Pojęcie dworu
Dwór szlachecki to nieodłączna część polskiego krajobrazu. Stanowił on kiedyś ośrodek życia na wsi. Na przestrzeni kilku wieków zmieniało się znaczenie pojęcia dworu.
Wyraz dwór można odnieść do całego folwarcznego gospodarstwa rolnego, albo jedynie do kompleksu zabudowań mieszkalnych właściciela lub administratora, członków jego rodziny, a także niekiedy stałych rezydentów i czasowo przebywających gości.
Wyraz “dworek” oznacza zarówno zagrodę, jak i dom mieszkalny szlachty zaściankowej. Prowadziła ona gospodarstwa rolne bez pomocy stałej siły najemnej, choć jednocześnie korzystała z pewnych stanowych przywilejów.
Pojęcie dworku istnieje nie tylko jako symbol skromnej siedziby ogromnej rzeszy niebogatej szlachty, ale również jako symbol różnic istniejących w ramach warstwy szlacheckiej. Często ta szaraczkowa szlachta świadomie odróżniała się, a nawet przeciwstawiała bogatej magnaterii.
Zaścianek szlachecki był symbolem szlachcica-sarmaty, strzegącego rodzimych tradycji, nie podatnego na obce wpływy, w przeciwieństwie do bogatych dworów i pałaców chłonących cudzoziemskie obyczaje.
Zasadniczą różnicą między dworem a pałacem jest liczba kondygnacji. Dwór był najczęściej parterową siedzibą wiejskiego właściciela ziemskiego. Jednak do połowy XVII wieku ze względów obronnych budowano je piętrowe. Dach domu dochodził zazwyczaj do parteru, a portyki i piętrowe ryzality w części środkowej nie kwalifikowały tych budowli do pałaców.
Zygmunt Czartoryski pisał: “Dwory wiejskie zatem nie w górę i na dół, lecz poziomo, wzdłuż i wszerz rozpościerać się mają. A jeżeli zdarzy się, że nie wszystko na jednym piętrze się zmieści, wtenczas lepiej jest, zamiast drugiego piętra dawać z czasem, wedle potrzeby skrzydła lub oficyny. (...)
Przyjemność mieszkania polega głównie na łatwości wychodzenia z pokoju wprost na dwór i na możności spędzania latem większej części dnia na dworze, a po części nawet spełnienia przed domem pewnych zajęć domowych.
Mieszkając na piętrze traci się po części tę wygodę i przyjemność”.
Różnica między dworem a małym pałacem jest zatem bardzo płynna.
W zależności od charakteru gospodarstwa istniały dwory ziemiańskie, podmiejskie, rezydencje i dwory myśliwskie. Kształty dworów naśladowali również budowniczowie plebanii czy zajazdów