20 czerwca - egzamin (pierwszy poniedziałek sesji). 12:00
Pytania z wykładu, tekstów i ćwiczeń.
Rozważania na temat emocji i ich funkcji rozpoczęły się już w starożytności u Sokratesa.
Sfera zmysłowa, afektywna. W ujęciu starożytnych znacznie cenniejszą częścią człowieka jest rozum. Z założeniami Sokratesa celem dobrego życia człowieka jest szczęście, ale nie rozumiane w sposób współczesny. Wg niego do szczęścia prowadziły cnoty: sprawiedliwości, wstrzemięźliwości, męstwa. Rozum powinien sprawować władzę nad emocjami, rozum - pan, emocje - niewolnik. Drogą do szczęścia - życie rozumne, cnotliwe.
Platon przyjął, że dusza składa się z trzech części: rozumu (dusza rozumna), ducha motywującego do działania (dusza tymotejka), popędy/apetyty (dusza pożądliwa).
Pierwsza dąży do mądrości, tymotejka do męstwa, pożądliwa do realizacji potrzeb materialnych. Każda z nich ma swój cel, ale może prowadzić do wytworzenia pewnej cnoty: mądrości, męstwa i umiarkowania. Emocja wg niego klasuje się między duchem motywującym do działania, a popędami. Emocje są jak narkotyk, zły stan, który mąci rozumne analizowanie rzeczywistości, jedynym źródłem, dzięki któremu możemy poznać świat idei (doskonały) jest rozum, możemy poprzez niego kontrolować rzeczywistość. Platon twierdził, że filozofowie, kierujący się rozumem, powinni stanowić elitę społeczeństwa. „miłość platoniczna” - miłość bez doznań zmysłowych, rozumiana jako przejaw rozumu
Arystoteles poddał w wątpliwość istnienie świata idei Platona. Był pierwszym myślicielem, który zaczął dostrzegać pozytywną rolę świata emocji. Świat poznajemy w dużym stopniu dzięki doznaniom zmysłowym, nie tylko sferze intelektualnej. Próbował on łączyć doznawane emocje ze sferą działań, wskazując na związek ze sferą poznawczą. Pokazuje, że emocje wpływają na podejmowane decyzje, zachowania, aktywności, są one uważane za wynik odbioru rzeczywistości. Pewne zdarzenia postrzegamy jako ważne, mniej ważne, dobre, niedobre, jasne, ciemne, miłe, niemiłe. Jako pierwszy próbuje definiować i określać rodzaje emocji, np. opisuje gniew (złączona z bólem żądza jawnej zemsty…) jako pierwszy pokazuje różne zależności sfery emocjonalnej, podkreślane przez współczesnych badaczy. Wynikają z tego co wiemy i w co wierzymy (sfera poznawcza). Emocje są zazwyczaj stanami przyjemnymi i nieprzyjemnymi, dzisiaj pozytywne i negatywne. Emocje zawierają bodziec do działania. Ukierunkowują działanie człowieka, mają skutki natury poznawczej, na skutek doznanych stanów afektywnych zaczynamy w pewien sposób oceniać ludzi, mieć opinię i sieć przekonań. Emocje wpływają na przebieg procesów poznawczych.
Seneka: najwyższym celem człowieka jest szczęście, ale dążenie nie do doświadczenia przyjemności, ale drogą jest życie cnotliwe. Prawdziwe źródło szczęścia jest w samym człowieku, ale żeby osiągnąć szczęście należy wyzbyć się dóbr materialnych. Człowiek nieszczęśliwy dąży do przyjemności i zaspokajania potrzeb, zbierania dóbr materialnych. Nieszczęśliwy jest ten, kto nie doznał nieszczęścia i cierpienia. Są one bowiem źródłem do tego, by stać się człowiekiem szczęśliwym. Poprzez to budujemy wiedzę na swój temat. „wiemy tyle o sobie na ile nas sprawdzono”. Człowiek poznaje swoje granice, to, jaki jest itp.
Aby myśleć słusznie, tak by osiągnąć szczęście, należy kontrolować i poskramiać swoje emocje.
XVII wiek - Kartezjusz: kładzie podstawy pod nowożytną neopsychologię. Próby zidentyfikowania, nazwania różnych stanów emocjonalnych, poszukiwania przyczyn ich powstawania. Koncepcja jego przyrównywana jest do koncepcji hydraulicznej (koncepcja związana z emocjami). Widział on sferę emocjonalną człowieka jako zespół kanalików, sznureczków, które powodują, że pociąga się za niektóre mięśnie, otwierają się kanaliki itp. Trafnie nazwał pewne obszary związane z emocjami. Mówił o sześciu podstawowych emocjach:
miłość (to coś bardziej złożonego niż emocja)
nienawiść (-||-)
zaciekawienie
pożądanie
smutek
radość.
Łączą się ze sobą i pojawiają się emocje bardziej indywidualne.
Spinoza - XVII w.
Przyczynił się w dużym stopniu do próby zrozumienia i akceptacji emocji. Jeżeli coś rozumiemy, jeżeli akceptujemy, do doświadczamy emocji aktywnych. One są w zgodzie z tym, co się dzieje wokół nas. Jeżeli zaś nie akceptujemy tego, co się dzieje, nie rozumiemy tego, pojawiają się emocje bierne, namiętności. Pojawiają się wtedy, kiedy nie do końca mamy zgodę na to, co się dzieje wokół nas i nie do końca to rozumiemy, akceptujemy. Aby uwolnić się spod władzy emocji, by nami nie rządziły, konieczne jest zrozumienie i zaakceptowanie własnych doświadczeń afektywnych. Należy je zrozumieć, czyli poszukać, dlaczego się one w nas pojawiają. Kładzie on duży wkład pod kątem rozumienia i akceptowania własnych emocji.
Nurt behawiorystów: bodziec reakcja. Jest sytuacja i prowadzi do reakcji.
Emocja była odrzucana przez nich, to, co wcześniej nazywano emocjami, sprowadzono do specyficznych wzorców zachowania. Sprowadzali je do zachowania.
Zmiana nastąpiła w laboratorium Yerkesa, wprowadził badania uczony Hebb. Prowadził badania nad szympansami, zaobserwował, że w momencie kiedy używa się tylko i wyłącznie określeń bez zabarwienia emocjonalnego, to trudno jest nowym pracownikom, pomocnikom przewidywać zachowania szympansów. Dwa szympansy Bimbe i Pati, kiedy opisywał jedynie poprzez opieranie się na wzorcach zachowania, nie mogli młodzi pracownicy przewidzieć zachowań. Kiedy Hebb wprowadził określenie emocjonalne (patrzył zezłoszczony) dopiero wtedy młodzi pracownicy byli w stanie adekwatnie przewidzieć zachowania szympansów.
W tym dziale psychologii najcenniejsze są badania eksperymentalne.
W sferze deklaracji niejednokrotnie jesteśmy w stanie założyć, że zachowamy się w określony sposób. W sferze afektywnej powiedzenie „wiemy o sobie…” ma szczególne znaczenie.
Czy uczucia i rozum funkcjonują całkowicie niezależnie? Są ściśle powiązane. Z jednej strony emocje wpływają na myśli, a myśli na doznania afektywne. W jaki sposób dzisiaj się pyta.
Czy emocje ludzi i zwierząt nie różnią się - są identyczne czy odmienne? Człowiek ma bardziej urozmaicony repertuar doświadczeń.
Czy mamy wpływ na to, co czujemy? Mamy. Choćby dzięki temu, że za pomocą procesów myślenia wpływamy na własne doświadczenia afektywne. Możemy wpływać, by było ich więcej lub mniej.
Czy można osiągnąć sukces wyłącznie dzięki właściwościom intelektualnym? Nie. Sama inteligencja emocjonalna nie wystarczy.
Czy miłość może trwać wiecznie? Tak.
Czy mechanizm motywacyjny sprowadza się tylko do tego, żeby wrócić do stanu pierwotnego, homeostazy? Organizm może dążyć do tego, żeby nie było homeostazy (równowagi).
Czy funkcjonowanie człowieka jest w pełni wolicjonalne? (czy mogę rzucić palenie wtedy kiedy będę chciała) tak.
Emocje - „e” + „movere” (łac. Poruszać się z wewnątrz, wychodzić na zewnątrz, wychodzić poza stan dotychczasowy, zakłócać obecny stan rzeczy)
„e” = „z”
„movere” = poruszać się
Emocja sprawia, że zaczynamy się poruszać.
Paul Young definiował emocje, jako nagły, zakłócający stan, bazując na rozumienia słowa emocje, który powstaje w jakiejś sytuacji i objawia się w mięśniach, gruczołach i całym zachowaniu.
Osiem rodzajów zjawisk zwanych emocjami:
- proste uczucia przyjemności i nieprzyjemności
- negatywne organiczne odczucia głodu, chłodu itp.
- pozytywne organiczne odczucia podczas jedzenia itp.
- uczucia związane z podejmowaniem różnych czynności, aktywności (zaspokajanie popędu seksualnego, picie, realizacja zainteresowań)
- uczucia moralne, estetyczne, religijne, intelektualne, społeczne, sentymenty i postawy (bazują na zdobywanym doświadczeniu)
- nastroje (utrzymujące się nieco dłużej stany radości, smutku, uniesienia)
- patologiczne afekty (głębokie stany depresji, apatii, zazdrości, poczucia winy, wstydu)
- czyste stany emocjonalne (krótkotrwała emocja)
- temperamenty (coś, co jest bardziej typowym sposobem doświadczania emocjonalnego)
Komponenty emocji (Izard, 1977)
Przeżyciowy
Neurofizjologiczny
Ekspresywny (jak się przejawia emocja)
Później dopracował cztery komponenty. (1993)
subiektywne doświadczanie emocji
pobudzenie cielesne
poczucie celowości
aspekt ekspresywno-społeczny.
Reykowski mówi o trzech najważniejszych składnikach emocji.
Komponent afektywny: określa, czy emocja będzie dodatnia, czy ujemna (pozytywny lub negatywny bodziec). Jeśli kontakt z bodźcem korzystny - emocja pozytywna, dodatnia. Na odwrót - chcę uniknąć, bo emocja ujemna, negatywna.
Komponenta pobudzeniowa, związana z oceną siły oddziaływania danego bodźca. Związane z tym, jak ważny jest dla jednostki dany obiekt.
Komponent treściowy, związany z oceną tego, jak jest zaadresowany czynnik oddziałujący na jednostkę. Jakich potrzeb, czynności dotyczy. (potrzeby organizmu, czynności podejmowanych przez podmiot, potrzeb „Ja” (potrzeba poczucia własnej wartości, samooceny, samoakceptacji, tożsamości), wartości wyznawanych przez przedmiot.
Emocje, które różnią się pod względem treści, bardzo często różnią się pod względem uruchamianych reakcji. Reakcje uruchamiane na skutek pojawienia się emocji mogą mieć charakter zachowań ukierunkowanych, np. uniknięcie zagrożenia.
Czynniki odpowiedzialne za powstawanie procesów emocjonalnych:
czynniki naturalne
czynniki związane z daną emocją przez doświadczenie jednostki
czynniki wynikające ze związku powstającego między oczekiwaniami jednostki, tym co sobie zakładała, a informacjami, z którymi się spotyka (optimum rozbieżności, jaki poziom między założeniami a sytuacją jest najbardziej optymalny; jeśli nie ma rozbieżności, emocje mogą nawet nie powstać, jeśli jest niewielka - pozytywne doznania, duża - negatywne).