1. Rodzaje problemów zawodowych, przed którymi stają dorośli (Campbell i Cellini):
(1) problemy związane z podejmowaniem decyzji karierowych,
(2) problemy związane z realizacją planów zawodowych,
(3) problemy związane z osiągnięciami organizacyjno - instytucjonalnymi,
(4) problemy związane z przystosowaniem organizacyjnym i instytucjonalnym.
2. Charakterystyka teorii rozwoju zawodowego D.E. Supera - 12 twierdzeń, które charakteryzują rozwój zawodowy człowieka:
1. Rozwój zawodowy jest postępującym, ciągłym i zwykle nieodwracalnym procesem
2. Rozwój zawodowy jest wzorcowym i nieodwracalnym procesem. Celem rozwoju zawodowego jest, więc wybór zawodu, którego kryteria oparte są na tych samych zasadach dla wszystkich jednostek
3. Rozwój zawodowy jest procesem zawodowym. Cecha ta wskazuje na związek między dotychczasowym repertuarem zachowań jednostki a zadaniami, które muszą być wykonywane przez nią, a zawierają nowe wzory, które są prezentowane jednostce. To pociąga za sobą konieczność kompromisu pomiędzy czynnikami osobowościowymi a społecznymi.
4. Pojęcie “ ja” zaczyna się krystalizować w okresie dojrzewania i wówczas może być ono określone w terminach zawodowych.
5. Czynniki obiektywne (obiektywność osobowościowych charakterystyk i obiektywność społeczna) odgrywają coraz większą rolę w rozwoju zawodowym wraz ze wzrostem wieku jednostki.
6. Identyfikacja z rodzicami lub opiekunami wiąże się z rozwojem ról społecznych, także roli zawodowej.
7. Kierunek i tempo przechodzenia jednostki od jednego poziomu rozwoju zawodowego do drugiego jest uzależnione od jej inteligencji, pozycji społecznej i ekonomicznej jej rodziców, potrzeb jednostki, jej zainteresowań i wartości, a także od aktualnych warunków ekonomicznych kraju.
8. Dziedzina zawodowa, którą jednostka wybiera, zależy od jej zainteresowań, wartości i potrzeb, jej identyfikacji z modelami ról zawodowych rodziców lub opiekunów oraz poziomu jej wykształcenia, a także od samej struktury zawodowej i jej kierunków oraz działalności jednostki do przystosowania się do tej struktury.
9. Chociaż każdy zawód wymaga charakterystycznych dla niego zdolności, zainteresowań i cech osobowościowych jednostki, istnieje jednak w zakresie doboru zawodowego tolerancja pozwalająca jednostce na wybranie różnych specjalizacji w danym zawodzie, jak również na różnorodność w doborze zawodów przez daną jednostkę.
10. Satysfakcja życiowa i zawodowa zależy od zakresu, w jakim jednostka może w swojej pracy dać wyraz własnym zdolnościom, zainteresowaniom, wartościom i cechom osobowości. Gdy jednostka może wyrazić w swojej pracy swój psychologiczny charakter, ma ona poczucie samorealizacji, przynależności i stałości. Ma bowiem możność wykonywania takiej roli zawodowej, która ją inspiruje i motywuje do efektywnej pracy.
11. Stopień satysfakcji jednostki wynikający z jej pracy jest proporcjonalny do stopnia, w jakim jest ona w stanie dostosować do tej pracy swoje pojęcie “ ja”.
12. Praca i zawód stanowią główny czynnik kształtowania się osobowości człowieka i dla większości ludzi stanowią centrum zainteresowań.
3. Typ inercyjny nie interesuje się nauką, ani jakąkolwiek pracą zawodową. Wybór zawodu nie zajmuje centralnej pozycji jego zadań życiowych. Brak aktywności w życiu społecznym. Bardzo niskie wyniki w szkole, trudności w nauce. Podejmuje zamiar stałego uchylania się od pracy zawodowej na rzecz rozrywki, podróży, oczekiwania na zasiłek. Są to postawy aprobowanie czasem przez rodziców przy wychowaniu nadmiernie chroniącym. Do poradni kieruje go szkoła w celu przekształcenia zachowań, udzielenia pomocy w celu ukształtowania postaw życiowych akceptowanych społecznie i podjęciu decyzji zawodowej. Często znajduje się poza startem, dokonując takiego wyboru planów życiowych pod wpływem społecznych uwarunkowań.
4. Etapy rozmowy doradczej z punktu widzenia doradcy
1. ETAP PRZYGOTOWANIA DO ROZMOWY
• Wiedza doradcy na temat koncepcji kariery, wyboru zawodu, uwarunkowań wyborów zawodowych
• Wiedza doradcy na temat podstawowych procedur wykorzystywanych w pracy z klientem (ABC skutecznego doradzania)
• Umiejętności interpersonalne i komunikacyjne doradcy
• Wiedza o stylach komunikacyjnych klienta
• Umiejętność wykorzystywania zgromadzonych w czasie pracy doświadczeń
• Wiedza o zawodach i dynamice rynku pracy
2. ETAP TWORZENIA I ZAWIERANIA KONTRAKTU
• Umiejętność wykorzystania procedury 5 kroków Enrighta
• Jasne i precyzyjne określenie celu pracy
• Określenie form pracy
• Znajomość warunków podejmowania pracy z klientem
• Ustalenie formalnych warunków spotkań doradczych
3. ETAP POZNANIA
• Obserwacja klienta i analiza kategorii diagnostycznych
• Obserwacja swoich reakcji w kontakcie z klientem
• Określenie istoty problemu
• Weryfikacja oczekiwań klienta
4. ETAP ZMIAN
• Określenie kierunku zmian
• Analiza możliwości rozwiązania problemu
• Określenie sposobów działania
• Zadania i ćwiczenia dla klienta przygotowujące do zmiany
• Wyodrębnienie i wykorzystanie zasobów
• Wzmacnianie motywacji
• Wzmacnianie gotowości do zmiany
• Utrwalanie zmian
5. ETAP ZAKOŃCZENIA PROCESU DORADCZEGO
• Zmniejszanie częstotliwości spotkań
• Włączanie innych form pracy (np. udział w samopomocowej grupie wsparcia)
• Dalsze utrwalanie zmian
• Zwracanie uwagi na zapobieganie zachowaniom nieprzystosowawczym i powrotem do dawnych schematów zachowań (monitorowanie zmian).
5. Wady i zalety poradnictwa grupowego
ZALETY
Rozmowa indywidualna
bliższy kontakt z klientem
relacja oparta na zaufaniu
precyzyjniejsza analiza sytuacji i potrzeb klienta
pomoc w trakcie ćwiczeń
ułatwiona werbalizacja i zrozumienie problemów oraz otoczenia
Sesja grupowa
mniejsze odosobnienie
współdziałanie i dynamika
konfrontowanie wyobrażeń poszczególnych członków grupy
więcej pomysłów
aktywność grupy
informacje zwrotne i poczucie swojego miejsca oraz roli
nawiązywanie więzi emocjonalnych
WADY
Rozmowa indywidualna
nawiązanie reakcji „emocjonalnej
doradca w roli eksperta
więź o charakterze zależności
pewnych ćwiczeń nie można wykonywać indywidualnie
mówienie o działaniu, zamiast stawiania klienta w sytuacji działania
Sesja grupowa
trudności z wypowiadaniem się
sprawy intymne
konflikt
trudniej wspierać członków grupy
różne tempo pracy
różne potrzeby
ćwiczenia pożyteczne tylko dla niektórych
Jak walczyć z wadami?
Rozmowa indywidualna
- wytyczać punkty odniesienia i granice
- zachować „serdeczny dystans"
- czuwać nad tym, by zawsze „wyposażać" daną osobę w stosowne instrumenty
Sesja grupowa
- określić reguły funkcjonowania
- zwrócić uwagę na tych, którzy mają więcej trudności
- techniki ułatwiające uczestnikom włączanie się do pracy
- praca w parach i podgrupach osobom,
- odpowiedzialne funkcje dla osób, które robią najszybsze postępy
- pozytywne wykorzystywanie rozbieżności
- wzajemna pomoc uczestników
- krótkie spotkania indywidualne