Fizjologia ciąży
Ciąża jest swoisty stan organizmu samicy, związany z noszeniem przez nią płodu. Ciąża rozpoczyna się od momentu zapłodnienia, a kończy z chwilą urodzenia dojrzałego płodu. Ciąża może być jedno lub wielopłodowa (mnoga). Ze względu na przebieg ciąży wyróżnia się:ciąże fizjologiczną, przy która cechuje normalny stan organizmów płodu i matki, ciąże patologiczną, przy której występują zaburzenia w procesach fizjologicznych organizmu matki lub rozwijających się w niej płodów, ciąże „dodatkową” która powstaje w wyniku zaburzeń wewnątrzwydzielniczych w czasie ciąży, doprowadzających do jajeczkowania, rui, popędu płciowego, wreszcie do aktu płciowego i zapłodnienia, w wyniku którego, prócz zawartego już w macicy płodu, wszczepia się jeden, a u zwierząt wielopłodnych kilka nowych zarodków. Przy zapłodnieniu dodatkowym ciąża może zakończyć się: a)urodzeniem płodu dojrzałego i poronieniem dodatkowego niedonoszonego płodu, b)urodzeniem w terminie płodu pierwszego, z następnym donoszeniem i porodem dodatkowego płodu normalnie rozwiniętego, c)poronieniem z wydaleniem płodów będących w różnych okresach rozwoju, d) obumarciem pierwszych płodów i rozwojem dodatkowych lub odwrotnie.
Rozwój zarodka
Proces zapłodnienia dokonuje się ostatecznie w chwili powstania nowej komórki (zygoty), odmiennej od jaja i plemnika. Rozwój zygoty polega na tym, że komórki płciowe mają zdolność wytwarzania wszystkich komórek organizmu, a więc niepodobnych do komórek wyjściowych. Po pierwszym podziale zygoty powstają dwa blastomery (komórki potomne). Które dają cztery blastometry itd. Podział zygoty nazywany jest bruzdkowaniem. W wyniku nierównomiernego bruzdkowania powstaje pomiędzy listkiem odżywczym a zarodkowym przestrzeń w której gromadzi się płyn i zarodek przechodzi w okres blastuli. Jest to okres powstania błony owodniwej. Błona owodniowa, czyli owodnia powstaje z fałdu listka odżywczego, który następnie się oddziela. Jest to błona płodowa leżąca najbliżej płodu i położona wewnętrznie w stosunku do pozostałych błon płodowych. Owodnia wraz z zawartą w niej cieczą jest czynnikiem, który warunkuje równomierność ciśnienia na delikatne tkanki rozwijającego się zarodka. Najbardziej zewnętrznie położoną błoną płodową jest błona kosmówkowa, czyli kosmówka, która powstaje z listka odżywczego. U wszystkich zwierząt kosmówka otacza płód ze wszystkich stron. Łożyskiem nazywa się zespół tworów tkankowych powstających z błony kosmówkowej płodu oraz błony śluzowej macicy w celu zapewnienia łączności pomiędzy płodem a organizmem matczynym, a wić zapewnienia odżywiania płodu. U wszystkich zwierząt przy ciąży wielopłodowej każdy z płodów ma zupełnie osobne błony owodniową i omoczniową, a często również błonę naczyniową. Pępowina jest to powrózek składający się z naczyń pępkowych, moczownika i pozostałości pęcherzyka żółtkowego. Łożysko spełnia rolę płuc płodu dostarczając mu potrzebnej ilości tlenu i wydalając produktu utleniania, spełnia również rolę przewodu pokarmowego i wydalniczego. Bariera łożyskowa to wybiórcze właściwości łożyska, które powodują, że jedne substancje przenikają z krwi matki do krwi płodu, inne zaś zostają zatrzymane lub ulegają przemianom biochemicznym, po czym dopiero w nowej swoistej postaci dostają się do organizmu płodem.
Czas trwania ciąży u zwierząt waha się zależnie od właściwości gatunku.
Czas trwania ciąży wynosi zwykle:
u klaczy 340 dni
krowy 285 dni
owcy kozy 150 dni
świni 114 dni
suki 62 dni
kotki 58 dni
U zwierząt młodych i gdy płód jest płci męskiej ciąża trwa nieco dłużej
Rozwój zarodka i płodu
W przebiegu formowania się osobnika wyróżnia się 3 okresy rozwojowe:
1.zarodkowy, czyli okres zawiązków narządów;
2.płodowy, czyli okres wzrostu narządów oraz formowania się kształtów ciała właściwych danemu gatunkowi
3.rozwoju pozamacicznego, czyli okres trwający od momentu porodu do osiągnięcia przez organizm dojrzałości fizycznej.
Wpływ ciąży na organizm samicy
Wraz z rozwojem ciąży występuje u ciężarnych samic zwiększone ciśnienie w jamach ciała; powoduje to częstsze wypróżnienia i oddawanie moczu oraz przyspieszenie oddechów. Zwiększone obciążenie układu krwionośnego, a szczególnie serca powoduje przerost mięśnia sercowego (przerost ciężarnych).
Zmiany narządów rozrodczych w przebiegu ciąży.
U wszystkich ciężarnych samic występuje w jajniku jedno lub kilka ciałek żółtych ciążowych. W miarę postępowania ciąży powstają w macicy duże zmiany wskutek bodźców pochodzących od samego zarodka. Powiększają się bowiem jej rozmiary i waga, wzrost ten jest wynikiem rozrostu i przerostu włókien mięśniowych w pierwszej połowie ciąży oraz rozciągnięcia ścian macicy w drugiej połowie ciąży. Szczególnie zmienione są te części macicy, w której umiejscowiony jest płód. Tu powstaje w błonie śluzowej matczyna część łożyska. Szyjka maciczna powiększa się, jej błona ulega przerostowi, a przewód szyjki jest szczelnie zamknięty. W świetle przewodu znajduje się gęsty, elastyczny półprzezroczysty śluzowy „czop”,wystający nieco przez zewnętrzne ujście szyjki macicy do światła pochwy.
U klaczy miejscem w którym rozwija się płód, jest zazwyczaj trzon macicy i jeden z jej rogów. U przeżuwaczy miejscem rozwoju płodu jest jeden z rogów macicy,przeważnie prawy. Ciąża urojona zdarza się u kóz, świń, psów i kotów po cyklu płciowym, w którym nastąpiło zapłodnienie. W omawianym wypadku gruczoły mleczne ulegają powiększeniu i następuje produkcja i wydzielanie mleka.
Rozpoznawanie ciąży
Istniejące metody rozpoznawania ciąży można podzielić na dwie grupy:
Kliniczne rozpoznawanie ciąży
1.Badanie zewnętrzne
2Badanie wewnętrzne -badanie przez prostnicę lub pochwę
Laboratoryjne metody rozpoznawania ciąży
a)badanie mikroskopowe rozmazu śluzu pochwowego
b)badanie krwi, moczu, mleka
c)stwierdzenie obecności hormonów w krwi i moczu
Badanie przez pochwę mało stosowane natomiast badanie przez prostnicę jest powszechnie stosowaną metodą. Metoda ta stosowana u dużych zwierząt gospodarskich umożliwia niezawodne rozpoznanie (negatywne lub pozytywne) ciąży i stosunkowo dokładne określenie czasu jej trwania. Obecnie stosowana technika badania przez prostnicę polega na stwierdzeniu stanu następujących elementów układu rozrodczego: jajników, rogów, trzonu i szyjki macicy, więzadeł macicy wraz z przebiegającymi w nich tętnicami macicznymi i wreszcie stanu samego płodu.