Streetworking
Streetworking jest formą pracy socjalnej, której celem jest pomaganie ludziom w rozwiązywaniu problemów i zaspokajaniu potrzeb w środowisku ich codziennego funkcjonowania. Można go określić jako mobilną pracę socjalną polegającą na docieraniu do ludzi „tam gdzie są” i podejmowaniu działań pomocowych. Nie jest to jedynie praca na ulicy, jakby mogła na to wskazywać nazwa (ang. street - ulica), ale w różnych miejscach, w których przebywają osoby potrzebujące pomocy i wsparcia.
Streetworkerzy często pracują na ulicach, ale także w parkach, metrach, opuszczonych budynkach mieszkalnych i przemysłowych, szkołach, na osiedlach, dworcach kolejowych i autobusowych.
Streetowrkingiem obejmuje się różne kategorie osób i problemów społecznych. Najczęściej realizowanymi kierunkami streetworkingu jest praca z:
narkomanami
alkoholikami
prostytutkami
bezdomnymi
osobami zagrożonymi AIDS
mniejszościami (np. Romowie)
migrantami
młodzieżowymi gangami
tzw. dziećmi ulicy
Główną ideą „wyprowadzenia” pracy socjalnej z instytucji do naturalnych środowisk bytowania ludzi jest docieranie (outreach) do tych osób i grup, które funkcjonują poza strukturami społecznymi, takimi jak rodzina, lokalne społeczności, instytucje społeczne, organizacje, którzy, z różnych względów, nie ubiegają się o pomoc.
Streetworking prowadzony jest wobec pojedynczych osób lub niewielkich zbiorowości odłączonych od podstawowych systemów społecznych oferujących usługi społeczne. Obejmuje swoim działaniem tych potrzebujących, którzy nie podejmują aktywności w celu uzyskania pomocy. Przyczyną ich bierności jest zazwyczaj brak wiedzy o istniejących zasobach społecznego wsparcia, nieodczuwalnie potrzeby zmiany istniejącego stanu rzeczy lub brak woli. Docieranie do tych kategorii klientów staje się jednym z zadań nowoczesnej pracy socjalnej, która usiłuje objąć swoim zasięgiem także ukrywających się z tych, czy innych względów, przed społeczeństwem (np. przestępcy, narkomani, bezdomni).
Streetworking nie jest, jak często się uważa, działaniem prowadzonym indywidualnie przez pracowników socjalnych, wyizolowanym z uwarunkowań środowiskowych (instytucjonalnych i organizacyjnych), odseparowanym od innych służb i specjalistów. W wielu przypadkach praca tego typu łączy się z różnorodnymi wysiłkami podejmowanymi przez inne służby współuczestniczące w realizacji streetworkingu. Stanowi on często jeden z elementów szeroko zakrojonych programów socjalnych. Streetworking inicjuje często podejmowanie działań związanych z ratownictwem, opieką, wsparciem psychologicznym, terapią, profilaktyką i szeroko rozumianą edukacją.
METODYKA STREETWORKINGU
Metodykę można ująć w kilka podstawowych faz:
Określenie tego, co jest przedmiotem streetworkingu. Wiąże się to przede wszystkim ze szczegółową charakterystyką grupy docelowej, do której mają być skierowane działania (target group). Składają się na to zazwyczaj takie czynności, jak:
określenie klientów (liczebność przypadków);
zbieranie informacji o miejscach ich przebywania, warunkach życia, potrzebach;
wyznaczenie obszaru działania streetworkerów: sytuacje nieustrukturyzowane (naturalne środowisko) czy ustrukturyzowane (instytucje, organizacje);
określenie czasu pracy (także w odniesieniu do pojedynczego streetworkera)
Ważnym zadaniem jest także określenie profilu streetworkera.
Czy to będą pracownicy etatowi czy wolontariusze?
Czy streetworkerami będą profesjonaliści, czy też osoby wywodzące się ze środowisk zagrożonych, posiadające określone doświadczenia, np. byli alkoholicy, bezdomni, przestępcy, tzw. dzieci ulicy (niektóre projekty oddziaływania rówieśniczego - tzw. peer to peer - postulują, aby streetworkerzy byli w podobnym wieku jak osoby, które objęte są pomocą, co może sprzyjać lepszemu kontaktowi i współpracy).
Ważne rozstrzygnięcie dotyczy również decyzji o charakterze pracy streeworkerów: zespołowa czy indywidualna?
Kolejny etap wiąże się z naborem i selekcją streetworkerów. Najczęściej brane są tu pod uwagę takie czynniki jak:
wykształcenie
doświadczenie w pracy z podobnymi przypadkami (problemami, środowiskami)
kompetencje i wiedza potrzebna w pracy (Niezbędną kompetencją jest umiejętność przekazywania informacji w zindywidualizowany sposób, np. poprzez krótkie incydentalne rozmowy, spontaniczne poradnictwo).
profil osobowościowy, czyli cechy, które powinien posiadać kandydat na streetworkera (Powinien umieć budować kontakt z klientem i ustanawiać nieformalne relacje, które ułatwiają nawiązanie współpracy. Ważne jest tworzenie ich na zaufaniu oraz wiarygodności. Streetworker musi także radzić sobie z emocjami, które z tych relacji wynikają. Pracując w trudnych i krytycznych sytuacjach streetworker powinien charakteryzować się umiejętnością dawania emocjonalnego wsparcia swoim podopiecznym).
W celu dobrego przygotowania streetworkerów prowadzone są szkolenia i treningi, które mają wyposażyć w niezbędne w pracy informacje i kompetencje.
Dla oceny przebiegu samego procesu streetworkingu, jak i jego efektów, konieczne jest opracowanie odpowiednich procedur ewaluacyjnych. Często stosowane są tu raporty z badań w działaniu (action research).
Krokiem przygotowującym do należytego zainicjowania streetworkingu jest jego „umocowanie” w środowisku lokalnym oraz współpraca z określonymi służbami, instytucjami i organizacjami. W wielu przypadkach konieczna jest koordynacja: pomocy socjalnej i opieki, służby zdrowia, policji, prawników, władz samorządowych i organizacji pozarządowych.
Skuteczna realizacja programów pomocowych opartych na streetworkingu wymaga podejmowania działań z zakresu public relations, których celem jest zainteresowanie społeczeństwa projektem. Przygotowanie odpowiednich kampanii promocyjnych nagłaśniających akcję uświadamia konieczność i celowość tego typu pracy, oswaja ze streetworkerami, stwarza korzystny klimat społeczny podnoszący efektywność działania.