie należy do najsłabiej rozpoznawanych zjawisk. Ofiarami brutalnych aktów ze strony domowników pada rocznie ok. 600-800 tys. Osób. Program profilaktyczny, mający na celu przeciwdziałanie przemocy w rodzinie jest przygotowany i realizowany przez PARPA oraz instytut Psychologii Zdrowia i Trzeźwości. Ma on na celu:

• Zbudowanie skutecznego systemu pomocy

• Edukowanie społeczeństwa, by uświadomić ludzi o istniejącym problemie, jego źródłach i skutkach oraz możliwości pomocy

8. „Pedagogika społeczna i praca socjalna” pod red. E. Marynowicz-Hetka.

Teza: Pedagogika społeczna i praca socjalna są odrębnymi koncepcjami teoretyczno naukowymi, ale się wzajemnie przenikają.

Książka jest zbiorem tekstów autorów polskich, ale i niemieckich i szwajcarskich poświęconych rozważaniom na temat pedagogiki społecznej i pracy socjalnej. Pojawiają się stanowiska, że są one dwiema odrębnymi naukami, koncepcjami teoretyczno-naukowymi i nie stanowią jednorodnego, homogenicznego paradygmatu. Bezsprzeczne jest to, że pedagogika społeczna i praca socjalna wzajemnie się przenikają. W praktyce pracy socjalnej poszukuj się inspiracji teoretycznej myśli pedagogów społecznych, ci natomiast wykazują zainteresowanie pracą socjalną jako obszarem praktyki. Nie można postawić znaku równości między nimi, mimo, iż mają ten sam przedmiot i zainteresowania. Różnie je sposób definiowania praktyki, geneza oraz wyników kształtowania się. Trzeba też zwrócić uwagę na odmienne definiowanie problemów jednostki i zbiorowości a także odmienną praktykę językową. Łączy je natomiast wspólny zamysł nad społecznym sensem działań i projektami zmian.

Niewątpliwe jest to, że pedagogika społeczna i praca socjalna są przenikalne i komplementarne. Myśląc o pracy socjalnej odnosimy się do obszaru praktyki, ujmujemy ją jako działanie społeczne. Praca socjalna posiada 4 główne cech: globalność, dynamikę, kompensację, wartościowanie. W polskiej tradycji pedagogiki społecznej istnieje koncepcja pracy socjalnej, o czy świadczą cechy:

• Globalność - pedagogika społeczna spożytkowując wyniki innych nauk, urzeczywistnia syntezę wiedzy o człowieku. Zainteresowana jest pełnym człowiekiem, uwzględnia wpływy, sprawy indywidualne i zbiorowe

• Dynamika - twórczy stosunek do rzeczywistości, aktywność, przetwarzanie środowisk silami człowieka w imię ideału, promocyjny model pracy socjalnej - określając cel akcentuje się pomoc pełnym rozwoju

• Kompensacja - uzupełnianie braków, które zaburzają funkcjonowanie jednostki, dostarczanie podniet?? dla rozwoju

• Wartościowanie - normatywność, odniesienie aksjologiczne, aby dokonać zmiany 1.Punkt odniesienie, przetwarzanie środowiska siłami społecznymi i w imię ideału 2.Konsultowanie narządu oceny

Praca społeczna - została zdefiniowana przez Radlińską, jako świadoma czynność przekształcania życia gromadnego, polegające na wydobywaniu, usprawnianiu i pomnażaniu sił ludzkich oraz organizacja wspólnego działania dla dobra ludzkości.

9 "Pedagogika społeczna. Tradycja - teraźniejszość - nowe wyzwania" pod red. E. Trempała, M. Cichosz.

Teza: Dom rodzinny jako podstawowa kategoria teoretyczna i metodologiczna w pedagogice społecznej.

Problematyka współczesnej rodziny jest bardzo bliska pedagogice społecznej. Należy ja rozpatrywać poprzez analizę kategorii domu rodzinnego - dostrzeżenie ukrytych mechanizmów, specyficznych warunków, atmosfery tworzącej niepowtarzalność każdego domu rodzinnego. Można przez to zrozumieć różne sytuacje życia rodzinnego, różnych zjawisk, relacji i integracji rodzinnej. W kategorii teoretycznej pojęcie "dom" jest bardzo szerokie, może odnosić się do rodziny, środowiska lokalnego, ojczyzny, miejsc duchowych i intelektualnych. Każdemu człowiekowi kojarzyć się będzie z miejscem codziennego życia. Dom to przede wszystkim rodzina, jej domownicy, krąg życia dziecka i jego dzieciństwo. Wspólnota rodzinna jest nierozerwalnie związana z domem, ze wspólnym zamieszkaniem. Jedność ta zapewnia stałość rodzinnych kontaktów, interakcji, spotkań, charakterystyczne są bliskość i więź emocjonalna, które łączą mieszkańców. Ojciec i matka są dziecku bliscy w znaczeniu przyrodniczym (biologicznym), a także aksjologicznym (dostrzegają dobro płynące z bliskości z dzieckiem) intymność domu rodzinnego jest przeżywaniem siebie w myślach, uczuciach, postawach.

Dom stanowi również wartość przestrzenną. To w nim dziecko uczy się rozpoznawać świat i poznawać swoje miejsce. Jest miejscem prawdziwego, autentycznego spotkania. Dom to również wszystkie dobra organizujące przestrzeń, zbiór przedmiotów i urządzeń.

Dom rodzinny stanowi również kategorie metodologiczną. Zagadnienia stanowiące przedmiot analizy należy poznać za pomocą badań jakościowych. Dzięki nim można dotrzeć w głąb badanego zjawiska i zrozumieć jego sens, istotę i znaczenie. Trzeba dążyć do ich poznawania poprzez rozumienie ich wartości oraz znaczenia dal człowieka. Wśród metod stosowanych w badaniach jakościowych najbardziej przydatne staja się: otwarty wywiad pogłębiony, metoda biograficzna, obserwacja uczestnicząca czy badanie dnia codziennego. Źródłem wspomagającym poznanie i zrozumienie wielu zjawisk jest też analiza tekstów, jak wypracowania, opisy, wiersze, czy jakościowa analiza wytworów dziecka: rysunki prace plastyczne.

Badania jakościowe, związane z empatią i intuicją służą zrozumieniu i zinterpretowaniu badanych zjawisk.

10. "Pedagogika społeczna, człowiek w zmieniającym się świecie" pod red. T. Pilch, I. Lepalczyk

TEZA: We współczesnym świecie człowiek staje w obliczu wielu zagrożeń, tj. bezrobocie, bezdomność, ubóstwo, agresja czy nieprzystosowanie społeczne.

„Ubóstwo jako zjawisko społeczne oraz przedmiot pracy socjalnej” J.Boczou, W.Toczyński, A.Zielińska:

• Katastrofalne warunki mieszkaniowe w Polsce są jednym z czynników przyczyniających się do ubóstwa wielu rodzin. Złe warunki mieszkaniowe są źródłem sytuacji patologicznych: wzrostu zachowań, stanów depresyjnych i nerwicowych.

• Państwo polskie broniąc się przed rosnącym wypływem pieniądza ukształtowało poziom płac przeciętnych na poziomie niewiele większym od minimum socjalnego (+ wysokie argumenty).\

• Z badań wynika, że wśród 50 % zakwalifikowanych do sfery ubóstwa występuje syndrom 3 czynników: niski status społeczno-ekonomiczny; zła sytuacja mieszkaniowa, alkoholizm w rodzinie.

• Wyznacznik ubóstwa w Polsce to minimum: niedożywienie, dezorganizacja życia rodziny, zaniedbania w warunkach mieszkaniowych.

• Walka z ubóstwem jest trudna ze względu na to, że jego przyczyny mają wysoce złożoną naturę i zazwyczaj nakładają się na siebie.

„Bezrobocie - nowa kwestia społeczna” - T.Pilch:

• Bezrobocie w Polsce jest zjawiskiem nowym; pojawiło się w 1990 r. wraz z rozpoczęciem procesów transformacji ustrojowej.

• 62 % bezrobotnych to ludzie młodzi - do 35 roku życia.

• Charakterystyczną cechą polskiego bezrobocia jest jego długotrwałość co łączy się z utratą prawa do zasiłku.

• Długotrwałe bezrobocie niesie ze sobą specyficzne problemy psychiczne i społeczne, które odczuwają nie tylko osoby bezrobotne, ale także członkowie ich gospodarstw domowych.
  Bezrobocie powoduje pogorszenie stanu zdrowia psychicznego i fizycznego; wśród bezrobotnych wzrosła też liczba samobójstw i prób samobójczych, wzrosła także przestępczość, a także liczba rozwodów wśród bezrobotnych (+ alkoholizm, narkomania, prostytucja).

• W skali masowej bezrobocie jest także ogromnym ciężarem dla gospodarki krajowej.

„Agresja i nietolerancja jako mechanizmy zagrożenia ładu społecznego” - T.Pilch:

• człowiek naszego wieku żyje w świecie informacji przepełnionej doniesieniami o powszechności przemocy i agresji, i często sam staje się jej ofiarą. Stąd u przeciętnego człowieka występuje syndrom zagrożenia i zanik poczucia bezpieczeństwa.

• Największe zbrodnie człowieka zrodziły się z nietolerancji, stąd potrzeba tolerancji jako zadania wychowawczego.

• Agresja, przemoc, konflikt i nietolerancja staje się w świadomości współczesnego człowieka elementami społecznego pejzażu, trwałymi komponentami systemu informacji, życia codziennego, a nawet kultury masowej i rozrywki.

11. "Pedagogika społeczna, dokonania - aktualności - perspektywy" pod red. S. Kawuli

Teza: pedagogika społeczna interesuje się kwestią człowieka starego i stawia perspektywy rozwiązań wobec tego problemu.

Książka jest zbiorem prac dotyczących dorobku pedagogiki społecznej, spraw aktualnych, oraz perspektyw na przyszłość.

Jedną z kwestii społecznych ciągle aktualnych jest problem starości i starzenia się. Procesem starzenia się społeczeństw, organizmu ludzkiego oraz chorobach wieku starczego zajmuje się gerontologia, Europa i Polska stają się obszarem starzejącym się, dlatego starość, powinna być ukoronowaniem ludzkiego życia a nie okresem degradacji społecznej. Starzenie się to długotrwały i nieodwracalny proces fizjologiczny zachodzący w rozwoju każdego człowieka. Nie można go jednak traktować jako ciężaru społecznego i brzemienia. Wg pedagogiki społecznej starszego człowieka należy traktować jako aktywnego uczestnika procesów społecznych, gospodarczych, administracyjnych, a nawet politycznych. Nie można ludziom odbierać prawa do działania, pracy, rekreacji czy edukacji. Strosz nie powinna być utożsamiana z upadkiem sił fizycznych i psychicznych, stanem schorowania i niedołężności, bo taki obraz jest zbyt uproszczony i krzywdzący. Człowiek stary musi sam być świadomy swoich ograniczeń fizycznych i psychicznych oraz zmiany roli społecznej. Może przyjmować wobec starości różne postawy - może akceptować swoją sytuację lub być nastawionym wrogo, może być pasywny lub przyjąć postawę obronną.

Prawidłowa opieka nad człowiekiem starym powinna uwzględniać zarówno problemy zdrowotne, jak i środowiskowe, społeczne, psychologiczne.

Pedagogika społeczna szuka wciąż perspektyw rozwiązania kwestii człowieka starego, zadaje pytania jak przygotować się do swej starości.

Podstawową kwestią jest aktywność fizyczna i psychiczna, aby przejść bezboleśnie w ta fazę życia. Drugim czynnikiem istotnym dla zachowania sprawności umysłu jest środowisko, w którym człowiek żyje, relacje z innymi ludźmi, z rodziną i sąsiadami. Ważny jest też optymizm oraz twórcze życie człowieka, które daje szansę realizowania siebie najszerszych wymiarach. Pedagogika społeczna stara się też rozwiązać potrzeby edukacyjne seniorów stwarzając "uniwersytety trzeciego wieku". Placówki te zlokalizowane głównie przy ośrodkach akademickich zaspokajają potrzeby kulturalne, edukacyjne i towarzyskie. Ludzie starsi uczestniczą tam w zajęciach seminaryjnych, konwersatoriach i wykładach. Dzięki uniwersytetom trzeciego wieku możliwa jest stymulacja rozwoju starszych oraz profilaktyka gerontologiczna.

Organizatorzy pomocy społecznej powinni promować na swoim terenie kluby, domy dziennego pobytu czy uniwersytety trzeciego wieku.

Wszelka aktywność jest czynnikiem hamującym zniedołężnienie. Ludzie w podeszłym wieku mogą być przecież pełnosprawnym członkiem społeczeństwa. Ważna jest w tej kwestii rola polityki i pomocy społecznej.

12. 'Profesje społeczne w Europie, Z problemów kształcenia i działania" pod red. E. Murynowicz-Hetka, A. Wagner, J. Piekarski

Teza: Jednym z podstawowych elementów kształtujących wizerunek profesji społecznych jest wiedza profesjonalna

Książka jest pierwszą pracą wydaną w Polsce, która podejmuje zagadnienia europejskiego wymiaru kształcenia do profesji społecznych. Zawiera artykuły napisane przez grono naukowców z poszczególnych państw europejskich. Ich tematyka jest poświęcona obecnej sytuacji polityki społecznej w ich krajach, problemom kształcenia pracowników socjalnych oraz profesjonalizacji ich działania.

W pracy socjalnej wiedza profesjonalna jest niezwykle ważna i użyteczna. Trudno wyobrazić sobie działanie profesjonalne bez założenia przydatności wiedzy. Wiedza porządkuje obraz działania, pozwala na formułowanie jego celów oraz uzasadnia jego sens. Profesjonalna wiedza posiada bardzo wiele cech, charakteryzuje ja także złożoność. Istotne jest to, że profesjonalna wiedza podlega stałej wymianie, często gwałtownym modyfikacjom i przekształceniom. Wymiana wiedzy nie jest problemem zmiany treści, informacji, ale zagadnieniem transferu doświadczeń ugruntowanych kulturowo.

Profesje socjalne nie dysponują gotową wiedzą, ale są w procesie jej odnajdywania. Przemianom podlega też proces kształcenia, istotna jest, bowiem nie tylko praktyczna wiedza, ale także proceduralna.

Wiedza profesjonalna jest zogniskowana na przedmiocie - działaniu. Przedmiot pracy socjalnej wskazuje cechy właściwego dla niej działania oraz cele i zasady, którymi należy się w działaniu kierować. Wiedza o pracy socjalnej odnoszona jest do działania jako jej podmiotu, a jej przedmiotem jest refleksja towarzysząca działaniu. Wiedza pracownika ma mu umożliwić budowanie relacji społecznych i integrację

W praktyce pracy socjalnej wiedza spełnia 3 typy zadań:

• Identyfikuje obszar działania zawodowego pracowników

• Waloryzuje zadania

• W odpowiedni sposób konstruuje relacje z innymi osobami, które znajdują się w zasięgu oddziaływań zawodowych

Wiedza spełnia również funkcję namysłu nad praktyką. W procesie używania wiedzy w profesjonalnej praktyce pojawiają się liczne problemy np. biurokratyzacja.

Wiedza profesjonalna jest porządkowana wg zasad działania a wiedza o działaniu staje się sposobem nabywania samowiedzy.

13. "Pedagogika społeczna" H. Radlińska

Teza: Zdaniem pedagogiki społecznej jest zmienianie niekorzystnych warunków rozwojowych i ulepszanie wpływów pozytywnych"

Helena Radlińska, twórczyni pedagogiki społecznej scharakteryzowała ta dyscyplinę jako "naukę praktyczna powstałą na skrzyżowaniu nauk o człowieku, biologicznych i społecznych wg własnego punktu widzenia. Przedmiotem pedagogiki społecznej jest człowiek, środowisko i wzajemnie oddziaływanie między nimi, wpływ warunków bytu i kręgu kultury na jednostkę we wszystkich fazach jego życia (…) oraz przekształcanie środowisk siłami społecznymi w imię ideału". Wg pedagogiki społecznej a zwłaszcza jej fundamentalnej przesłanki o wzajemnej relacji jednostki i środowisk, aby zrealizować pomoc w rozwoju wychowanka, należy przekształcić jego środowisko życia. Radlińska definiuje środowisko jako zespół warunków, wśród których bytuje jednostka oraz czynników wpływających na jego osobowość stale lub przez dłuższy czas. Aby zmienić niekorzystne warunki rozwojowe, należy przekształcić środowisko życia jednostki. A o tym jak to zrobić informują trzy metody pracy socjalno - wychowawczej: indywidualnego przypadku, grupowa w organizacji społeczeństwa lokalnego. Przetwarzanie środowiska powinno się odbywać dzięki siłom społecznym, czyli celom i uzdolnieniom jednostkowym, grupowym, przejawiającym się w podczas działania. Wspomaganie sił następuje poprzez usuwanie przeszkód hamujących ich rozwój. Istotne jest tutaj wspieranie rozwoju poprzez profilaktykę, ratownictwo i kompensację. Radlińska podkreśla, że najbardziej pożądana postawą w przekształcaniu środowiska jest postawa twórcza. Osoba wykazuje czynną postawę "przekształca środowisko w imię ideału, przełamuje przeszkody i opory.

Przetwarzanie środowiska to celowe i zamierzone planowanie zmian środowisk przez siły społeczne, organizacja środowiska i odnajdywanie w nim sił społecznych.

14. "Pedagogika społeczna" R. Wroczyński

Teza: Pedagogika społeczna jest nauką ukazującą całokształt relacji środowisko - wychowanie

R. Wroczyński podjął zagadnienia dotyczące środowiska, wychowania oraz stosunków, jakie między nimi zachodzą. Wychowanie Wroczyński rozumie jako system działań zmierzających do określonych rezultatów wychowawczych.

W wychowaniu można wyróżnić dwa rodzaje wpływów: wpływ instytucji wychowawczej oraz wpływ środowisk. Są one ze sobą ściśle sprzężone. Wychowanie, aby było skuteczne musi uwzględnić wpływ wielu środowisk działających na dziecko - rodziny, szkoły, grupy rówieśników, środowiska lokalnego, placówek oświatowo-kulturowych. Praca wychowawcza realizuje określone cele za pomocą środków działania - metod i treści. Ważna jest integracja pracy wychowawczej w szkole oraz poza nią. Środowisko wg Wroczyńskiego, to składniki struktury otaczającej osobnika, które działają jako system bodźców i wywołują określone reakcje psychiczne. Wroczyński wyróżnił następujące typy środowisk:

• Naturalne /geograficzne/

• Społeczne /ludzie i stosunki otaczające człowieka/

• Kulturowe /oddziaływanie dorobku kulturowego/

Środowiska te nie istnieją w izolacji, są ze sobą sprzężone, połączone. Działalność wychowawcza jest najmocniej powiązana ze środowiskiem społecznym i kulturowym. Procesy wychowawcze stale podlegają wpływom środowiska, dlatego należy wziąć je pod uwagę w procesie wychowawczym.

Autor wspomina też o wychowaniu równoległym, które określa jako wpływy wychowawcze oddziałujące na dzieci i młodzież poza szkołą. Szkoła nie jest jedynym terenem planowej działalności wychowawczej, jest nim też środowisko pozaszkolne - ośrodki, kluby, boiska, świetlice, domy kultury. Zadaniem wychowawcy jest także organizowanie czasu wolnego dzieci i młodzieży poza szkołą. Wychowanie równoległe to wychowanie pozaszkolne oraz wpływ kontaktów społecznych, kulturowych oraz massmediów.

Myślę, że podałam dostateczne argumenty na udowodnienie tezy.

1. Aleksander Kamiński i jego twórczość pedagogiczna. Dyskusja o przeszłości wobec teraźniejszości i przyszłości”- pod red. E. Murynowicz-Hetka,, H. Kubicka, M. Granosik, Łódź, 2004

Teza: Pedagogiczna twórczość A. Kamińskiego źródłem dyskusji i polemiki

2. „Geneza i rozwój pedagogiki społecznej” pod red. I. Lepalczyk, J. Badura

Teza: Helena Radlińska miała duży wkład w rozwiązanie problemów oświaty ludzi

3. „Funkcje pedagogiki społecznej. Praca socjalna i kulturalna” A. Kamiński

Teza: czas wolny jako forma aktywności człowieka realizowana w różnych kręgach środowiskowych

4. „Socjalizacja, uczestnictwo społeczne. Studium socjopedagogiczne. J. Modrzewski

Teza: Biologiczny aspekt uczestnictwa społecznego i formy reakcji społecznych na zagrożenie pomyślnej adaptacji człowieka

5. „Pedagogika społeczna jako dyscyplina akademicka. Stan i perspektywy” pod red. E. Marynowicz-Hetka, J. Piekarski, E. Cyrańska.

Teza: Pedagogika społeczna interesuje się aktualnymi kwestiami społecznymi oraz perspektywą ich rozwiązań.

6. „Pedagogika społeczna - pytania o XXI” pod red. A. Przecławska, W. Theiss

Teza: Przestrzeń życia człowieka miedzy perspektywą mikro i makro

7. „Pedagogika społeczna w Polsce - między stagnacją a zaangażowaniem” pod red. E. Gumikowska-Zwolak, A. Radziewicz-Winnicki, A. Czerkawski.

Teza: Istnieją różne formy pomocy dla kobiet, które są ofiarami przemocy domowej.

8. „Pedagogika społeczna i praca socjalna” pod red. E. Marynowicz-Hetka.

Teza: Pedagogika społeczna i praca socjalna są odrębnymi koncepcjami teoretyczno naukowymi, ale się wzajemnie przenikają.

9 "Pedagogika społeczna. Tradycja - teraźniejszość - nowe wyzwania" pod red. E. Trempała, M. Cichosz.

Teza: Dom rodzinny jako podstawowa kategoria teoretyczna i metodologiczna w pedagogice społecznej.

10. "Pedagogika społeczna, człowiek w zmieniającym się świecie" pod red. T. Pilch, I. Lepalczyk

Teza: We współczesnym świecie człowiek staje w obliczu wielu zagrożeń, tj. bezrobocie, bezdomność, ubóstwo, agresja czy nieprzystosowanie społeczne.

11. "Pedagogika społeczna, dokonania - aktualności - perspektywy" pod red. S. Kawuli

Teza: pedagogika społeczna interesuje się kwestią człowieka starego i stawia perspektywy rozwiązań wobec tego problemu.

12. 'Profesje społeczne w Europie, Z problemów kształcenia i działania" pod red. E. Murynowicz-Hetka, A. Wagner, J. Piekarski

Teza: Jednym z podstawowych elementów kształtujących wizerunek profesji społecznych jest wiedza profesjonalna

13. "Pedagogika społeczna" H. Radlińska

Teza: Zdaniem pedagogiki społecznej jest zmienianie niekorzystnych warunków rozwojowych i ulepszanie wpływów pozytywnych"

14. "Pedagogika społeczna" R. Wroczyński

Teza: Pedagogika społeczna jest nauką ukazującą całokształt relacji środowisko - wychowanie

---