Ogólny bilans. Zależność od Rosji. Główne problemy we współpracy Ukrainy i Rosji. Kryzysy gazowe. Strategia energetyczna Ukrainy z roku 2006.
UKRAINA
Gospodarka jest jedną z najbardziej chłonnych gospodarek światowych, Ukraina pokrywa z własnych źródeł ok. 45% zapotrzebowania na energię co świadczy o braku samowystarczalności energetycznej i uzależnieniu od dostaw surowców energetycznych z zagranicy (Rosja)
Ogólna struktura zużycia energii pierwotnej:
gaz ziemny (istotna rola w rozwoju gops) mający największy udział w zużyciu nośników energii pierwotnej
Ukraińska produkcja pokrywa jedynie ok. 22-25% zapotrzebowania na ten surowiec, produkcja gazu na Ukrainie 9w ostatnich kilkunastu latach) wynosiła 18-20 mld m3 rocznie, rekordowy rok produkowano (1975) wydobycie 68 mld m3 gazu
Przyczyny spadku wydobycia:
wyczerpanie źródeł pozyskiwania tego surowca
przestarzała technika wydobywcza
brak inwestycji w modernizację sektora gazowego
Potrzeby energetyczne Ukrainy w aspekcie gazu - wysoka zależność Ukrainy od importu tego surowca z zagranicy
Przed 2001 rokiem większość importu gazu pochodziło z Rosji, po podpisaniu w 05/2001 umowy z Turkmenistanem największym dostawcą gazu został Turkmenistan
W latach 2004-2005 dostawał ponad 40% potrzebnego gazu a Rosja 30%
Kolejna zmiana w połowie 2006 _ Ukraina nie otrzymała gazu bezpośrednio z Turkmenistanu a za pośrednictwem firmy ROSUKR ENERGO.
Gaz dostarczany na Ukrainę - mieszanka gazu rosyjskiego i środkowo azjatyckiego.
Ukraina ma rozbudowaną sieć transportową gazu ziemnego - 37 tys km rurociągów z czego niewiele ponad 23 tys km są magistralami tranzytowymi.
Sieć transportowa jest własnością ukraińskiego państwa i zarządzają ją dwie spółki: Ukrtransgaz (95%) i …….. (5%)
Ukraina posiada też największy w Europie, po Rosji podziemny system magazynowania gazu ziemnego o pojemności 34 ml m3.
Ropa naftowa na Ukrainie pokrywa ok. 16-20% zapotrzebowania na ten surowiec. W 2006 roku wielkość importu ropy wynosiła 267 tys baryłek dziennie, co stanowiło ok. 78% ogółu konsumowanej na Ukrainie ropy. Wielkość konsumowanej na Ukrainie ropy to ok. 343 tys. Baryłek dziennie. Taka różnica powoduje uzależnienie tego państwa od importu zza granicy. Większość importowanej ropy pochodzi z Rosji (96%), niewielkie ilości z Kazachstanu - 4%.
Około 80% gazu ziemnego przesyłanego przez Rosję do Europy przechodzi przez Ukrainę. Najważniejszą rolę odgrywają trzy gazociągi: Sojusz, Braterstwo i Światła Północy.
System transportu ropy naftowej: ważne są dwie autonomiczne sieci rurociągów: magistrala Drużba, która obsługuje tranzyt zachodni. Druga to magistrala przydnieprowska obejmująca tranzyt południowy i południowo - wschodni. Rurociąg Odessa Brody łączy te dwie magistrale.
Przez terytorium Ukrainy transportowane jest do 17% eksportowanej ropy na Zachód z Rosji. Większość przepływa przez Białoruś.
Operatorem sieci jest Ukrtransnafta, jedna ze spółek Naftogazu.
Zauważalny spadek transportowanej przez Rosję przez Ukrainę ropy bo Rosja zdywersyfikuje sposoby transportu (np. przez Białoruś). Także system BTS2 (umożliwia uzależnienie się od Białorusi).
Zasadnicze cele i interesy Ukrainy to:
gwarancje dostaw rosyjskich surowców energetycznych po konkurencyjnej cenie
zachowanie kontroli nad siecią przesyłową surowców energetycznych na Zachód
zmniejszenie zależności od Rosji poprzez dywersyfikację źródeł importu paliw kopalnych
W przypadku gazu ziemnego dostawy mogłyby pochodzić z Turkmenistanu, Uzbekistanu, Kazachstanu, Norwegii lub Iranu.
Ropa naftowa: mógłby być dostawcą Azerbejdżan lub kraje naftowe Bliskiego Wschodu.
Cele i interesy Rosji:
Dotyczą relacji energetycznych z Ukrainą, uwarunkowane są znaczeniem tego państwa jako ważnego obszaru tranzytowego dla eksportu surowców energetycznych do Europy Środkowej, Południowej i Zachodniej
Rosja dąży do utrzymania monopolu dostaw gazu dla Ukrainy
Rosja dąży do umocnienia pozycji w ukraińskim sektorze paliwowo - energetycznym
Rosja dąży do zmniejszenia zależności od tranzytu surowców przez Ukrainę
Osiągnięcie wyłączności w wykorzystaniu ukraińskich mocy tranzytowych
Uzależnienie od tranzytu przez Ukrainę nie odpowiada interesom Rosji. Dla nich Ukraina nie jest wiarygodnym partnerem.
Przyczyny braku tej wiarygodności:
Ukraina kradła gaz eksportowany przez Rosję na Zachód
Nie płaciła za dostawy tego surowca
Wykorzystała swój potencjał tranzytowy jako instrument nacisku, grożąc, że w odpowiedzi na wzrost cen rosyjskiego gazu podniesie opłaty za tranzyt.
Rosja chciała przejąć kontrolę nad kompleksem naftowym. Rosyjskie koncerny kontrolują 4 wielkie ukraińskie rafinerie: min. w Odessie i Ługańsku.
„Strategia energetyczna Ukrainy do 2030 roku” - dokument pochodzi z 2006 roku
Opiera się ta strategia na oszczędzaniu energii i podnoszeniu wiarygodności energetycznej. Z drugiej strony na znaczenie mieszanki energetycznej na korzyść węgla kamiennego i energii jądrowej, zmniejszaniu energii w ogóle w szczególności zaś importu gazu.
Bezpieczeństwo energetyczne oznacza dla Ukrainy:
dywersyfikację importu paliw kopalnych
transparentne i prognozowane ceny za importowany gaz
gwarancja dostaw płynnych elementów do elektrowni jądrowych
zwiększenie własnego wydobycia paliw kopalnych
modernizacja elektrowni jądrowych i modernizacja infrastruktury tranzytowej
Ogólne cele strategii to:
spadek zależności od importu energii z 55% w 2005 roku do 12% w 2030 roku poprzez oszczędzanie energii i zwiększenie własnej produkcji
regionalna dywersyfikacja importu nośników energii poprzez udział w wydobyciu za granicą tzn, że ukraińskie firmy byłby zaangażowane min w Algierii, Kazachstanie, Iranie czy Egipcie
cele dotyczące modyfikacji miksu energetycznego w taki sposób, żeby zmniejszyć zależność o gazu ziemnego poprzez większe wykorzystanie odnawialnych źródeł energii, podwajanie wydobycia węgla kamiennego z 50 mln ton w 2005 roku do 153 mln ton w 2030 roku, budowa nowych bloków jądrowych, rozbudowa własnego wydobycia uranu i rezygnacja z importu uranu z Rosji
nastąpi spadek zużycia gazu z 76 mld m3 do 50 mld m3 rocznie
zwiększenie własnego wydobycia z 20 mld m3 do 28 mld m3 rocznie
zmniejszenie importu gazu z 56 mld m3 w 2005 roku do 9 mld m3 w 2030 roku.
2