Literatura:

1. Eugeniusz OCHENDOWSKI: “Postępowanie administracyjne, egzekucyjne i sądowoadministracyjne”;

2. Ustawa z 17 czerwca 1976r. o postępowaniu egzekucyjnym w administracji (Dz.U. z 2002r., Nr 110, poz.968);

3. Tomasz JĘDRZEJEWSKI, Marian MASTERNAK, Piotr RĄCZKA: “Administracyjne postępowanie egzekucyjne”;

4. Ustawa z dnia 14 czerwca 1960r. Kodeks postępowania administracyjnego;

5. Ustawa z dnia 11 maja 1995r. o Naczelnym Sądzie Administracyjnym (Dz.U. z 1995r., Nr 74, poz. 368).

1. Postępowanie administracyjne.

1. Pojęcie postępowania administracyjnego.

To zespół czynności regulowany przepisami prawa administracyjno-procesowego. Jego celem jest rozstrzygnięcie indywidualnej sprawy administracyjnej, weryfikacja tego rozstrzygnięcia (wydanie decyzji i jej weryfikacja).

Pod pojęciem postępowania administracyjnego rozumiemy zespoły przepisów, które:

1. normują tryb powstawania zewnętrznych indywidualnych aktów administracyjnych ustalających lub tworzących pewne uprawnienia (np. pozwolenie wodnoprawne), czy obowiązki (np. nakaz sanitarny);

2. normują nakładanie pewnych kar w trybie administracyjnym (np. nakładanie grzywny w drodze mandatu karnego);

3. regulują przymusowe wykonanie indywidualnych aktów administracyjnych lub obowiązków wynikających wprost z ustawy lub innego aktu normatywnego (np. obowiązek poddania sie pewnym szczepieniom ochronnym).

1. Zakres obowiązywania kpa w postępowaniu jurysdykcyjnym.

Postępowanie jurysdykcyjne - postępowanie w sprawach indywidualnych rozstrzyganych w drodze decyzji administracyjnych.

Postępowanie jurysdykcyjne mogą prowadzić organy administracji publicznej w znaczeniu ustrojowym (organy administracji rządowej - zespolonej i niezespolonej), oraz organy jednostek samorządu terytorialnego, a również inne organy państwowe i inne podmioty. Inne, tzn. pełniące funkcję organów administracji publicznej w znaczeniu funkcjonalnym tylko wtedy, gdy powołane są z mocy prawa (ustaw) lub na podstawie porozumień do załatwiania spraw indywidualnych rozstrzyganych w drodze decyzji administracyjnych.

Kpa przyjmuje, że organem prowadzącym postępowanie jurysdykcyjne, kończące się wydaniem decyzji administracyjnej, może być zarówno organ administracji publicznej w znaczeniu ustrojowym, jak i podmiot sprawujący funkcję organu administracji publicznej tylko w ograniczonym zakresie (organ administracji publicznej w znaczeniu funkcjonalnym).

Kompetencja organu do załatwiania sprawy indywidualnej w drodze decyzji musi być przewidziana w przepisach materialnego prawa administracyjnego.

2. Zakres stosowania przepisów kpa w sprawach wydawania zaświadczeń.

Zgodnie z art. 217 kpa, organ administracji publicznej wydaje zaświadczenie na żądanie osoby ubiegającej się o zaświadczenie.

Zaświadczenie wydaje się, jeżeli:

1. urzędowego potwierdzenia określonych faktów lub stanu prawnego przepisu prawa;

2. osoba ubiegająca sie o zaświadczenie ze względu na swój interes prawny w urzędowym potwierdzeniu określonych faktów lub stanu prawnego.

Zaświadczenie powinno być wydane niezwłocznie, nie później niż w terminie 7-dni.

Odmowa wydania zaświadczenia lub zaświadczenia o treści żądanej przez osobę ubiegającą się o nie, następuje w drodze postanowienia, na które służy zażalenie.

Organ administracji publicznej nie może żądać zaświadczenia na potwierdzenie faktów lub stanu prawnego, znanych mu z urzędu, bądź możliwych do ustalenia na podstawie dokumentów urzędowych (dowód osobisty itp.).

Organ administracji publicznej żądający od strony zaświadczenia na potwierdzenie faktów lub stanu prawnego jest zobowiązany wskazać przepis prawa wymagający potwierdzenia tych faktów lub stanu prawnego w drodze zaświadczenia.

1. Zakres stosowania przepisów kpa, w sprawach skarg i wniosków.

Zgodnie z Konstytucją RP, każdy może złożyć petycje, skargi i wnioski do organów państwowych, organów jst, organów samorządowych jednostek organizacyjnych oraz do organizacji i instytucji społecznych.

Petycje, skargi i wnioski mogą być składane do, organizacji i instytucji społecznych w zw. z wykonywaniem przez nie zadań zleconych z zakresu administracji publicznej. Składa się je w interesie publicznym, własnym lub innej osoby za jej zgodą.

O tym, czy pismo jest skargą albo wnioskiem, decyduje treść pisma, a nie jego forma zewnętrzna.

2. Wyłączenia spod przepisów kpa.

Przepisów kpa nie stosuje się do:

1. Spraw uregulowanych w ustawie z 29 sierpnia 1997r. ordynacja podatkowa - z wyjątkiem przepisów o udziale prokuratora, o rozstrzyganiu sporów o właściwość między organami administracji publicznej a sądami, o wydawanie zaświadczeń oraz o skargach i wnioskach;

2. Postępowania w sprawach karnych skarbowych;

3. Postępowania w sprawach należących do właściwości polskich przedstawicielstw dyplomatycznych i urzędów konsularnych (o ile przepisy szczególne nie stanowią inaczej);

4. Postępowania w sprawach wynikających z:

1. nadrzędności i podległości organizacyjnej w stosunkach między organami państwowymi i innymi państwowymi jednostkami organizacyjnymi;

2. podległości służbowej pracowników organów i państwowych jednostek organizacyjnych.

1. Charakter i znaczenie zasad ogólnych postępowania administracyjnego.

Zasady ogólne postępowania administracyjnego stanowią normy prawne obowiązujące, ustalające prawne wytyczne działania organów stosujących kpa. Obowiązują dla całego postępowania administracyjnego - postępowanie jurysdykcyjne w I i II instancji, przed organami nadzorczymi, w postępowaniu skargowym.

2. Główne zasady w postępowaniu administracyjnym.

1. Zasada praworządności.

Art. 6 kpa stanowi, że “organy administracji publicznej działają na podstawie przepisów prawa”.

Jest to zasada konstytucyjna. Oznacza, że podstawą prawną decyzji administracyjnej mogą być jedynie akty normatywne zaliczane do źródeł powszechnie obowiązującego prawa (Konstytucja, ustawy, ratyfikowane umowy międzynarodowe, rozporządzenia, akty prawa miejscowego). Zgodnie z orzecznictwem NSA samoistna uchwała Rady Ministrów nie może stanowić podstawy prawnej decyzji administracyjnej nakładającej określone obowiązki na osoby fizyczne, spółdzielnie, organizacje społeczne, stowarzyszenia, a także inne osoby prawne i organizacje nie będące państwowymi jednostkami organizacyjnymi.

2. Zasada uwzględniania interesu społecznego i słusznego interesu obywateli.

Wynika ze zdania końcowego art. 7 kpa i wiąże się z dylematem praworządności i celowości.

Wzgląd na interes społeczny nie może być podstawą działania administracji, gdyż taką podstawą może być tylko przepis prawa. Kpa nie zna żadnych wyjątków lub odstępstw od zasady praworządności w imię celowości.

Interes społeczny i słuszny interes obywateli powinny być uwzględnione przy wykładni stosowanych norm prawnych, o ile jest to możliwe i dopuszczalne w myśl zasad wykładni prawa, zwłaszcza gdy organ administracji stosuje pojęcia oceniające lub nieokreślone, albo gdy decyzja zleży od jego uznania.

3. Zasada prawdy obiektywnej.

Wynika z art.7 kpa. Zobowiązuje ona organy administracyjne do dokładnego wyjaśnienia stanu faktycznego oraz do załatwienia sprawy. Zasada ta oznacza odejście od reguły inicjatywy i dyspozycji dowodami przez strony.

Organ administracyjny jest zobowiązany z urzędu zmierzać do pełnego wyświetlenia stanu faktycznego sprawy w zakresie potrzebnym do jej załatwienia i nie jest pod tym względem ograniczony wnioskami stron. Może zbierać z urzędu materiały dowodowe, określać okoliczności faktyczne, jakie uważa za istotne dla załatwienia sprawy, oraz dopuszczać dowody na powyższe okoliczności.

Realizacji zasady służą także takie instytucje procesowe, jak wyłączenie pracownika i organu administracyjnego od załatwienia sprawy oraz przepisy o dowodach i postępowaniu dowodowym i inne.

4. Zasada udzielania informacji prawnej stronom.

Art.9 kpa zobowiązuje organy administracyjne do należytego i wyczerpującego informowania stron o okolicznościach faktycznych i prawnych, które mogą mieć wpływ na ustalenie ich praw i obowiązków będących przedmiotem postępowania administracyjnego.

Na organie spoczywa obowiązek czuwania, aby strony i inne osoby uczestniczące w postępowaniu nie poniosły szkody z powodu nieznajomości prawa, i tym celu powinny udzielać im niezbędnych wyjaśnień i wskazówek. Nieznajomość prawa nie może szkodzić.

Realizacja zasady następuje przez obligatoryjne pouczenie, np. o skutkach prawnych niezastosowania się do wezwania, prawie do wniesienia odwołania itp., oraz w czasie pobytu stron w urzędzie administracyjnym czy w czasie rozprawy administracyjnej, w związku z toczącym się postępowaniem, mimo braku przepisu szczególnego zobowiązującego do pouczenia.

Naruszenie obowiązku pouczenia nie może przynieść stronie szkody, a powstała szkoda powinna być naprawiona w dalszym postępowaniu, np. przez przywrócenie terminu, dopuszczenie dowodu, umożliwienie dodatkowego wypowiedzenia się, rozpoznanie wniosku złożonego po terminie, itp.

5. Zasada czynnego udziału strony w postępowaniu administracyjnym.

Zgodnie z art.10 kpa “organy administracji publicznej obowiązane są zapewnić stronom czynny udział w każdym stadium postępowania, a przed wydaniem decyzji umożliwić im wypowiedzenie się co do zebranych dowodów i materiałów oraz zgłoszonych żądań”.

Organ jest zobowiązany do zawiadomienia wszystkich osób będących stronami w sprawie o wszczęciu postępowania z urzędu lub na żądanie jednej ze stron, czy o terminie i miejscu przeprowadzenia dowodu ze świadków, biegłych lub oględzin, o terminie rozprawy administracyjnej. W niektórych sprawach zawiadamia się strony, iż w określonym czasie mogą one zapoznać się z zebranymi materiałami i zająć co do nich stanowisko. Strona może, ale nie musi z tego prawa skorzystać.

Uniemożliwienie stronie wzięcia udziału w postępowaniu pociąga za sobą kwalifikowaną wadliwość tegoż postępowania.

Od zasady czynnego udziału strony w postępowaniu (zasada wysłuchania stron), organy administracyjne mogą odstępować tylko w przypadkach, gdy załatwienie sprawy nie cierpi zwłoki ze względu na niebezpieczeństwo dla życia lub zdrowia ludzkiego albo ze względu na grożącą niepowetowaną szkodę materialną. W takim przypadku organ obowiązany jest utrwalić w katach sprawy, w drodze adnotacji, przyczyny odstąpienia od zasady czynnego udziału strony.

6. Zasada przekonywania (wyjaśnienie zasadności przesłanek).

Zgodnie z art.11 kpa, organy administracyjne moją obowiązek wyjaśniania stronom zgodność przesłanek, którymi kierują się przy załatwianiu sprawy, aby w ten sposób doprowadzić do wykonania przez strony decyzji bez potrzeby stosowania środków przymusu.

Zasada ta wyraża postulat pierwszeństwa przekonywania przed stosowaniem środków przymusu. Realizowana jest przez uzasadnienie decyzji. Zasad ta nie pozbawia administracji publicznej prawa stosowania przymusu dla spowodowania wykonania jej decyzji, gdy zobowiązany dobrowolnie nie wykonuje swoich obowiązków.

7. Zasada szybkości i prostoty postępowania.

Art. 12 kpa nakazuje, aby organy administracyjne działały “wnikliwie i szybko, posługując się możliwie najprostszymi środkami prowadzącymi do załatwienia sprawy”.

Sprawy, które nie wymagają zbierania dowodów, informacji lub wyjaśnień, powinny być załatwione niezwłocznie.

8. Zasada ugodowego załatwiania spraw.

Zawarcie ugody administracyjnej jest możliwe tylko w takich sprawach administracyjnych, w których uczestniczą strony o spornych interesach. Obowiązkiem organu prowadzącego postępowanie jest nakłanianie stron do zawarcie ugody. Zawarta ugoda i zatwierdzona przez organ administracyjny wywiera takie same skutki, jak decyzja wydana w toku postępowania administracyjnego.

9. Zasada pisemności.

Zasada ta wymaga, aby “sprawy załatwiać w formie pisemnej”. Ustne załatwienie sprawy może nastąpić, gdy przemawia za tym interes strony, a przepis prawny nie stoi temu na przeszkodzie. Kpa zobowiązuje organ do sporządzenia protokołu lub adnotacji zawierającej istotne motywy takiego załatwienia sprawy. Adnotację podpisuje strona.

10. Zasada dwuinstancyjności postępowania administracyjnego.

Zasada ta oznacza, że strony wnoszą odwołania od decyzji do organu II instalacji, a na decyzje ministra do tegoż ministra o ponowne rozpatrzenie przedmiotowej sprawy.

Zasada ta stanowi przejaw pogłębiania praworządności. Rozumiana jest jako środek kontroli prawidłowości rozstrzygnięć organów administracji państwowej realizowanej w interesie strony i ogólnym interesie społecznym.

11. Zasada trwałości decyzji administracyjnych.

Celem tej zasady jest ochrona nabytych przez strony na mocy decyzji ostatecznych praw. Decyzje ostateczne:

1. wydana przez organ I instancji, od której strony nie złożyły w terminie ustawowym odwołania;

2. wydana przez organ odwoławczy;

3. wydana w I instancji przez ministra bądź przez sko;

4. decyzja, od której z mocy prawa nie przysługuje odwołanie.

Takie decyzje mogą być uchylane lub zmieniane tylko na podstawie przepisów - wznowienie postępowania oraz uchylenie, zmiana oraz stwierdzenie nieważności decyzji.

Decyzja administracyjna, która dotyczy sprawy już poprzednio rozstrzygniętej inną decyzją ostateczną, jest nieważna.

1. Zasada sądowej kontroli decyzji administracyjnych.

Art. 16 § 2 “Decyzje mogą być zaskarżane do sądu administracyjnego z powodu ich niezgodności z prawem, na sadach i w trybie określonych w odrębnych ustawach”.

Dla realizacji tej zasady utworzono Naczelny Sąd Administracyjny (NSA), a następnie jego ośrodki zamiejscowe - od 01.01.2004r. WSA.

NSA jest właściwy w sprawach skarg na wszelkie decyzje administracyjne, z wyłączeniem spraw wymienionych w art. 19 ustawy o NSA, tj.:

1. należących do właściwości innych sądów;

2. wynikających z nadrzędności i podległości organizacyjnej w stosunkach pomiędzy organami administracji publicznej oraz wynikających z podległości służbowej pomiędzy przełożonymi i podwładnymi w urzędach tych organów, a także w jednostkach wojskowych;

3. dyscyplinarnych, chyba że ustawa stanowi inaczej;

4. odmowy mianowania na stanowiska lub powołania do pełnienia funkcji w organach administracji publicznej, chyba że obowiązek mianowania lub powołania wynika z przepisów prawa;

5. wiz i zezwoleń na przekraczanie przez cudzoziemców granicy państwa oraz zgód na ich wydanie, zezwoleń na czas oznaczony, azylu i wydalania z terytorium RP, z wyjątkiem przepisów dotyczących cudzoziemców przebywających legalnie na terytorium RP;

6. przyznawania lub odmowy przyznania środków finansowych przeznaczonych w budżecie państwa na naukę.

oraz na postanowienia wydane w postępowaniu administracyjnym, na które służy zażalenie albo kończące postępowanie, a także rozstrzygające sprawę co do istoty.

Stwierdzając naruszenie prawa sąd administracyjny ogranicza się do uchylenia niezgodnej z prawem decyzji, pozostawiając naprawienie błędu organowi administracyjnemu, do którego w wyniku orzeczenia sądu wraca sprawa celem jej ponownego rozpatrzenia.

Sąd administracyjny nie ogranicza ani nie zastępuje organu administracyjnego w merytorycznym rozstrzyganiu spraw administracyjnych. Kontrola sądowa decyzji administracyjnych przyczynia się do podniesienia jakości pracy organów administracji publicznej, ujednolicenie wykładni prawa administracyjnego i wzmocnienia przestrzegania prawa przez aparat administracyjny.

1. Zasada pogłębiania zaufania obywateli do organów państwa.

Art. 8 kpa “Organy administracji publicznej obowiązane s ą prowadzić postępowanie w taki sposób, aby pogłębiać zaufanie obywateli do organów Państwa oraz świadomość i kulturę prawną obywateli”.

Zasada ta ma bardzo szeroki zakres i dużą doniosłość polityczną. Szczególnie w bezpośrednich kontaktach z obywatelami działania administracji powinny być prawidłowe, obiektywne, zgodne z prawem i prezentować wysoki poziom etyczny, gdyż tylko takie działania mogą budzić zaufanie obywateli do organów Państwa. Działalność wadliwa, arogancka, nieetyczna, lekceważąca obywateli i ich sprawy nie tylko nie pogłębia zaufania obywateli do organów Państwa, ale przynosi niewątpliwe szkody polityczne.

1. Organy prowadzące postępowanie administracyjne.

Są to przede wszystkim organy administracji:

1. rządowej;

• centralne;

• terenowe

• zespolone (wojewodowie);

• niezespolone (dyrektorzy urzędów: górniczych, miar, morskich itp.);

• organy jst.

1. Organy wyższego stopnia w rozumieniu przepisów kpa.

Wg kpa organami wyższego stopnia są:

1. w stosunku do organów jst - sko, chyba że ustawy szczególne stanowią inaczej;

2. w stosunku do wojewodów - właściwi w sprawie ministrowie;

3. w stosunku do organów administracji publicznej innych niż ww. - odpowiednie organy nadrzędne lub właściwi ministrowie, w razie ich braku - organy państwowe sprawujące nadzór nad ich działalnością;

4. w stosunku do organów organizacji społecznych - odpowiednie organy wyższego stopnia tych organizacji, a w razie ich braku organ państwowy sprawujący nadzór nad ich działalnością.

Organami naczelnymi w rozumieniu kpa są:

1. w stosunku do organów administracji rządowej, organów jst, z wyjątkiem sko, oraz organów państwowych i samorządowych jednostek organizacyjnych - Prezes RM lub właściwi ministrowie;

2. w stosunku do organów państwowych innych niż określone w pkt 1 - odpowiednie organy o ogólnokrajowym zasięgu działania;

3. w stosunku do organów organizacji społecznych - naczelne organy tych organizacji, a razie braku takiego organu - Prezes RM lub właściwi ministrowie sprawujący zwierzchni nadzór nad ich działalnością.

1. Minister w rozumieniu przepisów kpa.

Przez ministra kpa rozumie:

Prezesa i wiceprezesa RM pełniących funkcję ministra kierującego określonym działem administracji rządowej, przewodniczących komitetów wchodzących w skład RM, kierowników centralnych urzędów administracji rządowej podległych, podporządkowanych lub nadzorowanych przez Prezesa RM lub właściwego ministra, a także kierowników innych równorzędnych urzędów państwowych załatwiających sprawy:

1. w sprawach indywidualnych rozstrzyganych w drodze decyzji administracyjnej;

2. w sprawach wydawania zaświadczeń.

1. Rodzaje właściwości organów.

Jest to zdolność prawna organu do rozpoznania i rozstrzygania, a więc załatwiania określonego rodzaju spraw w postępowaniu administracyjnym. W zależności od tego, na jakiej podstawie organ administracji publicznej nabywa zdolność do załatwiania spraw, wyróżniamy:

1. właściwość ustawową - wynikającą wprost z przepisów ustawy;

2. właściwość:

1. z przeniesienia - w sprawach z zakresu administracji rządowej, w drodze porozumienia na rzecz samorządu terytorialnego;

2. delegacji - powstaje w przypadku wyłączenia organu administracji publicznej od załatwienia sprawy; sprawę załatwia organ wyższego stopnia, który może jednak wyznaczyć podległy sobie organ do załatwienia sprawy.

Kpa rozróżnia poza tym właściwości:

1. rzeczowa - ustalana wg przepisów o zakresie działania organu administracji;

2. miejscowa - zdolność organu do realizowania swojej właściwości rzeczowej na określonym obszarze, np. na terenie gminy, powiatu, województwa czy całego państwa;

3. instancyjna (funkcjonalna) - jest odmianą właściwości rzeczowej; właściwość rzeczowa polega na upoważnieniu określonego organu lub poziomu organów do załatwiania danej kategorii spraw, np. spraw budowlanych, wodnych itp, natomiast właściwość instancyjna określa. który z organów w danym pionie (resorcie) jest właściwy w I instancji.

1. Właściwość miejscowa organów administracji wg przepisów kpa.

Właściwość miejscowa to inaczej zdolność organu do realizowania swojej właściwości na określonym obszarze, np. na terenie gminy, powiatu, województwa czy całego państwa. Wg art. 21 kpa, właściwość miejscową organów administracji ustala się:

1. w sprawach dotyczących nieruchomości - wg miejsca jej położenia; jeżeli nieruchomość położona jest na obszarze właściwości dwóch lub więcej organów, orzekanie należy do organu, na którego obszarze znajduje sie większa część nieruchomości;

2. w sprawach dotyczących prowadzenia zakładu pracy - wg miejsca, w którym zakład pracy jest lub ma być prowadzony;

3. w innych sprawach - wg miejsca zamieszkania (siedziby) w kraju, a w braku zamieszkania (siedziby) w kraju - wg miejsca pobytu strony lub jednej ze stron, jeżeli żadna ze stron nie ma w kraju zamieszkania (siedziby) lub pobytu - wg miejsca ostatniego ich zamieszkania (siedziby) lub pobytu w kraju.

Jeżeli nie można ustalić właściwości miejscowej, w sposób ww. sprawa należy do organu właściwego dla miejsca, w którym nastąpiło zdarzenie powodujące wszczęcie postępowania, albo w razie braku ustalenia takiego miejsca - do organu właściwego dla obszaru dzielnicy śródmieście w mieście stołecznym Warszawie.

1. Rozstrzyganie sporów o właściwość pomiędzy organami administracji publicznej.

Zgodnie z art.22 kpa, spory o właściwość (pozytywne i negatywne), rozstrzygają:

1. między organami jst, z wyjątkiem przypadków określonych w pkt 2-4 wspólny dla nich organ wyższego stopnia, a w razie braku takiego organu - sąd administracyjny;

2. miedzy kierownikami służb, inspekcji i straży administracji zespolonej tego samego powiatu, działających w imieniu własnym lub w imieniu starosty - starosta;

3. między organami administracji zespolonej, w jednym województwie nie wymienionymi w pkt 2 - wojewoda;

4. między organami jst w różnych województwach w sprawach należących do zadań z zakresu administracji rządowej - minister właściwy do spraw administracji publicznej;

5. między wojewodami oraz organami administracji zespolonej w różnych województwach - minister właściwy ds. administracji publicznej;

6. między wojewodą a organami administracji niezespolonej - minister właściwy ds. administracji publicznej po porozumieniu z organem sprawującym nadzór nad organem pozostającym w sporze z wojewodą;

7. miedzy organami administracji publicznej innymi niż wymienione w pkt 1-6 - wspólny dla nich organ wyższego stopnia, a w razie braku takiego organu - minister właściwy ds. administracji publicznej;

8. między organami administracji publicznej, gdy jednym z nich jest minister - Prezes RM.

Spory o właściwość między organami jst a terenowymi organami administracji rządowej rozstrzyga sąd administracyjny. Z wnioskiem o rozpatrzenie sporu przez sąd administracyjny może wystapić:

• strona;

• organ jst lub inny organ administracji publicznej, pozostające w sporze;

• minister właściwy ds. administracji publicznej;

• minister właściwy ds. sprawiedliwości, Prokurator Generalny;

• RPO.

Do czasu rozstrzygnięcia sporu o właściwość organ administracji publicznej, na którego obszarze wynikła sprawa, podejmuje tylko czynności nie cierpiące zwłoki ze względu na interes społeczny lub słuszny interes obywateli i zawiadamia o tym organ właściwy do rozstrzygnięcia sporu.

1. Rozstrzyganie sporów o właściwość pomiędzy organami administracji a sądami.

Zgodnie z art. 190-195 kpa, spory między organami administracji publicznej a sądami rozstrzyga Kolegium Kompetencyjne przy SN. W jego skład wchodzi trzech (3) sędziów SN oraz przedstawiciele Ministra Sprawiedliwości i ministra zainteresowanego ze względu na przedmiot sprawy. kolegium działa pod przewodnictwem sędziego. Sędziów do Kolegium (w tym samego przewodniczącego), wyznacza Pierwszy Prezes SN każdorazowo po wniesieniu sprawy. Ministrowie wyznaczają swoich przedstawicieli do Kolegium, w terminie 7-dni od dnia zawiadomienia ich przez Pierwszego Prezesa SN o wniesieniu sprawy.

Z wnioskiem o rozpatrzenie sporu mogą występować:

1. zainteresowany organ administracji publicznej lub sąd - gdy uznają się równocześnie za właściwe do załatwienia sprawy (spór pozytywny);

2. strona - gdy w sprawie za niewłaściwy uznaje się zarówno organ administracji publicznej, jak i sąd (spór negatywny);

3. minister właściwy ds. sprawiedliwości;

4. Prokurator Generalny.

Wniosek o rozpatrzenie sporu kieruje się do Pierwszego Prezesa SN, który o wpłynięciu wniosku zawiadamia:

1. Ministra Sprawiedliwości;

2. ministra zainteresowanego ze względu na przedmiot sprawy;

3. Prokuratora Generalnego.

W sprawie dotyczącej rozpatrzenia sporu bierze udział przedstawiciel organu administracji państwowej, którego spór dotyczy, strona postępowania administracyjnego oraz przedstawiciel Prokuratora Generalnego. Osobom tym służy prawo składania wyjaśnień i zgłaszania wniosków. Nieobecność ww. osób nie wstrzymuje rozprawy. Rozstrzygnięcia Kolegium Kompetencyjnego nie podlegają zaskarżeniu i wiążą organ administracyjny oraz sądy.

1. Wyłączenie pracownika od udziału w postępowaniu administracyjnym.

Instytucja wyłączenia pracownika ma na celu zapewnienie bezstronności w postępowaniu administracyjnym, a przez to pogłębienie zaufania obywateli do organów państwowych przy ścisłym przestrzeganiu zasady praworządności i zasady prawdy obiektywnej.

Bezstronność oznacza wyzbycie się przez pracownika prowadzącego postępowanie i podejmującego decyzję jakichkolwiek cech subiektywizmu. Kpa przewiduje wyłączenie pracownika:

1. z mocy prawa, w sprawie:

1. w której jest stroną albo pozostaje z jedną ze stron w takim stosunku prawnym, że wynik sprawy może mieć wpływ na jego prawa lub obowiązki;

2. swego małżonka (także po ustaniu małżeństwa) oraz krewnych i powinowatych do drugiego stopnia;

3. osoby związane, z nim z tytułu przysposobienia, opieki lub kurateli - także po ich ustaniu;

4. w której był świadkiem lub biegłym albo był lub jest przedstawicielem jednej ze stron, albo w której przedstawicielem jest jego współmałżonek, krewny i powinowaty do drugiego stopnia, bądź osoba związana z nim z tytułu przysposobienia, opieki lub kurateli;

5. w której brał udział w niższej instancji w wydaniu zaskarżonej decyzji;

6. z powodu której wszczęto przeciw niemu dochodzenie służbowe, postępowanie dyscyplinarne lub karne;

7. w której jedną ze stron jest osoba pozostająca wobec niego w stosunku nadrzędności służbowej (pracownik nie może załatwiać spraw swoich przełożonych).

8. z innych przyczyn, które mogą wywołać wątpliwości co do bezstronności pracownika - bezpośredni przełożony pracownika jest zobowiązany na jego żądanie lub na żądanie strony albo z urzędu wyłączyć go od udziału w postępowaniu, jeżeli zostanie uprawdopodobnione istnienie okoliczności nie przewidzianych w kpa, które mogą wywoływać wątpliwości co do bezstronności pracownika.

Wyłączony pracownik powinien podejmować tylko czynności nie cierpiące zwłoki ze względu na interes społeczny lub ważny interes stron. W przypadku wyłączenia pracownika jego bezpośredni przełożony wyznacza innego pracownika do prowadzenia sprawy. Jeżeli wskutek wyłączenia pracownika organu, stał on się niezdolny, sprawę załatwia organ wyższego stopnia.

1. Wyłączenie organu od załatwienia sprawy.

Instytucja włączenia organu od załatwienia sprawy ma na celu zapewnienie bezstronności w postępowaniu administracyjnym, a przez to pogłębienie zaufania obywateli do organów państwowych przy ścisłym przestrzeganiu zasady praworządności i zasady prawdy obiektywnej.

Wyłączenie organu oznacza wyłączenie od załatwiania sprawy całej instytucji. Organ jako całość, tj. osoba piastująca funkcje organu oraz będące pracownikami organu i jego urzędu nie mogą załatwiać sprawy. Niedopuszczalne jest wydanie decyzji z upoważnienia organu podlegającego wyłączeniu przez podległego mu pracownika.

Organ administracji publicznej podlega wyłączeniu od załatwienia sprawy dotyczącej interesów majątkowych:

1. jego kierownika lub osób pozostających z nim w stosunkach małżeństwa, pokrewieństwa i powinowactwa do drugiego stopnia, przysposobienia, opieki i kurateli (także po ich ustaniu);

2. osoby zajmującej stanowisko kierownicze w organie bezpośrednio wyższego stopnia lub osób pozostających z nim w stosunkach małżeństwa, pokrewieństwa i powinowactwa do drugiego stopnia, przysposobienia, opieki i kurateli (także po ich ustaniu).

Wyłączony organ powinien podejmować tylko czynności nie cierpiące zwłoki ze względu na interes społeczny lub ważny interes stron.

W przypadku wyłączenia organu sprawę załatwia:

1. organ wyższego stopnia nad organem załatwiającym sprawę, w normalnym toku instancji, gdy sprawa dotyczy interesów majątkowych kierownika organu, jego małżonka, krewnych i powinowatych do drugiego stopnia oraz osoby związanej z nim z tytułu przysposobienia, opieki i kurateli;

2. w okolicznościach, gdy rozstrzygane są sprawy majątkowe osoby zajmującej stanowisko kierownicze w organie bezpośrednio wyższego stopnia lub osób pozostających z nim w stosunkach małżeństwa, krewnych i powinowatych do drugiego stopnia oraz osób związanych z nim z tytułu przysposobienia, opieki i kurateli - sprawę załatwia organ wyższego stopnia nad organem, w którym osoba ww. zajmuje stanowisko kierownicze.

Organ wyższego stopnia może do załatwienia sprawy wyznaczyć inny podległy sobie organ. W razie, gdy sprawa dotyczy ministra albo prezesa sko, organ właściwy do załatwienia sprawy wyznacza Prezes RM.

1. Pojęcie strony w postępowaniu administracyjnym.

Wg art. 28 kpa “stroną jest każdy, czyjego interesu prawnego lub obowiązku dotyczy postępowanie albo kto żąda czynności organu ze względu na swój interes prawny lub obowiązek”.

Stronami w postępowaniu administracyjnym mogą być osoby fizyczne i osoby prawne, a gdy chodzi o państwowe i samorządowe jednostki organizacyjne i organizacje społeczne - również jednostki nie mające osobowości prawnej (np. zakład administracji nie mający osobowości prawnej).

2. Zdolność prawna i zdolność do czynności prawnych w postępowaniu administracyjnym.

Zdolność prawną i zdolność do czynności prawnych stron ocenia się wg przepisów prawa cywilnego, o ile przepisy szczególne nie stanowią inaczej.

Zdolność prawną - wg kc ma każdy człowiek od chwili urodzenia i dlatego każda osoba fizyczna od chwili urodzenia może być stroną w postępowaniu administracyjnym.

Zdolność do czynności prawnych - nabywa się z chwilą uzyskania pełnoletności (18 lat), lub wcześniejszego zawarcia związku małżeńskiego - tylko kobiety po 16 roku życia). Niektóre przepisy szczególne przewidują wcześniejsze uzyskanie zdolności do podjęcia określonych czynności prawnych. Wg ustawy z 1962r. o obywatelstwie polskim dziecko, które ukończyło 16 lat może składać oświadczenie wywierające skutek prawny.

Osoby fizyczne nie mające zdolności do czynności prawnych występują w postępowaniu przez swych przedstawicieli reprezentujących daną osobę z mocy samej ustawy (np. reprezentowanie dzieci przez swoich rodziców), bądź wyznaczonych przez sądy w postępowaniu nieprocesowym (opiekun).

Strony nie będące osobami fizycznymi działają przez swych ustawowych lub statutowych przedstawicieli.

W sprawach dotyczących praw zbywalnych lub dziedzicznych w razie zbycia prawa lub śmierci strony w toku postępowania na miejsce dotychczasowej strony wstępują jej następcy prawni.

W sprawach dotyczących spadków nie objętych jako strony działają osoby sprawujący zarząd majątkiem masy spadkowej, a w ich braku - kurator wyznaczony przez sąd na wniosek organu administracji publicznej.

1. Pełnomocnik strony w postępowaniu administracyjnym.

Strona może działać przez pełnomocnika, chyba że charakter czynności wymaga jej osobistego działania. Pełnomocnikiem strony może być osoba fizyczna posiadająca zdolność do czynności prawnych. Pełnomocnictwo powinno być udzielone na piśmie lub zgłoszone do protokołu. Pełnomocnik dołącza do akt oryginał lub urzędowo poświadczony odpis pełnomocnictwa. Adwokat lub radca prawny oraz rzecznik patentowy może sam uwierzytelnić odpis udzielonego mu pełnomocnictwa. W sprawach mniejszej wagi organ administracji publicznej może nie żądać pełnomocnictwa, jeżeli pełnomocnikiem jest członek najbliższej rodziny lub domownik strony, a nie ma wątpliwości co do istnienia i zakresu upoważnienia do występowania w imieniu strony.

2. Udział organizacji społecznych w postępowaniu administracyjnym.

Organizacja społeczna może wystąpić w postępowaniu administracyjnym w roli:

1. jako podmiot powołany z mocy prawa do załatwiania indywidualnych spraw rozstrzyganych w drodze decyzji administracyjnych;

2. jako strona, gdy żąda czynności organu administracyjnego ze względu na swój interes prawny lub obowiązek, albo gdy postępowanie dotyczy jej interesu prawnego lub obowiązku;

3. jako uczestnik postępowania administracyjnego w sprawie dotyczącej innej osoby, korzystający z praw strony;

W sprawie dotyczącej innej osoby organizacja społeczna może występować z żądaniem:

1. wszczęcia postępowania;

2. dopuszczenia jej do udziału w toczącym się postępowaniu, jeżeli jest to uzasadnione statutowymi celami tej organizacji i gdy przemawia za tym interes społeczny.

Organ administracyjny uznając żądanie organizacji społecznej za uzasadnione wszczyna postępowanie z urzędu bądź dopuszcza organizację społeczną do udziału w toczącym się postępowaniu. Organ administracyjny ma prawo odmówić wszczęcia postępowania na żądanie organizacji społecznej, jak i nie dopuścić jej do udziału w postępowaniu, jeśli uzna, że statutowe cele organizacji bądź interes społeczny nie przemawiają za jej udziałem w postępowaniu administracyjnym. Wówczas organ administracyjny wydaje postanowienie o odmowie wszczęcia postępowania lub dopuszczenia organizacji społecznej do udziału w postępowaniu.

Wszczynając postępowanie w sprawie dotyczącej innej osoby, organ administracyjny winien zawiadomić o tym organizację społeczną, jeżeli uzna, że może być ona zainteresowana udziałem w tym postępowaniu ze względu na swoje cele statutowe, gdy przemawia za tym interes społeczny.

Organizacja społeczna dopuszczona do udziału w postępowaniu “uczestniczy w postępowaniu na prawach strony”, tzn., że korzysta z takich samych praw procesowych jak strona. Może składać żądania dotyczące przeprowadzenia dowodów, wnosić odwołania od decyzji lub zażalenia na postanowienia niezależnie od tego, czy strona wnosi te środki prawne, czy też nie. Organizacja społeczna może popierać żądanie strony, bądź domagać się odmownego załatwienia żądania strony.

Kpa przewiduje inne formy włączenia organizacji społecznej do postępowania administracyjnego. Wg art. 31 § 5 organizacja społeczna, która nie uczestniczy w postępowaniu administracyjnym na prawach strony, może za zgodą organu administracji publicznej przedstawić temu organowi swój pogląd w sprawie, wyrażony w uchwale lub oświadczeniu jej organu statutowego.

Wg art. 90 § 3 organ administracyjny zawiadamia o rozprawie także organizacje społeczne, jeżeli ich udział w rozprawie jest uzasadniony ze względu na jej przedmiot. W takim przypadku organ wzywa organizacje społeczne do wzięcia udziału w rozprawie albo złożenie przed rozprawą oświadczenia i dowodów na jego poparcie.

Na postanowienie o odmowie wszczęcia postępowania lub dopuszczenia do udziału w postępowaniu organizacji społecznej służy zażalenie. Postanowienie może być zaskarżone do organu wyższego stopnia, a postanowienie tego ostatniego - do sądu administracyjnego, w terminie 30-dni od dnia doręczenia organizacji społecznej decyzji administracyjnej.

1. Udział prokuratora w postępowaniu administracyjnym.

Prokurator jest podmiotem, który nie będąc stroną w sprawie może korzystać z praw strony. Występuje jako organ państwowy powołany do strzeżenia praworządności, działa “w celu usunięcia stanu niezgodnego z prawem”, albo “w celu usunięcia stanu niezgodnego z prawem”.

Prokurator sam decyduje o swoim udziale w postępowaniu, a organ administracyjny nie może nie dopuścić prokuratora do udziału w postępowaniu administracyjnym, jeśli ten zgłasza swój udział. Organ administracyjny powinien zawiadomić prokuratora o wszczęciu postępowania oraz o toczącym sie postępowaniu, w każdym przypadku, gdy uzna udział prokuratora za potrzebny. Prokurator może z zawiadomienia skorzystać bądź nie, w zależności od własnej oceny potrzeby włączenia się do postępowania administracyjnego.

Prokuratorowi, który bierze udział w postępowaniu dotyczącego innej osoby, służą prawa strony, może zgłaszać żądania przeprowadzenia dowodów, wnosić środki prawne niezależnie od tego, czy strona korzysta z tego uprawnienia.

Prokuratorowi służy prawo wniesienia sprzeciwu od decyzji ostatecznej, jeżeli przepisy kodeksu lub przepisy szczególne przewidują wznowienie postępowania, stwierdzenie nieważności decyzji albo jej uchylenie lub zmianę. Prokurator wnosi sprzeciw do organu właściwego do wznowienia postępowania, stwierdzenia nieważności decyzji albo jej uchylenia lub zmiany. Sprzeciw od decyzji wydanej przez ministra wnosi Prokurator Generalny.

Jeżeli podstawą sprzeciwu jest branie udziału w postępowaniu przez stronę bez jej własnej winy, wniesienie sprzeciwu wymaga zgody strony.

Sprzeciw prokuratora powinien być rozpatrzony i załatwiony w terminie 30-dni od daty jego wniesienia.

W przypadku wniesienia sprzeciwu przez prokuratora właściwy organ administracji publicznej w sprawie, wszczyna postępowanie z urzędu, zawiadamiając o tym strony.

W przypadku wniesienia przez prokuratora sprzeciwu organ administracji publicznej, do którego sprzeciw wniesiono, obowiązany jest niezwłocznie rozpatrzyć, czy zachodzi potrzeba wstrzymania wykonania decyzji do chwili załatwienia sprzeciwu.

2. Udział Rzecznika Praw Obywatelskich w postępowaniu administracyjnym.

Zgodnie z ustawą z dnia 15 lipca 1987r. o Rzeczniku Praw Obywatelskich, RPO może żądać wszczęcia postępowania administracyjnego, zaskarżać decyzje do sądu administracyjnego oraz uczestniczyć w postępowaniu administracyjnym jak i w postępowaniu przed sądem administracyjnym na prawach przysługujących prokuratorowi.

RPO sam decyduje o swoim udziale w postępowaniu. Organ administracji publicznej nie może nie dopuścić RPO do udziału w postępowaniu administracyjnym, jeśli ten zgłosi swój udział.

1. Pojęcie, rodzaje i sposób obliczania terminów.

Pojęcie terminu - można rozumieć bądź jako ściśle określoną datę, bądź jako pewien okres.

Terminy okresowe dzielimy na:

1. ustawowe - wynikające z kpa i innych ustaw;

2. wyznaczone przez organ prowadzący postępowanie (terminy urzędowe).

Terminy ustawowe są przewidziane zarówno dla czynności dokonywanych przez organy (np. terminy załatwiania spraw - art. 35 § 3; termin zawiadomienia o miejscu i terminie przeprowadzenia dowodu - art. 79 § 1), jak i dla czynności dokonywanych przez strony i innych uczestników postępowania (np. terminy wniesienia odwołania, zażalenia itp.). Ich cechą jest to, że nie mogą być one przez organ prowadzący postępowanie ani skracane, ani przedłużane. Niedopełnienie czynności przez stronę w terminie ustawowym powoduje, że czynność ta nie może być już skutecznie dokonana.

Terminy wyznaczone przez organ administracyjny mogą być przed ich upływem przedłużane bądź skracane z ważnych przyczyn.

Obliczanie terminów:

1. określone w dniach - upływ ostatniego z wyznaczonej liczny dni uważa się za koniec terminu, z tym, że jeśli początkiem terminu jest pewne zdarzenie, przy obliczaniu terminu nie uwzględnia się dnia, w którym zdarzenie nastąpiło;

2. określone w tygodniach - kończą się z upływem tego dnia w ostatnim tygodniu, który nazwą odpowiada początkowemu dniowi terminu, np. jeśli bieg terminu dwutygodniowego rozpoczął się w piątek 1 września, to końcowym dniem tego terminu jest piątek 15 września;

3. określone w miesiącach - kończą się z upływem tego dnia w ostatnim miesiącu, który odpowiada początkowemu dniowi terminu, a gdyby takiego dnia w ostatnim miesiącu nie było - w ostatnim dniu miesiąca.

Jeżeli koniec terminu przypada na dzień ustawowo wolny od pracy, za ostatni dzień terminu uważa się najbliższy następny dzień powszedni.

Termin uważa się za zachowany, jeżeli przed jego upływem nadano pismo w polskiej placówce pocztowej albo złożono je w polskim urzędzie konsularnym. Termin jest też zachowany, gdy przed jego upływem żołnierz w służbie czynnej lub członek załogi statku morskiego złożył pismo w dowództwie jednostki wojskowej lub kapitanowi statku, a także gdy osoba pozbawiona wolności złożyła pismo w administracji zakładu karnego. O dochowaniu terminu decyduje data stempla pocztowego.

1. Przywrócenie terminu.

Z zasady czynność dokonana po upływie terminu jest prawnie bezskuteczna. Wyjątkowo jednak termin może być przywrócony, gdy jego niezachowanie nastąpiło bez winy osoby zainteresowanej. Prośbę o przywrócenie terminu należy wnieść w ciągu 7-dni od dnia ustania przyczyny uchybienia terminu, dopełniając jednocześnie czynności, dla której określony był termin.

Warunki przywrócenia terminu:

1. brak winy po stronie zainteresowanego;

2. uprawdopodobnienie, że uchybienie nastąpiło bez winy zainteresowanego - jest to środek zastępczy dowodu o znaczeniu ścisłym, a więc środek nie dający pewności, lecz jedynie wiarygodność (prawdopodobieństwo) twierdzenia o danym fakcie;

3. wniesienie podania (prośby) o przywrócenie terminu w ciągu 7-dni od dnia ustania przyczyny uchybienia - przyczyna uchybienia musi wystąpić przed upływem określonego terminu, zaś złożenie prośby o przywrócenie terminu w okresie 7-dni od ustania tej przyczyny - przywrócenie 7-dniowego terminu jest niedopuszczalne, tzn. że nie można przywracać terminu do złożenia prośby o przywrócenie terminu;

4. równoczesne dopełnienie czynności, dla której termin był określony (np. należy wnieść odwołanie, gdy nastąpiło uchybienie terminu do wniesienia tego środka prawnego).

Właściwy w sprawie organ w wyniku rozpatrzenia prośby wydaje postanowienie o przywróceniu bądź odmowie przywrócenia terminu. W razie odmowy służy zainteresowanemu zażalenie.

Prośbę o przywrócenie terminu rozpatruje organ właściwy do rozpatrzenia odwołania (to samo dotyczy zażalenia). Jego decyzja jest ostateczna. Na postanowienia kończące postępowanie przysługuje skarga do NSA.

Skutkiem prawnym przywrócenia terminu jest traktowanie czynności, dla której termin był określony, jako dochowanej w terminie.

1. Terminy załatwiania spraw.

Organy administracyjne winny załatwiać sprawy szybko, bez zbędnej zwłoki, a gdy sprawy nie wymagają zbierania dowodów, informacji lub wyjaśnień - niezwłocznie.

Niezwłocznie powinny być załatwiane sprawy, które mogą być rozpatrzone w oparciu o dowody przedstawione przez stronę łącznie z żądaniem wszczęcia postępowania lub w oparciu o fakty i dowody powszechnie znane albo znane z urzędu organowi, przed którym toczy sie postępowanie, bądź możliwe do ustalenia na podstawie danych, którymi rozporządza ten organ.

Załatwienie sprawy wymagającej postępowania wyjaśniającego powinno nastąpić nie później niż w ciągu miesiąca, a sprawy szczególnie skomplikowane - nie później niż w ciągu dwóch miesięcy od dnia wszczęcia postępowania, zaś w postępowaniu odwoławczym - w ciągu miesiąca od dnia otrzymania odwołania.

Kwalifikowania, która sprawa jest szczególnie skomplikowana dokonuje organ administracyjny I instancji.

Termin do załatwienia sprawy przez organ odwoławczy biegnie od dnia otrzymania przez ten organ odwołania wraz z aktami sprawy.

Organy wyższego stopnia mogą określić rodzaje spraw, które mają być załatwiane w terminach krótszych niż miesiąc bądź dwa miesiące. Zarządzenie organu wyższego stopnia o terminach załatwiania spraw, podane do publicznej wiadomości, wiążą zainteresowane organy administracyjne w układzie wewnętrznym i stwarza uprawnienia dla stron do żądania, aby ich sprawy były załatwiane w terminach skróconych.

Do terminów załatwiania sprawy, nie wlicza sie terminów zastrzeżonych przepisami prawa dla dokonania określonych czynności (np. czasu na usunięcie przez stronę braków podania), okresów zawieszenia postępowania (art. 35 § 5 i art. 103 kpa), oraz okresów opóźnień spowodowanych z winy strony (np. niedostarczenie przez stronę dokumentu w wyznaczonym przez organ terminie), oraz z przyczyn niezależnych od organu (np. z powodu niestawienia się prawidłowo wezwanego świadka na rozprawę i wskutek tego odroczenia rozprawy - art. 94 § 2).

Organ, który nie załatwił sprawy w terminie, obowiązany jest zawiadomić o tym strony, podając przyczyny zwłoki i wskazując nowy termin załatwienia sprawy (termin wyznaczony).

2. Skutki niezałatwienia sprawy w terminie.

Strona, której sprawa nie została załatwiona w terminie ustawowym albo w terminie wyznaczonym, ma prawo wnieść zażalenie do organu wyższego stopnia, na milczenie organu.

Organ wyższego stopnia, uznając zażalenie za uzasadnione, wyznacza dodatkowy termin załatwienia sprawy oraz zarządza wyjaśnienie przyczyn i ustalenie winnych niezałatwienia sprawy w terminie, a w razie potrzeby także podjęcie środków zapobiegających naruszaniu terminów załatwiania spraw w przyszłości.

Po skorzystaniu z prawa wniesienia zażalenia, w każdym czasie po upływie terminu załatwiania sprawy, aż do chwili jej załatwienia, istnieje możliwość wniesienia skargi do sądu administracyjnego na niezałatwienie sprawy przez organ I instancji, bądź przez organ odwoławczy.

Dopuszczalna jest skarga do NSA na bezczynność organów polegająca na niewydaniu:

1. decyzji administracyjnej;

2. postanowienia w postępowaniu administracyjnym, na które służy zażalenie albo kończącego postępowanie, także rozstrzygającego sprawę co do istoty;

3. postanowienia w postępowaniu egzekucyjnym i zabezpieczającym, na które służy zażalenie;

4. innych niż ww. aktów lub czynności z zakresu administracji publicznej dotyczących przyznania, stwierdzenia albo uznania uprawnienia lub obowiązku wynikającego z przepisów prawa.

Pracownik organu administracyjnego, który z nieuzasadnionych przyczyn nie załatwił sprawy w terminie lub nie dopełnił obowiązku sygnalizacji albo nie załatwił sprawy w dodatkowym terminie wyznaczonym przez organ wyższego stopnia, podlega odpowiedzialności porządkowej lub dyscyplinarnej albo innej odpowiedzialności przewidzianej w przepisach prawa.

1. Forma i treść wezwania wg kpa.

Kpa upoważnia organy administracyjne do wzywania osób (nie tylko stron), do udziału w podejmowanych czynnościach i do złożenia wyjaśnień osobiście, przez pełnomocnika lub na piśmie, jeżeli jest to niezbędne dla rozstrzygnięcia sprawy lub dla wykonywania czynności urzędowych.

Wezwanie do osobistego stawienia sie należy ograniczyć do przypadków niezbędnych, tak by nie było ono uciążliwe dla wzywanej osoby. Jeśli osoba wezwana nie może sie stawić z powodu choroby, kalectwa lub innej nie dającej się pokonać przeszkody, organ może dokonać określonej czynności lub przyjąć wyjaśnienie albo przesłuchać osobę wezwana w miejscu jej pobytu, jeżeli pozwalają na to okoliczności, w jakich znajduje się ta osoba.

Do osobistego stawienia się wezwany jest zobowiązany tylko w obrębie gminy lub miasta, w którym on mieszka lub przebywa, a nadto gdy mieszka lub przebywa w sąsiedniej gminie lub mieście. W pozostałych przypadkach organ administracyjny prowadzący postępowanie winien skorzystać z pomocy prawnej innego organu administracyjnego.

Pomoc prawna polega na tym, że organ prowadzący postępowanie zwraca sie do właściwego terenowego organu administracji rządowej lub organu samorządu terytorialnego o wezwanie osoby zamieszkałej, w danej gminie lub mieście do złożenia wyjaśnień lub zeznań albo do dokonania innych czynności związanych z toczącym sie postępowaniem.

W przypadkach, w których charakter sprawy lub czynności wymaga dokonania czynności przed organem prowadzącym postępowanie, można wzywać osoby do osobistego stawienia się również spoza gminy lub miasta i sąsiednich jednostek podziału terytorialnego, w których osoby te zamieszkują albo przebywają.

Wezwanie powinno wskazać:

1. nazwę i adres organu wzywającego;

2. imię i nazwisko wzywanego;

3. w jakiej sprawie oraz w jakim charakterze i w jakim celu zostaje wezwany (strona, świadek, biegły i co ma być celem stawienia się);

4. czy wezwany powinien stawić się osobiście lub przez pełnomocnika, czy może złożyć wyjaśnienie lub zeznanie na piśmie;

5. termin, do którego żądanie powinno być spełnione, albo dzień, godzinę i miejsce stawienia się wezwanego lub jego pełnomocnika;

6. skutki prawne niezastosowania się do wezwania.

Wezwanie powinno być zaopatrzone podpisem pracownika organu wzywającego, z podaniem imienia, nazwiska i stanowiska służbowego podpisującego.

W sprawach nie cierpiących zwłoki wezwania można dokonać telegraficznie, telefonicznie lub przy użyciu innych środków łączności. Musi ono zawierać te same elementy co wezwanie pisemne. Powoduje ono skutki prawne tylko wówczas, gdy nie ma wątpliwości, że dotarło do adresata we właściwej treści i w odpowiednim terminie.

Osobie, która stawiła się na wezwanie, przyznaje się koszty podróży i inne należności wg przepisów o należnościach świadków i biegłych w postępowaniu sądowym. Żądanie przyznania należności należy zgłosić organowi administracyjnemu, przed którym toczy się postępowanie, przed wydanie decyzji, pod rygorem utraty roszczenia.

Osoba, która mimo prawidłowego wezwania nie stawiła się bez uzasadnionej przyczyny, może być ukarana przez organ wzywający grzywną do 50 zł, a w razie ponownego niezastosowania się do wezwania - grzywną do 200 zł. Na postanowienie o ukaraniu służy zażalenie. Ukaranie grzywną nie wyklucza możliwości zastosowania do opornego świadka (nie dotyczy strony i biegłego), środków przymusu. W przypadku żołnierza w służbie czynnej nie stosuje się kary grzywny, lecz występuje do dowódcy JW, w której pełni on służbę, z wnioskiem o ukaranie dyscyplinarne.

1. Doręczenia wg kpa.

Skutki prawne wielu czynności procesowych następują tylko wtedy, gdy dokonano prawidłowego doręczenia pisma (wezwania, postanowienia, decyzji itp.) Organy administracyjne doręczają pisma za pokwitowaniem przez pocztę, przez swoich pracowników lub przez upoważnione osoby albo organy. Na pokwitowanie składa się data doręczenia i podpis odbiorcy. Jeżeli odbierający pismo uchyla się od potwierdzenia doręczenia lub nie może tego uczynić, doręczający sam stwierdza datę doręczenia oraz wskazuje osobę, która odebrała pismo i przyczynę braku jej podpisu.

Pismo doręcza się stronie, a gdy strona działa przez przedstawiciela - przedstawicielowi. Jeżeli zaś strona ustanowiła pełnomocnika, pismo doręcza się pełnomocnikowi. W sprawie wszczętej na skutek podania złożonego przez dwie lub więcej lub więcej stron, pisma doręcza się wszystkim stronom, chyba że w podaniu wskazały one jedną ze stron jako upoważnioną do odbioru pism.

W toku postępowania strony oraz ich pełnomocnicy mają obowiązek zawiadomić organ administracji publicznej o każdej zmianie swego adresu. Zaniedbanie tego obowiązku powoduje, że doręczenie pism pod dotychczasowym adresem ma skutek prawny.

Osobom fizycznym pisma doręcza się w ich mieszkaniu albo w miejscu pracy lub w lokalu administracji - jeżeli przepisy szczególne nie stanowią inaczej. W razie nagłej potrzeby i niemożności dostarczenia pisma w ww. sposób, pisma doręcza się w każdym miejscu, gdzie się adresata zastanie.

W przypadku nieobecności adresata w mieszkaniu pismo doręcza się za pokwitowaniem do rąk dorosłego domownika, sąsiada lub dozorcy domu. gdy osoby te podjęły się oddania pisma adresatowi. O doręczeniu pisma w ww. zawiadamia się adresata, umieszczając zawiadomienie w skrzynce na korespondencję lub, gdy nie jest to możliwe, w drzwiach mieszkania.

W razie niemożności doręczenia pisma bezpośrednio do rąk adresata ani też doręczenia zastępczego, pismo składa się na okres 7-dni w placówce pocztowej lub w urzędzie gminy, a zawiadomienie o tym umieszcza się w skrzynce na korespondencję, lub gdy to nie jest możliwe na drzwiach mieszkania adresata albo biura lub innego pomieszczenia, w którym adresat wykonuje czynności zawodowe, bądź w miejscu widocznym na nieruchomości, której postępowanie dotyczy. W tym przypadku doręczenie uważa się za dokonane z upływem ostatniego dnia siedmiodniowego okresu.

Jednostkom organizacyjnym i organizacjom społecznym oraz innym jednostkom organizacyjnym pisma doręcza się w lokalu ich siedzib do rąk osób uprawnionych do odbioru pism.

Jeżeli adresat odmawia przyjęcia pisma przysłanego przez pocztę lub inny organ albo w inny sposób, pismo zwraca się do nadawcy z adnotacją o odmowie jego przyjęcia i datą odmowy. Pismo wraz z adnotacją włącza się do akt sprawy. W takim przypadku uznaje się, że pismo doręczono w dniu odmowy jego przyjęcia przez adresata.

Pisma kierowane do osób nie znanych z miejsca pobytu, dla których są dnie wyznaczył przedstawiciela, doręcza się przedstawicielowi wyznaczonemu przez organ administracji państwowej.

Strony mogą być zawiadamiane o decyzjach i innych czynnościach organów administracji publicznej przez obwieszczenie lub w inny zwyczajowo przyjęty w danej miejscowości sposób publicznego ogłaszania, jeżeli przepis szczególny tak stanowi. W takich przypadkach zawiadomienie bądź doręczenie uważa się za dokonane po upływie 14-dni od dnia ogłoszenia publicznego.

2. Protokoły i adnotacje.

Zasada ogólna pisemności wymaga, aby mające znaczenie dla postępowania czynności były utrwalone na piśmie.

Organ administracji publicznej sporządza zwięzły protokół z każdej czynności postępowania mającej istotne znaczenie dla rozstrzygnięcia sprawy, chyba że czynność została w inny sposób utrwalona na pismie (art. 67 § 1 kpa).

Obowiązkowo sporządza się:

1. przyjęcie wniesionego ustnie podania;

2. przesłuchania strony, świadka i biegłego;

3. oględzin i ekspertyz dokonywanych przy udziale przedstawiciela organu administracji publicznej;

4. rozprawy;

5. ustnego ogłoszenia decyzji i postanowienia.

Protokół sporządza się tak, aby z niego wynikało, kto, kiedy, gdzie i jakich czynności doskonal, kto i w jakim charakterze był przy tym obecny, co i w jaki sposób w wyniku tych czynności ustalono i jakie uwagi zgłosiły obecne osoby.

Protokół odczytuje się wszystkim osobom obecnym, biorącym udział w czynności urzędowej, które powinny następnie protokół podpisać. Odmowę lub brak podpisu którejkolwiek osoby należy omówić w protokole.

Protokół przesłuchania powinien być odczytany i przedstawiony do podpisu osobie zeznającej niezwłocznie po złożeniu zeznania. W protokołach przesłuchania osoby, która złożyła zeznanie w języku obcym, należy podać w przekładzie na język polski treść złożonego zeznania oraz wskazać osobę i adres tłumacza, który dokonał przekładu - tłumacz ten powinien podpisać protokół przesłuchania.

Organ administracji publicznej może zezwolić na dołączenie do protokołu zeznania na piśmie, podpisanego przez zeznającego, oraz innych dokumentów mających znaczenie dla sprawy.

Skreśleń i poprawek w protokole należy tak dokonywać, aby wyrazy skreślone i poprawione były czytelne. Skreślenia i poprawki powinny być stwierdzone w protokole przed jego podpisaniem.

Czynności organu administracji publicznej, z których nie sporządza się protokołu, a które mają znaczenie dla sprawy lub toku postępowania, utrwala się w aktach w formie adnotacji podpisanej przez pracownika, który dokonał tych czynności.

1. Sposoby wszczęcia postępowania administracyjnego.

Postępowanie administracyjne może być wszczęte:

1. z urzędu

1. przez organ administracyjny bez żądania strony;

2. przez organ administracyjny, w której wpis wymaga wniosku strony, ze względu na ważny interes strony, w razie nieuzyskania zgody - postępowanie umarza się;

2. na wniosek

1. na żądanie strony;

2. na żądanie prokuratora - w celu usunięcia stanu niezgodnego z prawem;

3. na żądanie RPO - jak w przypadku prokuratora;

4. na żądanie organizacji społecznej - jeżeli jest to uzasadnione celami statutowymi tej organizacji i gdy przemawia za tym interes społeczny.

O tym, kiedy postępowanie administracyjne można wszcząć z urzędu, a kiedy tylko na wniosek, stanowią przepisy prawa materialnego, a więc przepisy poza kodeksowe.

Ogólnie - jeżeli nakładamy obowiązek prawny, przepisy prawa pozwalają albo nakazują wszczynanie postępowania administracyjnego z urzędu, a gdy zaś chodzi o przyznanie uprawnień stronie - z reguły wymagany jest wniosek strony (żądanie).

1. Data wszczęcia postępowania administracyjnego.

Datą wszczęcia postępowania na żądanie strony jest dzień doręczenia żądania organowi administracji publicznej. Kodeks nie reguluje daty wszczęcia postępowania z urzędu. Uważa się, że wszczęcie z urzędu następuje z chwilą podjęcia pierwszej czynności procesowej przez organ administracyjny wobec strony (najczęściej - zawiadomienie wszystkich osób będących stronami w sprawie o wszczęciu postępowania).

2. Pojęcie, forma i treść podania wg kpa.

Podanie - żądanie wszczęcia postępowania oraz inne żądania, wyjaśnienia, odwołania, zażalenia. Podaniem nie jest skarga, ani wniosek.

Forma - podania mogą być wnoszone pisemnie, telegraficznie, lub za pomocą dalekopisu, telefaksu, poczty elektronicznej, a także ustnie do protokołu. Nie przewiduje się składania podania telefonicznie.

Treść - podanie powinno zawierać co najmniej wskazanie osoby, od której pochodzi, jej adres i żądanie oraz czynić zadość innym wymaganiom ustalonym w przepisach szczególnych (np. podanie o wywłaszczenie nieruchomości winno wskazać nieruchomość z oznaczeniem księgi wieczystej, celu publiczny, od którego realizacji nieruchomość jest niezbędna, powierzchnię nieruchomości i dalsze dane).

Podanie wniesione pisemnie albo ustnie do protokołu powinno być podpisane przez wnoszącego, a protokół ponadto przez pracownika, który go sporządził. gdy podanie wnosi osoba, która nie może lub nie umie złożyć podpisu, podanie lub protokół podpisuje za nią inna osoba przez nią upoważniona, czyniąc o tym wzmiankę obok podpisu.

Organ administracji publicznej obowiązany jest potwierdzić wniesienie podania, jeżeli wnoszący je tego żąda.

Jeżeli w podaniu nie wskazano adresu wnoszącego i nie ma możliwości ustalenia tego adresu na podstawie posiadanych danych, podanie pozostawia się bez rozpoznania.

Jeżeli podanie nie czyni zadość innym wymaganiom ustalonym w przepisach prawa, należy wezwać wnoszącego do usunięcia braków w terminie 7-dni z pouczeniem, że nieusunięcie tych braków spowoduje pozostawienie podania bez rozpoznania.

3. Skutki prawne wniesienia podania do organu niewłaściwego w sprawie.

Wniesienie podania do organu niewłaściwego nie pociąga za sobą ujemnych konsekwencji dla wnoszącego, gdyż podanie wniesione do organu niewłaściwego przed upływem terminu uważa się za wniesione z zachowaniem terminu (art. 65 § 2 kpa).

Jeżeli organ administracji publicznej, do której podanie wniesiono jest niewłaściwy w sprawie, powinien niezwłocznie przekazać je do organu właściwego, zawiadamiając o tym wnoszącego podanie.

jeżeli podanie dotyczy kilku spraw polegających na załatwieniu przez różne organu, organ administracji publicznej, do którego podanie wniesiono, jest zobowiązany rozpoznać sprawę należącą do jego właściwości, oraz równocześnie zawiadomić wnoszącego podanie, że w innych sprawach powinien wnieść odrębne podanie do właściwego organu. Wnoszącego podanie należy poinformować, że wniesienie podania do właściwego organu w terminie 14-dni od daty doręczenia zawiadomienia uważa się za złożenie go w dniu wniesienia pierwszego podania (art. 66 § 1 i 2 kpa).

Zgodnie z art. 66 § 3 “jeżeli podanie wniesiono do organu niewłaściwego, a organu właściwego nie można ustalić na podstawie danych podania, albo gdy z podania wynika, że właściwym w sprawie jest sąd, organ. do którego podanie wniesiono, zwraca je wnoszącemu z odpowiednim pouczeniem”.

4. Udostępnianie akt.

Zasada udziału strony w postępowaniu administracyjnym wymaga, aby strona mogła zapoznać się z aktami sprawy.

Zgodnie z art. 73 kpa “w każdym stadium postępowania organ administracji publicznej obowiązany jest umożliwić stronie przeglądanie akt sprawy oraz sporządzanie z nich notatek i odpisów”. Strona może żądać uwierzytelnienia sporządzonych przez siebie odpisów z akt sprawy lub wydania jej z akt sprawy uwierzytelnionych odpisów, o ile jest to uzasadnione ważnym interesem strony.

Wyłączenia:

1. wyłączone od wglądu strony są akta sprawy objęte tajemnicą państwową - tajemnicą państwową jest informacja niejawna, której nieuprawnione ujawnienie może spowodować istotne zagrożenie dla podstawowych interesów RP, a w szczególności dla niepodległości lub nienaruszalności terytorium, interesów obronności, bezpieczeństwa państwa i obywateli, albo narazić te interesy na co najmniej znaczną szkodę;

2. inne akta wyłączone przez organ administracyjny ze względu na ważny interes państwowy.

Odmowa uniemożliwienia stronie przeglądania akt sprawy, sporządzania z nich notatek i odpisów, uwierzytelniania takich odpisów lub wydania uwierzytelnionych odpisów następuje w drodze postanowienia, na które służy zażalenie.

Akta sprawy stanowią poszczególne pisma, plany, obliczenia itp. dokumenty, które znajdują się w całości materiałów dotyczących danej sprawy.

1. Zasady postępowania dowodowego.

Celem postępowania dowodowego jest dokładne wyjaśnienie stanu faktycznego sprawy, aby jej załatwienie oparte było na udowodnionych faktach i aby normy prawne zostały zastosowane do stanu faktycznego odpowiadającego stanowi rzeczywistemu zgodnie z zasadą prawdy obiektywnej. Organ administracyjny nie jest związany własnymi postanowieniami w sprawie przeprowadzenia dowodów - może on, a każdym stadium postępowania zmienić, uzupełnić lub uchylić postanowienia dotyczące przeprowadzania dowodów (art. 77 § 2 kpa).

Zasada udziału strony - strona powinna być zawiadomiona o miejscu i terminie przeprowadzeniu dowodów ze świadków, biegłych lub oględzin przynajmniej na 7-dni przed terminem ich przeprowadzenia. Strona ma prawo brać udział w przeprowadzaniu dowodu, może zadawać pytania świadkom, biegłym i innym stronom oraz składać wyjaśnienia. Okoliczność faktyczna może być uznana za udowodnioną, jeżeli strona miała możliwość wypowiedzieć się co do przeprowadzonych dowodów, chyba że załatwienie sprawy nie cierpi zwłoki ze względu na niebezpieczeństwo dla życia lub zdrowia ludzkiego albo ze względu na grożącą niepowetowaną szkodę materialną.

Zasada swobodnej oceny dowodów - organ administracji publicznej ocenia na podstawie całokształtu materiału dowodowego, czy dana okoliczność została udowodniona. Organ nie jest związany sztywnymi regułami dowodzenia. Jako dowód należy dopuścić wszystko, co może przyczynić się do wyjaśnienia sprawy, a nie jest sprzeczne z prawem.

1. Pojęcie dowodu i środka dowodowego oraz rodzaje środków dowodowych.

Dowód - jako dowód należy dopuścić wszystko, co może przyczynić się do wyjaśnienia sprawy, a nie jest sprzeczne z prawem. W szczególności dowodem mogą być dokumenty, zeznania świadków, opnie biegłych oraz oględzin. Dowód to środek, za pomocą którego dokonuje się dowodzenia w postępowaniu, a więc stwierdza się prawdziwość twierdzeń o pewnych faktach, będących właśnie przedmiotem dowodu.

Rodzaje środków dowodowych:

1. rzeczowe - oględziny wszelkich przedmiotów, jakie sąd poddaje badaniu celem stwierdzenia prawdziwości pewnych twierdzeń o faktach;

2. osobowe - wszelkie inne dowody, przy których sąd bada fakty za pomocą zeznań osób, jak świadków, biegłych i samych stron procesowych, oraz za pomocą ich pisemnych oświadczeń zawartych w dokumentach.

Uwaga: przesłuchanie stron nie jest dowodem.

1. Dowód z dokumentów.

To najważniejszy i powszechnie występujący środek dowodowy w postępowaniu administracyjnym. Kpa mówi o dokumentach urzędowych i dokumentach. Dokumenty dzielą się na:

1. urzędowe - sporządzone w przepisanej formie przez powołane do tego organy państwowe w ich zakresie działań stanowią dowód tego, co zostało w nich urzędowo stwierdzone;

2. prywatne - wg art. 245 kpc stanowi dowód tego, że osoba, która go podpisała, złożyła oświadczenie zawarte w dokumencie.

Dokumenty urzędowe mają pierwszeństwo przed prywatnymi. Przysługuje im domniemanie prawdziwości. Istnieje jednak możliwość przeprowadzenia dowodu przeciwko treści dokumentów urzędowych.

1. Dowód ze świadka.

Zadaniem świadka jest złożenie zeznań obiektywnych na podstawie własnych spostrzeżeń co do faktów istotnych dla rozstrzygnięcia sprawy. Kpa wprowadza ograniczenia dowodu ze świadków ze względu na osobę, polegające na:

1. wyłączeniu z mocy prawa;

2. prawie odmowy zeznań;

3. prawie odmowy odpowiedzi na poszczególne pytania.

Wg kpa świadkami nie mogą być:

1. osoby niezdolne do spostrzegania lub komunikowania swoich spostrzeżeń (słuchanie dziecka w charakterze świadka jest dopuszczalne i zależy od jego stopnia rozwoju umysłowego);

2. osoby obowiązane do zachowania tajemnicy państwowej i służbowej na okoliczności objęte tajemnicą, jeżeli nie zostały w trybie określonym obowiązującymi przepisami zwolnione od obowiązku zachowania tej tajemnicy;

3. duchowni co do faktów objętych tajemnicą spowiedzi (duchowni kościołów i związków religijnych znających instytucję spowiedzi).

Tylko małżonkowi strony, wstępnym, zstępnym i rodzeństwu strony oraz jej powinowatym pierwszego stopnia, jak i osobom pozostającym ze stroną w stosunku przysposobienia, opieki lub kurateli przysługuje prawo odmowy zeznań. Prawo to trwa także po ustaniu małżeństwa, przysposobienia, opieki lub kurateli.

Prawo odmowy odpowiedzi na pytania zadawane świadkowi - świadek składający zeznania może odmówić odpowiedzi na pytanie, gdy odpowiedź mogłaby narazić jego lub jego bliskich na odpowiedzialność karną, hańbę lub bezpośrednią szkodę majątkową albo spowodować naruszenie obowiązku zachowania prawnie chronionej tajemnicy zawodowej.

Przed odebraniem zeznania organ administracji publicznej obowiązany jest uprzedzić świadka o prawie odmowy zeznań i odpowiedzi na pytania oraz o odpowiedzialności za fałszywe zeznania. Uprzedzenie to jest warunkiem odpowiedzialności.

1. Dowód z oględzin i z opinii biegłego.

Dowód z opinii biegłego - przeprowadza się wówczas, gdy w sprawie wymagane są wiadomości specjalne, których nie mają pracownicy organu załatwiającego sprawę. Opinią biegłego (rzeczoznawcy, eksperta) jest zapatrywanie wyrażone przez osobę nie zainteresowaną w postępowaniu administracyjnym, która może udzielić organowi specjalnych wiadomości dla ustalenia okoliczności sprawy. Biegły powinien być bezstronny, dlatego podlega wyłączeniu z tych samych przyczyn jak pracownik organu administracji publicznej od udziału w postępowaniu w sprawie. Poza tym do biegłego stosuje się przepisy dotyczące przesłuchania świadków.

Oględziny - bezpośrednie badanie jakiegoś przedmiotu przez organ administracji publicznej, celem dokonania spostrzeżeń o jego stanie i właściwościach. Przedmiotem oględzin mogą być rzeczy ruchome, jak i nieruchomości (np. samochód, maszyny, budynek, lokal, uprawy). Oględziny wymagają często pewnych wiadomości specjalnych, np. z zakresu techniki, medycyny, rolnictwa itp. Wówczas oględziny można przeprowadzić z udziałem biegłego, aby swym fachowym doświadczeniem i wiedzą uzupełniał znajomość rzeczy przez organ administracji publicznej, a dokładniej - jego pracowników.

Jeżeli przedmiot oględzin znajduje się u osób trzecich, osoby te są obowiązane na wezwanie organu do okazania przedmiotu oględzin. Strona powinna być zawiadomiona o miejscu i terminie przeprowadzenia oględzin, przynajmniej na 7-dni przed terminem. Z przeprowadzonych oględzin sporządza się protokół.

2. Dowód z przesłuchania stron.

Przesłuchanie stron następuje po wyczerpaniu środków dowodowych lub z powodu ich braku, gdy pozostały niewyjaśnione fakty istotne dla rozstrzygnięcia sprawy - stosując przepisy dotyczące świadków, z wyłączeniem przepisów o środkach przymusu.

1. Rozprawa administracyjna.

Zgodnie z art. 89 kpa “organ administracji publicznej ma obowiązek przeprowadzenia rozprawy w każdym przypadku, gdy zapewni to przyspieszenie lub uproszczenie postępowaniu bądź osiągnięcie celu wychowawczego albo gdy wymaga tego przepis prawa.”

Organ powinien przeprowadzić rozprawę, gdy zachodzi potrzeba uzgodnienia interesów stron oraz gdy jest to potrzebne dla wyjaśnienia sprawy przy udziale świadków lub biegłych albo w drodze oględzin.

Podstawową formą rozprawy jest koncentracja postępowania w określonym czasie i miejscu, a w szczególności zebranie przedstawicieli zainteresowanych w sprawie organów państwowych, państwowych i samorządowych jednostek organizacyjnych, organizacji społecznych, a zwłaszcza stron, świadków i biegłych w celu dokonania niezbędnych ustaleń pod kierunkiem pracownika organu, przed którym toczy się postępowania. Rozprawa może być zarządzana z urzędu lub na wniosek strony.

Kpa zobowiązuje organy administracji publicznej do należytego przygotowania rozprawy. Strony należy wezwać do złożenia przed rozprawą wyjaśnień, dokumentów i innych dowodów. Do stawiennictwa się na rozprawę należy wezwać strony osobiście lub przez przedstawiciela albo pełnomocników, a nadto świadków i biegłych, a powiadomić o rozprawie - państwowe i samorządowe jednostki organizacyjne, organizacje społeczne, a także inne osoby, jeżeli ich udział w rozprawie jest uzasadniony ze względu na jej przedmiot.

Termin rozprawy powinien być tak wyznaczony, aby doręczenie wezwań oraz ogłoszenie o rozprawie nastąpiło przynajmniej na 7-dni przed rozprawą.

Niezawiadomienie strony o terminie rozprawy stanowi istotną wadliwość postępowania, a brak udziału strony w rozprawie bez własnej winy może stanowić przyczynę wznowienia postępowania w sprawie zakończonej decyzją ostateczną.

Rozprawą kieruje wyznaczony do przeprowadzenia rozprawy pracownik tego organu administracji publicznej, przed którym toczy sie postępowanie. gdy postępowanie toczy się przed organem kolegialnym, rozprawą kieruje przewodniczący albo wyznaczony członek organu kolegialnego.

Ustny charakter rozprawy wymaga, aby kierujący rozprawą przedstawił na jej wstępie wszystkie wyjaśnienia i dokumenty złożone przed rozprawą przez strony, a także oświadczenia złożone przez podmioty faktyczne zainteresowane w przedmiocie sprawy, gdyż tylko wtedy strony będą miały pełną możliwość zrealizowania swych uprawnień do zgłaszania na rozprawie żądań, propozycji i zarzutów oraz przedstawiania dowodów na ich poparcie, składania wyjaśnień i wypowiadania się co do wyników postępowania dowodowego.

Kierujący rozprawą winien udzielić głosu stronom, przedstawicielom organów i jednostek organizacyjnych oraz organizacji społecznych uczestniczących w rozprawie, pozwolić na zadawanie świadkom, biegłym i stronom pytań, ale może taż uchylić zadawane pytania, jeżeli nie mają istotnego znaczenia dla sprawy. Jednakże na żądanie strony należy zamieścić w protokole osnowę treści uchylonego pytania.

Obowiązkiem kierującego rozprawą jest dążenie do wszechstronnego wyjaśnienia stanu faktycznego danej sprawy, ustalenie prawdy obiektywnej oraz uzgodnienie sprzecznych interesów stron. Możliwe jest zawarcie ugody administracyjnej.

Z rozprawy spisuje się protokół. który winien odpowiadać ogólnym wymogom stawianym i dokładnie odzwierciedlać przebieg rozprawy.

Kierujący rozprawą sprawuje tzw. policję sesyjną, w celu zapewnienia porządku na rozprawie. Za niewłaściwe zachowanie w czasie rozprawy strony, świadkowie, biegli i inne osoby uczestniczące w rozprawie mogą być, po uprzednim ostrzeżeniu, wydalone z miejsca rozprawy przez kierującego rozprawą oraz ukarane grzywną do 100 zł. Na postanowienie o ukaraniu grzywna służy zażalenie.

1. Współdziałanie organu prowadzącego postępowanie z innym organem.

Jeżeli przepis prawa uzależnia wydanie decyzji od zajęcia stanowiska przez inny organ (wyrażenie opinii albo zgody lub wyrażenia stanowiska w innej formie), decyzję wydaje się po zajęciu stanowiska przez ten organ. Organ załatwiający sprawę, zwracając się do innego organu o zajęcie stanowiska, zawiadamia o tym stronę.

Organ, do którego zwrócono się o zajęcie stanowiska, obowiązany jest przedstawić je niezwłocznie, jednak nie później niż w terminie dwóch tygodni od dnia doręczenia mu żądania, chyba że przepis prawa przewiduje inny termin. W przypadku niezachowania terminu do zajęcia stanowiska organ zobowiązany do jego zajęcia ma obowiązek zawiadomić o tym strony i organ prowadzący postępowanie, podając przyczyny zwłoki i wskazując nowy termin zajęcia stanowiska.

Za niedopełnienie tego obowiązku grozi odpowiedzialność porządkowa, dyscyplinarna lub inna przewidziana w przepisach prawa.

Organ obowiązany do zajęcia stanowiska może w razie potrzeby przeprowadzić postępowanie wyjaśniające.

Zajęcie stanowiska następuje w drodze postanowienia, na które służy stronie zażalenie.

2. Zawieszenie postępowania administracyjnego.

Postępowanie administracyjne może być zawieszone:

1. Obligatoryjnie:

1. w razie śmierci strony lub jednej ze stron, jeżeli wezwanie spadkobierców zmarłej strony do udziału w postępowaniu nie jest możliwe lub w przypadku spraw dotyczących spadków nie objętych brak jest osób sprawujących zarząd majątkiem masy spadkowej lub kuratora wyznaczonego przez sąd, a postępowanie nie podlega umorzeniu jako bezprzedmiotowe;

2. w razie śmierci przedstawiciela ustawowego strony;

3. w razie utraty przez stronę lub przez jej ustawowego przedstawiciela zdolności do czynności prawnych;

4. gdy rozpatrzenie sprawy i wydanie decyzji zależy od uprzedniego rozstrzygnięcia zagadnienia wstępnego przez inny organ lub sąd.

Organ administracji państwowej, który z przyczyn określonych w pkt a-c zawiesił postępowanie wszczęte z urzędu, jest zobowiązany uczynić równocześnie niezbędne kroki w celu usunięcia przeszkody do dalszego prowadzenia postępowania. Tak samo winien postąpić w razie zawieszenia z tej samej przyczyny postępowania wszczętego na żądanie strony, jeżeli interes społeczny przemawia za załatwieniem sprawy.

2. Fakultatywnie - może nastąpić wówczas, gdy wystąpi o to strona, na której żądanie postępowanie zostało wszczęte, a nie sprzeciwiają się temu inne strony oraz nie zagraża to interesowi społecznemu.

Jeżeli w okresie 3-lat od daty zawieszenia postępowania z tego powodu żadna ze stron nie zwróci się o podjęcie postępowania, żądanie wszczęcia postępowania uważa się za wycofane.

Wszystkie postanowienia w sprawie zawieszenia postępowania mogą być zaskarżone w drodze zażalenia.

Zawieszenie postępowania wstrzymuje bieg terminów przewidzianych w kpa i trwa do dnia podjęcia zawieszonego postępowania.

1. Umorzenie postępowania administracyjnego.

Umorzenie postępowania kończy sprawę w danej instancji i dlatego następuje w formie decyzji administracyjnej ze wszystkimi wynikającymi z tego konsekwencjami w zakresie kontroli takiej decyzji w administracyjnym toku instancji i kontroli sądu administracyjnego.

Zgodnie z art. 105 kpa, umorzenie następuje:

1. gdy postępowanie z jakichkolwiek przyczyn stało się bezprzedmiotowe;

2. jeżeli wystąpi o to strona, na której żądanie postępowanie zostałóo wszczęte, a nie sprzeciwiają się temu inne strony oraz gdy nie jest to sprzeczne w interesem społecznym.

Postępowanie może stać się bezprzedmiotowe z przyczyn natury faktycznej (np. śmierć strony ubiegającej się o zmianę nazwiska) lub prawnych (np. zmiana przepisów prawa i zniesienie obowiązku uzyskania zezwoleń na podjęcie określonej działalności).

Jeżeli postępowanie zostało wszczęte na żądanie strony - to może ona uznać, iż dalsze postępowanie stało się dla niej bezprzedmiotowe i wystąpić o jego umorzenie. Organ prowadzący postępowanie nie jest związany tym wystąpieniem. Jeżeli uzna podanie strony - wyda decyzję o umorzeniu postępowania, lub gdy go nie uzna - wyda postanowienie, na które nie przysługuje zażalenie.

Strona będzie mogła je zaskarżyć dopiero w odwołaniu od decyzji rozstrzygającej sprawę co do jej istoty.

Istnieje możliwość umorzenia postępowania odwoławczego, gdy to postępowanie stało się bezprzedmiotowe. Może to nastąpić, gdy strona cofnie odwołanie, a organ uwzględni to cofnięcie. W takim przypadku umarza się postępowanie w drugiej instancji, a decyzja organu pierwszej instancji jest ostateczna.

1. Pojęcie decyzji administracyjnej.

Decyzja jest oświadczeniem woli organu administracji publicznej wydanym w imieniu państwa. Jest kwalifikowanym aktem administracyjnym (każda decyzja jest aktem administracyjnym, ale nie każdy akt administracyjny jest decyzją - może być np. postanowieniem).

Decyzja jest aktem jednostronnym, władczym rozstrzygnięciem sprawy. Dotyczy to także ugody.

1. Rodzaje decyzji.

Z uwagi na tok instancji dzielimy decyzje na:

1. wydane w I instancji;

2. wydane w II instancji.

Z punktu widzenia możliwości prawnej zaskarżenia decyzji w drodze zwyczajnego środka prawnego (odwołanie):

1. nieostateczne - gdy służy prawo odwołania od danej decyzji, albo gdy odwołanie zostało wniesione i nie jest jeszcze rozpatrzone;

2. ostateczne - wydane przez organ II instancji, decyzję ministra i sko, decyzje nie zaskarżone przez wniesienie odwołania i decyzje, od których z mocy prawa nie przysługuje odwołanie.

Kpa wyróżnia decyzje:

1. tworzące prawa dla stron;

2. nie tworzące prawa dla stron;

3. decyzje pozytywne - uwzględniające w całości żądanie stron;

4. decyzje negatywne - które w całości lub w części nie uwzględniają żądania stron lub nakładają na strony obowiązek prawny;

5. wadliwe - niezgodne z prawem;

6. niewadliwe - zgodne z prawem;

7. nieważne - dotknięte szczególnie ciężkimi wadami.

1. Elementy decyzji.

Decyzja administracyjne powinna zawierać:

1. oznaczenie organu administracyjnego - wiadomo dzięki temu, kto wydał decyzję i czy był to organ właściwy;

2. datę wydania - data ma znaczenie porządkowe;

3. oznaczenie strony lub stron - umożliwia to ocenę, czy decyzja skierowana została do osób będących stronami w sprawie;

4. powołanie podstawy prawnej - może to być tylko przepis ustawy lub przepis prawa wydany z upoważnienia ustawy przez organ administracji rządowej, bądź organ jednostki samorządu terytorialnego;

5. rozstrzygnięcie - stanowi odpowiednik sentencji o orzeczeniu sądowym, rozstrzygnięcie o istocie sprawy;

6. uzasadnienie faktyczne i prawne;

7. pouczenie o środkach prawnych - w jakim trybie służy od decyzji odwołanie;

8. podpis z podaniem imienia i nazwiska oraz stanowiska służbowego osoby upoważnionej do wydania decyzji.

Przepisy szczególne mogą określić dodatkowo inne składniki decyzji.

1. Uzasadnienie faktyczne i prawne decyzji.

Uzasadnienie faktyczne - powinno w szczególności zawierać wskazanie faktów, które organ uznał za udowodnione, dowodów, na których się oparł, oraz przyczyn, z powodu których innym dowodom odmówił wiarygodności i mocy dowodowej.

Uzasadnienie prawne - wyjaśnienie podstawy prawnej decyzji, z przytoczeniem przepisów prawa.

Wg art.107 § 4 kpa można odstąpić od uzasadniania decyzji, gdy uwzględnia ona w całości żądanie strony (nie dotyczy odwołań). Od uzasadniania decyzji można odstąpić w decyzji wydanej na podstawie przepisów ustawy o cudzoziemcach.

Szerszego uzasadnienia wymagają decyzje oparte na uznaniu administracyjnym.

2. Rygor natychmiastowej wykonalności.

Decyzja organu I instancji nie podlega wykonaniu przed upływem terminu do wniesienia odwołania. Wniesienie odwołania wstrzymuje wykonanie decyzji.

Decyzja podlega natychmiastowemu wykonaniu, gdy został jej nadany rygor natychmiastowej wykonalności. Poza tym decyzja podlega wykonaniu przed upływem terminu do wniesienia odwołania, gdy jest zgodna z żądaniem wszystkich stron, a więc gdy jest dla wszystkich stron pozytywna.

Rygor natychmiastowej wykonalności może być nadany decyzji, od której przysługuje odwołanie, gdy to jest niezbędne:

• ze względu na ochronę zdrowia lub życia ludzkiego;

• dla zabezpieczenia gospodarstwa narodowego przed ciężkimi stratami;

• ze względu na wyjątkowo ważny interes strony.

Rygor natychmiastowej wykonalności może być nadany decyzji, gdy ustawa szczególna przewiduje taką możliwość. Nadawany jest przez zamieszczenie w niej klauzuli, bądź już po jej wydaniu, w drodze postanowienia, na które służy zażalenie. Wniesienie zażalenia nie wstrzymuje nienatychmiastowej wykonalności decyzji.

1. Forma decyzji.

Zgodnie z zasadą pisemności postępowania decyzję doręcza się stronom na piśmie. Decyzja może być ogłoszona ustnie, gdy przemawia za tym interes strony, a przepis prawny nie stoi temu na przeszkodzie. Jednak nawet wtedy treść oraz istotne motywy decyzji ustnej muszą być utrwalone w protokole lub podpisanej przez stronę adnotacji.

2. Uzupełnianie decyzji.

Decyzje administracyjne mogą zawierać niekiedy pewne uchybienia, błędy i oczywiste omyłki. Dlatego kpa przyznaje stronie, w terminie czternastu dni od dnia doręczenia lub ogłoszenia decyzji, prawo żądania jej uzupełnienia co do:

1. rozstrzygnięcia;

2. pouczenia o środkach prawnych.

Gdy strona skorzysta z tego prawa, termin do wniesienia odwołania, termin do wniesienia powództwa lub skargi biegnie od dnia doręczenia stronie odpowiedzi przez organ administracyjny.

1. Sprostowanie decyzji.

Decyzje mogą zawierać niekiedy pewne uchybienia, błędy i oczywiste omyłki. Kpa przewiduje dla strony, w terminie czternastu dni od dnia doręczenia lub ogłoszenia decyzji prawo sprostowania zamieszczonego w decyzji pouczenia, w sprawach:

1. pouczenia o środkach prawnych;

2. rozstrzygnięcia.

Organ administracyjny ma prawo z urzędu lub na żądanie strony prostować - w drodze postanowienia - błędy pisarskie i rachunkowe oraz inne oczywiste omyłki w wydanych przez siebie decyzjach administracyjnych.

1. Wykładnia decyzji.

Gdy treść decyzji nie jest jasna dla strony lub organu egzekucyjnego, to na ich żądanie organ, który wydal decyzję powinien wyjaśnić - w drodze postanowienia - wątpliwości co do treści decyzji. Na postanowienia w sprawie sprostowania i wyjaśnienia treści decyzji służy zażalenie.

2. Wykonalność decyzji.

Decyzja organu I instancji nie podlega wykonaniu przed upływem terminu do wniesienia odwołania. Wniesienie odwołania wstrzymuje wykonanie decyzji.

Są od tej zasady wyjątki:

1. gdy ustawa przewiduje natychmiastowe wykonanie decyzji (np. Prawo o zgromadzeniach);

2. gdy decyzji nadano rygor natychmiastowej wykonalności;

3. gdy jest zgodna z żądaniem wszystkich stron (decyzja pozytywna).

1. Pojęcie i zakres stosowania ugody administracyjnej jako formy załatwiania sprawy.

Wg zasady ogólnej ugodowego załatwiania spraw, sprawy, w których uczestniczą strony o spornych interesach mogą być załatwiane w drodze ugody sporządzanej przed organem administracji - gdy przemawia za tym charakter sprawy, przyczyni się to do uproszczenia lub przyspieszenia postępowania i nie sprzeciwia się temu przepis prawa. Zawarcie przez strony ugody i jej zatwierdzenie przez organ prowadzący postępowanie eliminuje potrzebę wydawania decyzji, gdyż zatwierdzona ugoda wywiera takie same skutki jak decyzja administracyjna. Kpa nie przewiduje ugody pomiędzy strona a organem administracyjnym.

Wymienione przesłanki ugody muszą występować razem.

1. Forma i elementy ugody administracyjnej.

Ugodę sporządza się w formie pisemnej. Składniki:

1. oznaczenie organu, przed którym ugoda została zawarta;

2. data sporządzenia;

3. oznaczenie stron;

4. przedmiot i treść ugody;

5. wzmianka o jej odczytaniu i przyjęciu;

6. podpisy stron;

7. podpis pracownika organu administracyjnego, upoważnionego do sporządzenia ugody.

Organ administracyjny utrwala fakt zawarcia ugody w aktach sprawy, w formie protokołu podpisanego przez osobę upoważnioną do sporządzenia ugody.

1. Tryb zawierania i zatwierdzania ugody administracyjnej.

Ugodę zawiera się przed organem administracyjnym, przed którym toczy się postępowanie w I instancji, lub - w postępowaniu odwoławczym - przed organem II instancji, do czasu wydania przez organ decyzji w sprawie. Organ, przed którym toczy się postępowanie, ma obowiązek odroczyć wydanie decyzji i wyznaczyć stronom termin do zawarcia ugody, jeśli strony złożą zgodne oświadczenia o zamiarze jej zawarcia. W przypadku zawiadomienia przez strony, bądź jedną ze stron o odstąpieniu od zamiaru zawarcia ugody lub gdy strony nie dotrzymają terminu wyznaczonego przez organ administracji do zawarcia ugody, tenże organ załatwia sprawę przez wydanie decyzji.

Ugoda wymaga zatwierdzenia przez organ administracyjny, przed którym została ona zawarta. Jeżeli ugoda dotyczy kwestii, których rozstrzygnięcie wymaga zajęcia stanowiska przez inny organ, zatwierdzenie ugody może nastąpić dopiero po zajęciu stanowiska przez ten organ.

Organ administracyjny ma obowiązek odmówić zatwierdzenia decyzji, gdy:

1. została zawarta z naruszeniem prawa;

2. nie uwzględnia stanowiska organu uprawnionego do jego wyrażenia wg obowiązujących przepisów prawa;

3. narusza interes społeczny bądź słuszny interes stron.

Zatwierdzenie bądź odmowa zatwierdzenia ugody następuje w drodze postanowienia, na które służy zażalenie. Postanowienie powinno być wydane w ciągu 7-dni od zawarcia ugody. W przypadku, gdy ugoda zawarta została w toku postępowania odwoławczego, z dniem w którym stało się ostateczne postanowienie zatwierdzające ugodę, traci moc decyzja organu I instancji.

Ugoda staje się wykonalna z dniem, w którym postanowienie o jej zatwierdzeniu stało się ostateczne. Organ administracyjny, przed którym ugoda została zawarta, potwierdza jej wykonalność na egzemplarzu ugody. Zatwierdzona ugoda wywiera takie same skutki prawne jak decyzja wydana w toku postępowania administracyjnego.

1. Pojęcie, forma i elementy postanowienia.

W toku postępowania organ administracyjny wydaje postanowienia. Dotyczą one poszczególnych kwestii wynikających w toku postępowania, lecz nie rozstrzygają o istocie sprawy, chyba że przepisy kpa stanowią inaczej.

Postanowienia rozstrzygające o istocie sprawy przewidziane w przepisach kpa, to postanowienie o zatwierdzeniu ugody, wydane przez organ zobowiązany do współdziałania przy wydawaniu decyzji administracyjnej, oraz o wznowieniu postępowania.

Postanowienie powinno zawierać:

1. oznaczenie organu administracji publicznej;

2. data wydania postanowienia;

3. oznaczenie strony lub stron albo innych osób biorących udział w postępowaniu;

4. powołanie podstawy prawnej;

5. rozstrzygnięcie;

6. pouczenie, czy i w jakim trybie służy zażalenie lub skarga do sądu administracyjnego;

7. podpis z podaniem imienia i nazwiska oraz stanowiska osoby upoważnionej do wydania postanowienia.

Postanowienie, na które służy zażalenie lub skarga do sądu administracyjnego, bądź gdy wydane zostało na skutek zażalenia, powinno zawierać również uzasadnienie faktyczne i prawne. Postanowienia, na które służy zażalenie lub skarga do sądu administracyjnego, doręcza się stronom na piśmie.

Rodzaje postanowień:

1. postanowienia, na które nie przysługuje samoistny środek prawny w postaci zażalenia - można je zaskarżyć tylko w odwołaniu od decyzji;

2. postanowienia, na które przysługuje stronom zażalenie, a więc samoistny środek prawny.

1. Pojęcie i rodzaje środków prawnych w postępowaniu administracyjnym.

Środki prawne - instytucje proceduralne, których zadaniem jest spowodowanie zmiany lub uchylenia aktu administracyjnego (decyzji, postanowienia). W ścisłym znaczeniu, to środki służące stronie do spowodowania skorygowania decyzji lub postanowienia. Prawna możliwość zaskarżenia decyzji bądź innego aktu administracyjnego przez stronę w celu ich uchylenia, unieważnienia lub zmiany.

Rodzaje środków prawnych:

1. środki prawne zwyczajne - skierowane przeciwko decyzjom i postanowieniom nieostatecznym, nieprawomocnym;

2. środki prawne nadzwyczajne - środki, które można wnosić już po „uwstecznieniu się” decyzji administracyjnej, w razie zajścia szczególnych warunków i okoliczności, wskazujących na wadliwą podstawę decyzji lub uzasadniających przywrócenie prawa procesowego stronie;

3. samoistne - mogą być wnoszone niezależnie od innych czynności procesowych;

4. niesamoistne - nie występują samodzielnie, ale są wnoszone przy okazji i łącznie z inną czynnością procesową (np. zaskarżenie postanowienia, na które nie służy zażalenie, w odwołaniu od decyzji);

5. formalne - mogą być wnoszone tylko przez podmioty korzystające z legitymacji skargowej, w określonym terminie i w przepisanym trybie;

6. nieformalne - nie wymagają zachowania terminu ani specjalnego trybu;

7. doskonałe - tj. takie, które dają osobie legitymowanej prawo żądania rozpatrzenia jej skargi (odwołania, zażalenia) i stwarzają obowiązek wydania przez właściwy organ orzeczenia;

8. niedoskonałe - ich rozstrzygnięcie zależy od woli (uznania) organu; kpa nie zna środków niedoskonałych;

9. rozpatrywane przez organ administracyjny;

10. rozpatrywane przez sądu.

Środkami prawnymi są:

1. odwołanie;

2. zażalenie;

3. wniosek o ponowne rozpatrzenie sprawy przez ministra bądź sko;

4. żądanie wznowienia postępowania;

5. żądanie stwierdzenia nieważności decyzji;

6. żądanie zmiany lub uchylenia decyzji;

7. skarga do sądu administracyjnego.

1. Odwołanie od decyzji.

Jest środkiem prawnym zwyczajnym, samoistnym, formalnym i doskonałym. Podstawowym skutkiem doręczenia (ogłoszenia) decyzji wydanej stronie w I instancji jest powstanie prawa do wniesienia odwołania oraz rozpoczęcie biegu terminu do realizacji tego prawa. termin ten. to zazwyczaj 14-dni. Może być on krótszy lub dłuższy.

Od wydanej w I instancji decyzji służy stronie odwołanie tylko do jednej instancji.

Niezbędnym elementem każdej decyzji jest pouczenie o tym, czy i w jakim terminie oraz trybie można wnieść odwołanie.

Podstawą konstrukcji prawnej odwołania jest zasada, że odwołanie nie wymaga uzasadnienia. Wystarczy, jeżeli z niego wynika, że strona nie jest zadowolona z wydanej decyzji.

Organem II instancji (odwoławczym) jest organ administracyjny wyższego stopnia, chyba że ustawa przewiduje inny organ odwoławczy.

Od decyzji wydanej w I instancji przez ministra oraz sko odwołanie nie przysługuje - wniosek o ponowne rozpatrzenie sprawy.

2. Czynności organu I instancji w postępowaniu odwoławczym.

Odwołanie wnosi się do właściwego organu odwoławczego za pośrednictwem organu, który wydał decyzję - obowiązkowo.

Wniesienie odwołania stwarza dla organu I instancji obowiązek zawiadomienia o tym innych stron uczestniczących w danej sprawie. Jest to konsekwencją zasady ogólnej czynnego udziału strony w postępowaniu.

Jeżeli decyzja nie była zaopatrzona w rygor natychmiastowej wykonalności ani nie podlega natychmiastowemu wykonaniu z mocy ustawy, to wówczas organ I instancji wstrzymuje jej wykonanie.

Organ I instancji jest związany wydaną przez siebie decyzją, ale może zmienić ją w całości lub uchylić, jeżeli uzna, że to odwołanie zasługuje w całości na uwzględnienie. Może to też zrobić, gdy odwołanie wniosła jedna ze stron, a pozostałe strony wyraziły zgodę na uchylenie lub zmianę decyzji zgodnie z żądaniem odwołania.

Od nowej decyzji służy stronom odwołanie.

Organ I instancji jest obowiązany przesłać odwołanie wraz z aktami sprawy organowi odwoławczemu, w terminie 7-dni od dnia, w którym otrzymał odwołanie, jeżeli w tym terminie nie wydal nowej decyzji, o której mowa była wyżej.

3. Postępowanie odwoławcze przed organem II instancji.

Postępowanie odwoławcze rozpoczyna bieg od dnia, w którym organ odwoławczy otrzymał odwołanie wraz z aktami sprawy.

Postępowanie odwoławcze rozpoczyna się od badania przez organ II instancji dopuszczalności odwołania i zachowania terminu do jego wniesienia.

Niedopuszczalność odwołania zachodzi, gdy:

1. odwołanie wniesiono od decyzji, od której odwołanie nie przysługuje;

2. odwołanie wniosła osoba nie będąca stroną w sprawie;

3. odwołanie wniosła osoba nie mająca zdolności do czynności prawnych.

Uchybienie terminu do wniesienia odwołania następuje, gdy odwołanie złożono po upływie terminu określonego w kpa lub przepisy szczególne do wniesienia odwołania.

Niedopuszczalność odwołania i uchybienie terminu do jego wniesienia organ odwoławczy stwierdza w drodze postanowienia, na które nie służy zażalenie (postanowienie ostateczne).

Jeżeli znajdujące się w aktach sprawy dowody, wyjaśnienia i inne materiały organ odwoławczy oceni jako wystarczające do wyjaśnienia wszystkich okoliczności mających istotne znaczenie do rozstrzygnięcia sprawy, a strona nie zwraca się o uzupełnienie tych dowodów, albo gdy żądanie strony dotyczące przeprowadzenia nowych dowodów nie zasługuje na uwzględnienie, to wówczas organ odwoławczy wydaje decyzję bez przeprowadzania postępowania wyjaśniającego. Gdy tak nie jest, to organ odwoławczy obowiązany jest przeprowadzić na żądanie strony lub z urzędu postępowanie wyjaśniające celem uzyskania uzupełniających dowodów i innych materiałów.

1. Cofnięcie odwołania.

Strona może cofnąć odwołanie przed wydaniem decyzji przez organ odwoławczy, ale ten nie może uwzględnić cofnięcia odwołania, jeżeli prowadziłoby to do utrzymania w mocy decyzji naruszającej prawo lub interes społeczny.

2. Zakaz reformationis in peius w postępowaniu administracyjnym.

W kpa instytucja zakazu reformations in peius opiera się na zasadzie, że organ odwoławczy nie może wydać decyzji na niekorzyść strony odwołującej się, chyba że zaskarżona decyzja rażąco narusza prawo lub interes społeczny.

3. Orzeczenie organu odwoławczego.

Podstawowym zadaniem decyzji organu II instancji jest ponownie rozstrzygnięcie danej sprawy jako całości. Organ II instancji z chwilą otrzymania odwołania wraz z aktami sprawy, powinien przystąpić do rozpatrzenia sprawy tak jak gdyby w sprawie nie zapadło żadne rozstrzygnięcie.

Zadaniem organu odwoławczego jest rozważenie, jak należy rozstrzygnąć dana sprawę zgodnie z zasadą praworządności i zasadą prawy obiektywnej, a nie tylko to, czy utrzymać lub zmienić decyzję I instancji.

Organ odwoławczy wydaje decyzję, w której:

1. utrzymuje w mocy zaskarżoną decyzję;

2. uchyla zaskarżoną decyzję w całości albo w części i w tym zakresie orzeka co do istoty sprawy, bądź uchylając decyzję - umarza postępowanie pierwszej instancji;

3. umarza postępowanie odwoławcze.

Organ odwoławczy może uchylić zaskarżoną decyzję w całości i przekazać sprawę do ponownego rozpatrzenia przez organ I instancji, gdy rozstrzygnięcie sprawy wymaga uprzedniego przeprowadzenia postępowania wyjaśniającego w całości lub w znacznej części - decyzja kasacyjna.

W pozostałych przypadkach powinien podjąć decyzję merytoryczną rozstrzygającą sprawę albo decyzję o umorzeniu postępowania.

1. Wniosek o ponowne rozpatrzenie sprawy.

Od decyzji wydanej w I instancji przez ministra lub sko odwołanie nie przysługuje. Istnieje jednak możliwość zwrócenia się z wnioskiem o ponowne rozpatrzenie sprawy. Strona niezadowolona z decyzji ww. organów, wydanej w I instancji, może zwrócić się do tego organu, który decyzje wydał, z wnioskiem o ponowne rozpatrzenie sprawy. Do tej instytucji stosuje się odpowiednio przepisy dotyczące odwołań od decyzji.

2. Zażalenie na postanowienie.

Zażalenie jest zwyczajnym, samoistnym i formalnym środkiem prawnym. Przysługuje tylko na niektóre postanowienia, tzn. że może być wnoszone tylko na postanowienia enumeratywnie wyliczone w kpa.

Podmiotem uprawnionym do wniesienia zażalenia może być nie tylko strona, ale również podmiot działający na prawach strony (organ społeczny, prokurator), jak w pewnych sytuacjach świadek, biegły, osoba wezwana do osobistego stawienia się w urzędzie, osoba zobowiązana do okazywania przedmiotu oględzin bądź osoba uczestnicząca w rozprawie, ale tylko wówczas, gdy postanowienie dotyczy jej praw bądź obowiązków.

Termin wniesienia zażalenia wynosi 7-dni od dnia doręczenia bądź ustnego ogłoszenia postanowienia stronie.

Wniesienie zażalenia nie wstrzymuje wykonania postanowienia.

Postanowienia, na które nie służy zażalenie, strona może zaskarżyć w odwołaniu od decyzji (postanowienia wydane w I instancji) - środek prawny niesamoistny.

1. Wznowienie postępowania.

1. Przyczyny wznowienia postępowania.

Wznowienie postępowania jest instytucją proceduralną. która ma na celu stworzenie prawnej możliwości przeprowadzenia ponownego postępowania wyjaśniającego i podjęcia ponownego rozstrzygnięcia takiej sprawy, w której została już wydana decyzja ostateczna.

Przyczyny wznowienia postępowania:

1. gdy dowody, na których podstawie ustalono istotne dla sprawy okoliczności faktyczne, okazały się fałszywe;

2. gdy decyzja wydana została w wyniku przestępstwa;

3. decyzja została wydana przez pracownika lub organ administracyjny, który podlega wyłączeniu;

4. strona bez własnej winy nie brała udziału w postępowaniu;

5. wyjście na jaw istotnych dla sprawy nowych okoliczności faktycznych lub nowych dowodów istniejących w dniu wydania decyzji, nieznanych organowi, który wydał decyzję;

6. decyzja wydana została bez uzyskania wymaganego prawem stanowiska innego organu;

7. zagadnienie wstępne zostało rozstrzygnięte przez właściwy organ lub sąd odmiennie od oceny przyjętej przy wydaniu decyzji;

8. decyzja została wydana w oparciu o inną decyzję lub orzeczenie sądu, które zostało następnie uchylone lub zmienione;

9. gdy TK orzekł o niezgodności aktu normatywnego z Konstytucją, umową międzynarodową lub ustawą, na podstawie którego została wydana decyzja.

1. Organy właściwe w sprawach wznowienia postępowania.

Organem właściwym w sprawach o wznowienie postępowania jest organ administracyjny, który wydał w sprawie decyzję w ostatniej instancji. Jeżeli jednak przyczyną wznowienia postępowania jest działalność tego organu, o wznowieniu postępowania rozstrzyga organ wyższego stopnia, który równocześnie wyznacza organ właściwy do przeprowadzenia postępowania po jego wznowieniu. Nie dotyczy to jednak przypadku, gdy decyzję ostateczną wydal minister lub sko - wtedy rozstrzyga odpowiednio minister lub sko.

2. Wszczęcie i przebieg wznowionego postępowania.

Wznowienie postępowania następuje z urzędu lub na żądanie strony, albo prokuratora.

Gdy strona nie brała udziału w postępowaniu bez własnej winy bądź gdy żądanie wznowienia postępowania ma nastąpić z powodu orzeczenia TK o niezgodności aktu normatywnego z Konstytucją, umową międzynarodową lub ustawą, wznowienie postępowania może nastąpić tylko na żądanie strony.

Podanie o wznowienie postępowania wnosi się do organu administracyjnego, który wydał decyzję w I instancji. termin do jego wniesienia wynosi miesiąc od dnia, w którym strona dowiedziała się o okoliczności stanowiącej podstawę wznowienia postępowania, a gdy strona bez własnej winy nie brała udziału w postępowaniu - miesiąc od dnia, w którym dowiedziała się o decyzji.

Jeśli podstawa żądania wznowienia postępowania jest orzeczenie TK o niezgodności aktu normatywnego z aktami wyższego rzędu podanie o wznowienia wnosi się w terminie jednego miesiąca od dnia wejścia w życie orzeczenia TK.

Wznowienie postępowania następuje w drodze postanowienia - bez prawa wniesienia zażalenia. Odmowa wznowienia następuje w drodze decyzji - przysługuje odwołanie.

W przypadku wznowienia postępowania zostanie przeprowadzone postępowanie kończące się wydaniem decyzji, od której przysługuje odwołanie na ogólnych zasadach.

3. Orzeczenia we wznowionym postępowaniu.

Postanowienia o wznowieniu postępowania stanowią podstawę do przeprowadzenia przez właściwy organ postępowania co do przyczyn wznowienia oraz co do rozstrzygnięcia o istocie sprawy. Po przeprowadzeniu tego postępowania organ administracyjny, który je przeprowadził, wydaje decyzję, w ktorej:

1. odmawia uchylenia decyzji dotychczasowej, gdy stwierdzi brak podstaw do jej uchylenia - art.145 § 1 lub art. 145a, albo:

2. uchyla dotychczasową decyzję, gdy stwierdzi istnienie podstaw do jej uchylenia z art. 145 § 1 lub art. 145a i wydaje nową decyzję rozstrzygającą o istocie sprawy.

Jeżeli z powodu upływu czasu (5 lub 10 lat) bądź gdyby decyzja miała w swojej istocie zapaść zgodnie z dotychczasową, organ ogranicza się do stwierdzenia wydania zaskarżonej decyzji z naruszeniem prawa oraz wskazaniu okoliczności, z powodu których nie uchylił tej decyzji.

1. Przyczyny nieważności decyzji.

1. Decyzja wydana została z naruszeniem przepisów o właściwości (rzeczowej, instancyjnej, miejscowej);

2. Decyzja wydana została bez podstawy prawnej lub z rażącym naruszeniem prawa;

3. Decyzja dotyczy sprawy już poprzednio rozstrzygniętej inną decyzją ostateczną;

4. Decyzja została skierowana do osoby nie będącej stroną w sprawie;

5. Decyzja była niewykonalna w dniu jej wydania i jej niewykonalność ma charakter trwały;

6. Decyzja, która w razie jej wykonania wywołałaby czyn zagrożony karą (sądową, dyscyplinarną i inną);

7. Decyzja zawiera wadę powodującą jej nieważność z mocy prawa.

1. Wszczęcie postępowania w sprawie nieważności decyzji.

Postępowanie w sprawie stwierdzenia nieważności decyzji jest postępowaniem w nowej sprawie administracyjnej. Postępowanie to może być wszczęte na żądanie strony lub z urzędu albo na skutek sprzeciwu prokuratora. Odmowa wszczęcia postępowania w sprawie nieważności decyzji następuje w drodze decyzji.

Organem właściwym do stwierdzenia nieważności decyzji jest organ wyższego stopnia, a gdy decyzja została wydana przez ministra lub sko - ten organ.

2. Orzeczenia wydawane w sprawie nieważności decyzji.

Załatwienie sprawy dotyczącej stwierdzenia nieważności decyzji następuje przez wydanie decyzji (odmownej lub pozytywnej). Jeżeli nie można stwierdzić nieważności decyzji na skutek upływu czasu (10 lat), bądź wywołania nieodwracalnych skutków prawnych, organ administracyjny ogranicza się do stwierdzenia wydania zaskarżonej decyzji z naruszeniem prawa oraz wskazania okoliczności, z powodu których nie stwierdził nieważności decyzji. Organ stwierdzający nieważność ma obowiązek wstrzymać z urzędu lub na żądanie strony wykonanie decyzji, jeżeli zachodzi prawdopodobieństwo, że jest ona dotknięta wadą z art.145 § 1.

Na postanowienie wstrzymujące wykonanie decyzji z ww. przyczyn służy stronie zażalenie.

3. Roszczenia odszkodowawcze w związku z nieważnością decyzji.

Stronie, która poniosła szkodę na skutek wydania decyzji nieważnej, służy roszczenie o poniesioną rzeczywistą szkodę, chyba że to ona ponosi winę za powstanie okoliczności z  art.156 § 1. Odszkodowanie przysługuje od organu, który wydal decyzję nieważną, chyba że winę za powstanie ww. okoliczności ponosi inna strona postępowania, w którym zapadła decyzja nieważna. Wówczas odszkodowanie przysługuje od strony winnej powstania tych okoliczności. O odszkodowaniu przysługującym od organu orzeka organ administracyjny, który stwierdził nieważność decyzji. Strona niezadowolona z przyznanego odszkodowania może, w terminie 30-dni od dnia doręczenia jej decyzji w tej sprawie - wnieść powództwo do sądu powszechnego.

Dochodzenie odszkodowania od strony winnej powstania okoliczności z art.156 § 1 kpa następuje w postępowaniu przed sądem powszechnym.

Roszczenie odszkodowawcze przedawnia się z upływem 3-lat od dnia, w którym stała się ostateczna decyzja stwierdzająca nieważność decyzji, albo stwierdzono decyzję dotkniętą wadami z art.156 § 1 kpa.

1. Zmiana lub uchylenie decyzji tworzącej prawa dla strony.

Strona ma prawo zrezygnować z przyznanych jej mocą decyzji praw. Kpa dopuszcza uchylenie lub zmianę decyzji za zgodą strony. Zgodnie z art. 155 „decyzja ostateczna, na mocy której strona nabyła prawo, może być w każdym czasie za zgodą strony uchylona lub zmieniona przez organ administracji publicznej, który ją wydał, lub przez organ wyższego stopnia, jeżeli przepisy szczególne nie sprzeciwiają się uchyleniu lub zmianie takiej decyzji i przemawia za tym interes społeczny lub słuszny interes strony”.

Uchylenie lub zmiana decyzji następuje przez wydanie decyzji administracyjnej, którą należy traktować jako wydaną w I instancji - przysługuje odwalanie na ogólnych zasadach.

2. Zmiana lub uchylenie decyzji nie tworzącej prawa dla stron.

Decyzja administracyjna może być uchylona, gdy na jej podstawie żadna ze stron nie nabyła prawa. W tym przypadku zasada trwałości decyzji ostatecznych nie ma zastosowania, bo nie ma przedmiotu ochrony. Wg art. 154 § 1 kpa „decyzja ostateczna, na mocy której żadna ze stron nie nabyła prawa, może być w każdym czasie uchylona lub zmieniona przez organ administracji publicznej, który ją wydał, lub przez organ wyższego stopnia, jeżeli przemawia za tym interes społeczny lub słuszny interes strony”.

Uchylenie decyzji następuje przez wydanie decyzji w sprawie uchylenia lub zmiany dotychczasowej decyzji. Jest to decyzja wydana w I instancji - przysługuje odwołanie do organu wyższego stopnia.

3. Nadzwyczajny tryb uchylania lub zmiany decyzji ostatecznej (art. 161 kpa).

Uchylenie decyzji następuje za odszkodowaniem - tzw. wywłaszczenie prawa.

Art. 161 § 1 kpa stanowi, że „minister może uchylić lub zmienić w niezbędnym zakresie każdą decyzję ostateczną, jeżeli w inny sposób nie można usunąć stanu zagrażającego życiu lub zdrowiu ludzkiemu albo zapobiec poważnym szkodom dla gospodarki narodowej lub dla ważnych interesów Państwa”.

Wg art. 161 § 2 kpa uprawnienia ww w stosunku do decyzji wydanych przez organu jst. w sprawach należących do zadań z zakresu administracji rządowej przysługują również wojewodzie.

Stronie, która poniosła szkodę na skutek uchylenia lub zmiany decyzji w omawianym trybie, przysługuje odszkodowanie za poniesioną rzeczywistą szkodę od organu, który uchylił lub zmienił tę decyzję. Roszczenie przedawnia się z upływem 3-lat od dnia, w którym stała ostateczna decyzja uchylająca lub zmieniająca. Strona niezadowolona z przyznanego odszkodowania może, w terminie 30-dni od dnia doręczenia jej decyzji w tej sprawie, wnieść powództwo do sądu powszechnego.

4. Stwierdzenie wygaśnięcia decyzji.

Ustawodawca umożliwia lub nakazuje stwierdzenie wygaśnięcia decyzji albo jej uchylenia, gdy Strona nie dopełni określonych czynności zastrzeżonych w decyzji. Organ administracyjny, który wydal decyzję w I instancji, stwierdza jej wygaśnięcie, jeśli decyzja stała się bezprzedmiotowa, a stwierdzenie jej wygaśnięcia nakazuje przepis prawa albo gdy leży to w interesie społecznym lub interesie strony.

Podobnie wygasa decyzja, gdy została wydana z zastrzeżeniem dopełnienia przez strony określonego warunku, a strona nie dopełniła tego warunku.

Decyzja administracyjna może zawierać również zlecenie dla strony dopełnienia pewnych czynności. Gdy strona w wyznaczonym terminie nie dopełni zlecenia, organ administracyjny, który wydał decyzję w I instancji uchyla decyzję wydaną z zastrzeżeniem zlecenia.

We wszystkich ww. przypadkach wydaje się decyzję administracyjną, którą należy traktować jako decyzję wydaną w I instancji - przysługuje odwołanie do organu wyższego stopnia.

5. Postępowanie w sprawach wydawania zaświadczeń.

Zaświadczenie nie jest decyzją administracyjną, tzn. że nie tworzy ono nowych stosunków prawnych, nie rozstrzyga o prawach i obowiązkach obywateli. Zaświadczenia mogą nosić nazwy: świadectwo, wyciąg z protokołu, poświadczenie, odpis lub wyciąg z aktu stanu cywilnego itp. Akty nie mogą być zaskarżane w postępowaniu administracyjnym przez wnoszenie środków prawnych, ale można przeprowadzić dowód ich nieprawdziwości.

Organ administracji publicznej wydaje zaświadczenie na żądanie osoby ubiegającej się o to, jeżeli:

1. urzędowego potwierdzenia określonych faktów lub stanu prawnego wymaga przepis prawa;

2. osoba ubiega się o zaświadczenie ze względu na swój interes prawny w urzędowym potwierdzeniu określonych faktów lub stanu prawnego.

Organ administracyjny obowiązany jest wydać zaświadczenie, gdy chodzi o potwierdzenie faktów lub stanu prawnego, wynikających z prowadzonej przez ten organ ewidencji, rejestrów bądź innych danych znajdujących się w jego posiadaniu.

Zaświadczenie powinno być wydane bez zbędnej zwłoki, nie później jednak niż w terminie 7-dni. Odmowa wydania zaświadczenia bądź zaświadczenia o treści żądanej, przez osobę ubiegającą się o nie następuje w drodze postanowienia, na które służy zażalenie.

Organ administracji publicznej nie może żądać zaświadczenia na potwierdzenie faktów lub stanu prawnego, znanych mu z urzędu bądź możliwych do ustalenia na podstawie posiadanej ewidencji. Organ administracji publicznej żądający od strony zaświadczenia na potwierdzenie faktów lub stanu prawnego jest obowiązany wskazać przepis prawa wymagający urzędowego potwierdzenia tych faktów lub stanu prawnego w drodze zaświadczenia.

Nie na ww. obowiązku wnioskodawca!

Zaświadczenie potwierdza stan faktyczny lub prawny w dniu jego wydania i jest wydawane przez organ administracyjny zgodnie z jego właściwością rzeczową i miejscową.

1. Pojęcie skargi i wniosku wg kpa.

Instytucja skarg i wniosków jest instytucją konstytucyjną. Skargi i wnioski wg kpa nazywane są ogólnie - petycjami.

O tym, czy pismo jest skargą, czy wnioskiem, decyduje treść pisma, a nie jego forma zewnętrzna.

Przedmiotem skargi może być w szczególności zaniedbanie lub nienależyte wykonanie zadań przez właściwe organy albo przez ich pracowników, naruszenie praworządności lub interesów skarżących, a także przewlekłe lub biurokratyczne załatwianie spraw. Wynika z tego, że przedmiotem skargi ma być krytyka działalności określonych organów i ich pracowników.

Przedmiotem wniosku mogą być w szczególności sprawy ulepszenia organizacji, wzmocnienia praworządności, usprawnienia pracy, zapobiegania nadużyciom itp. Wniosek ma stanowić przejaw inicjatywy obywatelskiej, zmierzającej do poprawy, ulepszenia czy usprawnienia działalności organów.

Organy państwowe, organy samorządu terytorialnego i inne organy samorządowe oraz organy organizacji społecznych - rozpatrują oraz załatwiają skargi i wnioski w ramach swojej właściwości.

1. Wnoszenie, rozpatrywanie i załatwianie skarg i wniosków.

1. Wnoszenie.

Skargi i wnioski mogą być wnoszone pisemnie, telegraficznie lub za pomocą dalekopisu, telefaksu, poczty elektronicznej, a także ustnie do protokołu.

Skarga i wniosek powinny zawierać imię i nazwisko (nazwę) oraz adres wnoszącego. Anonimy pozostawia się bez rozpoznania.

Organy państwowe, organy samorządu terytorialnego i inne organy samorządowe oraz organy organizacji społecznych obowiązane są przyjmować obywateli w sprawach skarg i wniosków w ustalonych przez siebie dniach i godzinach, co najmniej raz w tygodniu.

Pracownik, który otrzymał skargę dotyczącą jego działalności, obowiązany jest przekazać ją niezwłocznie swojemu przełożonemu służbowemu. Organ właściwy do rozpatrzenia skargi może ją przekazać do załatwienia organowi niższego stopnia, o ile skarga nie zawiera zarzutów dotyczących działalności tego organu. O przekazaniu skargi zawiadamia się skarżącego.

2. Rozpatrywanie.

Skargi i wnioski powinny być rozpatrywane i załatwiane z należytą starannością, wnikliwie i terminowo. Załatwienie skargi lub wniosku powinno być poprzedzone rozpatrzeniem wszystkich okoliczności sprawy.

3. Załatwianie.

Załatwianie skargi lub wniosku polega na rozstrzygnięciu, wydaniu poleceń lub podjęciu innych stosownych środków, usunięciu stwierdzonych uchybień i w miarę możności przyczyn ich powstawania oraz zawiadomienie w sposób wyczerpujący skarżącego (zgłaszającego wniosek) o wynikach rozpatrzenia, dokonanych rozstrzygnięciach, wydanych poleceniach lub podjętych innych stosownych środkach i działaniach.

Jeżeli rozpatrzenie skargi lub wniosku wymaga uprzedniego zbadania i wyjaśnienia sprawy, niezbędne materiały zbiera organ właściwy do rozpatrzenia i załatwienia skargi lub wniosku.

Skargi i wnioski powinny być załatwiane bez zbędnej zwłoki, nie później jednak niż w ciągu miesiąca. W przypadku przekroczenia terminu, należy zawiadomić skarżącego o przyczynach zwłoki i podać nowy termin załatwienia skargi.

Właściwy organ obowiązany jest zawiadomić wnoszącego skargę lub wniosek pisemnie o sposobie załatwienia skargi lub wniosku. Zawiadomienie o sposobie załatwienia skargi powinno zawierać:

• oznaczenie organu od którego pochodzi;

• wskazanie, w jaki sposób została załatwiona

• podpis z podaniem imienia, nazwiska i stanowiska służbowego osoby upoważnionej do załatwienia skargi.

Zawiadomienie o odmownym załatwieniu skargi powinno zawierać ponadto uzasadnienie faktyczne i prawne.

2. Postępowanie egzekucyjne w administracji.

1. Pojęcie i funkcje postępowania egzekucyjnego w administracji.

Pojęcie - zorganizowany ciąg czynności procesowych podejmowanych przez organy egzekucyjne oraz inne podmioty w celu przymusowego wykonania obowiązków objętych egzekucją administracyjną.

Funkcje - służy urzeczywistnianiu norm prawa administracyjnego, przy pomocy przymusu wykonania wynikających z nich obowiązków.

Środki egzekucyjne można stosować do osób fizycznych i prawnych oraz jednostek nie posiadających osobowości prawnej.

2. Zakres stosowania egzekucji administracyjnej.

W drodze egzekucji administracyjnej można egzekwować zarówno obowiązki o charakterze pieniężnym jak i niepieniężnym.

1. pieniężne - świadczenie określonej kwoty pieniężnej;

2. niepieniężne - obowiązki o charakterze innym, np. zalesienie gruntu, spełnienie czynności, wydanie rzeczy, zaniechanie pewnych czynności).

Egzekucją administracyjną objęto ponadto obowiązki z zakresu bhp oraz wypłaty wynagrodzenia za pracę.

Przedmiotem egzekucji administracyjnej mogą być tylko obowiązki wynikające ze stosunków publicznoprawnych.

1. Podstawy egzekucji administracyjnej.

Obowiązki podlegające egzekucji administracyjnej:

1. obowiązki wynikające z aktów administracyjnych (decyzji lub postanowień);

2. obowiązki wynikające bezpośrednio z przepisów prawa, w zakresie administracji rządowej i jst.;

3. obowiązki wynikające z deklaracji, zeznania, zgłoszenia celnego lub deklaracji rozliczeniowej;

4. obowiązki wynikające z orzeczeń i innych aktów prawnych wydanych przez właściwe organy państw obcych;

5. obowiązki wynikające z innych niż ww decyzji, postanowień lub innych orzeczeń.

Akty administracyjne (decyzje lub postanowienia) stanowią podstawę egzekucji administracyjnej, gdy pochodzą od właściwych organów i gdy wynikające z nich obowiązki są już wymagalne.

1. Zasady ogólne postępowania egzekucyjnego.

1. Zasada celowości - jej istota polega na tym, że celem postępowania egzekucyjnego nie jest wyrządzenie dolegliwości zobowiązanemu, ale bezpośrednie zapewnienie wykonania obowiązków administracyjnych.

2. Zasada stosowania najmniej uciążliwego środka - wynika wprost z ustawy. Ocena, który środek jest najmniej uciążliwy, ustawa pozostawia organowi egzekucyjnemu.

3. Zasada niezbędności - nie wolno stosować środków egzekucyjnych, gdy obowiązek stał się bezprzedmiotowy, albo został już wykonany.

4. Zasada stosowania środków egzekucyjnych przewidzianych tylko w ustawie - nie wolno stosować innych środków niż przewidziane w ww ustawie.

5. Zasada poszanowania minimum egzystencji - nie wolno w drodze egzekucji zabierać tych dóbr i wartości, które są niezbędne dla zobowiązanego oraz dla będących na utrzymaniu członków rodziny, ale nie tylko. Nie wolno zabierać np. obrączek ślubnych wykonanych ze stali szlachetnej, stypendium, zasiłków i innych świadczeń socjalnych.

6. Zasada zagrożenia - egzekucja administracyjna może być wszczęta, jeżeli wierzyciel, po upływie terminu wykonania przez zobowiązanego obowiązku, przesłał mu pisemne upomnienie, zawierające wezwanie do wykonania obowiązku z zagrożeniem skierowania sprawy na drogę postępowania egzekucyjnego, chyba że przepisy szczególne stanowią inaczej.

7. Zasada obowiązku prowadzenia egzekucji - art. 6 ustawy stanowi, że „w razie uchylania się zobowiązanego od wykonywania obowiązku wierzyciel powinien podjąć czynności zmierzające do zastosowania środków egzekucyjnych”.

8. Zasada niezależności stosowania środków egzekucyjnych od środków karnych - polega na tym, że zastosowanie środka egzekucyjnego nie stoi na przeszkodzie w wymierzeniu kary w postępowaniu karnym, dyscyplinarnym lub w sprawach o wykroczenia za niewykonanie obowiązku.

9. Zasada prowadzenia egzekucji w porze najdogodniejszej dla zobowiązanego - egzekucja nie powinna być prowadzona w dni wolne i w porze nocnej (godz. 21-7).

10. Zasada gospodarnego prowadzenia egzekucji - wynika z wielu przepisów ustawy, np. obowiązek troszczenia się o użytkowaną rzecz zobowiązanego przy wykonaniu zastępczym.

1. Organy egzekucyjne - pojęcie i rodzaje.

Organem egzekucyjnym - jest organ uprawniony do stosowania w całości lub w części określonych w ustawie egzekucyjnej środków służących doprowadzeniu do wykonania przez zobowiązanych ich obowiązków o charakterze pieniężnym lub obowiązków o charakterze niepieniężnym oraz zabezpieczenie wykonania tych obowiązków.

Organy egzekucyjne:

1. egzekucja należności pieniężnych:

• naczelnik US;

• właściwy organ gminy o statucie miasta;

• przewodniczący organu orzekającego w sprawach o naruszeniu dyscypliny finansów publicznych w I instancji;

• dyrektor oddziału ZUS;

• dyrektor izby celnej;

• dyrektor rejonowego oddziału WAM;

• egzekucja o charakterze niepieniężnym:

• wojewoda;

• właściwy organ administracji jst.;

• kierownik wojewódzkiej służby, inspekcji lub straży;

• kierownik powiatowej służby, inspekcji lub straży.

1. Właściwość organów egzekucyjnych.

Właściwość miejscową organów egzekucyjnych w przypadku należności pieniężnych ustala się następująco:

1. z nieruchomości - wg miejsca położenia nieruchomości;

2. z praw majątkowych lub ruchomości - wg miejsca zamieszkania lub siedziby zobowiązanego.

Przy należnościach niepieniężnych - wg miejsca zamieszkania lub siedziby zobowiązanego, a w razie braku zamieszkania lub siedziby w kraju - wg miejsca pobytu zobowiązanego.

1. Wierzyciel w postępowaniu egzekucyjnym.

W administracyjnym postępowaniu egzekucyjnym wierzyciel ma obowiązek podjęcia czynności zmierzających do zastosowania środków egzekucyjnych.

Wierzycielem jest podmiot uprawniony do żądania wykonania obowiązku leb jego zabezpieczenia w administracyjnym postępowaniu egzekucyjnym lub zabezpieczejącym.

2. Zobowiązany w postępowaniu egzekucyjnym.

Zobowiązanym jest podmiot, wobec którego stosowana jest egzekucja. Wg art. 1a pkt 20 zobowiązanym jest osoba prawna albo jednostka organizacyjna nieposiadająca osobowości prawnej albo osoba fizyczna, która nie wykonała w terminie obowiązku o charakterze niepieniężnym.

Zobowiązany może działać sam lub przez przedstawiciela ustawowego lub statutowego.

Środki egzekucyjne mogą być stosowane tylko do zobowiązanego, ale wyjątkowo również do innych osób, np. egzekucja polegająca na opróżnieniu lokalu - wyprasza się wszystkie osoby przebywające w lokalu.

3. Organy asystujące i udzielające pomocy w postępowaniu egzekucyjnym.

Jeśli organy egzekucyjne natrafią na opór, który utrudnia lub uniemożliwia przeprowadzenie egzekucji lub istnieje przypuszczenie, że na taki opór natrafią, mogą wezwać pomoc Policji, SG, ABW lub Agencji Wywiadu.

Sposób udzielania pomocy przy wykonywaniu czynności egzekucyjnych oraz sposób asystowania określają rozporządzenia:

1. MON - przy udzielaniu pomocy przez ŻW lub wojskowe organy porządkowe;

2. MSWiA - przez Policję lub SG;

3. Prezesa RM - ABW lub Agencji Wywiadu.

1. Osoby trzecie, świadkowie, dozorca i wykonawca jako podmiot postępowania egzekucyjnego.

Osoba trzecia - podmiot, który rości sobie prawo do rzeczy lub prawa majątkowego, z którego prowadzi się egzekucję administracyjną.

Świadek - udział świadka ma zabezpieczyć interes zobowiązanego i służyć zapewnieniu obiektywności i zgodności postępowania z przepisami prawa. Może to być tylko osoba pełnoletnia.

Dozorca - osoba, której oddano pod dozór zajęte w toku egzekucji ruchomości. Może to być osoba fizyczna lub prawna.

Wykonawca - osoba fizyczna lub osoba prawna, dokonująca na zlecenie organu egzekucyjnego czynności, których nie wykonał zobowiązany. Pojawia sie w przypadku zastosowania wykonania zastępczego jako środka egzekucji obowiązku o charakterze niepieniężnym.

2. Wszczęcie postępowania egzekucyjnego.

Wszczęcie postępowania następuje na wniosek wierzyciela i na podstawie wystawionego przezeń tytułu wykonawczego. Jeżeli wierzyciel jest jednocześnie organem egzekucyjnym, egzekucję wszczyna się z urzędu na podstawie wystawionego przez organ egzekucyjny tytułu wykonawczego.

Obowiązek wystawienia tytułu wykonawczego spoczywa również na wierzycielu, którego należność pieniężna wynika z orzeczenia sądu zaopatrzonego w klauzulę wykonalności.

Jeżeli wierzyciel nie jest jednocześnie organem egzekucyjnym, to składa on wniosek o wszczęcie egzekucji administracyjnej.

Organ egzekucyjny bada z urzędu dopuszczalność egzekucji administracyjnej:

• czy zobowiązany nie korzysta z przywilejów (immunitetów) dyplomatycznych;

• czy istnieje podstawa prowadzenia egzekucji administracyjnej;

• czy zobowiązanemu doręczono upomnienie, czy też nie było obowiązku doręczenia upomnienia;

• czy wierzyciel wskazał środek egzekucyjny, gdy ma być egzekwowany obowiązek o charakterze niepieniężnym;

• czy tytuł wykonawczy czyni zadość wymogom ustawy.

Organ egzekucyjny nie jest upoważniony do badania zasadności i wymagalności obowiązku objętego tytułem wykonawczym.

Jeśli badanie wykaże, że obowiązek nie podlega egzekucji administracyjnej, organ egzekucyjny zwraca tytuł wykonawczy wierzycielowi, informując go jednocześnie, że nie przystępuje do egzekucji. Na postanowienie to służy wierzycielowi zażalenie.

Organ egzekucyjny w egzekucji obowiązku o charakterze niepieniężnym może zastosować inny środek egzekucyjny niż wskazany we wniosku wierzyciela, jeżeli jest mniej uciążliwy dla zobowiązanego, a prowadzi bezpośrednio do wykonania obowiązku. O takiej zmianie należy zawiadomić wierzyciela niebędącego jednocześnie organem egzekucyjnym.

Datą wszczęcia postępowania egzekucyjnego jest dzień:

1. doręczenia zobowiązanemu odpisu tytułu wykonawczego lub

2. doręczenia dłużnikowi zajętej wierzytelności zawiadomienia o zajęciu wierzytelności. lun innego prawa majątkowego, jeżeli to doręczenie nastąpiło przed doręczeniem zobowiązanemu odpisu tytułu wykonawczego.

1. Przebieg postępowania egzekucyjnego.

Przystępując do czynności egzekucyjnych organ egzekucyjny lub egzekutor doręcza zobowiązanemu odpis tytułu wykonawczego, o ile nie został wcześniej doręczony. Zobowiązany ma prawo (w terminie 7-dni) zgłosić zarzuty w sprawie prowadzenia postępowania egzekucyjnego.

Wniesienie zrzutów nie wstrzymuje z mocy prawa postępowania egzekucyjnego.

Organ egzekucyjny i egzekutor obowiązani są odstąpić od czynności egzekucyjnych, jeśli zobowiązany okazał dowody stwierdzające:

1. wykonanie, umorzenie, wygaśnięcie lub nieistnienie obowiązku;

2. odroczenie terminu wykonania obowiązku;

3. rozłożenie na raty spłaty należności pieniężnych, albo gdy

4. zachodzi błąd co do osoby zobowiązanego.

Organ egzekucyjny ma obowiązek zawiadomić wierzyciela o odstąpieniu od czynności egzekucyjnych i na jego żądanie wydać postanowienie w tej sprawie, na które przysługuje wierzycielowi nie będącemu jednocześnie organem egzekucyjnym - zażalenia.

Jeżeli cel egzekucji prowadzonej w sprawie należności pieniężnej lub wydania rzeczy tego wymaga, organ egzekucyjny zarządza otwarcie środków transportu zobowiązanego, lokali i innych pomieszczeń zajmowanych przez zobowiązanego oraz schowków w tych środkach, lokalach i pomieszczeniach. Dokonuje tego komisja powołana przez organ egzekucyjny, a z przeszukania sporządza się protokół, który jest niezwłocznie przekazany zobowiązanemu.

Na wniosek zobowiązanego, a także gdy egzekutor uzna to za konieczne, może być przywołany świadek do obecności przy czynnościach egzekucyjnych. Przywołanie dwóch świadków jest obowiązkowe, gdy zobowiązany nie jest obecny przy tych czynnościach albo został wydalony z miejsca ich dokonywania, a nie zachodzi obawa udaremnienia wskutek tego egzekucji.

Obowiązek obecności świadka jest też podczas egzekucji w porze nocnej (godz 21-7).

Na czynności egzekutora i organu egzekucyjnego przysługuje skarga. Jej wniesienie nie wstrzymuje postępowania egzekucyjnego.

1. Zawieszenie postępowania egzekucyjnego.

Polega na wstrzymaniu czynności egzekucyjnych na skutek powstania przeszkód w prowadzeniu postępowania:

1. w razie wstrzymania wykonania, odroczenia terminu wykonania obowiązku albo rozłożenia na raty spłat należności pieniężnej;

2. w razie śmierci zobowiązanego, jeżeli obowiązek nie jest ściśle związany z osobą zmarłego;

3. w razie utraty przez zobowiązanego zdolności do czynności prawnych i braku jego przedstawiciela ustawowego;

4. w innych przypadkach przewidzianych w ustawach.

O zawieszeniu lub odmowie zwieszenia postępowania orzeka organ egzekucyjny w drodze postanowienia, na które służy zażalenie.

Organ egzekucyjny podejmie zawieszone postępowanie egzekucyjne po ustaniu przyczyn zawieszenia.

1. Umorzenie postępowania egzekucyjnego.

Zgodnie z art. 59 § 1 ustawy, postępowanie egzekucyjne umarza się, gdy:

1. wykonanie obowiązku nastąpiło jeszcze przed wszczęciem postępowania;

2. jest brak wymagalności obowiązku albo jego umorzenie, wygaśnięcie lub nieistnienie;

3. określenie obowiązku jest niezgodne z jego treścią wynikającą z decyzji administracyjnej, orzeczenia sądu lub bezpośrednio z przepisów prawa;

4. nastąpił błąd co do osoby zobowiązanej lub gdy egzekucja nie może być prowadzona ze względu na osobę zobowiązanego;

5. jest niewykonalność obowiązku o charakterze niepieniężnym;

6. nastąpiła śmierć zobowiązanego, gdy obowiązek jest ściśle związany z osobą zmarłego;

7. jest niedopuszczalność egzekucji lub zastosowania środka egzekucyjnego albo jest brak uprzedniego upomnienia zobowiązanego, mimo iż obowiązek ten ciążył na wierzycielu;

8. na żądanie wierzyciela.

Postępowanie egzekucyjne może być umorzone, gdy w postępowaniu egzekucyjnym należności pieniężnej nie uzyska się kwoty przewyższające wydatki egzekucyjne.

Umorzenie postępowania egzekucyjnego oraz odmowa jego umorzenia, następują w drodze postanowienia, na które przysługuje zażalenie.

1. Zbieg egzekucji.

Następuje, gdy do tej samej nieruchomości, rzeczy lub prawa majątkowego lub niemajątkowego egzekucję prowadzą jednocześnie dwa uprawnione organy.

1. Zbieg egzekucji administracyjnej i sądowej - organ egzekucyjny wstrzymuje czynności egzekucyjne na wniosek wierzyciela, zobowiązanego lub z urzędu i przekazuje akta egzekucji administracyjnej sądowi rejonowemu, w którego okręgu wszczęto egzekucję. Sąd działa zgodnie z przepisami kc. i wydaje postanowienie w terminie 14-dni, o tym kto ma prowadzić łącznie obie egzekucje.

2. Zbieg egzekucji administracyjnych - prowadzenie przejmuje naczelnik urzędu skarbowego, który pierwszy zastosował środek egzekucyjny, a jeżli nie dokonał takiej czynności lub nie dokonał jej jako pierwszy - łączne prowadzenie egzekucji przejmuje naczelnik urzędu skarbowego właściwy wg siedziby lub miejsca zamieszkania zobowiązanego.

1. Pojęcie i rodzaje środków prawnych w postępowaniu egzekucyjnym

Środki prawne - środki zaskarżania służące zobowiązanemu w postępowaniu egzekucyjnym.

Rodzaje:

1. odrębne środki prawne uregulowane ustawą o postępowaniu egzekucyjnym w administracji:

1. zarzut;

2. zażalenie;

3. wniosek o wyłączenie prawa do rzeczy lub prawa majątkowego spod egzekucji;

4. skargę na czynności egzekucyjne oraz skargę na przewlekłość postępowania egzekucyjnego;

5. skargę na bezczynność wierzyciela;

2. środki prawne unormowane w kpa, które mają odpowiednie zastosowanie w postępowaniu egzekucyjnym:

1. wniosek o przywrócenie terminu;

2. żądanie zmiany lub uchylenia postanowienia przy zastosowaniu przepisów kpa o wznowieniu postępowania administracyjnego oraz uchylenia i zmianie decyzji;

3. skarga i wniosek z działu VIII kpa.

Środki ochrony sądowej:

1. skarga do sądu na postanowienie wydane w postępowaniu egzekucyjnym i zabezpieczającym, na które służy zażalenie;

2. dwa powództwa przeciwegzekucyjne (opozycyjne i ekscydencyjne).

Poza tym mogą pojawić się środki:

1. zarzut w sprawie oszacowania wartości majątkowych praw autorskich, praw pokrewnych oraz praw własności przemysłowej;

2. skargi związane z egzekucją z ruchomości:

1. zarzuty do opisu i oszacowania wartości nieruchomości;

2. skarga na czynności egzekutora dotyczące licytacji nieruchomości oraz skarga na czynności poborcy skarbowego w toku licytacji nieruchomości;

3. powództwo zobowiązanego do sądu powszechnego o pozostawienie pomieszczeń w jego użytkowaniu.

1. Administracyjne środki prawne.

1. Zarzut - wnoszony tylko przez zobowiązanego.

Podstawy:

1. wykonanie, umorzenie w całości lub w części, przedawnienie, wygaśnięcie albo nieistnienie obowiązku;

2. odroczenie terminu wykonania obowiązku albo brak wymagalności obowiązku z innego powodu, rozłożenie na raty spłaty należności pieniężnej;

3. określenie egzekwowanego obowiązku niezgodnie z treścią obowiązku wynikającego z decyzji administracyjnej, orzeczenia sądowego lub bezpośrednio z przepisów prawa;

4. błąd co do osoby zobowiązanego;

5. niewykonalność obowiązku o charakterze niepieniężnym;

6. niedopuszczalność egzekucji administracyjnej lub zastosowanego środka egzekucyjnego i brak uprzedniego doręczenia zobowiązanemu upomnienia;

7. zastosowanie zbyt uciążliwego środka egzekucyjnego;

8. brak uprzedniego doręczenia zobowiązanemu upomnienia;

9. prowadzenie egzekucji przez niewłaściwy organ;

10. niespełnienie wymogów co do tytułu wykonawczego określonych w art. 24 ustawy.

Wniesienie zarzutu nie wstrzymuje czynności egzekucyjnych. zarzuty wnosi się do organu egzekucyjnego - jest on właściwy do ich rozpatrzenia.

2. Zażalenie.

1. Najczęściej podmiotem uprawnionym do wniesienia zażalenia jest zobowiązany oraz wierzyciel niebędący organem egzekucyjnym, a niekiedy osoba trzecia, której odmówiono wyłączenia spod egzekucji rzeczy lub prawa majątkowego.

2. Termin do wniesienia zażalenia wynosi 7-dni od dnia doręczenia lub ogłoszenia postanowienia.

3. Wniesienie zażalenia nie wstrzymuje postępowania egzekucyjnego. Zażalenie wnosi się do organu odwoławczego za pośrednictwem organu egzekucyjnego. W wyniku rozpatrzenia zażalenia organ odwoławczy może zaskarżone w drodze zażalenia postanowienie utrzymać w mocy, bądź uchylić je: orzec co do istoty sprawy, bądź też uchylić postanowienie i sprawę przekazać do ponownego rozpatrzenia przez organ egzekucyjny.

3. Wniosek o wyłączenie prawa do rzeczy lub prawa majątkowego spod egzekucji.

Osoba nie będąca zobowiązanym, która rości sobie prawa do rzeczy lub prawa majątkowego, z którego prowadzi się egzekucję administracyjną, może wystąpić do organu egzekucyjnego z żądaniem ich wyłączenia spod egzekucji. Osoba ta jest zobowiązana do przedstawienia lub powołania dowodów na poparcie swego żądania. termin do zgłoszenia żądania wynosi 14-dni od uzyskania przez osobę trzecią wiadomości o czynności egzekucyjnej skierowanej do rzeczy lub prawa majątkowego.

Organ egzekucyjny rozpoznaje żądanie i wydaje postanowienie w sprawie wyłączenia spod egzekucji w terminie 14-dni od dnia zgłoszenia żądania.

Do czasu wydania postanowienia w sprawie wyłączenia spod egzekucji organ egzekucyjny ma obowiązek zaniechać dalszych czynności egzekucyjnych w stosunku do rzeczy lub prawa majątkowego, których wyłączenia żądano. Jednak wcześniej dokonane czynności egzekucyjne pozostają w mocy. Na postanowienie o odmowie wyłączenia przysługuje zażalenie. Osobie, której żądanie wyłączenia rzeczy lub prawa majątkowego nie zostało uwzględnione, służy prawo wniesienia powództwa (zgodnie z kpc), o ich zwolnienie spod egzekucji administracyjnej.

Do czasu ostatecznego rozstrzygnięcia żądania w sprawie wyłączenia spod egzekucji rzeczy lub prawa majątkowego i w okresie 14-dni po tym rozstrzygnięciu oraz w okresie od dnia skierowania do organu egzekucyjnego odpisu pozwu do dnia uprawomocnienia się orzeczenia sądu w sprawie wyłączenia spod egzekucji objęte żądaniem wyłączenia rzeczy nie mogą być sprzedane, a prawa majątkowe wykonywane.

Żądanie wyłączenia spod egzekucji rzeczy lub prawa majątkowego nie może być zgłoszone, jeżeli z rzeczy lub prawa przeprowadzona została egzekucja przez sprzedaż rzeczy lub wykonanie prawa majątkowego.

4. Skarga na czynności egzekucyjne oraz skarga na przewlekłość postępowania egzekucyjnego.

1. Skarga na czynności egzekucyjne organu egzekucyjnego lub egzekutora przysługuje zobowiązanemu. Wnosi się ją w terminie 14-dni od dnia dokonania zakwestionowanej czynności, o ile przepisy ustawy egzekucyjnej nie stanowią inaczej.

2. Skarga na przewlekłość postępowania egzekucyjnego przysługuje zobowiązanemu oraz wierzycielowi niebędącemu organem egzekucyjnym, a także podmiotowi, którego interes prawny lub faktyczny został naruszony w wyniku niewykonania obowiązku oraz organowi zainteresowanemu w wykonaniu obowiązku. Ustawa nie określa terminu wniesienia skargi na przewlekłość postępowania egzekucyjnego.

Przedmiotem zaskarżenia w ww przypadkach mogą być czynności, na które nie przysługuje inny środek prawny, np. zarzut lub zażalenie czy wniosek o wyłączenie spod egzekucji rzeczy lub prawa majątkowego.

Skargi wnosi się za pośrednictwem organu egzekucyjnego - do organu nadzoru.

Wniesienie skargi nie wstrzymuje postępowania egzekucyjnego. Postanowienie o oddaleniu skargi może być zaskarżone w drodze zażalenia.

5. Skarga na bezczynność wierzyciela.

Pozostaje w ścisłym związku z zasadą obowiązku prowadzenia egzekucji. Służy na bezczynność wierzyciela w podejmowaniu czynności zmierzających do zastosowania środków egzekucyjnych. Służy podmiotowi, którego interes prawny został naruszony w wyniku niewykonania obowiązku oraz organowi zainteresowanemu wykonaniem obowiązku.

Skargę tę rozpatruje organ wyższego stopnia, który (po jej rozpatrzeniu), wydaje postanowienie, na które przysługuje zażalenie.

6. Środki prawne unormowane w kodeksie postępowania administracyjnego.

1. przywrócenie terminu;

2. skargi i wnioski;

3. spory kompetencyjne;

4. wyłączenie pracownika lub organu;

5. przedstawiciele i pełnomocnicy;

6. doręczenia i wezwania;

7. terminy;

8. protokoły i adnotacje;

9. udostępnianie akt.

1. Środki ochrony sądowej.

1. Skarga do sądu administracyjnego.

Skarga dopuszczalna jest na wszystkie postanowienia wydane w postępowaniu egzekucyjnym i zabezpieczającym, na które służy zażalenie. Można ją wnieść po wyczerpaniu środków odwoławczych, jeżeli służyły one skarżącemu w postępowaniu przed organem właściwym w sprawie, chyba że skargę wnosi prokurator lub RPO.

2. Powództwo opozycyjne.

Występuje tylko wówczas, gdy w drodze egzekucji administracyjnej edgekwowane są obowiązki o charakterze cywilnoprawnym.

Poddanie obowiązku egzekucji administracyjnej nie przesądza o wyłączeniu sporu co do jego istnienia lub jego wysokości przed sądem powszechnym, jeśli z charakteru obowiązku wynika, że sąd jest właściwy do rozpoznania takiego sporu.

Gdy zobowiązany wniesie takie powództwo do sądu, wierzyciel powinien zawiadomić o tym organ egzekucyjny i wstrzymać postępowanie egzekucyjne do czasu prawomocnego rozstrzygnięcia sprawy przez sąd. Orzeczenia sądu uwzględniające powództwo powoduje, że tytuł egzekucyjny, na podstawie którego postępowanie egzekucyjne zostało wszczęte, traci ważność.

3. Powództwo przeciwegzekucyjne osoby trzeciej - ekscydencyjne.

Osoba trzecia, której żądanie nie zostało uwzględnione, ma prawo wytoczyć powództwo do sądu powszechnego o wyłączenie rzeczy lub prawa majątkowego spod egzekucji administracyjnej (art. 842 kpc).

Powództwo to można wnieść w ciągu 14 dni od dnia doręczenia postanowienia administracyjnego organu egzekucyjnego, a jeżeli zainteresowany wniósł zażalenie na to postanowienie - w ciągu 14-dni od doręczenia postanowienia wydanego na skutek zażalenia.

W przypadku nie uwzględnienia przez sąd żądania wyłączenia spod egzekucji rzeczy, egzekucję administracyjną prowadzi sie dalej do kwoty złożonej do depozytu.

1. Środki egzekucji należności pieniężnych.

Są to:

1. egzekucja z pieniędzy;

2. egzekucja z wynagrodzenia za pracę;

3. egzekucja ze świadczeń z zaopatrzenia emerytalnego oraz z ubezpieczenia społecznego;

4. egzekucja z rachunków bankowych i wkładów oszczędnościowych;

5. egzekucja z innych wierzytelności pieniężnych;

6. egzekucja z praw papierów wartościowych zapisanych na rachunku papierów wartościowych oraz z wierzytelności z rachunku pieniężnego;

7. egzekucja z papierów wartościowych niezapisanych na rachunku papierów wartościowych;

8. egzekucja z weksla;

9. egzekucja z autorskich praw majątkowych i praw pokrewnych oraz z praw własności przemysłowej;

10. egzekucja z udziału w spółce z ograniczoną odpowiedzialnością;

11. egzekucja z pozostałych praw majątkowych;

12. egzekucja z ruchomości;

13. egzekucja z nieruchomości.

Podstawę do zastosowania środków egzekucji należności pieniężnych stanowi zawiadomienie o zajęciu prawa majątkowego zobowiązanego u dłużnika zajętej wierzytelności albo protokół zajęcia prawa majątkowego, albo protokół zajęcia i odbioru ruchomości albo protokół odbioru dokumentu sporządzone wg wzoru określonego w drodze rozporządzenia ministra właściwego ds finansów publicznych.

Jedynie egzekucja z pieniędzy przebiega w sposób uproszczony. Jeżeli zobowiązany na wezwanie poborcy skarbowego płaci dochodzoną należność pieniężną, poborca wystawia pokwitowanie odbioru pieniędzy.

W przypadku odebrania pieniędzy w wyniku przeszukania pomieszczeń i schowków, środków transportu oraz odzieży, teczek, waliz i podobnych przedmiotów poborca skarbowy wystawia pokwitowanie odbioru pieniędzy. Za pokwitowaną należność pieniężną organ egzekucyjny ponosi odpowiedzialność wobec wierzyciela.

Jeżeli dłużnik zajętej wierzytelności bezpodstawnie uchyla się od przekazania zajętej wierzytelności albo części wierzytelności organowi egzekucyjnemu, zajęta wierzytelność albo jej część może być ściągnięta od dłużnika zajętej wierzytelności w trybie egzekucji administracyjnej.

Stwierdzenie nabycia w postępowaniu egzekucyjnym praw własności lub innych praw albo nieruchomości następuje w drodze postanowienia,

Prawa majątkowe i ruchomości nabyte w postępowaniu egzekucyjnym są wolne od obciążeń.

1. Grzywna w celu przymuszenia.

Nakłada się ją, gdy egzekucja dotyczy obowiązku polegającego na:

• znoszeniu lub zaniechaniu czegoś (np. znoszenie wstępu służby drogowej na przyległy do drogi publicznej grunt, zaniechanie handlu w miejscu niedozwolonym);

• wykonaniu czynności, a w szczególności czynności, której z powodu jej charakteru nie może spełnić inna osoba za zobowiązanego (np. stawienie się poborowego).

Może być nakładana na osoby fizyczne, osoby prawne, a także jednostki organizacyjne nie mające osobowości prawnej. Może być nakładana kilkakrotnie w tej samej lub wyższej kwocie. Nie dotyczy to przypadku, gdy egzekucja dotyczy spełnienia przez zobowiązanego obowiązku wynikającego z przepisów prawa budowlanego lub z zakresu bhp - jednorazowa.

Grzywnę nakłada organ egzekucyjny, który doręcza zobowiązanemu odpis tytułu wykonawczego oraz postanowienie o nałożeniu grzywny.

W przypadkach obowiązku wynikającego z przepisów prawa budowlanego lub z zakresu bhp, zamiast zagrożenia nałożenia dalszych grzywien, zamieszcza się zagrożenie zastosowania wykonania zastępczego.

Na postanowienie o nałożeniu grzywny służy zobowiązanemu prawo wniesienia zażalenia.

Grzywny w celu przymuszenia, nieuiszczone w terminie, podlegają ściągnięciu w trybie egzekucji należności pieniężnych. Obowiązek uiszczenia nałożonych grzywien nie przechodzi na spadkobierców lub następców prawnych zobowiązanego - obowiązek osobisty.

W razie wykonania obowiązku określonego w tytule wykonawczym, nałożone a nieuiszczone lub nieściągnięte grzywny w celu przymuszenia podlegają umorzeniu. Postanowienie w tej sprawie wydaje organ egzekucyjny na wniosek zobowiązanego. Na postanowienie o odmowie umorzenia grzywny służy zażalenie.

1. Wykonanie zastępcze.

Stosuje się, gdy egzekucja dotyczy obowiązku wykonania czynności, którą można zlecić innej osobie (wykonawcy) do wykonania za zobowiązanego, lecz na jego koszt. Wykonawcę wybiera organ egzekucyjny.

Wykonawca odpowiada wobec:

1. organu;

2. zobowiązanego - za rzetelne wykonanie robót, celowe zużycie materiałów oraz prawidłowe korzystanie ze środków przewozowych dostarczonych przez zobowiązanego.

Wykonanie zastępcze obowiązku przez inna osobę za zobowiązanego następuje na koszt i niebezpieczeństwo zobowiązanego.

W celu zastosowania wykonania zastępczego organ egzekucyjny wydaje postanowienie o zastosowaniu tego środka egzekucyjnego.

O zakończeniu czynności egzekucyjnych w drodze wykonania zastępczego i o wykonaniu egzekwowanego obowiązku organ egzekucyjny zawiadamia zobowiązanego i doręcza mu wykaz kosztów, z wezwaniem do uiszczenia na pokrycie tych kosztów odpowiedniej kwoty w oznaczonym terminie. W przypadku nieuiszczenia tej kwoty w oznaczonym terminie prowadzi się egzekucję administracyjną należności pieniężnych.

1. Odebranie rzeczy ruchomej.

Stosuje wówczas, gdy zobowiązany uchyla się od wydania oznaczonej rzeczy ruchomej albo też - w przypadkach określonych w odrębnych przepisach - na odebraniu rzeczy ruchomej oznaczonej tylko co do rodzaju lub gatunku.

Ten środek egzekucyjny stosuje się również wówczas, gdy egzekwowany jest obowiązek zniszczenia rzeczy ruchomej, nakazany ze względów sanitarnych lub innych względów społecznych, a także gdy chodzi o obowiązek ujawnienia posiadania oznaczonej rzeczy ruchomej. Poza tym stosuje się, gdy chodzi o obowiązek wydania tylko na określony czas (np. dokument - dla celów dowodowych), jak i gdy rzecz znajduje się we władaniu innej osoby, jeżeli ta rzecz nie została wyłączona spod egzekucji.

Odebrania rzeczy dokonuje egzekutor, który doręcza zobowiązanemu postanowienie organu egzekucyjnego wzywające go do wydania rzeczy określonej w tytule wykonawczym, z zagrożeniem, że w razie niewykonania obowiązku zostanie zastosowany środek egzekucyjny w celu odebrania tej rzeczy.

2. Odebranie nieruchomości, opróżnienie lokalu i innych pomieszczeń.

Ma zastosowanie, gdy egzekwuje się obowiązek wydania nieruchomości albo opróżnienia lokalu mieszkalnego lub użytkowego albo innego pomieszczenia. W przypadku stosowania tego środka egzekucyjnego, egzekucję prowadzi się zarówno przeciwko zobowiązanemu, jak i przeciwko członkom jego rodziny i domownikom oraz innym osobom zajmującym nieruchomość lub lokal (pomieszczenie), które mają być opróżnione i wydane.

Odebrania lub opróżnienia dokonuje egzekutor, który doręcza zobowiązanemu odpis tytułu wykonawczego oraz postanowienie organu egzekucyjnego o wezwaniu do wykonania obowiązku określonego w tytule wykonawczym, z zagrożeniem, że w razie niewykonania obowiązku zostanie zastosowany środek egzekucyjny w celu odebrania nieruchomości lub opróżnienia lokalu (pomieszczenia). Na to postanowienie służy zobowiązanemu zażalenie.

Egzekutor usuwa z nieruchomości lub lokalu (pomieszczenia) znajdujące się tam ruchomości i wzywa osoby przebywające na terenie nieruchomości lub w lokalu (pomieszczeniu) do ich opuszczenia, z zagrożeniem zastosowania przymusu bezpośredniego, a w razie oporu podejmuje odpowiednie kroki w celu zastosowania przymusu bezpośredniego.

Ruchomości usunięte z nieruchomości lub lokalu (pomieszczenia) egzekutor oddaje zobowiązanemu lub dorosłemu członkowi rodziny albo na przechowanie innej osobie na skład, na koszt i niebezpieczeństwo zobowiązanego.

3. Przymus bezpośredni.

Polega na doprowadzeniu do wykonania obowiązku podlegającego egzekucji drogą zagrożenia zastosowania lub drogą zastosowania bezpośrednio skutecznych środków, nie wyłączając siły fizycznej, w celu usunięcia oporu zobowiązanego i oporu innych osób, które stoją na przeszkodzie w wykonaniu obowiązku.

Środek ten można zastosować tylko ostatecznie.

Przymus bezpośredni stosuje egzekutor, który doręcza zobowiązanemu odpis tytułu wykonawczego oraz postanowienie organu egzekucyjnego o wezwaniu zobowiązanego do wykonania obowiązku wskazanego w tytule wykonawczym, z zagrożeniem zastosowania przymusu bezpośredniego.

4. Postępowanie zabezpieczające.

Ma charakter postępowania pomocniczego w stosunku do postępowania egzekucyjnego. Jego celem jest zabezpieczenie należności pieniężnej lub wykonania obowiązku o charakterze niepieniężnym, jeżeli brak zabezpieczenia mógłby utrudnić lub udaremnić egzekucję administracyjną przez działania niesumiennego zobowiązanego lub przez jego sytuację materialną.

Funkcja postępowania egzekucyjnego zostaje zrealizowana, gdy jego cel w konkretnej sprawie zostaje osiągnięty, a więc gdy egzekwowany obowiązek zostanie wykonany.

Przyczyną dokonania zabezpieczenia w szczególności może być:

• brak płynności finansowej zobowiązanego;

• unikanie wykonania przez zobowiązanego obowiązku przez nieujawnianie zobowiązań powstających z mocy prawa lub nierzetelne prowadzenie ksiąg podatkowych;

• dokonywanie przez zobowiązanego wyprzedaży majątku.

Zabezpieczenie może być dokonane także przed terminem płatności należności pieniężnej lub przed terminem wykonania obowiązku o charakterze niepieniężnym oraz zabezpieczenie należności pieniężnych może dotyczyć również przyszłych powtarzających się świadczeń.

Organ egzekucyjny dokonuje zabezpieczenia na wniosek wierzyciela i na podstawie wydanego przez niego zarządzenia zabezpieczenia.

Organ egzekucyjny może w każdym czasie uchylić lub zmienić sposób lub zakres zabezpieczenia. Na postanowienie to służy zażalenie.

W sprawie prowadzenia postępowania zabezpieczającego przysługuje zobowiązanemu prawo wniesienia zarzutu do organu egzekucyjnego w terminie 7-dni od dnia doręczenia zarządzenia zabezpieczenia z klauzulą organu egzekucyjnego o przyjęciu tego zarządzenia do wykonania.

W przypadku zabezpieczenia należności pieniężnej termin - 30-dni od dokonania zabezpieczenia, w zabezpieczeniu obowiązku o charakterze niepieniężnym - 3-miesiące.

Zabezpieczenie należności pieniężnej następuje przez:

1. zajęcie pieniędzy, wynagrodzenia za pracę, wierzytelności z rachunków bankowych, innych wierzytelności i praw majątkowych lub ruchomości;

2. obciążenie nieruchomości zobowiązanego hipoteką przymusową;

3. obciążenie statku morskiego zastawem wpisanym do rejestru okrętowego;

4. ustanowienie zakazu zbywania i obciążania nieruchomości, która nie ma urządzonej księgi wieczystej albo której księga wieczysta zginęła lub uległa zniszczeniu;

5. ustanowienie zakazu zbywania spółdzielczego prawa do lokalu mieszkalnego, spółdzielczego sprawa do lokalu użytkowego lub prawa do domu jednorodzinnego w spółdzielni mieszkaniowej.

Zajęcie zabezpieczenia nie może dotyczyć rzeczy lub praw zwolnionych z egzekucji. Przy wyborze środka zabezpieczającego organ egzekucyjny powinien uwzględnić interes stron, w takiej mierze, aby wierzycielowi zapewnić wykonanie obowiązku, a zobowiązanego nie obciążać ponad potrzebę.

3. Naczelny Sąd Administracyjny.

1. Organizacja NSA.

2. Właściwość NSA.

3. Kryterium i zakres kontroli NSA.

4. Podmioty uprawnione do wniesienia skargi do NSA.

5. Wymogi formalne skargi do NSA.

6. Tryb wnoszenia skargi do NSA.

7. Termin niesienia skargi do NSA.

8. Przesłanki wniesienia skargi do NSA.

9. Postępowanie wstępne przed NSA.

10. Postępowanie rozpoznawcze przed NSA.

11. Zawieszenie i umorzenie postępowania przed NSA.

12. Zakres postępowania dowodowego przed NSA.

13. Zasady orzekania przez NSA.

14. Rodzaje orzeczeń NSA.

15. Skutki prawne orzeczeń NSA.

16. Zaskarżanie orzeczeń NSA.

Uniwersytet Warszawski

Magisterskie Uzupełniające Studia Administracyjne

„CZY OBOWIĄZUJE ZAKAZ Reformationis in peius W POSTĘPOWANIU W SPRAWIE WNIOSKU O PONOWNE ROZPATRZENIE”

Zgodnie z Kodeksem Postępowania Administracyjnego - ustawa z dnia 14 czerwca 1960 roku i zawartym w nim artykule 127 „Od decyzji wydanej w pierwszej instancji służy stronie odwołanie tylko do jednej instancji”. Odwołanie nie wymaga szczegółowego uzasadnienia. Wystarczy, jeżeli z odwołania wynika, że strona nie jest zadowolona z wydanej decyzji.

Istotą postępowania odwoławczego jest ponowne, powtórne merytoryczne rozstrzygnięcia sprawy administracyjnej i wydanie odpowiedniej decyzji:

Art. 138.* 1.Organ odwoławczy wydaje decyzję, w której:

1. utrzymuje w mocy zaskarżoną decyzję albo

2. uchyla zaskarżoną decyzję w całości albo w części i w tym zakresie orzeka co do istoty sprawy bądź uchylając tę decyzję - umarza postępowanie pierwszej instancji, albo

3. umarza postępowanie odwoławcze

* 2. Organ odwoławczy może uchylić zaskarżoną decyzję w całości i przekazać sprawę do ponownego rozpatrzenia przez organ pierwszej instancji, gdy rozstrzygnięcie sprawy wymaga uprzedniego przeprowadzenia postępowania wyjaśniającego w całości lub w znacznej części. Przekazując sprawę organu ten może wskazać, jakie okoliczności należy wziąć pod uwagę przy ponownym rozpatrzeniu sprawy.

Postępowanie odwoławcze toczy się z reguły przed organem drugiej instancji /organem odwoławczym/, bowiem odwołanie ma charakter środka prawnego dewolutywnego, co oznacza przekazanie sprawy do wyższej instancji.

Art. 139. Organ odwoławczy nie może wydać decyzji na niekorzyść strony odwołującej się, chyba, że zaskarżona decyzja rażąco narusza prawo lub rażąco narusza interes społeczny.

Formułując przepis w art. 139 ustawodawca wprowadził do postępowania administracyjnego, znany także prawu sądowemu, zakaz reformationis in peius. Zakaz reformationis in peius polega na tym, że organ odwoławczy, uchylając zaskarżoną decyzję organu pierwszej instancji i orzekając co do istoty sprawy (art. 138* 1 pkt 2 k.p.a.) nie może zmienić rozstrzygnięcia zawartego w tej decyzji na niekorzyść strony, która się odwołała. Strona nie powinna mieć obaw i oporów przed składaniem środków prawnych - w tym odwołania od decyzji - bowiem środki prawne, w tym zwłaszcza odwołanie, są pomyślane jako instrumenty służące przede wszystkim ochronie interesów strony.

Zakaz pogarszania sytuacji strony odwołującej się został uznany przez Sąd Najwyższy - wyrok z dnia 24 czerwca 1993 roku z glosą Marka Wierzbowskiego - za jedną z podstawowych zasad prawa procesowego w demokratycznym państwie prawnym jakim niewątpliwie jest Polska. Strona składając odwołanie nie powinna się obawiać, że wskutek rozpoznania odwołania w postępowaniu odwoławczym i uzyskania nowej decyzji pogorszy się jej status prawny (otrzyma mniej praw, albo uzyska więcej obowiązków niż wynikało to z decyzji pierwszej instancji). Zwolennicy zakazu reformationis in peius uznają bowiem, że środki prawne służą obronie interesów strony i nie można hamować strony w chęci korzystania z tych środków.

Zakaz reformationis in peius pozostaje w ścisłym związku zarówno z zasadą ogólną czynnego udziału strony w postępowaniu (w każdej jego fazie), z zasadą uwzględniania słusznego interesu obywateli (interesu stron), jak i z zasadą ogólną dwuinstancyjności postępowania administracyjnego, która z kolei ma związek z instytucją środków prawnych.

Od zasady reformationis in peius ustawodawca wprowadził dwa wyjątki: organ odwoławczy może wydać decyzję reformacyjną, w której pogorszy sytuację strony odwołującej się, jeżeli po pierwsze - zaskarżona decyzja rażąco narusza prawo, po drugie - rażąco narusza interes społeczny.

Rażące naruszenie prawa jako przesłankę dopuszczalności pogorszenia sytuacji strony odwołującej się, należy rozumieć w dość szeroki sposób. Będą nimi przypadki naruszenia prawa wymienione w art. 145 * 1 i 145 a k.p.a. jako przyczyny wznowienia postępowania oraz w art. 156 * 1 k.p.a. Jako przyczyny nieważności decyzji. Należy zauważyć, że jedynie naruszenie prawa w stopniu rażącym pozwala organowi odwoławczemu na pogorszenie strony odwołującej się, więc inne naruszenie prawa nie może być podstawą odstąpienia od zakazu reformationis in peius. Wyjątek ten jest o tyle słuszny, że nie powinna pozostawać w obrocie prawnym żadna decyzja naruszająca prawo, bowiem łamie to zasadę praworządności funkcjonowania administracji publicznej.

Drugi wyjątek od zakazu reformationis in pejus polega na tym, że wolno wydać decyzję na niekorzyść strony odwołującej się, jeżeli zaskarżona decyzja „rażąco” narusza interes społeczny.

Rażące naruszenie interesu społecznego jako przesłanka odstąpienia od zakazu art. 139 k.p.a. jest bardzo szeroko zakreślona. Kryterium interesu społecznego w konkretnym wypadku jest jeszcze szersze, bowiem chodzi o kwalifikowane jego naruszenie w postaci „rażącego” naruszenia interesu społecznego.

Rażące naruszenie interesu społecznego, jako pojęcie nieostre, pozostawia organowi odwoławczemu szeroką swobodę interpretacji i znaczną swobodę w wartościowaniu zaskarżonej decyzji organu pierwszej instancji. Prowadzi to w efekcie do łatwego odstąpienia od zakazu reformationis in peius, ale jednocześnie prowadzi do rzetelnego uzasadnienia w treści nowej decyzji motywów odstąpienia od zakazu. W doktrynie podkreśla się, a wynika to wprost z przepisów k.p.a., że owo uzasadnienie odstąpienia od zakazu reformationis in peius , jak również sposób wykładni rażącego naruszenia interesu społecznego, zawarty w tym uzasadnieniu, podlegają sprawdzeniu i ocenie, zarówno przez organ nadzoru, jak i sąd administracyjny, do którego może wpłynąć skarga na decyzję organu odwoławczego, podjęta w wyżej opisanych okolicznościach. Jeżeli organ odwoławczy naruszył zakaz reformationis in peius, co nast.ąpi w wypadku zbyt szerokiego zastosowania wyjątków, to jest to podstawą uchylenia decyzji odwoławczej w trybie nadzoru albo w postępowaniu przed NSA w swoim orzecznictwie.

W postępowaniu przed NSA obowiązuje zakaz reformationis in peius na mocy art. 51 NSAU. Z tego przepisu wynika, że sąd nie jest związany granicami skargi. Nie można jednak wydać orzeczenia na niekorzyść skarżącego, chyba, że stwierdzi takie naruszenie prawa, które powoduje stwierdzenie nieważności zaskarżonej decyzji (postanowienia), jeżeli zaskarżona decyzja (postanowienie) jest obarczona istotną wadą, wymienioną w katalogu wad istotnych decyzji w art. 156 k.p.a.

dalej - jst

sko - samorządowe kolegium odwoławcze

sko - samorządowe kolegium odwoławcze

TK - Trybunał Konstytucyjny

US - Urząd Skarbowy

WAM - Wojska Agencja Mieszkaniowa

SG - Straż Graniczna

ABW - Agencja Bezpieczeństwa Wewnętrznego

ŻW - Żandarmeria Wojskowa

---