Inflacja
Inflacja - trwały wzrost przeciętnego poziomu cen w danym okresie w porównaniu
z okresem poprzednim.
Nie każdy wzrost cen to inflacja- jednorazowe wzrosty cen wywołane krótkotrwałymi przypadkowymi czynnikami nie powodują inflacji w sensie ekonomicznym. Nie zawsze też inflacja przejawia się jako wzrost cen (gdy ceny są hamowane- ceny maksymalne w gospodarce centralnie- planowanej)-wtedy inflacja przejawia się nie jako wzrost cen, ale w postaci nierównowagi rynkowej (niedoborów produktów na rynku)- jest to tzw. Inflacja ukryta.
Dezinflacja a deflacja
Deflacja to absolutny spadek cen (ujemna stopa inflacji) w czasie, podczas, gdy dezinflacja to spadek stopy inflacji z okresu na okres (ceny rosną, ale coraz wolniej).
Podział inflacji:
- ze względu na przyczyny:
*popytowa („ciągniona przez popyt”)- jej przyczyną może być każdy czynnik przesuwający krzywą MDS w prawo w warunkach pełnego wykorzystania mocy wytwórczych, np. zbyt ekspansywna polityka fiskalna, czy monetarna; towarzyszy jej ożywienie koniunktury.
* kosztowa- jej przyczyną jest wzrost kosztów produkcji- przykładem jest stagflacja wynikająca z ujemnego szoku podażowego;
* strukturalna- występuje w sytuacji, gdy producenci nie są w stanie szybko dostosować struktury produkcji do szybko zmieniającej się struktury podaży.
-ze względu na sposób przejawiania się inflacji:
*jawna (otwarta)-przejawia się w postaci nieskrępowanego wzrostu cen aż do poziomu równowagi rynkowej;
* ukryta (tłumiona) - opisana wyżej.
- ze względu na trwałość (uporczywość) inflacji:
* inercyjna - wynika z trwałych cech systemu gospodarczego (np. wysoka materiałochłonność lub energochłonność produkcji wynikająca z braku postępu technicznego) lub wynika z charakteru prowadzonej polityki gospodarczej (zbyt ekspansywna polityka pieniężna wynikająca z braku niezależności banku centralnego).
* korekcyjna jest skutkiem uwolnienia cen wcześniej kontrolowanych przez państwo ( w Polsce w latach 1989-1992).
- ze względu na tempo wzrostu cen:
* pełzająca - do 4% rocznie;
* krocząca - jednocyfrowa od 5 do 9% rocznie;
* galopująca - dwucyfrowa - od 10 do 99% rocznie;
* hiperinflacja - trzycyfrowa - od 100 wzwyż rocznie.
Skutki inflacji:
Korzyści:
- zyskują dłużnicy tracą wierzyciele,
- niewielka inflacja (pełzająca) ożywia koniunkturę;
- inflacja wyższa od 0 umożliwia obniżenie płac realnych w warunkach występowania presji na podwyżkę płac nominalnych ze strony związków zawodowych (przy inflacji np. 5% rocznie podwyżka płac nominalnych o 3% oznacza spadek płacy realnej - przy braku inflacji niebyłoby to możliwe).
Koszty inflacji:
jeżeli inflacja jest doskonale przewidywana - występują dwa rodzaje kosztów:
koszty „zdzieranych zelówek” - inflacja podwyższa nominalną stopę procentową, co zwiększa koszt alternatywny trzymania pieniądza, co powoduje zmniejszenie popytu na pieniądz - ludzie starają się, przy pomocy mniejszej ilości pieniądza dokonywać bieżących transakcji co związane jest z dodatkowym czasem i wysiłkiem (częstsze wizyty w banku) związanymi z zamianą oprocentowanych aktywów na gotówkę i vice versa.
Koszt „zmienianych jadłospisów” - symbolizuje fizyczne koszty, które trzeba ponieść w związku ze zmianą etykiet z cenami, przeprogramowania aparatów wrzutowych itp. .
W/w dwa koszty są jedynymi, gdy inflacja jest doskonale przewidywana - jednakże występują one zawsze również przy dwóch poniższych rodzajach inflacji.
jeżeli inflacja jest doskonale przewidywana, ale brak jest dostosowań instytucjonalnych wtedy dodatkowo występują poniższe koszty:
jeżeli banki nie podwyższą oprocentowania depozytów, tracą wierzyciele zyskują dłużnicy (banki);
efekt „podnośnika podatkowego” (drenażu podatkowego) - w systemie progresywnego systemu podatkowego, jeżeli brak jest indeksacji nominalnych progów podatkowych, inflacja podwyższając nominalne płace przesuwa część podatników do wyższych przedziałów podatkowych zwiększając ciężar opodatkowania a jednocześnie przysparzając korzyści budżetowi państwa;
straty posiadaczy kapitałów ze względu na opodatkowanie dochodów kapitałowych (odsetki, dywidendy - w Polsce tzw. „podatek Belki” który wynosi 19%) - inflacja często powoduje że dywidendy i odsetki kompensują tylko wzrost cen - realnie nie zwiększają siły nabywczej - tymczasem opodatkowana jest cała nominalna stopa zwrotu, nawet ta część która kompensuje spadek siły nabywczej z powodu inflacji (przykład liczbowy należy prześledzić w BEGGU), ewentualnie jeżeli jest podatek od zysków kapitałowych (wzrostu cen rynkowych akcji czy obligacji) wtedy również zyskuje państwo kosztem posiadaczy papierów wartościowych.
Gdy inflacja jest nieprzewidywalna, wtedy mogą wystąpić dodatkowo następujące koszty:
Redystrybucja zasobów od wierzycieli na rzecz dłużników (najwięcej zyskuje państwo jako największy dłużnik;
Występują trudności w długookresowym planowaniu działalności gospodarczej ze względu na trudność w formułowaniu nominalnych wielkości w umowach na takim poziomie aby kwoty te nie straciły siły nabywczej
co dotyczy wierzycieli w rezultacie inflacja może więc osłabić aktywność gospodarczą.
Hiperinflacja powoduje chaos w gospodarce i ucieczkę od pieniądza krajowego na rzecz np. waluty zagranicznej („dolaryzacja” gospodarki polskiej w czasie hiperinflacji 1989-90).
1