ASKARYDOZA
wystepuje u kur, indykow, perlic, rzadko kaczki i bazanty.
PRZYCZYNA: Ascaridia galli (najwiekszy nicien u ptakow), pasozytuje w jelicie cienkim,
PATOGENEZA: jaja inwazyjne z larwa, w sciolce, wilgotnej ziemi wodzie, paszy. Jaja zostaja zniszczone w temp. 70 st., a 0 st przez miesiac.
Najwrazliwsze sa kurczeta, im starsze tym wieksza odpornosc. Najlatwiejz zarazaja sie rasy kur lekkich, ciezsze sa odporniejsze. Uszkadzaja blone sluzowa jelit, przyczyniaja sie do wtornych zakazen.
OBJAWY: bladosc, biegunki i zaparcia na przemian, wychudzenie, nastroszenie pior, opuszczenie skrzydel, zahamowanie wzrostu. U niosek zmniejszenie niesnosci. Smiertelnosc u doroslych ok 1%, u kurczat znacznie wiecej.
ZMIANY AP: rozpulchnienie i obrzek blony sluzowej dwunastnicy, wybroczyny i przekrwienia. Czasem zatkanie i pekniecie jelit. Watroba zastoinowo przekrwiona, pasozyty moga byc w jaju.
LECZENIE I ZAPOBIEGANIE: higiena, oddzielny wychow ptakow mlodych i doroslych, czeste odrobaczanie, odpowienie zywienie. Szczepionki sa, ale jeszcze bez praktycznego zastosowania.
HETERAKIDOZA
wystepuje u kur. takze u indykow, perlic, kaczek, gesi, bazantow, przepiorek i kuropatw.
PRZYCZYNA: Heterakis gallinarum do 11 mm, 0,4 mm śr.
ŹRÓDŁA I PATOGENEZA: podobnie jak w askarydozie, ale mniejsza patogennosc, tylko znaczna inwazja powoduje zaburzenia. U doroslych bezobjawowo.
OBJAWY: glownie u kurczat do 3 miesiaca zycia. Zaburzenia w trawieniu, biegunki, oslabienie, niedokrwistosc, utrata laknienia, zahamowanie wzrostu, rzadko smierc. U doroslych zmniejszenie niesnosci, slabsza wylegowosc.
ZMIANY AP: w jelitach guzowate zapalenie - typhilitis verrucosa.
LECZENIE I ZAPOBIEGANIE: jak w askarydozie, moze tez byc zawleczony przez ptaki dzikie, u mlodych mozna dawac helmintazol 0,3% do paszy przez 3 tyg.
KAPILARIIDOZA
wyst. u wszystkich ptakow uzytkowych. choruja najczesciej mlode do 3 mies. zycia. starsze sa nosicielami,.
PATOGENEZA: nosiciele oraz zywiciele posredni. pasozyty u zywiciela wwiercaja sie w sciany wola, zoladka i jelit powodujac st. zapalny i zgrubienie sciany.
OBJAWY: uzaleznione od sily inwazji. utrata apetytu, biegunki, charlactwo, niedokrwistosc, niezbornosc ruchow. w przelyku powoduja zaleganie karmy, trudnosc w oddychaniu i polykaniu, a nawet uduszenie uciskajac na nerw bledny.
ROZPOZNANIE; char. jaja w kale.
LECZENIE I ZAPOBIEGANIE: Nilverm, czterochlorek wegla.
AKUARIOZA
wyst. u kur, perlic, bazantow i golebi. W Polsce nie stwierdzona.
PRZYCZYNA: Acuaria spiralis i hamulosa, ok 10 mm.
OBJAWY: u ptakow mlodych, niedokrwistosc, wycienczenie, u golebi odbarwienie teczowki smiertelnosc u kurczat do 90%.
ZMIANY AP: sciana zoladka gruczolowego zgrubiona, blona sluzowa przekrwiona, na pograniczu z zoladkiem czarne plamy. A. hamulosa wywoluje w podsluzowce i miesniowce zoladka miesniowego guzki.
LECZENIE I ZAPOBIEGANIE: czterochlorek etylenu dla A. spiralis 4ml/kg m.c, nie wypuszczac ptakow na bagniste tereny.
ROBACZYCA ŻOŁĄDKA U GĘSI (AMISTOMATOZA)
PRZYCZYNA: najbardziej wrazliwe gasieta 3-8 tyg. czasami moze wystepowac u kaczek. Amidostomum anseris do 15 mm dl. Umiejscawia sie pod blona rogowa zoladka miesniowego, niekiedy w gruczolowym.
PATOGENEZA: zrodlo to przede wszystkim gesi dorosle, wydalajace jaja pasozyta. zwykle zarazenie przez zjedzenie paszy. larwy moga tez byc w wodzie. moga w srodowisku przezyc cala zime. glownie przez przewod pokarmowy, ale moga tez przenikac przez uszkodzona skore i dostawac sie do zoladka miesniowego (larwy)
OBJAWY: u kilkodniowych gesi osowienie, brak apetytu, postepowa anemia, eozynofilia, zaburzenia w upierzeniu. po 3-10 dniach ptaki padaja lub przechodzi w postac chroniczna. smiertelnosc od 10-100%. u ptakow starszych przebiega poronnie.
ZMIANY AP: w zoladku miesniowym odstawanie blony rogowej, wybroczyny, owrzodzenia. w zaawansowanej fazie w zoladku sa ciemnobrunatne masy rozpadowe i kleby nicieni. wychudzenie, niedokrwistosc, przerost bl. śl., zwiekszona wydzielnosc zoladka.
ROZPOZNANIE: sekcyjne i badanie kalu.
LECZENIE: Nilverm 50-60 mg na kg m.c lub Helminatazol 300-400 mg/kg
ROBACZYCA ŻOŁĄDKA KACZEK (ECHINURIOZA)
PRZYCZYNA: wystepuje najczesciej u 6-14 tyg. kaczek, przewaznie w lipcu, sierpniu i wrzesniu. moze atakowac tez gesi. Echinuria uncinata.
PATOGENEZA: ptaki zjadaja zywiciela posredniego - dafnie. larwy wwiercaja sie w bl. śl zoladka gruczolowego i przechodza dalsze linienia.
OBJAWY: oslabienie, chwiejny chod, zaburzenia w dzialaniu przewodu pok., wychudzenie, niedokrwistosc, surowiczy wyplyw ze spojowek, zarzucanie glowy na grzbiet. smiertelnosc nawet 80%.
ZMIANY AP: guzy i masy serowato - ropne w zoladku gruczolowym, przerost tk. laczna, zwyrodnienie szklite watroby i sledziony, niekiedy szkliste zwyrodnienie nerek.
LECZENIE I ZAPOBIEGANIE: nie zawsze skuteczne, fenotiazyne i piperazyne, niszczenie zakazonych dafni, wapowanie dna stawow.
TETRAMEROZA
PRZYCZYNA: wystepuje u kaczek, rzadziej golebi, kuri indykow. Tetrameres fissispina do 4 mm dl, samica do 6 mm.
OBJAWY: u mlodych - osowienie, niedokrwistosc, wyniszczenie.
ZMIANY AP: zapalenie sluzowki zoladka gruczolowego i wola z wystepowaniem duzych ilosci sluzu.
LECZENIE I ZAPOBIEGANIE: leczenie nie opracowane, oddzielny chow, nie wypuszczac ptakow na zakazone stawy.
STREPTOKAROZA
PRZYCZYNA: kaczki, pojawia sie tez u kur. Streptocara crassicauda. samiec do 5 mm, samica 11 mm.
PATOGENEZA: ptaki zarazaja sie korzystajac z zarazonych zbiornikow wodnych. larwy szybko przenikaja przez blone rogowa zoladka, powstaja w nim stany zapalne, zaburzenia w trawieniu, objawy zatrucia spowodowane toksynami pasozyta. przy silnej inwazji szybkie wyniszczenie i smierc.
OBJAWY: u mlodych - osowienie, zaburzenia w trawieniu, zahamowanie wzrostu, niedokrwistosc, wycienczenie.
ZMIANY AP: w zol. mies. wybroczyny i zwiekszona ilosc sluzu, pozniej ogniska martwicze i owrzodzenia oraz rozrost tkanki lacznej.
ROZPOZNANIE: duze podobienstwo do Echinuria i Tetrameres. badanie mikroskopowe.
LECZENIE I ZAPOBIEGANIE: czterochlorek wegla 2ml/kg podawany sonda do przelyku.
SYNGAMOZA
PRZYCZYNA: Syngamus tracheam wystepuje u kur, bazantow, pawi i wielu ptakow dzikich. choruja przewaznie mlode.
PATOGENEZA: duza rola zywicieli rezerwuarowych (dzdzownice, slimaki, wije, owady). zjedzone larwy zachowuja zjadliwosc do 4 lat. dzialanie chorobotworcze zwiazane jest przed wszystkim z dzialaniem zmniejszajacym swiatlo tchawicy, uszkodzeniem bl. śl. i naczyn krwionosnych.
OBJAWY: u ptakow 3-8 tyg osowienie, zmniejszony apetyt, chudniecie, nastroszenie pior, opuszczenie skrzydel, trudnosci w oddychaniu, ziewanie, kichanie, potrzasanie glowa. smiertelnosc u doroslych nie przekracza 10%, u mlodych nawet do 100%.
ZMIANY AP: W tchawicy wyst. charakterystyczne od pobranej krwi czerwone pasozyty. w miejscasch przyczepu wyst. zapalenie sluzowki. charlactwo, niedokrwistosc.
LECZENIE: Helminatazol.
CJATOSTOMATOZA
PRZYCZYNA: Cyanthostoma bronchialis, samiec do 5,8 mm. samica do 31 mm. wystepuje u gesi i kaczek, radziej gasiat.
OBJAWY: umiejscawia sie w oskrzelach i workach powietrznych. objawy jak przy syngamozie.
ZMIANY AP: zapalenie pluc z drobnokomorkowymi naciekami. w miejscach wyst. pasozyta moga wystapic owrzodzenia.
LECZENIE: nie opracowane. podobnie jak w syngamozie.
TASIEMCZYCE (CESTODOZA)
PRZYCZYNA: liczne gatunki tasiemcow, w Polsce 16 gat. przebywaja w jelicie cienkim.
PATOGENEZA: tasiemce uszkadzaja blone sluzowa jelit, wywieraja ucisk na drobne naczynia, co daje pekania i wybroczyny, prawdopodobne zatrucie toksynami pasozytow.
OBJAWY: niedokrwistosc, osowienie, wychudzenie, biegunka, niedowlady konczyn. smierc wystepuje tylko przy znacznej inwazji.
LECZENIE; brak srodka dziaajacego na wszystkie tasiemce. stwierdzamy jaki gatunek po badaniu kalu i leczymy.
PRZYWRZYCE (TREMATODOZY)
PRZYCZYNA: przywry wystepuja u kur, rzadziej u innych gatunkow drobiu i ptakow dzikich.
PATOGENEZA: przez przewod pokarmowy, ptaki najczesciej zjadaja ważki z metacerkariami.
OBJAWY: przy opanowaniu jajowodu przez posozyta kura znosi jaja o cienkich skorupkach lub bez skorup (lanie jaj). jaja nienormalnie unormowane zalegaja w jajowodzie lub wpadaja do jamy ciala (fałszywe nioski), postawa pingwina. w miejscu usadowienia w przewodzie pokarmowym powoduja zmiany zapalne i krwiotworcze, utrata apetytu, chudniecie, niedokrwistosc.
LECZENIE: czterochlorek wegla lub bromowodorek arekoliny. zapobieganie podobnie jak przy tasiemczycach.
AKANTOCEFALOZA (KOLCOGŁOWE)
PRZYCZYNA: wystepuja u gesi, kaczek, dzikich ptakow wodnych, czasem kur. Acantocephala do 15 mm. Umiejscawiaja sie w jelicie cienkim, rzadko slepych, a niekiedy w prostnicy. wnikaja do blony surowiczej, a czasem ja przebijaja.
OBJAWY: dopiero po masowej inwazji, chwiejny chod, niedokrwistosc, wychudzenie, smiertelnosc do 40%.
ZMIANY AP: lsniace lub zmetniale guzki dochodzace do wielkosci grochu pod blona surowicza jelita cienkiego. w sluzowce przekrwione obrzmienia a nawet glebokie owrzodzenia i przekrwienie jelita.
LECZENIE: czterochlorek wegla 2 ml/kg
RZĘSISTNICA (TRICHOMONADOZA)
PRZYCZYNA: Trichomonas gallinae u mlodych golebi, niekiedy indyczat i kurczat. ptaki zarazaja sie pijac wode i jedzac karme. indyczeta moga zarazac sie pasozytami wydalanymi przez kury.
OBJAWY: 2 - 4 tyg golebie wykazuja osowienie, wodnista biegunke, wychudzenie, opuszczone skrzydla, gorna czesc szyi obwisla. w jamie dziobowej, gardle, workach powietrznych serowate, zoltawe naloty. w watrobie widoczne zoltawe ogniska martwicze, zaburzenia w rownowadze, na pepku powstaje strup wielkosci nawet golebiego jaja. smiertelnosc ok 2 tyg zycia nawet 80%. u indyczat i kurczat w wyniku zmian zapalnych tzw "wiszace wole". pogorszenie stanu zdrowia w warunkach niepogody.
ROZPOZNANIE: w zeskrobnach blony sluzowej zaraz po smierci stwierdza sie rzesistki.
LECZENIE I ZAPOBIEGANIE: Avimetronid w wodzie do picia od 125-500 mg/l wody. podawac mlodym, a potem w polwie okresu hodowli.
TOKSOPLAZMOZA
PRZYCZYNA: Toxoplasma gondii u ok 40 gatunkow ptakow. najczesciej kury, kaczki, gesi, golebie. zakazenie per os. zrodlem zwierzeta gospodarskie lub gryzonie. wazna rola kotow. mniejsza rola ptaszynce. zarazenie przez kotakt z ptakami rowniez. Toksoplasma umiejscawia sie w roznych tkankach, szczegolne powinowactwo do tkanki nerwowej i ukladu siateczkowo - srodblonkowego.
OBJAWY: utrata apetytu, oslabienie, wzmozeone pragnienie, obzek powiek, zapalenie naczyniowki, siatkowki, teczowki - prowadzace do slepoty. chwiejnosc chodu, manezowe ruchy, porazenia. nastroszenie pior, przykurcz palcow i skrety szyi. smiertelnosc ok 5%, czesto bezobjawowo.
ZMIANY AP: zapalne w mozgu, osierdziu i miesniu sercowym. powiekszona watroba i sledziona z ogniskami martwiczymi. krwotoczne i kataralne zapalenie jelit i zoladka.
ROZPOZNANIE: wyrycie pasozyta w skrawkach mozgu i narzadow. serologicznie.
LECZENIE I ZAPOBIEGANIE: nie leczy sie - likwiduje. dezynfekcja pomieszczen.
HISTOMONADOZA
PRZYCZYNA: Histomonas meleagridis u indykow, rzadziej kur, bazantow, perlic, pawi, kuropatw, przepiorek, cietrzewi. inaczej choroba "czarnej glowki". wiciowiec 8-19 mm poza organizmem bardzo szybko ginie.
PATOGENEZA: role w szerzeniu choroby odgrywaja kury zarazone Heterakis. w jajach tych nicieni Histomonas bytuje nawet 4 lata. ponadto moze sie izolowac nawet w dzdzownicach. pasozyt moze sie znajdowac w paszy i wodzie zanieczyszczonym kalem nosicieli. namnaza sie glownie w jelitach slepych i watrobie, a niekiety w zoladku gruczolowym i nerkach. rozwoj szybszy przy nadkazeniach bateryjnych.
OBJAWY: przy przebiegu nadostrym dochodzi do smierci bez widocznych objawow. w ostrej i podostej wystepuje osowienie, slaby apetyt, silna biegunka. kal jest zoltawy, pienisty, cuchnacy, niekiedy z krwia, przy nacisku na powloki brzuszne - "strzelajacy". okolica kloaki oraz konce skrzydel powalane kalem, skrzydla opuszczone, grzbiet lukowato wygiety. wybitna bladosc i smiertelnosc do 80%.
ZMIANY AP: jelita slepe powiekszone, guzowate, zoltawozielonkawe, wypelnione szarozolta, polgesta masa o nieprzyjemnym zapachu. blona sluzowa miejscami pokryta serowato - wloknikowymi nalotami lub owrzodzeniami. watroba powiekszona, zwyrodniala, z licznymi szarobialbymi ogniskami martwiczymi dochodzacymi do wielkosci orzecha laskowego, niekiety otoczonego czerwona obwodka. moga byc wklesle lub wypukle nad torebka watroby. moze wystapic zapalenie otrzewnej oraz zmiany martwicze w blonie sluzowej zoladka gruczolowegom w nerkach i sercu.
ROZPOZNANIE: charakterystyczne objawy jak zasinienie glowy, opuszczenie skrzydel, silna biegunka, zoltawy, cuchnacy kal, powiekszenie jelit slepych, ogniska martwicze w watrobie.
LECZENIE: Avimetronid w wodzie do picia. w razie powiklan antybiotyki.
KOKCYDIOZA
PRZYCZYNA: Eimeria wystepuje u kur, rzadziej indykow, gesi, kaczek, golebi, bazantow, przepiorek japonskich. wazne: Eimeria: tenella, necatrix, brunetti, acervulina, maxima, adenoides, meleangridis, anseris, kotlani, truncata, danailovi.
PATOGENEZA: zagrozenie jest ogromne, z jednej oocysty powstaje ok 400 000 potomnych! glownym zrodlem zakazenia sa ptaki dorosle - nosiciele, lub przenoszone przez obsluge automatycznie. najbardziej wrazliwe sa mlode. mechanicznie uszkadzaja tkanki zywiciela z blizej jeszcze nieokreslonymi toksynami. uszkodzenie tkanek ulatwia nadkazenia bakteryjne.
ROZPOZNANIE: poparte badaniem parazytologicznym. w kale stwierdza sie oocysty i schizonty.
ZMIANY AP: odbarwienie kiszek.
LECZENIE: kokcydiostatyki, aureomycyna, terramycyna, spiramycyna, chloramfenikol i inne.
ZAPOBIEGANIE: nawet 10 000 oocyst nie wywoluje objawow - nie nalezy dopuszczac do gromadzenia sie oocyst w srodowisku. higiena pomieszczen. dezynfekcja, np amoniakiem. oocysty dzieki otoczkom sa odporne na srodki odkazajace, dlatego wiekszosc preparatow zawiera CS2 rozpuszczajacy lipidy otoczki. stosowac w karmie, wycofano jednak metronidazol z powodow onkogennych. wazna rola witaminy A. w niektorych krajach stosuje sie takze szczepionki, jednak kokcydiostatyki spelniaja najwaniejsza role. Istnieje mozliwosc wychodowania rodow odpornych na kokcydioze.
Pasozyty zewnetrzne:
KLESZCZE: Argas persicus, reflexus. wszystkie ptaki - anemia, obnizenie niesnosci, wychudzenie, niepokoj, ocieranie.
PTASZYNIEC: Dermanyssus gallinae. wszystkie ptaki - noca atakuja ptaki z ciemnych i cieplych miejsc. anemia, brak apetytu, nagle upadki mlodych. u padlych w jamie dziobowej, przelyku, uszach. przenosza cholere drobiu, pomor rzekomy, bialaczke i spirochetoze.
ŚWIERZBOWIEC NÓG: Cnemidocoptes mutans - kury, bazanty, golebie - zyja pod luskami skory nog wywoujac zapalenie (wapniaki) i swiad nog.
ŚWIERZBOWIEC SKÓRY: Cnemidocoptes laevis, gallinae, prolificus, pilae - golebie, kury, bazanty, gesi - usadawiaja sie w skorze u podstawy pior, glownie krzyzu, a nastepnie na brzuchu, udach, szyi i glowie, piora, poza duzymi - ogona i skrzydel - wypadaja. w skorze powstaja guzki roznej wielkosci.
ROZTOCZ PODSKÓRZA: Laminosioptes cysticola - kury, golebie - pasozyty obumierajac powoduja powstawanie w podskorzu bialozoltych guzkow wielkosci prosa czy grochu.
ROZTOCZ PIÓR: Syringophilus bipectinatus - kury, golebie, perlice, kaczki, ptaki dzikie - piora ogona i skrzydel traca polysk, latwo sie lamia, a w ich dutkach wystepuja ciemne masy, w ktorych znajduja sie roztocze.
WSZOŁY: Mallophaga - wszystkie - szybko poruszajace sie miedzy piorami skladaja jaja na dolnych partiach pior, zywia sie piorami, zluszczonym naskorkiem i czasem krwia. niepokoj, drapanie sie, obnizenie niesnosci, zahamowanie wzrostu.
PLUSKWA GOŁĘBIA: Cimex columbarius, lectuarius - golębie, czasem inne - atakuja noca, w dzien chowaja sie w szparach. niepokoj, anemia.
PCHŁA PTASIA: Ceratophyllus gallinae, columbae - kury, indyki, golebie, ptaki dzikie - niepokoj, anemia wychudzenie, zmniejszenie niesnosci, opuszczenie gniazd.